Book Title: Sramana 2015 10
Author(s): Sundarshanlal Jain, Ashokkumar Singh
Publisher: Parshvanath Vidhyashram Varanasi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/525094/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISSN 0972-1002 zramaNa SRAMANA A Quarterly Research Journal of Jainology Vol. LXVI No. IV October-December 2015 buddhayA vinA'pi vibudhArcita pAdapITha, stotuM samudyata matirvigatatrapo'ham / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindu bimba- manyaH ka inchati janaH sahasA grahItum / / 3 / / bhaktAmarastotra-3 fimi Parshwanath Vidyapeeth, Varanasi Established : 1937 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STHUT SRAMANA (Since 1949) A Quarterly Research Journal of Jainology Vol. LXVI No. IV October-December, 2015 Editor Dr. Shriprakash Pandey Associate Editors Dr. Rahul Kumar Singh vidyApITha pArzvanAtha Dr. Om Prakash Singh vArANasI Parshwanath Vidyapeeth, Varanasi (Established: 1937) (Recognized by Banaras Hindu University as an External Research Centre) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ADVISORY BOARD Dr. Shugan C. Jain Prof. Ramjee Singh New Delhi Bheekhampur, Bhagalpur Prof. Cromwell Crawford Prof. Sagarmal Jain Univ. of Hawaii Prachya Vidyapeeth, Shajapur Prof. Anne Vallely Prof. K.C. Sogani Univ. of Ottawa, Canada Chittaranjan Marg, Jaipur Prof. Peter Flugel Prof. D.N. Bhargava SOAS, London Bani Park, Jaipur Prof. Christopher Key Chapple Prof. Prakash C. Jain Univ. of Loyola, USA JNU, Delhi EDITORIAL BOARD Prof. M.N.P. Tiwari Prof. Gary L. Francione B.H.U., Varanasi New York, USA Prof. K. K. Jain Prof. Viney Jain, Gurgaon B.H.U., Varanasi Dr. S. N. Pandey Dr. A.P. Singh, Ballia PV, Varanasi ISSN: 0972-1002 SUBSCRIPTION Annual Membership Life Membership For Institutions : Rs. 500.00, $ 50 For Institutions : Rs. 5000.00, $ 250 For Individuals : Rs. 150.00, $ 30 For Individuals : Rs. 2000.00, $ 150 Per Issue Price : Rs. 50.00, $ 10 Membership fee & articles can be sent in favour of Parshwanath Vidyapeeth, I.T.I. Road, Karaundi, Varanasi-5 PUBLISHED BY Shri Indrabhooti Barar, for Parshwanath Vidyapeeth, I. T. 1. Road, Karaundi, Varanasi 221005, Ph. 0542-2575890 Email: pvpvaranasi@gmail.com Theme of the Cover: Bhaktamara-stotra, verse-3 based picture, Yantra & Mantra With curtesy : Sacitra Bhaktamara-stotra by Shri Sushil Suri NOTE: The facts and views expressed in the Journal are those of authors only. (f # gifta 7ezt it faar staa, 37447 ) Printed by- Mahaveer Press, Bhelupur, Varanasi Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya Aja kala asahiSNutA ko lekara deza meM kAphI bahasa cala rahI hai| aisA lagatA hai ki bhArata isake pahale kabhI itanA asahiSNu nahIM rahA jitanA Aja ho gayA hai| tabhI to aneka sAhityakAra, philmakAra, zikSAvid, vaijJAnika apanI yogyatA se hAsila kiye gaye apane puraskAra vApasa lauTA rahe haiN| yaha alaga bAta hai ki unameM se aba kucha lauTAyA puraskAra vApasa le rahe haiN| asahiSNutA kI jaba bhI bAta uThatI hai to usakA sambandha kahIM na kahIM dharma se avazya hotA hai| Aja bhI jo bahasa cala rahI hai vaha dharma ke irda-girda hI hai| asahiSNutA hai kyA? vastuta: asahiSNutA kA artha hai- kisI dharma, jAti, pantha Adi ke vicAroM ko kisI ke Upara thope jAne ko sahana na kiyA jaanaa| kintu Aja bhArata meM asahiSNutA kisI vizeSa varga aura usake dharma se jor3akara dekhI jA rahI hai| dAdarI aura pazcima baMgAla ke mAladA ke kAliyAcaka kI katipaya ghaTanAyeM isakA tAjA udAharaNa haiN| isakA kAraNa hai ki vartamAna sandarbha meM asahiSNutA kA sambandha dharma se kama rAjanIti se adhika ho gayA hai| svArthI vyakti aura saMgaThana apane nihita svArtha hetu bhArata ko asahiSNu rASTra kA darjA dekara antarrASTrIya stara para bhArata kI chavi kharAba kara rahe asahiSNutA kA samAdhAna hai dhArmika sahiSNutA jo jaina dharma-darzana kI jIvana rekhA hai| Aja kA manuSya pratyeka samasyA para tArkika dRSTi se vicAra karatA hai kintu durbhAgya yaha hai ki isa bauddhikatA ke bAvajUda bhI eka ora aMdhavizvAsa aura rUr3hivAditA kAyama hai to dUsarI ora vaicArika saMgharSa apanI carama sImA para pahuMca gayA hai| Aja pratyeka dharma sampradAya, pratyeka rAjanaitika dala aura pratyeka varga apane hitoM kI surakSA ke liye dUsare ke astitva ko samApta karane para tulA huA hai| asahiSNutA aura varga vidveSa phira cAhe vaha dharma ke nAma para ho, rAjanIti ke nAma para ho, sekyUlarijma ke nAma para ho athavA rASTrIyatA ke nAma para hI kyoM na ho, hameM vinAza ke garta kI tarapha hI liye jA rahe haiN| dharma kA avataraNa manuSya ko sukha aura zAnti pradAna karane ke liye huA hai kintu hamArI matAndhatA aura unmAdI vRtti ke kAraNa dharma ke nAma para manuSya-manuSya ke bIca bheda kI dIvAreM khar3I kI jA rahI haiN| dharma bhAvanA pradhAna hotA hai aura bhAvanAoM ko ubhAranA sahaja hotA hai| isIliye matAndha, unmAdI aura svArthI tattvoM ne dharma ko sadaiva apane hitoM kI pUrti kA sAdhana banAyA hai aura Aja bhI banA rahe haiN| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hama bhUla jAte haiM ki dhArmika hone kI pahalI zarta hai- mAnava honaa| mAnavatA kA artha hai- manuSya meM viveka vikasita ho, vaha apanI bhAvanAoM aura hitoM para saMyama rakha sake tathA apane sAthI prANiyoM ke sAtha paraspara sukha-duHkha ko apanA sukha-duHkha samajha sake- prspropgrhojiivaanaam| dharma hamAre jIvana ko saMskArita karane ke liye Avazyaka hai kintu dharma kI prajJA se, viveka se samIkSA kI jAnI caahiye| jaina darzana kahatA hai- 'paNNA samikkhaye dhamma' / Aja dhArmika udAratA aura sahiSNutA ke liye zraddhA ko viveka se samanvita kiyA jAnA atyanta Avazyaka hai| jaina darzana meM dhArmika sahiSNutA kA AdhAra usakA anekAntavAda kA siddhAnta hai jo vastu ko anantadharmAtmaka mAnate huye isa bAta para bala detA hai ki vastutattva ke sandarbha meM hamArA jJAna aura kathana donoM sApekSa hotA hai| eka samaya meM vastutattva ko sampUrNa rUpa se na jAna pAne ke kAraNa hamArA jJAna AMzika hotA hai aura AMzika dRSTikoNoM para AdhArita sApekSa jJAna ko, apane se virodhI mantavyoM ko asatya kahakara nakArane kA koI adhikAra nahIM hai| yaha kahanA ki merI dRSTi hI sahI hai, satya kevala mere hI pAsa hai, sarAsara galata hai| jaina Agama sUtrakRtAMga spaSTata: kahatA hai ki jo kevala apane mata kI prazaMsA karate haiM aura dUsaroM ke matoM kI nindA karate haiM, athavA unake prati vidveSa bhAva rakhate haiM, ve sadaiva saMsAra-cakra meM paribhramita hote rahate haiN| jaina darzana ke anusAra jaba sApekSa satya ko nirapekSa rUpa se dUsare satyoM kA niSedhaka mAna liyA jAtA hai to vaha asatya bana jAtA hai| jo sApekSa hai vaha apanI satyatA kA dAvA karate huye bhI dUsare kI satyatA kA niSedhaka nahIM ho sktaa| satya ke sandarbha meM yahI eka aisA dRSTikoNa hai jo vibhinna dharma aura sampradAyoM kI sApekSa satyatA aura mUlyavattA ko svIkAra kara unameM paraspara sauhArda aura samanvaya sthApita kara sakatA hai| jaina paramparA kA navakAra mantra apane Apa meM dhArmika sahiSNutA kA anupama udAharaNa hai jisameM sabhI arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya ke sAtha -sAtha sabhI sAdhuoM ko namaskAra kiyA gayA hai cAhe ve kisI dharma, sampradAya, jAti yA varga ke hoN| jaina AcArya hemacandra ne jaina paramparA meM rahate huye na kevala 'mahAdevastotra' kI racanA kI balki svayaM ziva mandira meM jAkara ziva kI vandanA karate huye kahA ki jisane saMsAra bhramaNa ke kAraNabhUta rAga-dveSa Adi tattvoM ko kSINa kara liyA hai, vaha cAhe brahmA ho, viSNu ho, ziva ho yA jina, maiM use praNAma karatA hN| ata: jaina dharma-darzana meM asahiSNutA ko koI sthAna nahIM hai| jaina dharma-darzana ke siddhAntoM ko AtmasAta kiyA jAya to ve mAnava meM dhArmika sahiSNutA, zAnti, samabhAva aura samanvaya kA vikAsa karane meM ati kAragara siddha hoNge| Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Contents jamIkaMda kI grAhyatA-agrAhyatA kA prazna 1-10 AgamajJAnaratnAkara zrI jayamunijI purAtanaprabandhasaMgraha kI aitihAsika mUlyavattA 11-16 DaoN0aruNa pratApa siMha jaina paramparA ke pariprekSya meM vivAha paddhati evaM 17-24 varNa vyavasthA pro0kamaleza kumAra jaina iNTaraneTa para jaina sAhitya evaM zodha sAmagrI 25-30 DaoN.vivekAnanda jaina JAINA INSCRIPTIONS RELATED TO THE 31-35 RATTA CHIEFTAINS Pinal Jain pArzvanAtha vidyApITha samAcAra 36-46 jaina jagat sAbhAra prApti 47-48 zrImaddhanezvarasUriviracitaM surasuMdarIcariaM (navama pariccheda) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Our Contributors 1. I Agama-jnana-ratnakara Shri Jaymuniji Desciple of Sthanakavasi Jaina Sangha Sasta Pujya Shri Sudarshanlalji Maharaj, S. S. Jaina Sabha, Gannaur, (Sonipat) Dr. Arun Pratap Singh Associate Professor, Shri Bajarang P.G. College, Sikandarpur, Ballia Prof. Kamalesh Kumar Jain Former Head, Department of Jaina and Bauddha Darshan, S.V.D.V., BHU., Varanasi 4. Dr. Vivekanand Jain Assistant Librarian, Central Library, BHU. 5. Pinal Jain Research Scholar, Dept. of History, University of Delhi. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamIkaMda kI grAhyatA-agrAhyatA kA prazna AgamajJAnaralAkara zrI jayamunijI agrAhyatA kI samIkSA jaina samAja meM tyAga kA vizeSa mahattva rahA hai| vastu kA tyAga, kaSAya kA tyAga, zarIra kA tyAga, hiMsAdi 18 pApoM kA tyAga-ye saba tyAga Atma-zaddhi ke heta haiN| vastu vizeSa ke tyAga ke pIche jahA~ Asakti ghaTAne kI bhAvanA rahatI hai vahIM tyajyamAna vastu se sambandhita hiMsA ko ghaTAne kI bhAvanA bhI rahatI hai| sacitta vanaspati ke tyAga kI paramparA jaina-samAja ke zrAvakoM meM kAphI prAcIna aura AdaraNIya rahI hai| jainamuni kisI ekendriya sacitta vastu ko lenA to dUra, chUte bhI nahIM haiN| zrAvaka bhI bhAvanA rakhate haiM ki hama bhI sacitta vanaspati kA sevana na kareM yA kama se kama kreN| sAdhu-samAja meM samaya-samaya para isa viSaya meM vivAda rahA hai ki kauna sA phala kaba taka sacitta rahatA hai aura vaha kaba acitta banatA hai| kelA, seba, bAdAma, aMgUra Adi khUba carcita rahe haiM aura aba bhI haiN| namaka-mirca DAlane se acitta mAnanA, Aga para rakhane ke bAda, acchI taraha paka jAne ke bAda, Ter3hA cIrane para, garma pAnI meM se nikAlane para sacitta honA aura na honA Adi viSaya apane-apane DhaMga se nirNIta hue haiM parantu akhila bhAratIya stara para inakA samAdhAna nahIM huaa| isa kar3I meM eka ahama muddA jamIkaMda kA bhI ubharA hai| usako bhakSya athavA abhakSya mAnane kI kaI dhAraNAeM jaina-samAja meM pracalita haiM- jo jamIkaMda kA tyAga karate haiM yA karavAte haiM ve jamIkaMda meM ananta jIvoM kI hiMsA se bacane kI bhAvanA se yukta hote haiN| unakI yaha bhAvanA hotI hai ki hama sarva vanaspati ko khAne se nahIM baca sakate to ananta-kAya se to baca hI jAeM tAki hameM adhika pApa kA bhAgI na bananA pdd'e| jainoM ke sabhI sampradAyoM meM AlU, mUlI, pyAja Adi ke tyAga kI dhAraNA hai| gujarAta meM to AlU-bhakSaNa ko aNDA-bhakSaNa taka se upamita kara diyA jAtA hai para kyA vaha ativAdI ciMtana sacamuca hI Agamika, ahiMsA-vardhaka aura jainatva kA mUla aMga hai? ciMtana karane se aisA pratIta hotA hai ki saMkhyAoM ke gaNita ne saba kucha ulTA-pulTA kara diyA hai| na ahiMsA kI mUla bhAvanA ko sparza kiyA, na AgamoM kI prAmANikatA rakhI aura na hI prAyogika dharAtala para jI paaye| inako prAcIna aura arvAcIna do kutarkoM se samajhate cleN| prAcIna yuga meM hasti tApasoM kA eka dala hotA thA jinakA tarka thA ki hama eka hAthI ko mArakara kaI mahInoM taka khAte haiM jabaki zAkAhArI manuSya eka dina meM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 vanaspati ke asaMkhya-ananta jIvoM kA vadha kara dete haiN| Aja-kala bhI kucha mAMsAhArI yahI tarka dete haiM ki jIva to phaloM meM bhI hotA hai, phira zAkAhArI hamase kisa taraha adhika ahiMsaka aura karuNAzIla ho sakate haiN| zvetAmbaroM dvArA mAnya kisI bhI Agama meM sAdhu yA zrAvaka ke lie aisA ullekha nahIM hai ki vaha sAdhAraNa vanaspati kA acitta rUpa meM bhI sevana na kre| jahAM bhI niSedha hai vahAM sacitta kA hai aura usameM pratyeka aura sAdhAraNa donoM prakAra kI vanaspatiyAM parigaNita kI gaI haiN| dazavaikAlika sUtra kA pATha hai- 'kaMdaM mUlaM palambaM vA AmaM chinnaM ca snnirN| tuMbAgaM siMgaberaM ca AgamaM privjje|' ahiMsA-vratI sAdhu kaMda, mUla, kelA, ghIyA, adaraka sacitta ho to grahaNa na kreN| bhagavatI meM jamAlI ke mAtA-pitA municaryA kI kaThinatA ke prasaMga meM kahate haiM ki sAdhu kanda, mUla, bIja, harita-phala kA AhAra nahIM lete| Aiye jarA, sAdhAraNa vanaspati aura pratyeka vanaspati kI saMvedanA ke viSaya ko leM, kyoMki saMvedanazIlatA hI jaina dharmAnusAra ahiMsA aura hiMsA kA mUla AdhAra mAnI gaI hai| yadi eka pAnI ke pAtra meM makkhI yA kIr3I par3I hai to dhArmika, dayAvAna vyakti asaMkhya jIvoM kI tulanA meM eka makkhI yA kIr3I bacAnA cAhegA kyoMki ekendriya se dvIndriya, dvIndriya se trIndriya, trIndriya se caturindriya tathA caturindriya se paMcendriya jIva kI zArIrika vikAsa zakti, cetanA, sAmarthya evaM saMvedanA adhika se adhikatara hotI hai| usI taraha sAdhAraNa vanaspati kI apekSA pratyeka vanaspati ke jIvoM kI cetanA evaM saMvedanA bahuta adhika hotI hai| sAdhAraNa vanaspati ke ananta jIvoM ke puNya se pratyeka vanaspati ke eka jIva kA puNya hI anantaguNA hotA hai| devagati ke jIva kAla karake sAdhAraNa vanaspati meM paidA nahIM ho skte| ve pratyeka meM hI paidA hote haiN| aparyApta avasthA meM tejolezyA kI saMbhAvanA pratyeka meM hai, sAdhAraNa meM nhiiN| karmagranthoM ke anusAra vanaspati meM jo dUsarA guNasthAna mAnA gayA hai vaha bhI pratyeka ko dhyAna meM rakhakara na ki sAdhAraNa vanaspati ko| Agama aura karmagraMthoM kA vizleSaNaparaka adhyayana karane vAloM kA niSkarSa hai ki sAdhAraNa aura pratyeka vanaspati meM mAtrAtmaka hI nahIM guNAtmaka antara bhI hai, kyoMki sAdhAraNa nAmakarma ko pApaprakRtiyoM meM tathA pratyeka nAmakarma ko puNya-prakRtiyoM meM parigaNita kiyA gayA hai| trasa jIvoM kI tulanA meM sthAvara jIva, bAdara kI apekSA sUkSma jIva, paryApta jIvoM ke samakSa aparyApta jIva jisa taraha maulika rUpa se bhinna haiM usI prakAra pratyeka kI tulanA meM sAdhAraNa jIva bhI maulika rUpa se bhinna haiN| unameM puNya kA alpa-bahutva na mAnakara puNya-pApa kA antara mAnA gayA hai| vaijJAnikoM ne vanaspati meM jIvana mAnA hai aura unake pramANa adhikAMza jaina uddhRta karate haiN| unhoMne bhI sAre prayoga pratyeka vanaspati para kie haiN| sAdhAraNa vanaspati kI saMvedanA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamIkaMda kI grAhyatA-agrahmatA kA prazna : 3 unake. yaMtroM meM jhalaka nahIM sakatI kyoMki vahAM para cetanA kA itanA alpa vikAsa hotA hai ki unheM nirjIva to nahIM para nirjIvaprAya hI kahA jA sakatA hai| eka harA pattA paryAvaraNa ke lie jitanA upayogI hai utane jamIkaMda ke saikar3oM phala Adi bhI nhiiN| eka vyakti yadi apane bhojana ke lie pratyeka vanaspati ke do-cAra pattoM ko khAtA hai to usane paryAvaraNa ko jyAdA hAni pahuMcAI hai jabaki jamIkaMda Adi ke prayoga se paryAvaraNa ko vizeSa kSati nahIM pahaMcatI kyoMki AksIjana visarjana hare paudhe aura pattoM se hotA hai| paudhoM se jo AksIjana paryAvaraNa ko milatI hai usase lAkhoM anya prANI jIvita rahate haiN| pratyeka vanaspati ke upajIvya jIva jyAdA haiM aura sAdhAraNa ke bahuta kama isIlie pratyeka vanaspati kI hiMsA meM anya trasa jIvoM kI adhika hiMsA chipI rahatI hai| ananta kAyika (sAdhAraNa vanaspati) ke adhika pracalita khAdya padArtha AlU ke utpAdana meM pAnI kA anya sabhI khAdyAnnoM, phaloM kI tulanA meM alpatama kharcA hotA hai, arthAt isake upayoga meM pAnI ke jIvoM kI pAramparika (inaDAirekTa) hiMsA sabase kama hai| yaha eka anya pahalU hai ki mAnava zarIra ke lie pratyeka vanaspati meM adhika poSaka tattva haiM, sAdhAraNa vanaspati meM km| sAdhAraNa vanaspati meM sUrya Adi ke samparka kA abhAva hone se phoTo siMthesisa Adi kI prakriyA nahIM hotii| viTAmina-proTIna Adi kama utpanna hote haiN| isIlie DaoNkTara bhI sAmAnya janatA ko pratyeka vanaspati ke phala adhika batAte haiM aura Ala Adi jamIkaMda kama, para arthazAstra kI dRSTi se bhI jamIkaMda vAlI sabjiyAM adhika sastI hotI haiM aura pratyeka vanaspati vAlI mhNgii| uparokta tathyoM ke AdhAra para pratyeka vanaspati sAdhAraNa se jyAdA upayogI aura ananta puNyAdhika siddha hotI hai lekina phira bhI yahA~ mukhya prasaMga ahiMsA kI nyUnAdhikatA kA hai na ki zArIrika lAbha-hAni yA mUlyoM kI kamI-bezI kaa| yaha tathya vicAraNIya hai ki bhagavAna mahAvIra svAmI ne zrAvaka ke lie 15 karmAdAnoM kA niSedha kiyA hai jinameM vana-karma eka mukhya karmAdAna hai| vizva ke sabhI jaMgala kATa die jAeM, sArA anna khA liyA jAe, sampUrNa pahAr3a aura bhUmiyAM khoda dI jAeM to bhI AlU ke sUI jitane bhAga ke khAne se jitane jIva mareMge utane pUrvokta kriyAoM meM nahIM mreNge| to kyA koI prarUpaNA kara sakatA hai ki 15 karmAdAnoM meM itanA pApa nahIM hai jitanA jamIkaMda khAne meM? yadi vItarAga devoM ko aisA siddhAnta abhISTa hotA to sarvaprathama yahI niyama banAte ki sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA rUpa dharma ko vahI vyakti svIkAra kare jo jIvana-paryanta jamIkaMda kA sparza bhI na kre| . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 AcArAMga ke dvitIya zrutaskandha ke prathama adhyayana ke AThaveM uddezaka meM azastra pariNata vastuoM kI sUcI dI gaI hai jo grahaNa karane yogya nahIM haiN| jisameM zAlUka, virAlikA, sarSapa nAlikA, pippalI, mirca, adaraka, Ama-pralamba, AmrAtaka, tAla surabhi Adi ke pralamba tathA azvattha nyagrodha sallakI ke pravAla, kucha saraTU (kapitthakA, dADimakA bilvakA) tathA kucha maMthU kA varNana hai, ye aprAsaka sacitta hoM to na leM, ye prAsukAeSaNIya hoM to grAhya haiN| inameM zAlUka (kamalakaMda) va adaraka kA ullekha spaSTata: anantakAyika prayoga niSedha kA khaNDana karatA hai| usase agale pAThoM meM siMghAr3e kA, bhisa kA, bhisa mRNAla kA tadantara agrabIja aura mUla-bIjoM kA mUla jAtoM kA tathA lazuna-patra, lazunakaMda lazuna-coyaka kA varNana hai| ye saba. pATha acitta anantakAya kI grAhyatA kI ora saMketa karate haiN| sAtaveM adhyayana ke dvitIya uddezaka meM muni ke lie kahA hai ki Amra, ikSu tathA lahazuna ke aMza yadi sacitta aprAsuka hoM to na leM tathA acitta prAsuka hoM to le sakate haiN| pATha nimnAMkita hai "se bhikkha vA se jaM puNa jANejjA........... lhasuna vA lhasuNakadaM vA lhasuNa coyagaM vA lhasuNa NAlagaM vA tiriccha chiNNaM vocchiNNaM phAsuyaM jAva pddigaahejjaa|" kisI-kisI sampradAya meM jamIkaMda ke tyAgI aura atyAgI donoM taraha ke sAdhu-sAdhvI hote haiN| jo tyAgI haiM unakA tyAga saMtoSa aura tapa kI dRSTi se to uccatara mAnA jA sakatA hai para ahiMsA kI dRSTi se donoM muniyoM ke tyAga meM kucha antara par3atA ho, aisA nahIM lagatA kyoMki donoM muni navakoTi zuddha acitta AhAra lAe haiN| aisA to nahIM mAnA jA sakatA ki sAdhAraNa vanaspati kA acitta bhojana karane vAlA muni gRhastha kRta hiMsA kA adhika uttaradAyI hai, pratyeka vanaspati kA AhAra karane vAlA km| rahI bAta anantakAyika padArthoM ke tyAga karane vAle sAdhu yA zrAvakoM kI to vaha bhI vicitra-sI sthiti hai kyoMki pUrNataH ananta-kAyika vanaspati kA tyAgI koI nahIM hai| pratyeka vanaspati meM jahAM-jahAM avAntara zAkhA kA udgama hotA hai vahAM-vahAM sthala ananta-kAyika hotA hai- uggamamANe aNaMte- aisA Agama pATha hai| udAharaNa ke taura para sarasoM kA sAga leM- usameM sthala-sthala para nayA aMkuraNa hai aura vaha sthala ananta jIvoM kA utpatti sthAna hai, bhIge hue bAdAma meM, cane, gehUM, mUMga kI taraha aMkuraNa hotA hai aura bhIge hue bAdAma ko pIsakara dUdha Adi meM prAya: anantakAya ke tyAgI lete haiN| phira jamIkaMda ke tyAgI,haldI aura adaraka kA AgAra rakhate haiN| jaba anantAnanta jIvoM ko khA hI rahe haiM to eka-do para jora denA visaMgati kA sUcaka hai| pApa hai to ina do kI bhI chUTa kyoM rakhI jAe? kaI sthAnoM para tyAga hAsyAspada sthiti meM pahuMca jAtA hai- jaise AlU ke tyAgI AlU ke cipsa yA purAnI AlU kI bhaMgor3I khAte haiM, Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 5 jamIkaMda kI grAhyatA agrahyatA kA prazna yaha kahakara ki ye aba anantakAyika nahIM rhe| kucha dinoM ke bAda gAjara kI kAMjI yA acAra ko bhI grAhyatA kI koTi meM rakha diyA jAtA hai unake tarka para eka pratitarka yaha hai ki ubalane ke bAda jo AlU - gAjara kI sabjI khAI jAtI hai kyA vaha sacitta raha gaI jo use anantakAyika kahA jA rahA hai| jahAM taka zrAvakoM dvArA jamIkaMda khAne ke tyAga kI bAta hai vaha bhI ahiMsA kI dRSTi se jyAdA ucca nahIM jaMcatI kyoMki gRhastha AlU Adi kharIdatA hai, becatA hai, kATatA hai auroM ko parosatA hai, zItagRhoM meM rakhatA hai, unakI khetI karatA hai, to kyA khAne meM do-cAra AlU kA tyAga karake hiMsA ruka gaI? ye to vahIM bAta huI ki eka AdamI khuda aNDA nahIM khAtA para pUre paoNlTrI phArma ko calAtA hai| hoTala meM usakA sevana karAtA hai| kyA hama use bar3A tyAgI kaheM ? eka Agamika saMdarbha isa viSaya meM uddhRta kiyA jAtA hai jisase anantakAya kI hiMsA adhika pramANita kI jAtI hai| cheda sUtroM meM varNana hai ki sAdhu ke AhAra meM bhUla se pratyeka vanaspati A jAe to usakA daNDa jyAdA hai| jamIkaMda ke tyAga ke samarthakoM ne isa daNDa ko bahuta adhika mahattva diyA hai para cheda sUtroM meM yaha daNDa vyavasthA koI saMkhyA para AdhArita nahIM hai apitu pramAda kI adhikatA ko lekara kI gaI hai| sAdhu apanI bhikSA lete samaya yadi yaha bhI gaura na kare ki grAhyamANa vastu para nIlanaphUlana laga gaI hai, phUI- phaphUMda jama gaI hai aura usa vastu ko le Ae to usakA daNDa jyAdA hai jabaki zAka Adi meM apakva vanaspati kA Tukar3A A jAe to usakA daNDa alpa hai| yaha artha hameM arthApatti se nikAlanA hogaa| aisA hI anya prasaMga hai ki munirAja vihAra yAtrA meM haiM, eka ora pratyeka vanaspati hai, dUsarI ora anantakAyika haiM to pratyeka para paira rakhakara ananta - kAya ko bcaaeN| isa prasaMga meM bhI vicAraNIya yaha hai ki eka ora kAI hai aura dUsarI ora ghAsa hai| ghAsa ke jIvoM ke zarIra kAI kI tulanA meM kucha na kucha adhika sakSama haiM, ve paira ke bhAra se kucha mareM, kucha baceM donoM hI saMbhAvanAeM haiM jabaki kAI ke jIvoM kA zarIra bahuta mulAyama, cikanA evaM bhAra sahane meM asamartha hai, vaha zIghra mregaa| ataH 'sarvanAze samutpanne a tyajati paMDita:'- siddhAnta yahAM lAgU hogaa| kisI kriyA kA jo bhI daNDa chedasUtroM meM likhA hai vaha kisI bhI kriyA kA vidhAna aura niSedha nahIM kara sakatA kyoMki chedasUtroM meM kaI sthaloM para atyalpa doSa para kar3A daNDa hai to kahIM mahAna doSa para atyalpa daNDa likhA hai / nizItha ke 18 veM uddezaka meM varNana hai ki anartha meM (binA jarUrata ke) naukA kI savArI, naukA ko pAnI ke andara se bAhara lAne, naukA meM se pAnI nikAlane Adi 20-25 kriyAoM para laghu caumAsI daNDa hai aura rAjA ke pazu Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 pAlakoM se AhAra lene meM "gurU caumAsI" daNDa likhA hai| nizItha ke 9veM uddezaka meM likhA hai ki rAjA kI savArI dekhane ke lie eka kadama bhI bar3hAe to "gurU caumAsI'6 aura citrazAlAeM, jharane, vana saundarya, gA~va ke mele, grAmavadha, grAmadAha, azva Adi ke yuddha, nATaka, nRtya, mahAyuddha dekhane ke lie kahIM jAe to "laghu caumAsI'' kA daNDa AtA hai, to kyA eka meM pApa jyAdA aura ina sabameM pApa kama lagatA hai, jo daNDa bhinnatA kI gaI hai| cheda sUtra meM varNana AyA hai ki suI ko avidhi se lauTAe to "gurU caumAsI' kA daNDa hai to kyA hama kalpanA karaleM ki doSa kI gambhIratA pahale meM jyAdA hai aura dUsare meM kama hai? kRtsna (sampUrNa) sacitta Ama kI phA~ka khAne kA daNDa "laghu caumAsI' hai| aise hI anya sthAna para varNana hai ki panaga Adi para zauca jAne kA daNDa "laghu mAsI' aura sUne ghara meM zauca jAne para "laghu caumAsI" kA daNDa AtA hai| aise saikar3oM udAharaNa haiM jo AcAryoM ne daNDa ke viSaya meM die haiM para ve kisI bhI ghaTanA ke lie zata-pratizata doSa kI gaMbhIratA kI nyUnAdhikatA kA pramANa nahIM bana sakate aura phira nizItha sUtra meM hI pippalI, adaraka ko pichale dina kA lene kA daNDa niSedha kiyA hai, tatkAlIna kA nhiiN| nizItha sUtra ke hI 11veM uddezaka meM varNana hai ki Adhe yojana se dUra se pAtra lAeM to "gurU caumAsI" kA daNDa aura 12veM uddezaka meM kahA hai ki Adhe yojana se dUra se AhAra lAveM to "laghu caumAsI" kA dnndd| isase kyA siddha hotA hai? nizItha ke hI 14veM uddezaka meM spaSTa pATha hai ki pAtra se pRthvIkAya, jalakAya, kaMdamUla, patra, puSpAdi nikAla kara leM to samAna daNDa hai, kama-jyAdA nhiiN| kyA isa prakriyA meM kaMdamUla kI jyAdA virAdhanA nahIM hotI? isI meM 12veM uddezaka11 meM pA~ca sthAvarakAyoM kI virAdhanA kA eka hI daNDa likhA hai| vahA~ vanaspati kA vibhAjana nahIM likhA ki sAdhAraNa kI virAdhanA meM jyAdA aura pratyeka kI virAdhanA meM kama dnndd| aise hI nizItha sUtra meM varNana hai ki sacitta sthAna para jahA~ aNDe, bIja, hariyAlI, kAI hai vahA~ zauca jAeM to "laghu mAsI' aura vastra-pAtra sukhA deM to "laghu caumAsI' kA dnndd| to kyA prathama kriyA meM dUsarI kriyA se kama hiMsA hai? kahane kA abhiprAya yaha hai ki cheda sUtra isa bAta ke nirNAyaka nahIM ho sakate ki sAdhAraNa vanaspati kI hiMsA pratyeka se jyAdA hai, kevala eka hI jagaha para 'anantakAya saMjutta' ke pATha ko hama nirNAyaka nahIM mAna sakate jabaki isake virodhI pATha kaMdama-kadama para mila rahe haiM; isIlie isa pATha ko hama 'vicitrA sUtrANAM gatiH' kahakara hI samajheM to behatara hai| kucha vidvAnoM kA mantavya hai ki AgamoM meM sAdhAraNa aura pratyeka vanaspati jIvoM kI vedanA meM antara nahIM batAyA gayA apitu vanaspati mAtra kI vedanA ko eka hI zreNI meM rakhA hai parantu donoM ko eka hI zIrSaka ke antargata lAne se ve pUrNata: samAna cetanA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamIkaMda kI grAhyatA-agratA kA prazna : 7 ke adhikArI nahIM bana jAte jabaki anya sthaloM se unakI caitanya zakti spaSTata: bhinna pramANita hotI hai| AgamoM meM to kaI sthala aise bhI haiM jahA~ ekendriya aura vikalendriya tathA anya vikasita jIvoM kI vedanA bhI eka sarIkhI batAI gaI hai, udAharaNa ke taura para prajJApanA22 ke 35veM pada meM varNana hai ki sabhI ekendriyoM kI, vikalendriyoM kI tathA asaMjJI tiryaMca manuSyoM kI, yahA~ taka ki mithyAtvI devatAoM kI bhI vedanA "anidA vedanA' hotI hai to kyA ina sabakI anidA vedanA ko samAna hI mAnA jAegA, kadApi nhiiN| ekendriyoM se vikalendriyoM kI vedanA tathA usase asaMjJI, tiryaMca paMcendriya kI vedanA adhika hotI hai kintu yahA~ sabake lie eka zabda likhA hai| isI nyAya se sUkSma se bAdara kI tathA sAdhAraNa se pratyeka kI vedanA bhI adhika mAnanI caahie| isI taraha bhagavatI13 ke anusAra sabhI ekendriya, vikalendriya, asaMjJI jIva 'akAya nikaraNa' vedanA vedate haiM para unameM alpa-bahutva kA varNana nahIM hai, para yaha varNana na hone se yaha artha nahIM lagAyA jA sakatA ki sabakI samAna hI vedanA hotI hai| yadi ekendriya se vikalendriya kI vedanA jyAdA hai to isI pramANa se sAdhAraNa se pratyeka kI vedanA bhI jyAdA hai| prajJApanA ke 8veM pada meM saMjJAoM kA ullekha karate hae kahA gayA hai ki - caubIsa daNDakoM meM cAroM saMjJAeM hotI haiM para tiryaMcoM meM AhAra saMjJA kucha adhika hotI hai| aba prazna yaha hai ki kyA ekendriyoM se vikalendriyoM kI aura vikalendriyoM se paMcendriya jIvoM meM samAna hI AhAra saMjJA hotI hai, uttara yahI hogA ki inameM kAphI antara hotA hai| jisameM jitanA upayoga, zArIrika sAmarthya kama hotI hai, usakI saMjJA kama, jisakA jitanA upayoga, zarIra-sAmarthya adhika hotI hai, usakI AhAra saMjJA bhI adhika hotI hai| sAdhAraNa aura pratyeka ke sambandha meM bhI yahI jAnanA caahie| jaina cintakoM meM yaha bhI dhAraNA hai ki ekendriya jIvoM ko (pratyeka sAdhAraNa sahita sabhI ko) manuSya jaise vikasita aura saMvedanazIla prANI ke barAbara hI pIr3A kA anubhava hotA hai aura isake lie ve AcArAMga tathA bhagavatIsUtra ke kucha pAThoM kA udAharaNa dete haiM, isa viSaya kI samucita samIkSA bhI jarUrI hai| AcArAMga ke prathama zrutaskaMdha ke prathama adhyayana meM pATha kA artha jaisA pracalita hai vaisA artha mUla pATha se kathamapi dhvanita nahIM hotaa| prastuta pATha meM likhA hai- appege aMdhamabbhe appege aMdhamacche, phira pAda, galpha, jaMghA, jAnu, uru, kaTi, nAbhi, pArzva, udara, pITha, chAtI kA varNana karate-karate mastaka sira ke chedana-bhedana kA varNana hai, yahA~ kahIM nahIM likhA hai ki pRthvIkAya Adi kI vedanA aMdhe-bahare-gUMge ke samAna hotI hai| yahA~ to sarvaprathama 'aMdha' zabda ke dvArA pairoM ke adhobhAga para chedana-bhedana likhA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 hai| phira zeSa mAnava ke eka-eka aMga kA chedn-bhedn| isa Agama pATha ke do artha saMbhAvita haiM 1. hiMsaka jIva anya prANiyoM ke paira ke adhovatI bhAga se lekara zIrSa taka ke sabhI bhAgoM kA chedana - bhedana karatA rahatA hai| 2. pUrva meM kie gae hiMsA - pUrNa kAryoM kA phala jIvoM ko uttarakAla meM yaha milatA hai ki usake paira ke adhobhAga se zIrSa paryanta aMgoM kA chedana- bhedana ise sahanA par3atA hai| yahA~ 'aMdha' zabda ko samajha leM, yaha saMskRta zabda 'adhas' (nicalA bhAga) kA prAkRta rUpa hai| jaise-vakra ko vaMka, darzana ko daMsaNa, tryastra ko taMsa, pRthak ko piMgha, puMgha yAni anusvAra Agama kara diyA hai| aise hI 'adhas' zabda meM anusvAra Agama karake 'aMdha' zabda banatA hai| sampUrNa pATha hI isa tathya ko pramANita kara rahA hai| yadi pracalita artha ke anusAra sthAvaroM kI pIr3A-aMdhe gUMgoM kI taraha mAna leM to phira zrAvakoM ko paMceMndriya jIvoM ko mArane kA pApa lgegaa| jaba AgamoM kI hara vyAkhyA sAdhAraNa jIvoM ko pratyeka kI tulanA meM bahuta nimna stara kA siddha kara rahI hai to kyA yaha saba Agama-pAThoM kA durupayoga nahIM hai jo donoM kI cetanA ko barAbara pramANita kiyA jA rahA hai| eka prazna mana meM kauMdha sakatA hai ki jaina- paramparA meM anantakAya ke bhakSaNa ke niSedha kA itihAsa to purAnA hai para yaha kyoM zurU huA ? isakA samAdhAna yaha hai ki sanAtana dharma ke RSi prAyaH kandamUla kA bhakSaNa karate the, unake virodha meM gozAlaka ne inakA sevana varjita kiyaa| jamIna khodanA, bailoM ko nAtha DAlanA, hala calAnA, yahA~ taka ki jamIna se nikalane vAle kaMda-mUla taka ko bhI abhakSya ghoSita kara diyA aura usake isa pracAra kA jaina dharmAvalambiyoM para itanA gaharA prabhAva par3A ki yaha socA jAne lagA ki jaba gozAlaka ke anuyAyI bhI jamIkaMda nahIM khAte to phira hameM to aura bhI tyAga rakhanA cAhie / phira kramazaH yaha bhojana paramparA jainatva kA abhinna aMga bana gii| hamAre dharma kA maulika rUpa na hote hue bhI maulika se jyAdA mAnyatA mila gii| yaha eka pratikriyA janya (Reactionary) apanAyA huA rivAja hai na ki Agamika vidhi niSedha kA spaSTa pariNAma / vastutaH hiMsA aura ahiMsA ko nApane ke lie saMkhyA bahuta hI kamajora tathA aprAmANika mApadaNDa hai; ahiMsA ke svarUpa nirdhAraNa meM tIna karaNa, tIna yoga, krUratA, dayAlutA, mriyamANa jIva kI indriya zakti, paryApti, prANa, saMkalpa pUrvakatA, Arambha - mAtra janyatA, sAparAdhakatAniraparAdhakatA, parimANa meM hiMsA kI vRddhi aura kamI, saikar3oM pahalU aise hote haiM jo Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamIkaMda kI grAhyatA-agratA kA prazna : 9 nirdhAraNa karate haiM ki yaha hiMsA anucita hai yA ucita, jyAdA hai yA kama, aprAsaMgika hai yA praasNgik| pahale gujarAta meM sthita jaina saMpradAyoM ke alAvA bhArata kI koI bhI jaina paramparA aisI nahIM thI jo jamIkaMda kA prayoga nahIM karatI thI yA jisake pratyeka sAdhu-sAdhvI sampUrNa rUpa se jamIkaMda ke tyAgI hoM tathA Aja bhI aisA koI sampradAya nahIM hai| hA~ Ajakala eka-dUsare ke prabhAva meM Akara kaisI bhI prarUpaNA kara deM para vAstavikatA se sabhI sampradAya paricita haiN| anta meM choTI-sI upamA prastuta haieka vyakti ne jarA-sI ciMgArI jalAI, dUsare ne vizAla agnipuMja bujhAyA, jIvoM kI saMkhyA kI dRSTi se pahale ne kama jIva apane hAtha se mAre va dUsare ne jyAdA mAre, para Agama ne pahale ko adhika ArambhI mAnA tathA dUsare ko alpArambhI maanaa| kAraNa spaSTa hai ki pahalI kriyA se vidhvaMsa bar3hatA hai, dUsarI se rukatA hai| isa taraha pratyeka vanaspati ke adhika prayoga se prakRti aura paryAvaraNa kI jIvana zrRMkhalA jyAdA TUTatI hai jabaki sAdhAraNa se km| punaH eka bAta sUcita karanA Avazyaka hai ki lekhaka kA lakSya kisI jamIkaMda ke khAne vAle kA samarthana karanA nahIM hai, na hI unase bane vyajanoM kA svAda hI use lubhAtA hai| jamIkaMda ke prayoga karane vAle aise-aise munirAja haiM jo miThAI, namakIna, mevA, murabbA, khIra, halavA, ghI Adi vividha svAda padArthoM ke paripUrNa tyAgI hote haiN| vastu kA tyAga yA atyAga mahattvapUrNa nahIM hai, mahattva kevala isa bAta kA hai ki kisI eka mudde ko bhAvuka banAkara sAmAnya-jana ko gumarAha na kiyA jAe, na hI usakI nigAha meM saMta-satiyoM ko zithilAcArI Adi kI saMjJA dI jaae| kisI bhI vastu kA tyAga hameM Ananda detA hai para yaha hInatA aura uccatA kI graMthi kA nirmANa na kara jaae| jamIkaMda ke tyAga ko hama saMtoSa va tapasyA kI dRSTi se bar3A mAna sakate haiM para ahiMsA kI dRSTi se utanA mahattvapUrNa nahIM lgtaa| saMdarbha : dazavaikAlika sUtra, Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, paMcama adhyayana, sUtra 138, pR0 191 AcArAMga sUtra, Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, dvitIya zrutaskandha, prathama adhyayana, uddezaka 8, sUtra 375-88, pR0 82-85 1. 2. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 3. vahI, adhyayana 7, uddezaka 2, sUtra 631-32, pR0 289-90 nizItha sUtra, Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, uddezaka 18, sUtra 1-32, pR0 392-94 vahI, uddezaka 9, sUtra 1, 6, pR0 182-83 vahI, sUtra 8-9, pR0 185 vahI, uddezaka 12, sUtra 16-31, pR0 267-269 vahI, uddezaka 11, sUtra 5, pR0 222 vahI, uddezaka 12, sUtra 33, pR0 277 vahI, uddezaka 14, sUtra 33-36, pR0 321-22 vahI, uddezaka 12, sUtra 8, pR0 256 prajJApanA sUtra, Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, pada 35, sUtra 2077-84, pR0 222-26 vyAkhyA prajJapti, Agama prakAzana samiti, vyAvara, rAjasthAna, zataka 7, uddezaka 7, sUtra 24, pR0 171 AcArAMga sUtra, pUrvokta, prathama zrutaskandha, prathama adhyayana, uddezaka 2, sUtra 15, pR0 11-12 ** *** Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAtanaprabandhasaMgraha kI aitihAsika mUlyavattA DaoN0 aruNa pratApa siMha vizAla bhAratIya sAhitya kI saMracanA meM jaina dharma kA apratima yogadAna hai| vaidika evaM bauddha paramparA ke samAna jaina paramparA ke AcAryoM ne IsApUrva kI zatAbdiyoM se lekara Adhunika kAla taka nirantara apanI lekhanI ke dvArA use samRddha kiyA hai| sAhitya samAja kA darpaNa hotA hai aura jainAcAryoM ne nissandeha aMga-upAMga, prakIrNakaM, cheda, mUla, niyukti, bhASya, cUrNi, kathA evaM kAvya sAhitya dvArA tatkAlIna bhAratIya sabhyatA evaM saMskRti kA jIvanta pradarzana kiyA hai| prabandha sAhitya kathA evaM kAvya ke antargata Ate haiM aura ina kSetroM meM bhI jainAcAryoM kA yogadAna prazaMsanIya hai| prabandha ardha aitihAsika vRttAnta hote haiM jinameM samasAmayika ghaTanAoM ke sAtha-sAtha thor3I kalpanAe~ bhI nihita hotI haiN| paramparA meM zraddhA bhAva rakhane ke kAraNa lekhaka usameM alaukikatAoM kA samAveza kara detA hai| lekhaka kA yaha kRtya koI akSamya aparAdha nahIM hai kyoMki vaha itihAsa ko kevala tithi evaM ghaTanAoM kA zuSka mizraNa hI nahIM mAnatA apitu vaha use sAhitya ke antargata rakhanA cAhatA hai| hindU purANa bhI, jo jaina prabandhoM ke thor3A pahale likhe gaye the, kucha isI prakAra ke haiN| prArambha meM adhikAMza pAzcAtya evaM kucha bhAratIya itihAsakAroM ne unheM tyAjya samajhakara chor3a diyA thA tathA kalpanAoM meM vicaraNa karane vAlA sAhitya mAnA thaa| parantu nirantara zodha kI pravRtti ke kAraNa purANoM kI aitihAsika mUlyavattA kA bodha huA aura aba to dvitIya-tRtIya zatAbdI IsvI se lekara chaThI-sAtavIM zatAbdI IsvI taka aneka aitihAsika ghaTanAoM kI puSTi inhIM paurANika granthoM se hotI hai| prabandha sAhitya ke sAtha bhI ThIka yahI sthiti dikhAyI detI hai| apane granthoM 'prabandhacintAmaNi' evaM 'prabandhakoza meM kramaza: AcArya merutuMga evaM AcArya rAjazekhara ne prabandhoM ko lekara itihAsa kI eka spaSTa vyAkhyA kI hai| AcArya merutuMga ne itihAsa ko pUrva-paramparA, strota-grantha tathA yathAzruti kA milA-julA rUpa batAyA hai| unhoMne prabandhacintAmaNi ko tithiyoM evaM kAlakrama se gumphita kara diyA hai| isase siddha hotA hai ki unheM itihAsa kI saccI pakar3a thii| vaha spaSTa kahate haiM ki unhoMne vaha vRttAnta jaisA ghaTA thA vaisA hI nivedita kiyA hai| yaha itihAsa kI vaijJAnika paribhASA thii| isI prakAra AcArya rAjazekhara ne prabandha sAhitya ko itihAsa lekhana kI eka naI vidhA ke rUpa meM prastuta kiyA tathA kalpanAoM evaM alaukikatAoM ko kAphI hada taka kama kiyaa| pahalI bAra rAjazekhara ne carita-granthoM evaM prabandha granthoM ke antara ko paribhASita kiyaa| inake anusAra RSabhavardhamAna tIrthaMkaroM, cakravartI narezoM evaM AryarakSita ke kAla taka (prathama zatAbdI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 IsvI) ke AcAryoM ke jIvana-ghaTanAoM ko carita-granthoM ke antargata rakhA gayA hai tathA unake bAda ke mahApuruSoM kI jIvana-ghaTanAoM ko prabandha-sAhitya ke antrgt| AcArya rAjazekhara ke kahane kA tAtparya yaha thA ki rAjAoM, guNIvAna puruSoM, AcAryoM, zrAvakoM, tIrthoM tathA aitihAsika ghaTanAoM ko lekara likhe gaye vRtta-prabandha haiN| hAlAMki rAjazekhara ke kathana kI koI prAcIna AdhArazilA nahIM dikhAyI detI aura na koI lakSmaNa rekhA hai jahA~ caritoM evaM prabandhoM ko sarvathA alaga-alaga khAnoM meM rakhA jA ske| udAharaNasvarUpa- AcArya hemacandra kA triSaSTizalAkApuruSacarita tathA merutaMga kA prabandhaciMtAmaNi kramazaH sarvAdhika prasiddha carita evaM prabandha-grantha haiN| donoM ko sarvarUpeNa alaga kara pAnA atyadhika kaThina hai| donoM meM ardha-aitihAsika vRttAnta haiM tathA donoM meM kalpanAoM/alaukikatAoM kI halkI sI chauMka bhI hai| caritoM evaM prabandha granthoM meM eka antara avazya draSTavya hai| carita-granthoM meM nAyaka meM guNa hI guNa dikhAe jAte haiM, vahIM prabandha granthoM meM nAyaka ke guNoM ke sAtha usake avaguNoM evaM durbalatAoM kA bhI varNana hotA hai isameM jIvana kI vAstavika ghaTanAe~ apane mUlarUpa meM pradarzita kI jAtI haiN| isa prakAra prabandha-sAhitya hindU purANoM evaM jaina carita granthoM kI tulanA meM jyAdA aitihAsika haiN| yahI kAraNa hai ki unameM varNita sAmAjika-dhArmika evaM Arthika ghaTanAoM ko tatkAlIna samAja kA darpaNa mAnA jAtA hai| Adhunika bhArata kA gujarAta prAnta isa dRSTikoNa se vizeSa bhAgyazAlI rahA ki jaina AcAryoM ne apane sarvAdhika prabandha isI bhUmi para likhe| gujarAta ne bhAratIya itihAsa ke itane kar3ave saca cakheM haiM ki yahA~ aitihAsika saMvedanA evaM cetanA svata: utpanna sI ho gii| bhArata ke anya kisI prAnta ko yaha zreya nahIM jaataa| jaina AcAryoM ne 13vIM zatAbdI ke prArambha se lekara 16vIM zatAbdI ke anta taka mAlavA, gujarAta evaM rAjasthAna ke sambandha meM prAkRta-apabhraMza evaM saMskRta meM prabandha granthoM kI racanAe~ kii| medhAvI AcAryoM ne apane kAla kI ghaTanAoM ko to lipibaddha kiyA hI, apane kAla ke pUrva kI aitihAsika ghaTanAoM evaM vaMzAvaliyoM ko bhI sazakta rUpa se sAmane rkhaa| apane pUrva kI ghaTanAoM ko unhoMne janazruti se grahaNa kiyA jisakI adhikAMza bAteM itihAsa sammata thiiN| isa sazakta vidhA se bhAratIya itihAsa ke punarlekhana meM atyadhika sahAyatA prApta huii| mAlavA, gujarAta evaM rAjasthAna ke saTe hue pradeza kI aitihAsika ghaTanAe~ pUre uttara bhArata se sambaddha thIM, ata: yaha kahanA atizayokti nahIM ki pUrvamadhyakAla evaM madhyakAla kI aitihAsika ghaTanAoM ke lie prabandha-granthoM kA adhyayana sarvathA apekSita hai| dUsare zabdoM meM, harSa kI mRtyu (sAtavIM zatAbdI kA madhya) se lekara mugalakAla ke patana (aThArahavIM zatAbdI kA prArambha) taka kI Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAtanaprabandhasaMgraha kI aitihAsika mUlyavattA : 13 aitihAsika ghaTanAoM ke ye prAmANika srota haiN| hameM viveka evaM dhairya se kucha kalpita varNanoM ko aitihAsika ghaTanAoM se alaga karanA hai| yahA~ ina prabandhoM ke racayitAoM/lekhakoM evaM unake racanAkAla kA prazna vicAraNIya hai| prabandhoM ke mUla lekhakoM ko khoja pAnA atyanta durlabha hai| Aja hamAre pAsa aisA koI srota nahIM hai ki hama unake mUla lekhakoM ke bAre meM jAnakArI prApta kara skeN| udAharaNArtha - prabandhacintAmaNi evaM prabandhakoza ke lekhaka ke rUpa meM kramaza: merutuMga evaM rAjazekhara prasiddha haiM parantu vAstava meM ye inameM saMgrahIta sabhI prabandhoM ke mUla lekhaka nahIM ho skte| prabandhacintAmaNi meM 11 prabandha haiM tathA prabandhakoza meM 24 (isIlie isakA eka nAma caturviMzatiprabandha bhI hai) isa tathya ke sabase bar3e sAkSya ve prabandha haiM jo donoM granthoM meM samAna rUpa se prApta hote haiN| apane grantha ko pUrA karane ke lie rAjazekhara ne pUrvavartI prabandhoM se Adhe se jyAdA sAmagrI lI hai| inakI maulika racanA 3-4 prabandhoM taka hI sImita hai| isase siddha hotA hai ki isa prakAra ke prabandhoM ke mUla lekhaka ina lekhakoM (merutuMga evaM rAjazekhara) se bhinna rahe hoMge, parantu unake nAma ajJAta haiN| jahA~ taka 'purAtanaprabandhasaMgraha' kA prazna hai, isakI bhI ThIka yahI sthiti hai| san 1935 meM prasiddha AcArya jinavijayajI ko pATana bhaNDAra se yaha prati prApta huI thii| unhoMne ise ekatra kara prakAzita kiyA aura Aja yaha grantha unhIM ke nAma se jAnA jAtA hai| isI prakAra merutuMga evaM AcArya rAjazekhara ne apane samaya meM vartamAna pUrvaracita prabandhoM ko saMgrahIta kiyA- kucha prabandhoM kI svayaM racanA kii| isa prakAra sampUrNa grantha unake nAma se prasiddha ho gyaa| jahA~ taka inake racanAkAla kA prazna hai, uparyukta paMktiyoM meM darzAyA gayA hai ki ye prabandha mukhyataH 13vIM zatAbdI ke prArambha se lekara 16vIM-17vIM zatAbdI ke anta taka likhe gye| kAlAntara meM inakA sampAdana evaM saMzodhana hotA rhaa| AcArya jinavijayajI ne isakA aMtima sampAdana-kAla 15vIM zatI mAnA hai| muni jI isa prati kI sAmagrI tathA AcArya jinabhadrakRta prabandhAvalI kI viSaya-vastu ko lekara ise purAtanaprabandhasaMgraha nAma diyA hai| unakA yaha nAmakaraNa vAstavika rUpa se sArthaka hai| purAtanaprabandhasaMgraha choTe-choTe prabandhoM kA eka saMgraha hai| spaSTa hai, ina saMgrahoM kA lekhaka na to eka hai aura na inakA racanAkAla eka hai| AcArya jinavijayajI ko isa prati ke antima pRSTha se eka zloka prApta huA jisakA Azaya yaha thA ki saMvat 1290 (1233I.) meM jinabhadra nAmaka eka AcArya ne ina prabandhoM kA saMgraha kiyA thaa| isa saMgraha kA pAvana uddezya vastupAla ke putra jayantasiMha ko zikSA pradAna karanA thA Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 sirivatthupAlanaMdaNamaMtIsarajayaMtasiMha bhnnnntthN| naagiNdgcchmNddnnudypphsuurisiisennN|| jiNabhaddeNa ya vikkamakAlAu navai ahiyvaarse| nANA kahANapahANA esa pabaMdhAvali riiaa||3 isa gAthA se spaSTa hai ki jinabhadra ke samaya arthAt 1233I0 taka isake adhikAMza prabandha astitva meM A cuke the| hamane uparyukta paMktiyoM meM jo yaha siddha karane kA prayAsa kiyA hai ki merutuMga evaM rAjazekhara donoM ne adhikAMza prabandhoM ko apane pUrvakartRka lekhakoM se liyA hai- isa kathana se usakI puSTi hotI hai| prastuta prabandhasaMgraha meM bhI kucha kathAnaka aise haiM jo prabandhacintAmaNi evaM prabandhakoza meM samAna rUpa se milate haiN| udAharaNasvarUpa-kumArapAla evaM vikramacaritra sambandhI aneka kathAnaka haiM jo prabandhakoza evaM purAtanaprabandhasaMgraha meM, thor3e parivartana ke sAtha, samAna rUpa se milate haiN| ThIka isI prakAra prabandhacintAmaNi meM varNita udayanaprabandha, raivatItIrthoddhAraprabandha, sonalavAkya, aMbaDaprabandha, ajayapAlaprabandha Adi kucha prabandha donoM meM samAna rUpa se milate haiN| isa sambandha meM yahA~ yaha kahanA mahattvapUrNa hai ki merutuMga tathA rAjazekhara ke prabandhoM kI tulanA meM isa saMgraha ke kucha prabandha nizcita hI pahale ke haiN| manISI AcArya jinavijayajI ne bhASAgata apane saMkSipta adhyayana meM isa tathya kI puSTi kI hai| isameM sandeha nahIM ki purAtanasaMgraha meM samAviSTa kucha kathAnaka bhAratIya itihAsa punarlekhana ke lie ati mahattvapUrNa haiN| unase prApta vivaraNa ke AdhAra para aitihAsika ghaTanAoM kI naI ibArata likhI jA sakatI hai| udAharaNArtha- hama pRthvIrAjaprakaraNa ko leN| pAzcAtya vidvAnoM evaM unakA anusaraNa karate hue kucha bhAratIya vidvAnoM ne pRthvIrAja ke samakAlIna candabaradAI kRta 'pRthvIrAjarAso' ko kapolakalpita grantha siddha karane kA prayAsa kiyA hai| yadi hama purAtanaprabandhasaMgraha ke 'pRthvIrAjaprakaraNa' ko par3heM to satya kA sAkSAtkAra hotA hai| pUrvAgraha se grasita ina vidvAnoM ke tarka bAlU kI nIMva para AdhArita dikhAyI dete haiN| isa saMgraha meM aise padya varNita haiM jo 'pRthvIrAjarAso' ke bilakula samatulya haiN| unakI bhASA bhI AzcaryajanakarUpa se samAna hai| eka padya kI samatA draSTavya hai ikku bANu pahuvIsu ju paI kaiMbAsaha mukko| ura bhiMtari khaDahaDiu dhIra kakkhaMtari ckku|| - bIaM kari saMdhIuM bhamai sUmesaranaMdaNa! ehu su gaDi dAhimao khaNai khuddai siNbhrivnnu|| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purAtanaprabandhasaMgraha kI aitihAsika mUlyavattA : 15 phuDa chaMDi na jAi ihu lubbhiu bArai palakau khala gulaha, naM jANauM caMdabaladdiu kiM na vi chuTTai iha phlh|| eka bAna pahumI naresa kaimAsaha mukyau| Dara uppara tharahanyau vIra kaSSaMtara cukyau|| biyau bAna saMdhAna hanyau somesara nNdn| gaDhau kari nigrahyau Saniv gaDyau saMbhari dhn|| thala chori na jAi abhAgarau ga'yau guna gahi aggrau| ima japai caMdabaraddiyA kahA nighaTTai iya prlau||" yadi hama prayukta prabandha ke pRthvIrAja se sambandhita prakaraNa ke anusAra ise saMvat 1290 (1233I0) ke pUrva kA mAna leM, jisake svIkAra karane meM koI bAdhA nahIM hai, to 'pRthvIrAjarAso' kI aitihAsikatA svayaM siddha ho jAtI hai jo isa mahAna nareza kI mRtyu ke 40-50 varSoM ke andara hI racI gaI pratIta hotI hai| pRthvIrAjaprakaraNa tatkAlIna janamAnasa meM itanA lokapriya thA ki candabaradAI kI mRtyu ke bAda bhI pRthvIrAjarAso meM parivarddhana/saMzodhana hote rahe parantu usakI aitihAsikatA asaMdigdha hai| isI prakAra isa saMgraha meM tamAma aitihAsika bAteM bharI par3I haiM jinake anveSaNa kI AvazyakatA hai| caulukya vaMza ke jayasiMha siddharAja evaM kumArapAla ke samaya kI aneka ghaTanAe~ isameM surakSita haiN| pUrva meM yaha ullekha ho cukA hai ki carita granthoM meM nAyaka ke guNoM kA hI pradarzana hotA hai lekina prabandhoM meM lekhaka isa bandhana se mukta hotA hai| vaha nAyaka kI durbalatAoM ko bhI samAja ke sAmane prastuta karatA hai| udAharaNArtha- 'ajayapAlaprabandha' meM rAjA ke nirdayI evaM asahiSNu caritra ko darzAyA gayA hai| kumArapAla ke isa uttarAdhikArI putra ne AcArya hemacandra ke ziSyoM ke sAtha atyanta nirdayatA kA vyavahAra kiyA thaa| usane AcArya rAmacandra ko, jo eka sau se adhika granthoM ke praNetA the, tapta dhAtu para balapUrvaka baiThAkara mAra DAlA thaa| isa ghaTanA kI jaise AkhoM dekhI khabara isa saMgraha meM surakSita hai aura jisakI puSTi anya samakAlIna granthoM se bhI hotI hai| isI prakAra yazasvI mantriyoM vastupAla-tejapAla ke dhArmika kRtyoM kA jaisA sajIva varNana isa saMgraha meM hai, vaha aitihAsikatA ke kAphI nikaTa hai| unake dvArA kie hue kAryoM kI puSTi arisiMha kRta 'sukRtasaMkIrtana' se hotI hai| yahA~ yaha kahanA Avazyaka hai ki arisiMha ina donoM mantriyoM ke samakAlIna the aura unake vivaraNa kI satyatA para sandeha nahIM kiyA jA sktaa| prastuta saMgraha ke vivaraNa ko dekhate hue isakI aitihAsikatA svayaM siddha ho jAtI hai| isI prakAra 'kumArapAlaprabandha' meM ghaTanAoM ke Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 vivaraNa satya ke kAphI nikaTa haiN| unake dvArA pazu-hiMsA kA niSedha tatkAlIna sAkSyoM ke samarUpa hai| isa saMgraha ke vivaraNa kumArapAlapratibodha, hemacandrakRta 'mahAvIracarita', 'kumAravihArazataka', 'kumAravihAraprazasti' Adi samakAlIna pustakoM meM tadnurUpa haiMyaha lekhaka ke aitihAsika dRSTikoNa ko prastuta karatA hai| kumArapAla ke mantriyoM meM zrIpAla, ahAr3a, AmrabhaTa athavA AmbaDa atyadhika prasiddha the- isa saMgraha meM bhI unake yazogAna ko prastuta kiyA gayA hai| jayasiMha siddharAja ke mantriyoM ke nAma bhI isa saMgraha meM yathAvata ullikhita haiM tathA unake dhArmika kriyAkalApoM kA varNana samakAlIna sAkSyoM ke samarUpa hai| AcAryoM (haribhadra, siddharSi Adi) ke varNana se bhI aitihAsika ghaTanAoM kI puSTi hotI hai| uparyukta tathyoM se spaSTa hai ki purAtanaprabandhasaMgraha eka aitihAsika vRttAnta hai| isameM sandeha nahIM ki ghaTanAoM ke varNana meM kalpanA kA sahArA liyA gayA hai lekina nissandeha kalpanAe~ aitihAsika vRttAntoM para hAvI nahIM ho pAyI haiN| viveka evaM dhairya ke sAtha adhyayana karane para aitihAsika tathyoM ke najadIka pahu~cA jA sakatA hai| isa dRSTi se purAtanaprabandhasaMgraha madhyakAla (mukhyataH 8vIM-9vIM zatAbdI se lekara 14vIM zatAbdI taka) ke itihAsa ko jAnane kA eka prAmANika srota hai aura yahI isa viziSTa grantha kI aitihAsika mUlyavattA hai| saMdarbha : yathAzrutaM saGkalita: prabandhairgrantho mayA mandadhiyApi yatnAt / prabandha cintAmaNi, AcArya merUtuga, adhiSThAtA siMghI jaina jJAnapITha, kalakattA, 1933, zloka 3, pR0 125 zrIRSabhAdivardhamAnAntAnAM jinAnAM, cakryAdInAM rAjJAm, RSINAMcAryarakSitAntAnAM vRttAni caritAni ucynte| tatpazcAtkAlabhAvinAM tu narANAM vRttAni prabandhA iti", prabandhakoza, rAjazekhara sUri, siMghI jaina jJAnapITha, vizvabhAratI zAMtiniketana, 19:31, pR0 1 purAtanaprabandhasaMgraha, saM. jinavijayamuni, adhiSThAtA siMghI jaina jJAnapITha, kalakattA, 1936, prathama saMskaraNa, pR0 136 purAtanaprabandhasaMgraha, pUrvokta, padyAMka 275, pR0 86 pRthvIrAjarAso, padya 236, pR0 4196 / tatra jihvAM khaNDayitvA upavizatA tena dodhakapaJcazatI kRtaa|| - purAtanaprabandhasaMgraha, pUrvokta, pR0 49 ***** Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paramparA ke pariprekSya meM vivAha paddhati evaM varNa vyavasthA pro0 kamaleza kumAra jaina sAmAnya rUpa se vivAha eka sAmAjika bandhana hai, kintu isa bandhana ko sthAyI banAne hetu hama use dhArmika rUpa de dete haiN| dharma kI eka vizeSatA yaha hai ki usameM zraddhA adhika aura tarka kama hote haiN| ata: tarka-kutarka se bacane ke liye vivAha ko dhArmika svarUpa pradAna kiyA gayA hai| yadi ise dhArmika svarUpa na deM to avyavasthA phaila jAyegI aura hama sabhI kA jIvana pazuvat ho jaayegaa| paraspara meM na koI pitA hogA aura na koI putra na koI mAtA hogI aura na koI bettaa| hama rAta-dina bhogoM meM to saMlagna raheMge, kintu hamArI paraspara meM koI jimmedArI nahIM hogii| samAja kA artha hI hai eka dUsare ke sukha-duHkha meM sahabhAgI bnnaa| hamArA pratyeka kArya dUsare ko prabhAvita karatA hai, phira cAhe vaha acchA ho athavA buraa| isaliye sAmAjika dRSTi se acche kAryoM ke liye protsAhita kiyA jAtA hai aura khoTe kAryoM se virata rahane kA saMdeza diyA jAtA hai| cAritramohanIya karma ke vazIbhUta puruSa kA strI ke prati evaM strI kA puruSa ke prati jo rAga hai usakI pUrti hetu vivAha kiyA jAtA hai| deva, zAstra aura guru kI sAkSI tathA mAtA-pitA evaM sage-sambandhiyoM kI svIkRtipUrvaka jo vivAha kiyA jAtA hai, vaha dharma aura kula kI vRddhi kA kAraNa banatA hai| cAritramohanIya karma ke kAraNa hama anAdikAla se bhogoM athavA paJcendriyoM ke viSaya meM AkaNTha DUbe huye haiN| ina viSaya-vAsanAoM se ekadama virata honA asambhava nahIM to kaThina avazya hai| kitane hI mahApuruSa vivAha-bandhana meM baMdhe binA hI mukti ko prApta ho gaye haiM, kintu yaha kathana vartamAna paryAya kI apekSA hai| unhIM mahApuruSoM kI pichalI paryAyoM para vicAra kareM to ve bhI usI saMsAra-sAgara meM nimagna rahe haiN| bAda meM unhoMne apanI vartamAna paryAya se mukti prApta kI haipazu aura manuSya meM bheda karate huye nItikAroM ne likhA hai ki AhAra nidrA bhaya maithunaJca sAmAnyametat pazubhirnarANAm / dharmo hi teSAmadhiko vizeSo dharmeNa hInA:pazubhiH smaanaaH|| arthAt AhAra, nidrA, bhaya aura maithuna - ye cAra saMjJAyeM pratyeka jIva meM samAna rUpa se pAI jAtI haiN| yahA~ taka ki ekendriya vanaspati meM bhI ye cAra saMjJAyeM pAI jAtI Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 haiN| yadyapi Upara se dekhane meM aisA pratIta nahIM hotA hai, kintu gaharAI se vicAra karane para sabhI bAteM spaSTa ho jAtI haiN| nara kI apekSA mAdA meM kAma-vAsanA tIvra hotI hai| ekendriya vanaspati kI pratinidhi mAdA latAyeM nara rUpa vRkSa kA sahAra letI haiM arthAt vRkSa se lipaTa jAtI haiN| yaha saba avyakta kAma-vAsanA kA hI pratIka hai| kAma-vAsanA kI tIvratA jaba mUka ekendriya jaise prANiyoM se lekara saMjJI paJcendriya jIvoM taka meM bhI pAI jAtI hai to paJcendriya strI-puruSa meM pAyA jAnA svAbhAvika hai| kyoMki yaha pUrNa vikasita prANI hai| cUMki mAnava jAti eka sabhya aura pratiSThita jAti hai, vaha vivekavAn hai, bauddhika stara unakA atyanta unnata hai, ata: sAmAnya prANiyoM se manuSya ko pRthak karane ke liye eka mAtra dharma yA viveka hI aisA hai jo use pazuoM se pRthak kara detA hai| dharma do prakAra kA hai- eka sAmAjika dharma aura dUsarA AdhyAtmika dhrm| hama cAheM to unheM zAstrIya bhASA meM vyavahAra dharma aura nizcaya dharma bhI kaha sakate haiN| vyavahAra pUrvaka hI nizcaya meM praveza kiyA jA sakatA hai| vivAha dharma to hai, kintu vaha sAmAjika dharma hai| vyavahAra dharma hai aura yaha dharma yadi hama cAheM to nizcaya ke mArga meM lagAne meM sAdhaka bana sakatA hai| anyathA vivAha jaisI sAmAjika vyavasthA bhI manuSya ko patana ke garta se bacA nahIM sakatI hai| jaina zAstroM meM ullikhita jIva, ajIva, Asrava, bandha, saMvara, nirjarA aura mokSaina sAta tattvoM meM se antima tIna arthAt saMvara, nirjarA aura mokSa- ye sAmAjika vyavasthA vivAha meM atyanta mahattvapUrNa evaM kAryakArI haiN| saMvara tattva kI dRSTi se vicAra kareM to vivAha rUpa sAmAjika dharma hameM asImita bhogoM ko bhogane kI apekSA sImita arthAt ekadeza bhoga bhogane meM sahAyaka banatA hai| arthAt vivAha vaha sAmAjika bandhana hai, jo strI aura puruSa donoM ko kAma-bhogoM ke athAha sAgara se nikAlakara unheM eka dUsare meM hI saMtuSTa rahane ke liye prerita karatA hai| isa prakAra hama vivAha ke mAdhyama se apane kAma-bhogoM kA ekadeza saMvara karane meM saphala ho sakate haiM aura kramazaH brahmacaryANuvrata tathA brahmacarya mahAvrata ko jIvana meM dhAraNa karake kAmabhogoM se labdha kAryoM kI nirjarA karake anta meM mukti ko prApta kara sakate haiN| AcArya pUjyapAda ne kanyAdAna ko vivAha kahA hai| isI ko aura spaSTa karate huye AcArya akalaGka deva ne likhA hai ki sAtAvedanIya aura cAritramoha ke udaya se jo kanyA kA varaNa kiyA jAtA hai vaha vivAha hai| isI kA samarthana AcArya vidyAnanda ne bhI kiyA hai| AcArya somadevasUri thor3A sA kucha Age bar3hate huye kahate haiM ki Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paramparA ke pariprekSya meM vivAha paddhati evaM varNa vyavasthA : 19 'yuktito varaNavidhAnam agnidevadvijasAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAha'4 arthAt yukti se jo varaNa kA vidhAna hai tathA agnideva aura brAhmaNa kI sAkSI meM jo kanyA ke hAtha ko grahaNa kiyA jAtA hai vaha vivAha hai| yahA~ AcArya somadavasUri vaidika paramparA kI ora jhuke huye pratIta hote haiN| kyoMki jainazAstroM meM jahA~ deva, zAstra aura guru kI sAkSI pUrvaka kanyA ke varaNa kA vidhAna hai, vahIM AcArya somadevasUri agnideva evaM brAhmaNa kI sAkSI pUrvaka kanyAvaraNa kI bAta karate haiN| mujhe aisA pratIta hotA hai ki AcArya somadevasUri kA eka mantra vAkya hai ki sarva eva hi jainAnAM pramANaM laukiko vidhiH| yatra samyaktvahArnina yatra na vratadUSaNam / / arthAt jahA~ samyagdarzana meM kisI bhI prakAra kA doSa na lagatA ho tathA gRhIta vratoM meM dUSaNa na lagatA ho aise sabhI kAryoM meM loka pramANa hai| arthAt jaisI loka vyavasthA hai tathaiva sabhI jaina dharmAvalambiyoM ko svIkAra karanA caahiye| isase anya cAhe jo bhI siddha ho, kintu somadevasUri kI dRSTi meM vivAha eka loka vyavasthA hai, laukika dharma hai| ata: lokAcAra ke anusAra hI unhoMne agnideva evaM brAhmaNa kI sAkSI pUrvaka kanyAvaraNa ko vivAha kahA hai| vaidika dharmagranthoM meM vivAha ATha prakAra kA batalAyA gayA hai brAhmo daivastathaivArSaH praajaaptystthaasurH| gAndharvo rAkSasazcaiva paishaacshcssttmo'dhmH|| arthAt brAhma, daiva, ArSa, prAjApatya, Asura, gAndharva, rAkSasa aura pizAca - ye ATha prakAra ke vivAha haiN| brAhma- isameM AbhUSaNoM se alaMkRta kanyA vara se binA kucha liye use dAna kara dI jAtI hai| yaha sarvazreSTha hai| daiva- isameM kanyA yajJa karAne valo Rtvij ko de dI jAtI hai| ArSa- isameM dulahina kA pitA vara se eka yA do jor3I gAyeM prApta karake use de detA hai| prAjApatya- isameM lar3akI kA pitA vara se binA kisI prakAra kA upahAra liye kevala isaliye kanyAdAna karatA hai ki jisase vaha sAnanda, zraddhA aura bhaktipUrvaka sAtha-sAtha rahakara dAmpatya jIvana bitaaye| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 Asura- isameM vara vadhU ko usake pitA athavA paitRka bAndhavoM se kharIda letA hai| gAndharva- isameM yuvaka aura yuvatI kA pArasparaka prema hI mukhya hai| isameM na kisI rIti-rasma kI AvazyakatA hotI hai aura na sage-sambandhiyoM kI anumti| rAkSasa- isameM dulahina ke sambandhiyoM ko yuddha meM parAsta kara kanyA ko balAt uThAkara le jAyA jAtA hai| paizAca- isameM kisI soI huI, pramatta yA pAgala kanyA kA usakI svIkRti ke binA usakA kaumAraharaNa kiyA jAtA hai| yaha nimna koTi kA vivAha hai| suptAM mattAM pramattAM vA daMho ytropgcchti| sa pApiSTho vivaahaanaaNpaishaacshcaassttmo'dhmH||" daiva, zAstra aura guru ko namaskAra kara tathA apane bhAI-bandhuoM kI sAkSIpUrvaka jisa kanyA ke sAtha vivAha kiyA jAtA hai vaha vivAhitA strI kahalAtI hai| aisI vivAhitA strI ke atirikta anya saba patniyA~ dAsI kahalAtI haiN| unameM jo vivAhita patnI hai usake do bheda haiM aura una donoM ke lakSaNa bhI alaga-alaga haiN| karmabhUmi meM rUr3hi se calI AI jo alaga-alaga jAtiyA~ haiM, unameM se apanI jAti kI kanyA ke sAtha vivAha karanA aura anya jAti kI kanyA ke sAtha vivAha krnaa| isa prakAra apanI jAti kI vivAhitA patnI aura anya jAti kI vivAhita patnI ke bheda se patniyA~ do prakAra kI haiN| apanI jAti kI jisa kanyA ke sAtha vivAha kiyA jAtA hai, vaha dharmapatnI kahalAtI hai| aisI dharmapatnI hI dharmakAryoM meM sAtha raha sakatI hai| pitA kI sAkSIpUrvaka anya jAti kI kanyA se jo vivAha kiyA jAtA hai vaha bhogapatnI kahalAtI hai| kyoMki vaha kevala bhoga kA hI sAdhana hai| isa prakAra apanI jAti aura para jAti ke bheda se striyA~ do prakAra kI haiM tathA jisake sAtha vivAha nahIM huA hai aisI strI dAsI yA cerI kahalAtI hai| aisI dAsI kevala bhogAbhilASiNI hotI hai| dharma ke jAnane vAle puruSoM ko bhoga patnI kA pUrNa rUpa se tyAga kara denA caahiye| yadyapi vivAhitA hone se vaha grahaNa karane yogya hai tathApi dharmapatnI se vaha sarvathA bhinna hai| isaliye usake sevana karane meM doSa hI hai| dAsI ke sAtha viSaya sevana karane se vajralepa ke samAna pApoM kA saMcaya hotA hai| yadi puNyArjana karane meM bhAvoM kI zuddhatA hI kAraNa hai, kyoMki vastu kA svabhAva bhI isI prakAra hai to phira dAsI ke sAtha viSaya-sevana karane se vaha pariNAmoM kI zuddhatA naSTa ho jAtI hai| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paramparA ke pariprekSya meM vivAha paddhati evaM varNa vyavasthA : 21 vivAha se maithuna kriyA kA nikaTa kA sambandha hai aura maithuna kriyA meM hiMsA hotI hai| isI bAta ko spaSTa karate hue AcArya amRtacandrasUri likhate haiM ki hiMsyante tilanAlyAM taptAyasi vinihite tilA ydvt| bahavo jIvA yonau hiMsyante maithune tadvat // 11 arthAt jisa prakAra tiloM se yukta nAlI meM tapI huI lauhazalAkA DAlane se tiloM kA nAza ho jAtA hai, usI prakAra maithuna kriyA karane para yoni meM rahane vAlI jIvarAzi kA nAza hotA hai| isaliye ve Age likhate haiM ki ye nijakalatramAtraM parihartuM zaknuvanti na hi mohAt / ni:zeSa zeSayoSinniveSaNaM tairapi na kAryam / / 12 arthAt jo puruSa cAritramohanIya karma ke udaya se apanI strI mAtra ko nahIM chor3a sakate haiM, unake dvArA bhI samasta zeSa anya striyoM kA sevana nahIM karanA caahiye| puruSArthasiddhayupAya kI maMgalA nAmaka saMskRta TIkA meM munizrI 108 praNamyasAgara jI mahArAja ne likhA hai kisvadAramAtrasantoSe'zeSecchAsamudrazoSaNAd dezavratI bhavatItarathA vybhicaarprsktiH|13 arthAt apanI strI ko chor3akara zeSa samasta striyoM meM kAma kI abhilASA nahIM karanI caahiye| svastrI meM santoSa hone para bAkI samasta striyoM meM icchA rUpI samudra ke zoSaNa se dezavratI saMjJA hotI hai, anyathA vyabhicAra kA prasaMga aayegaa| AcArya jinasena ke anusAra vivAha santAnotpatti ke liye hI kiyA jAtA hai, ve likhate haiM ki santAnArthamRtAveva kAmasevAM mitho yajet / 14 arthAt kevala santAna utpanna karane kI icchA se RtukAla meM hI paraspara kAma-sevana kreN| jahA~ taka varNa vyavasthA kA prazna hai to varNa vyavasthA ke sambandha meM jaina granthoM meM likhA hai ki kRtayuga meM kalpavRkSoM kA abhAva ho gyaa| ata: bhUkha se pIr3ita prajA antima kulakara nAbhirAya ke pAsa gaI to unhoMne prajA kI pIr3A sunakara kumAra AdinAtha ke pAsa yaha kahakara bheja diyA ki kumAra hI isa duHkha se mukta karane meM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 sahAyaka ho sakate haiN| bhUkha se pIr3ita prajA ke upasthita hone para kumAra AdinAtha ne asi, maSi, kRSi, vidyA, vANijya aura zilpa- ina SaTkarmoM kA upadeza diyaa| tadanusAra jinhoMne asi karma ke mAdhyama se deza kI surakSA karate huye apanI AjIvikA prArambha kI ve kSatriya khlaaye| jinhoMne kRSi aura vANijya karma ko apanAkara apanI AjIvikA prArambha kI ve vaizya kahalAye aura jinhoMne vidyA aura zilpa ko apanI AjIvikA kA AdhAra banAyA ve zUdra khlaaye| isa prakAra AjIvikA ke AdhAra para AdinAtha ko tIna vargoM kI utpatti meM kAraNa batalAyA gayA hai| maSi karma kisa varNa kA kArya thA isakA ullekha dekhane meM nahIM AyA hai| sambhava hai isa kArya ko sabhI varNa ke logoM ne apanI AjIvikA kA sAdhana banAyA ho|15 prajA ko kRSi Adi karmoM meM lagAne kA sarvaprathama ullekha AcArya samantabhadra ne kiyA hai|6 tadanantara adhikAMza purANakAroM ne isakA ullekha kiyA hai aura spaSTa likhA hai ki bhagavAn RSabhadeva ne SaTkarmoM ke sAtha hI tIna vargoM kI bhI sthApanA kI hai aura bharata cakravartI ne brAhmaNavarNa kI sthApanA kI hai| somadevasUri ne laukika dharma kA jainIkaraNa kiyA hai| isake mUla meM tatkAlIna brAhmaNa dharma kA varcasva hI pramukha pratIta hotA hai| yadi janma se varNa vyavasthA ko svIkAra kara liyA jAye to jisa vyakti ne zUdra varNa meM janma liyA hai vaha AjIvana zUdra hI rahegA, kintu yadi AjIvikA ke AdhAra para varNa vyavasthA ko svIkAra kiyA jAtA hai to acche kArya karane para zUdra varNa meM utpanna vyakti bhI brAhmaNa Adi varNoM kI koTi meM A sakatA hai|17 / somadevasUri ke anusAra janma se varNa vyavasthA kA kathana na to RSabhadeva ne kiyA hai aura na hI cakravartI bharata ne| isakA AdhAra to mahApuruSa na hokara vaidika grantha zruti aura smRti hI haiN|8 siddhAntAcArya paNDita phUlacandrajI zAstrI ne likhA hai ki- jainadharma kI apekSA se itanA hI kahA jA sakatA hai, 'AdhyAtmika kSetra meM yaha (varNa vyavasthA) grAhya na hokara bhI sAmAjika kSetra meM vyavahAra se mAnya ThaharAI gaI hai| isaliye RSabhadeva ne tIna varNa kI aura bharata cakravartI ne brAhmaNa varNa kI sthApanA, jaisA ki somadevasUri kahate haiM ki eka to kI na hogI aura yadi kI bhI hogI to vaha Upara se nahIM lAyIM gayI hogI, kintu unhoMne karma ke anusAra nAmakaraNa karake yaha prajA ke Upara chor3a diyA hogA ki vaha apane-apane karma ke anusAra usa-usa varNa ko svIkAra kara le| 19 paNDita jI Age likhate haiM ki- varNAzrama dharma jainadharma kA aMga nahIM hai aura isalie hama Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina paramparA ke pariprekSya meM vivAha paddhati evaM varNa vyavasthA : 23 varNAzrama dharma ke AdhAra para zUdroM ke dharma sambandhI naisargika adhikAroM kA apaharaNa nahIM kara skte|20 aneka granthoM kA Alor3ana-vilor3ana karane ke pazcAt paM0 phUlacandra jI zAstrI ne niSkarSa svarUpa likhA hai ki- jainadharma meM varNa vyavasthA ko raJca mAtra bhI sthAna nahIM hai| yadi jaina dharma ke anuyAyI laukika dRSTi se svIkAra bhI karate haiM to use karma ke AdhAra se hI svIkAra kiyA jA sakatA hai, janma se nhiiN|21 vivAha eka sAmAjika vyavasthA hai| isameM yogya vara evaM yogya vadhu kA paraspara cayana hI mukhya hai| sAmAjika dRSTi se savarNa vivAha hI karanA caahie| vaise purANoM meM savarNa ke sAtha hI asavarNa vivAha ke bhI udAharaNa milate haiN| manusmRti Adi vaidika granthoM meM vivAha ke jo niyama haiM unheM mahApurANa ke lekhana kAla se lekara jaina paramparA meM bhI svIkAra kara liyA gayA hai| parantu itane mAtra se pUrvakAla meM una niyamoM kA usI rUpa meM pAlana hotA thA, yaha nahIM kahA jA sakatA hai|22 kyoMki purANoM meM likhA hai ki vIraka zreSThI kI strI vanamAlA ko rAjA sumukha ne balAt apane ghara meM rakha liyA thA aura use paTarAnI banA liyaa| kAlAntara meM donoM ne muni ko AhAra diyA aura puNya bandhakara bhoga-bhUmi prApta kii|23 isI prakAra pradyumnacarita meM AyA hai ki- hemaratha rAjA kI patnI candraprabhA ko rAjA madhu ne balAt apaharaNa kara use paTarAnI banAyA aura kAlAntara meM donoM ne munidharma aura AryikA ke vrata ko svIkAra kara sadgati paaii|24 yahA~ isa kathana se mAtra itanA hI abhISTa hai ki vivAha eka sAmAjika vyavasthA hai aura isake kAraNa kisI ke bhI dhArmika kriyA-kalApoM para aMkuza nahIM laga sakatA hai| hA~! sAmAjika vyavasthA banI rahe isake liye samAja meM samaya-samaya para aneka niyama banAye gaye haiM, jinheM sAmAjika dRSTi se svIkAra bhI karanA caahiye| sandarbha : kanyAdAnaM vivaahH| -sarvArthasiddhi 7/28 sadvedyacAritramohodayAt vivahanaM kanyAvaraNaM vivAha ityAkhyAyate - tattvArthavArtika 7/28/1 sadvedyacAritramohodayAt vivahanaM vivaahH| - tattvArthazlokavArtika 7/28 nItivAkyAmRta 31/3 yazastilakacampU, mahAkAvyam, aSTama AzvAsa:- anuvAdaka paMDita sundaralAla zAstrI, zrI mahAvIra jaina granthamAlA, vArANasI, 1971, pR0.379 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 manusmRti 3/21 (draSTavya- saMskRta-hindI-koza, vivAha zabda) vahI 3/34 lATI saMhitA, padya 1/178-180 vahI, padya 1/183-84 vahI, padya 1/186-188 puruSArthasiddhyupAya, kArikA, 108 vahI, kArikA, 110 vahI, kArikA, 110 kI TIkA mahApurANa, 38/134 varNa, jAti aura dharma, pR0 174 16. vahI vahI, pR0 180 18. vahI, pR0 180 19. vahI, pR0 181 20. vahI, pR0 182 vahI, pR0 186 vahI, pR0 190 vahI, pR0 189-190 vahI, pR0 190 ***** Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iNTaraneTa para jaina sAhitya evaM zodha sAmagrI DaoN0 vivekAnanda jaina sUcanA takanIkI kA prabhAva hamAre jIvana ke sabhI kSetroM ke sAtha-sAtha lekhana tathA prakAzana para bhI par3A hai| Aja sUcanA srota ilekTrAnika tathA priMTeDa donoM rUpoM meM prakAzita ho rahe haiN| vartamAna samaya meM dhArmika evaM dArzanika jaina sAhitya ke prAcIna durlabha graMtha tathA zodha sAmagrI bhI iNTaraneTa para upalabdha haiM, unheM kaise tathA kahA~ se prApta kiyA jA sakatA hai? isa viSaya para jAnakArI isa lekha meM dI gaI hai| prastAvanA : jaina dharma ke vistAra evaM aMtarrASTrIyakaraNa meM oNnalAina jaina DijiTala IlAibrerI (www.jainelibrary.com), iNTaranezala digambara jaina ArgenAijezana (www.idjo.org) tathA iMTaraneTa AdhArita saMsthAoM evaM pustakAlayoM kI vebasAiTsa kA vizeSa yogadAna hai| Aja jaina dharma tathA jaina sAhitya vizva ke 100 se bhI adhika dezoM meM iNTaraneTa AdhArita DijiTala lAibrerI ke mAdhyama se pahuMca rahA hai| ata: iNTaraneTa tathA TI0vI0 cainalsa ne bhI jaina dharma ke pracAra prasAra meM mahattvapUrNa bhUmikA nibhAI hai| DijiTala lAibrerI oNpha iNDiyA : isa vebasAiTa ke mAdhyama se aneka aitihAsika mahattva ke dhArmika, sAmAjika graMthoM ko prApta kiyA jA sakatA hai| isa para upalabdha graMtha sabhI ke liye niHzulka haiM jinheM oNnalAina par3hA bhI jA sakatA hai tathA AvazyakatAnusAra DAunaloDa bhI kiyA jA sakatA hai| isa hetu vebasAiTa dekheM : www.dli.gov.in or www.dli.ernet.in Digital Library of India Hosted by: RRNET InduatICAADstatemediescopMEDonate QUENNIEaChargamME 24 Sonorandisnesspacesarigoantar 21 Aafter StaGanarentcom.salanet. 20089c313pps. ingrani.Draws Oueechara 19ts, hina Jin PantyaMoys. Dnasiac,AMANG SARODAMAGAOCIAT.NamaATOS: 13.ama.lan Samaya.rpos Surgemmanduaarimanaistia.come1.3000MC200852. Narayannee 1828. Naralinsahib437 SONASAnganwaxsms... MOHANNESSmgramme1913 mant. cam samaya, 196nga ASAMIKSamsalamicer in Dancer.000000236740. Thalurass-1914 . JWADhamam areURIT.INORPRIMARNARI. He180258DJaname.1936mailJansldstart 7000TV AciaNndham.ananesapntesta..m8090232500Junsayarena ROS J msetaTips ANJanmattent. D AK48. HANDR2 NULL 1345 daNALLExpe Presentations ISRON Staticles Report RASMA.RADIT Pandiack supestions PraswamsMissing.kina BOURN WARRAKerangRDEEPROICONST LORDading..100 meanigan sim thuodainewomagarisam0H0352014aarakDiaNEShindefeta13 . (citra 1. DijiTala lAiberI oNpha iNDiyA : www.di.gov.in) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 DijiTala lAibrerI oNpha iNDiyA para akTUbara 2015 taka jaina dharma se sambandhita lagabhaga 3609 pustakeM upalabdha haiM jinake lagabhaga 11 lAkha pRSThoM kI sAmagrI isa vebasAiTa para hai| DijiTala lAibrerI oNpha iNDiyA para pustakoM ko lekhaka ke nAma se (Author), pustaka ke nAma se (Title), bhASA (Language), viSaya (Subject), kIvarDa (Keyword), prakAzana varSa (Year), keMdra yA saMsthA (Centre/Name of Library) Adi aneka tarIkoM se khojA jA sakatA hai| isa vebasAiTa para adhikatara prAcIna graMtha hI upalabdha haiM jo ki kaoNpIrAiTa se mukta haiN| jaina I-lAibrerI () : maiMne vyaktigata rUpa se "jaina I-lAibrerI' ko jaina sAhitya se sambandhita sAmagrI ke liye bahuta hI upayogI paayaa| isake saMgraha meM lagAtAra vikAsa ho rahA hai| isameM nayI sAmagrI jur3atI rahatI hai sAtha hI naye-naye upayogakartA bhI deza-videza se jur3ate rahate haiN| "jaina I-lAIbrerI' para pustakoM ko lekhaka ke nAma se, pustaka ke nAma se yA usake kisI eka zabda se bhI khojA jA sakatA hai| isameM khojane ke lie uccastarIya gahana sarca (Advanced Search) kI bhI suvidhA hai| isa vebasAiTa para 6000 se adhika pustakeM, 4000 se adhika lekha tathA aneka pANDulipiyA~ haiN| 20freshengty JAIN eLibrary Jen Education international Home SANSAR SAwaranMONALRBLI .JAK.IndianRN.Reguless HOME Folice 18daikhoonition 11640000NR A Search of Stect SON SAINS CORNat ionalise Indiaefilionke.me. se KAN (citra 2 : jaina I-lAibrerI : ) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iNTaraneTa para jaina sAhitya evaM zodha sAmagrI : 27 iNTaranezanala digambara jaina oNrgenAijezana (www.idjo.org) dvArA saMcAlita vebasAiTa para bhI pustakeM, menaskripTsa tathA anya dhArmika sAmagrI upalabdha haiN| isake alAvA kucha anya upayogI vebasAiTa jainworld.com; Jinvaani.org; jainonweb.com; jaindharmonline.com Adi haiN| jaina graMthsa (www.jaingranths.com): yaha jaina graMthoM ke liye eka upayogI vebasAiTa hai| isa vebasAiTa para digambara paramparA ke 705 tathA zvetAmbara paramparA ke 311 graMtha sahaja upalabdha haiN| ye graMtha una sabhI vyaktiyoM ke liye haiM jo jaina dharma ke siddhAntoM meM ruci rakhate haiM yA jaina dharma ke prAmANika prAcIna graMthoM kA adhyayana karanA cAhate haiN| onths.com Full text available sARIME Shwebe Grantha INo.ofPages SMS NalhealBook witor JAmatory ofOMSANILLAGAnarabes.M.M.JIMARYANA ForaaNaafedasakapade afataryatnesassetcheratureALOM.Jainasvati 'Anatarrett-sanskrit.Lterancest ahe.imas Vol.a SHIraaaaakisankapa.ka IGadhyaatmnk-Vikasee.cholakaiyainAvian PeormalanS Vjay JayaacionSA PomanominantaratmineKIROINDIANRIANGITAVOR awamijivities FACHARANG SUTRASA ACLARANG SUKA ACHASTA REMCHANDRA JADDHYADARSAR Adhywoosture PBhrirainRONaviMata HTRATIMERAMILAIRRRRAMEENA t CACAB SETIANESS PalA GAMSUTRAAL-:0 AGAN SUTTANE 11 AGAR SUITAKIT ACAR SULTANI (Fig.3: Website of Jain Granths : http://www.jaingranths.com) jinavANI (www.jinvaani.org): yaha jaina dharma ke prAcIna graMthoM ke liye eka upayogI vebasAiTa hai jisa para pustakeM, lekha, pravacana tathA baccoM ke liye prArambhika jAnakArI kI sAmagrI upalabdha hai| jaina varlDa DaoNTa kaoNma (www.jainworld.com): isa vebasAiTa para bahuta adhika saMkhyA meM I-buksa tathA anya dhArmika sAmagrI hai jo ki 150 dezoM ke 92,00 se adhika pAThakoM dvArA pratidina upayoga kI jA rahI hai| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 Jainworld.com is now a truly global porta Vislied from 151 countries with more than $2,347 hits per day WHATS NEW MISSION 24L STATEMENT WHAT CAN I DO? NEWSLETTER SUBSCRIPTION LINKS scritures Name. Radio Lectures. Music E-mail: 2016 Far Teachers Parents Photosimages/clips onarren's Corner a R Haupy New Yeart W airhai Jaintvonts JE -2015 SCRIPTURES-SACRED BOOKS Shashandagam Pravachansara Taisata Sutra ..PrasamartPrakarara LSamaysar Best Wishes for a Happy Holiday Season and a Happy New Year A long time sherof Jan Word is marching the donation received from you-dolat alatt means that your donation we give souble beet to ein World precis. Donate Chine or send check Discussion Forum sin Calendar (Fig.4 : Website of Jain world : http://www.jainworld.com) jaina zodha sAmagrI : zodha sAmagrI ke liye jaina saMsthAoM yA unase sambandhita pustakAlayoM kI vebasAiTa ke mAdhyama se jAnakArI prApta kI jA sakatI hai| bhArata deza ke vizvavidyAlayoM se ye zodha kAryoM ko iMphlibaneTa (www.inflibnet.ac.in) kI vebasAiTa para upalabdha iNDakeTa : oNnalAina yUniyana kaiTalaoNga (http:// indcat.inflibnet.ac.in) se dekhA jA sakatA hai| IndCat: Indian Catalogue Serial dolat Simited Aarticiasted institutionepuboban Cow-Calal-agram. TimilarkContestant Search Re bariena-dost Rep4 Princitedar-serarjrationpaderwoals) Tatain.lakar 90sa manartha asain churkisherwaranping man adhanwa warnim shivasinition AnswriterMSAK SrisediaNareATESMS vimanturymarathipeopaheikinnereampie Dontro.. IMARjarunmandaman (citra 5 : iNDakeTa : oNnalAina yUniyana kaiTalaoNga (http:// indcat.inflibnet.ac.in) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iNTaraneTa para jaina sAhitya evaM zodha sAmagrI : 29 isa vebasAiTa para 237 vizvavidyAlayoM ke 2,67,919 zodha-prabaMdhoM kI sUcI hai| isake anusAra varSa 2015 taka jaina dharma evaM darzana se sambandhita 525 se adhika zodha-prabaMdha bhAratIya vizvavidyAlayoM meM jamA ho cuke haiN| isa vebasAiTa se anya viSayoM ke zodha kAryoM ke bAre meM bhI jAnakArI prApta kI jA sakatI hai| vigata kucha varSoM se iMphlibaneTa ne zodha-gaMgA nAma se eka projekTa prArambha kiyA hai jisapara 231 vizvavidyAlayoM kI 58,000 se adhika phulaTeksTa thIsisa ko dekhA tathA DAunaloDa bhI kiyA jA sakatA hai| coticticentinuoranie trees aresatrahind volt of Indian theses WELCOME About Shodhganga (citra 6 : zodha gaMgA : oNnalAina phulaTeksTa thIsisa (shodhganga.inflibnet.ac.in) niSkarSa : Aja iMTaraneTa ne sUcanA ke dvAra sabhI ke liye khola diye haiN| sUcanA kA AdAna-pradAna bhI bahuta tejI se bar3hA hai| Aja AvazyakatA isa bAta kI hai ki hama iNTaraneTa para upalabdha dhArmika sAhitya tathA anya sUcanA srotoM kA sahI taraha se zodha kAryoM meM, sAhitya ke vikAsa meM tathA samAja ke utthAna meM upayoga kreN| AzA hai Upara batAyI gayI vebasAiTa ke mAdhyama se Avazyaka ati prAcIna pustakoM evaM anya jAnakAriyoM kA lAbha samAja ke sabhI loga uThAkara lAbhAnvita hoNge| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 saMdarbha : jaina I-lAibrerI () visited on 13/10/2015. iNTaranezanala digambara jaina oNrgenAijezana (www.idjo.org) visited on 13/10/2015. DijiTila lAibrerI oNpha iNDiyA (www.dli.gov.in) visited on 13/ 10/2015. jaina, vivekAnaMda tathA dAMgI, rAmakumAra (2015) iNTaraneTa para hiMdI ke sUcanA srota tathA zodha sAmagrI, sUcanA prabaMdhana, saMpA0 sureza kumAra jiMdala tathA phUladIpa kumAra, rakSA maMtrAlaya, naI dillI, pR0 103-107 (ISBN : 97881-86514-69-6). INDCAT: Union Catalogue of Indian Universities : http:/ /indcat.inflibnet.ac.in/visited on 14/10/2015. jaina graMthsa (www.jaingranths.com) fona auft (http://www.jinvaani.org) zodha gaMgA (http://shodhganga.inflibnet.ac.in/). *** ** Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina Inscriptions related to the Ratta Chieftains Pinal Jain The Rattas were chieftains of Venugrama in modern Belgaum and of Sugandhavarti which is also located in the same region. According to J.F. Fleet the Rattas were first raised to the position of chieftains by Rastrakuta ruler Krsnaraja II. Ratta chief Pethvirama was subordinate of Krsnaraja II but his grandson, santivarma was a subordinate of Calukya king Tailapdeva II and his successors down to Sena II continued to be subordinate of the Calukya dynasty.' Here we will consider inscriptions relating to the Rattas of the period corresponding to their subordination to the Rastrakutas and the Calukyas. It is significant that during the whole period they remained devoted to Jaina worship. Inscription no. II2.3 is on a stone slab built into the wall, located at the left side of a Jaina temple at Saundatti in Parasgarha Taluka of the Belgaum district. The emblems on the top of the stone are as follows- in the centre, a seated figure of Jinendra; to the right of it, a crooked knife, a cow and calf above it; and to the left, the Sun with the Moon above it. In this inscription the grant of six nivartanas (a measurement of land) in the village of Mulgunda, belonging to Sugandhavarti, is made by king Kanna. It also mentions about Psthvirama, during the reign of Krsnarajadeva (Krsna II, Rastrakuta ruler) built a temple of Jina in the village of Sugandhavarti and allotted eighteen nivartanas of land to it. Pithvirama is also described as the beloved of goddess of bravery, a very thunderbolt to the mountains to the hostile chieftains, the Sun of the white lotus which were learned men, the best of good warriors and the granter of all the wishes of his servants. Inscription no. III4 records that king santivarma, having washed the feet of Bahubali Bhattaraka, alloted to the Jaina temple that he had built in Sugandhavarti one hundred and fifty mattars of land. The inscription appreciates the ascetics of Kandaragana. It says about Ravicandra-svami that kings bowed at his lotus feet. About sage Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 Sramana, Vol 66, No. 4, October-December 2015 Arhanandi it states that he has destroyed passion with his sword which is lustre of his uninterrupted and good penances. About Subhacandrasiddhantadeva it says that his feet are worshipped by kings. Praising Prabhacandradeva it says that he has subdued the kings in form of bondage of karma. Inscription no. V is from a stone tablet in a Jaina temple at Kalholi, in the Gokak Taluka of Belgaum district. It records a grant made by Ratta chieftain king Raja and Sri-Kartaviryadeva. It says that at the time of king Raja the ocean of Jaina religion had become full and his wife Mailadevi was devoted to the worship of the lotus feet of Jina. King Raja's daughter Candrikadevi was like the beautiful moonlight which caused the increase of the nectar of religion, which was celebrated throughout the world. She appears like the wife of Indra when engaged in the worship of Jina. About king Raja it is said, "he protects the world with his greatness which consists in his being supreme all over those learned in the worship in Jina, in his being the best of holy men, in his being a very ocean in respect of abundance of his good qualities and who duly honours kings of Jaina religion." The inscription further says "other kings are addicted to the forbidden recreatns of gaming, hunting, eating flesh, associating with courtesans, running after other men's wives, mixing with low people, stealing and unfair ram-fighting and cock-fighting; but even apart from that, are they like you? O king Raja! devoted to the worship of Jina giving gifts to world-renowned saints?" The inscription states about king Raja- "he whose head is always purified by the fragrant waters of the rites of the Jaina religion, he who always relates the legend of Jaina religion, a very moon to the ocean of nectar of the doctrines of Jina, the mine of the jewel of upright behavior-caused to be erected, a temple of Jina at Kalpole, which is the best (town) in the whole world wonderful to be held, the diadem of the earth, having three pinnacles that are unparallaled, so that Brahma, Visnu and Siva were charmed with it and said '(the Jaina religion is) a spotless religion." Here Jainism is seen to be given preference over Brahmanism. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina Inscriptions related to the Ratta Chieftains: 33 King Raja is said to have erected at Sindana-Kalpole, a place of retreat for the high-minded devotees of the God Santinatha and presented it to his spiritual preceptor Subhacandra Bhattarakadeva. Another Ratta chieftain Sri-Kartaviryadeva gave a grant of a cultivated land measuring two thousand kambas to the temple at Sindana-Kalpole, which was built by king Raja for the purposes of angabhoga and rangabhoga of God Santinatha, for the purpose of repairing anything belonging to the temple that might be broken or torn or worn out and for the purpose of providing food, wholesome medicine and instruction in the sacred scriptures for the holy men living there. The abvoe king is said to be the high-priest of the province as well as of the Jaina temple of God Santinatha grant every boon to king Raja that he asks for. The present inscription shows king Raja not only as a patron of Jainism but also as being a Jaina follower. Inscription no. VIII" is on a stone that was formerly erected inside a Jaina temple at Konur, the ancient Kondanuru, in the Gokak Taluka of Belgaum district. The inscription mentions Calukya king Tribhuvanamalla or Vikramaditya II and is inscribed during the reign of his son Jayakarna. According to Fleet Jaykarna's name does not occur in Sir W. Elliot's list of Calukya kings nor in Mr. Wathen's summary as given in Thomas' edition of Princep's Antiquities. Two subordinate governors of Jayakarna are mentioned-Camanda, the Dandadhipa or commander of the forces, who was governing the country of Kundi, and the Mandalesvara or chieftain king Sena, whose designation is not specified. The Sena introduced here is probably the second of that name in the list of the Rattas. At the starting of the inscription Lord Jina is requested to bless the king Nidhiga (who belongs to the family or sect called Balatkaragana who held the position of high-priests at Kondanuru under king Sena) with long life and riches and is said to be desirous of emancipation. This king Nidhiga or Nidhiyama or Nidhiyamagamanda built in Kondanuru a shrine of Jina and granted to it two mattaras of cultivated land, twelve houses, one oil-mill and one garden in the Saka year 1009 (A.D. 1087-88). Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 : Sramana, Vol 66, No. 4, October-December 2015 The inscription records a second grant to the same tample by Mahamandalesvara king Kanna who came to worship at that temple of Jina in the Saka year 1043 (A.D. 1121-2). A third grant was made by Jayakarna during his father's reign. A fourth grant is made by Nidhiyamagamanda, consisting of a house together with one hundred and fifty kammas of land in the circle of Kundi. Besides these grants in this inscription it is said about king Camanda, Dannadhipa of of king Jayakarna, that he is the granter of the boons to good people, governing the Earth with awards of severe punishment to the wicked and protection to the good. Thus, the above inscriptions relating to the Ratta Chieftains of Saundatti and Belgaum show many traits of the influence of the Jaina religion upon them. They not only built many Jaina temples and made grants of them but also tried to follow some of the Jaina ideals and if not, then a least, presented themselves in that way in their inscriptions. References: To whome subordinate Name of Ratta Chieftain Prthvirama Dates established by these inscriptions About Saka 800 The Rastrakula Krsnaraja, who was ruling in Saka 798 and in Saka 825 santivarma Saka 903 The Calukya Tailapadeva II, Saka 895 to 919 Kartavirya I The Calukya Somesvaradeva I, Saka 962? to 991? Anka Saka 971 The Calukya Somesvaradeva I Kanna II Saka 1009 Kartavirya II Saka 1010 The Calukya Somesvaradeva II, Saka 991? to 998, and the Calukya Vikramaditya II, Saka 998 to 1049 Jayakarna, son of the Calukya Vikramaditya II. Afterwards independent Sena II About Saka 1050 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kartavirya IV and Mallikarjuna Kartavirya IV alone Laksmideva II 2. 3. The table given here is extracted from the table given by Fleet in JBBRAS, Vol.X, 187174, P. 187 4. 5. 6. Bibliography: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Jaina Inscriptions related to the Ratta Chieftains : 35 Saka 1124 and 1127 Independent......... 7. Ditto........ Ditto........ Saka 1141 Saka 1151 Here the number is given in accordance to the number ascribed to inscriptions by fleet in JBBRAS, Vol. X, 1871-74, P. 199. JBBRAS. Vol. X, 1871-74, pp. 199-203. Ibid, pp. 208-12. Ibid, pp. 229-39. Ibid, pp. 293-98. Altekar, A.S., Rashtrakutas and Their Times, Oriental Book, Poona, 1934. Ayyangar, M.S. and Rao, B. Sheshagiri, Studies in South Indian Jainism, Part 1, South Indian and Part 2, Andhra Karnataka Jainism, Delhi, 1998. Desai, P.B., Jainism in South India and Some Jaina Epigraphs, Sholapur, 1957. Jain, K.C. History of Jainism: Historical Survey and Spread of Jainism, Vol. 2, New Delhi, 2010. Journal of Bombay Branch of Royal Asiatic Society, Vol. X. Kalghatgi, T.G. (ed.) Jainism and Karnataka Culture, Karnatak University, Dharwar, 1977. Sharma, S.R., Jainism and Karnataka Culture, Dharwar, 1940. ***** Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pArzvanAtha vidyApITha samAcAra | 1. lAlA harajasarAya jaina smRti vyAkhyAnamAlA ke antargata DaoN0 aruNa pratApa siMha kA vyAkhyAna isa vyAkhyAnamAlA ke dvitIya puSpa ke rUpa meM DaoN0 aruNa pratApa siMha, esosieTa prophesara, zrI bajaraMga snAtakottara, mahAvidyAlaya, sikandarapura, baliyA kA vyAkhyAna "maurya kAla meM jaina dharma' viSaya para Ayojita kiyA gyaa| vyAkhyAnamAlA satra kI adhyakSatA mAnava saMskRti zodha saMsthAna ke nidezaka DaoN0 jhinakU yAdava ne kii| apane vyAkhyAna meM DaoN0 siMha ne maurya kAla kI vibhinna vizeSatAoM kA nirUpaNa karate hue jaina dharma evaM maurya sAmrAjya ke paraspara sambandhoM kA digdarzana karAne kA prayatna kiyaa| unhoMne spaSTa kiyA ki jaina dharma aura candragupta maurya ke sambandha ke sandarbha meM jaina dharma meM do mata prApta hote haiN| zvetAmbara paramparA ke anusAra candragupta maurya kA jainadharma se koI sambandha nahIM jabaki digambara paramparA kI mAnyatA hai ki usakA pUrA jIvana jaina dharma se prabhAvita thaa| isa saMdarbha meM unhoMne jaina grantha tiloyapaNNatti kA ullekha kiyA jisameM unhoMne batAyA ki kucha sthaloM para candragupta kA apara nAma vizAkhAcArya bhI prApta hotA hai| Age unhoMne azoka, kuNAla evaM saMprati ke jainoM se sambandha, jaina dharma kA unake Upara prabhAva tathA usake pracAra-prasAra ke lie kiye gaye prayAsoM para prakAza ddaalaa| isa avasara para jo vidvajjana upasthita the unameM mukhya the- pro0 kamaleza kumAra jaina, pro0 DI0pI0 zarmA, DaoN0 zrIprakAza pANDeya, DaoN0 rajanIkAnta tripAThI, DaoN0 zrInetra pANDeya, DaoN0 oma prakAza siMha, DaoN0 rAhula kumAra siMha tathA rAjeza caube ityaadi| inake atirikta zodha chAtra tathA chAtrAe~ adhika saMkhyA meM upasthita the| 2. 'zramaNa paramparA ke srota evaM mUlabhUta siddhAnta' viSayaka 15 divasIya rASTrIya kAryazAlA sampanna pArzvanAtha vidyApITha dvArA zramaNa paramparA ke srota evaM mUlabhUta siddhAnta' viSayaka eka 15 divasIya kAryazAlA kA dinAMka 26 navambara se 10 disambara 2015 taka Ayojana kiyA gyaa| isa kAryazAlA kA udghATana 26 navambara 2015 dina bRhaspativAra ko pArzvanAtha vidyApITha ke sabhAgAra meM huaa| udghATana satra ke mukhya atithi sampUrNAnanda saMskRta vizvavidyAlaya, vArANasI ke kulapati pro0 yadunAtha Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha vidyApITha samAcAra : 37 prasAda dUbe the| udghATana satra kI adhyakSatA bhAratIya saMskRti evaM itihAsa ke prasiddha vidvAn rASTrIya abhilekhAgAra, naI dillI ke rASTrIya prophesara evaM pArzvanAtha vidyApITha ke pUrva nidezaka pro0 mahezvarI prasAda ne kiyaa| kAryakrama ke viziSTa atithi DI0ela0DablyU0, vArANasI ke pUrva mahAprabandhaka zrI Ara0ke0jaina tathA sArasvata atithi vArANasI ke prasiddha udyogapati evaM samAjasevI zrI dhanapatarAja bhaMsAlI the| mukhya atithi pada se bolate huye pro0 yadunAtha prasAda dUbe ne kahA ki bhAratIya saMskRti zramaNa evaM brAhmaNa saMskRti kA samanvita rUpa hai| ataeva zramaNa saMskRti ko jAne binA bhAratIya saMskRti ko sampUrNa rUpa se nahIM jAnA jA sktaa| adhyakSatA karate hue pro0 mahezvarI prasAda ne kahA ki zramaNa evaM brAhmaNa saMskRti bhAratIya saMskRti kI do samAnAntara dhArAe~ haiM, donoM meM vastuta: koI virodha nahIM hai| viziSTa atithi zrI Ara0ke0 jaina ne kahA ki zramaNa evaM brAhmaNa donoM paramparAoM kA uddezya mAnavatA kI sevA ke sAtha-sAtha jIvana ke caramalakSya mokSa kI prApti hI hai| sArasvata atithi zrI dhanapatarAja bhaMsAlI ne kahA ki jaina dharma darzana dvArA pratipAdita 'parasparopagraho jIvAnAm' sarvocca sAmAjika mUlya hai jisake AdhAra para samatAmUlaka samAja kI sthApanA sambhava hai| isa avasara para kAryazAlA ke nidezaka DaoN0 zrI prakAza pANDeya ne kAryazAlA ke uddezya ko spaSTa karate hue kahA ki jaina evaM bauddha vidyA ke vividha AyAmoM ko hRdayaMgama kara navIna zodyArthiyoM ke lie zodha ke naye kSetra udghATita karanA tathA vyAvahArika stara para samAja ko sadAcaraNa kI ora pravRtta karanA hI isa kAryazAlA kA uddezya hai| kAryazAlA saMyojaka DaoN0 zrInetra pANDeya ne kAryazAlA ke pAThyakrama evaM niyamoM se pratibhAgiyoM ko avagata karAyA tathA kAryakrama kA saMcAlana DaoN0 rAhula kumAra siMha dvArA kiyA gyaa| isa kAryazAlA meM 27 navambara se 8 disambara 2015 taka 33 vibhinna viSayoM para kula 37 vyAkhyAna hue, jinakA saMkSipta vivaraNa nimnalikhita hai1. bhAratIya darzana evaM saMskRti kI vizeSatAeM : zramaNa paramparA ke vizeSa sandarbha meM yaha vyAkhyAna pro0 aravinda kumAra rAya, pUrva vibhAgAdhyakSa, darzana evaM dharma vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 rAya ne batAyA ki brAhmaNa evaM zramaNa donoM hI paramparAe~ tapa pradhAna haiN| tapa bhAratIya saMskRti kA prANa hai| jaina paramparA meM tapa se hI nirjarA hotI hai jabaki brAhmaNa paramparA meM kAmanAoM kI pUrti ke lie bhI tapa kA vidhAna hai| pro0 rAya ne kahA ki brAhmaNa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 paramparA meM dharma-pracAraka kA rAga-dveSa se mukta honA anivArya hai aura zramaNa paramparA meM bhI jina yA arhat rAga-dveSa se mukta hote haiN| isI prakAra avatAravAda bhI donoM paramparAoM meM vidyamAna hai| ata: bhAratIya saMskRti ko samyak rUpa se jAnane ke lie zramaNa saMskRti ko jAnanA Avazyaka hai| 2. jaina karma siddhAnta : yaha vyAkhyAna pro0 kamaleza kumAra jaina, pUrva adhyakSa, jaina-bauddha darzana vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 jaina ne ATha prakAra kI karma prakRtiyoM (jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya) kA ullekha karate hue jIva se inake bandha ke kAraNa evaM inase mukti ke upAyoM kA vizad vivecana kiyaa| isI krama meM pro0 jaina ne dvividha karmoM (ghAtI evaM aghAtI), dvividha upayoga (jJAnopayoga evaM darzanopayoga) tathA dvividha jIvoM bhavya evaM abhavya kA bhI ullekha kiyaa| 3. jaina sampradAya : yaha vyAkhyAna mAnava sevA saMskRti zodha saMsthAna, vArANasI ke nidezaka DaoN0 jhinakU yAdava dvArA diyA gyaa| DaoN0 yAdava ne apane vyAkhyAna meM digambara evaM zvetAmbara jaina sampradAya ke vibhAjana kI paristhiti evaM kAraNoM kA ullekha karate hue 84 caityavAsI muniyoM, unakI paramparA evaM saMskRti kA savistAra vivecana karate hue 63 zalAkApuruSoM (24 tIrthaMkara, 12 cakravartI, 9 baladeva, 9 vAsudeva evaM 9 prativAsudeva) kA bhI ullekha kiyaa| isI krama meM DaoN0 yAdava ne zvetAmbara evaM digambara sampradAya ke sthAnakavAsI, mUrtipUjaka, terApaMthI, tAraNapaMthI, bIsapaMthI ityAdi upasampradAyoM kA bhI ullekha kiyaa| 4. jaina sampradAya ke vikAsa meM rAjakIya saMrakSaNa kA yogadAna : yaha vyAkhyAna pro0 sItArAma dUbe, pUrva vibhAgAdhyakSa, prA0bhA030 saM0 evaM purAtattva vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 dUbe ne vibhinna sAhityika abhilekhoM evaM purAtAttvika sAkSyoM ke AdhAra para jaina dharma ko prApta rAjakIya saMrakSaNa kA ullekha karate hue bimbisAra, ajAtazatru, candragupta maurya, azoka ke putra samprati, khAravela, rAmagupta, gujarAta ke caulukya vaMzIya zAsaka jayasiMha, isake atirikta pUrvamadhyakAla meM pratihAra nareza vatsarAja nAgabhaTTa dvArA jaina dharma ke vikAsa meM diye gaye yogadAna kA savistAra ullekha kiyaa| 5. jainAgama sAhitya : yaha vyAkhyAna kAryazAlA ke nidezaka evaM saMsthAna ke saMyukta nidezaka DaoN0 zrIprakAza pANDeya dvArA diyA gyaa| DaoN0 pANDeya ne batAyA ki Agama arthapradhAna hote haiM jo arhatoM dvArA prarUpita haiN| isa sambandha meM unhoMne AcArAMga samavAyAMga Adi aMgoM tathA aupapAtika, rAjapraznIya, prajJApanA Adi upAgoM aura Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha vidyApITha samAcAra : 39 unake viSaya-vastu kA samyak vivecana kiyaa| DaoN0 pANDeya ne AgamoM ke prAcIna evaM vartamAna vargIkaraNa kA ullekha karate hue aMga, upAMga, mUlasUtra, chedasUtra, prakIrNaka aura cUlikA sUtroM kA vizad vivecana kiyaa| unhoMne vibhinna jaina sampradAyoM meM mAnya AgamoM kI saMkhyA kA sakAraNa vivacena karate hue AgamoM kI bhASA evaM unakI cUrNi, bhASya evaM TIkAoM kA bhI ullekha kiyaa| 6. anekAntavAda : yaha vyAkhyAna pro0 azoka kumAra jaina, adhyakSa, jaina-bauddha darzana vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 jaina ne kahA ki anekAntavAda jaina darzana kA kendrIyabhUta siddhAnta hai, jo vastu ko anantadharmAtmaka mAnatA hai| unhoMne anekAntavAda kA mahattva batAte hue kahA ki anekAntika dRSTi virodhoM kA samanvaya hai / isa dRSTi se hama samAja meM vyApta vibhinna dharmoM kI paraspara asahiSNutA ko samApta kara sakate haiN| 7. guNasthAna : yaha vyAkhyAna bhI pro0 azoka kumAra jaina dvArA hI diyA gyaa| pro0 jaina ne AdhyAtmika vikAsa meM guNasthAna ke mahattva ko rekhAMkita karate hu caudaha guNasthAnoM kA savistAra ullekha karate hue bhAratIya darzana meM prApta isake samatulya siddhAntoM tathA guNasthAnaM sambandhI vipula sAhitya ko bhI rekhAMkita kiyaa| 8. bauddha sampradAya : yaha vyAkhyAna pro0 pradyumna dUbe, adhyakSa, pAli evaM bauddha adhyayana vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 dUbe ne batAyA ki sarvaprathama saMgha eka thA, kAlAntara meM sthaviravAda evaM mahAsAMghika do bheda hue| puna: sthavira ke 12 aura kAlAntara meM 18 bheda hue / isI prakAra mahAsAMghika ke do bheda hue- ekavvohArika aura gokulika / isa prakAra pro0 dUbe ne apane vyAkhyAna meM bauddha sampradAya ke bhedoM-prabhedoM, unake saMsthApakoM tathA sambandhita sAhitya kA kAlakramAnusAra vizad vivecana kiyaa| 9. jaina jJAnamImAMsA evaM pramANa vicAra : yaha vyAkhyAna saMsthAna ke risarca esosieTa DaoN0 rAhula kumAra siMha dvArA diyA gyaa| DaoN0 siMha ne mati, zruta, avadhi, mana:paryaya aura kevalajJAna rUpa paMcajJAna kA vizad vivecana karate hue jJAna ko jIva kA lakSaNa btaayaa| unhoMne samyak jJAna ko pramANa batAte hue pramANa ke pratyakSa aura parokSa do mukhya bhedoM kA bhI ullekha kiyaa| punaH pratyakSa ke sAMvyavahArika aura pAramArthika do bhedoM kA vivecana karate hue avadhi, mana:paryaya aura kevala ko pAramArthika tathA mati evaM zruta ko sAMvyavahArika btaayaa| isI krama meM unhoMne parokSa ke antargata smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna evaM Agama kA bhI ullekha kiyaa| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 10. jaina paramparA meM daza dharma : yaha vyAkhyAna kAryazAlA nidezaka DaoN0 zrIprakAza pANDeya dvArA diyA gyaa| DaoN0 pANDeya ne apane vyAkhyAna meM dharma ke lakSaNoM kI vyAkhyA karate hue jaina dharma meM pratipAdita daza dharmoM- kSAnti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga aura brahmacarya Adi ke lakSaNa, svarUpa evaM mahattva para vizad prakAza ddaalaa| 11. jaina zramaNAcAra : yaha vyAkhyAna pro0 kamaleza kumAra jaina dvArA diyA gyaa| pro0 jaina ne batAyA ki jaina dharma meM zramaNoM ke lie jina niyamoM kA vidhAna hai, ve zramaNAcAra kahalAte haiN| isake antargata pro0 jaina ne gupti, samiti, anuprekSA, pariSaha-jaya, dharma evaM paJcamahAvratoM ityAdi kA vistRta ullekha kiyaa| isa krama meM unhoMne cAra kaSAyoM (krodha, mAna, mAyA aura lobha) kA vivecana karate hue jaina vicAraNA meM pratipAdita zramaNAcAra kI, manovaijJAnika evaM naitika AdhAra para prAsaMgikatA evaM upAdeyatA ko spaSTa kiyaa| 12. SaDdravya, paJcAstikAya evaM tattva vicAra : yaha vyAkhyAna DaoN0 rAhula kumAra siMha dvArA diyA gyaa| DaoN. siMha ne apane vyAkhyAna meM jaina darzana meM pratipAdita jIva-ajIva dravyoM kA vivecana karate hue ajIva dravya ke antargata dharma, adharma, AkAza, kAla aura pudgala dravyoM kA savistAra ullekha kiyaa| punaH paJcavidha ajIva dravyoM ke dvividha vibhAjanoM (rUpI-arUpI evaM astikAyaanastikAya) kA bhI savistAra ullekha kiyaa| DaoN. siMha ne dravya vyavasthA ke pazcAt jIva ko Asrava aura usake phala bandhana kA jJAna Avazyaka batAte hue jaina matAnusAra nau dravyoM (jIva, ajIva, Asrava, bandha, puNya, pApa, saMvara, nirjarA aura mokSa) kA bhI vivecana kiyaa| 13. naya evaM nikSepa : yaha vyAkhyAna bhI DaoN0 zrIprakAza pANDeya dvArA diyA gyaa| DaoN0 pANDeya ne jJAtA yA vaktA ke abhiprAya ko naya kI saMjJA dete hue use pramANa dvArA gRhIta vastu kA AMzika jJAna batAyA jo vaktA ke kathana kI vivakSA para AdhArita hai| unhoMne pramANa evaM naya ke antara ko spaSTa karate hae naya ke vividha bheda-prabhedoM ke sAtha sAta nayoM kA sodAharaNa vivecana kiyaa| puna: unhoMne nikSepa ko jaina bhASA darzana kA anUThA siddhAnta batAte hue nAma, sthApanA, dravya evaM bhAva rUpa se caturvidha nikSepoM kA vivecana kiyaa| 14. syAdvAda evaM saptabhaMgInaya : yaha vyAkhyAna bhI DaoN0 rAhula kumAra siMha dvArA diyA gyaa| jaina vicAraNA ke anekAntavAda siddhAnta kI bhASAyI abhivyakti rUpa syAdvAda nAmaka siddhAnta kA vivecana karate hue DaoN. siMha ne isake udbhava, vikAsa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha vidyApITha samAcAra : 41 evaM vyAvahArika upayogitA ko udghATita kiyA tathA saptabhaMgI ke rUpa meM isake vacana vinyAsoM kA sodAharaNa vivecana kiyaa| 15. gautama buddha pUrva buddha paramparA : yaha vyAkhyAna saMsthAna ke pUrva nidezaka pro0 mahezvarI prasAda dvArA diyA gyaa| pro0 prasAda ne tripiTaka Adi bauddha sAhitya meM varNita gautama buddha pUrva buddha paramparA kA ullekha karate hue aTThakathAoM meM varNita gautama buddha pUrva 24 buddhoM evaM unake jIvanI para prakAza ddaalaa| isa sambandha meM pro0 prasAda ne cInI yAtrI phAhyAna evaM jaina grantha RSibhAsita kA ullekha karate hue saMskRta evaM pAli sAhitya meM prApta antima cha: buddhoM (mAnuSI buddha) ke nAma, janma sthAna aura inake vRkSa kA bhI ullekha kiyaa| 16. bauddha paramparA kA aitihAsika vikAsa : yaha vyAkhyAna pro0 sItArAma dube pUrva adhyakSa, prA0bhA0i0saM0evaM purAtattva vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 dUbe ne gautama buddha pUrva 24 buddhoM kA vivecana karate hue gautama buddha evaM unake bAda kI paramparA kA samyak vivecana kiyaa| unhoMne tInoM bauddha saMgItiyoM kA ullekha karate hae bauddha dharma ko prApta rAjakIya saMrakSaNa ke vivecana ke krama meM azoka, kaniSka aura kuSANa ke yogadAna para vizad prakAza ddaalaa| isa krama meM pro0 dube ne bauddha dharma ke sampradAya vibhAjana evaM usakI AcArya paramparA kA savistAra ullekha kiyaa| 17. lezyA siddhAnta : yaha vyAkhyAna bhI DaoN0 zrIprakAza pANDeya dvArA diyA gyaa| DaoN0 pANDeya ne lezyA ko mAnava kI manovRttiyoM ke rUpa meM raMga ke mAdhyama se vyAkhyAyita karate hue usake vividha staroM ke rUpa meM kRSNa lezyA, nIla lezyA, kapota lezyA, padmA lezyA, tejo lezyA evaM zukla lezyA kA savistAra sodAharaNa ullekha kiyA tathA manovijJAna se usake sambandha ko darzAte hue cetanA ke vibhinna staroM kA vivecana kiyaa| 18. jaina koza-sAhitya : yaha vyAkhyAna saMsthAna ke pustakAlayAdhyakSa DaoN0 oma prakAza siMha dvArA diyA gyaa| unhoMne koza kI paribhASA evaM mahattva ko rekhAMkita karate hue 'zabda koza' evaM viSaya koza' rUpa dvividha kozoM kA vivecana kiyaa| punaH bhASA ke AdhAra para kozoM kA vargIkaraNa karate hue saMskRta, prAkRta evaM hindI bhASA sahita anya bhASAoM ke bhI jaina kozoM ke racanAkAra, racanAkAla tathA viSayavastu kA ullekha kiyaa| 19. bauddha nyAya : yaha vyAkhyAna pro0 abhimanyu siMha, pUrva AcArya, darzana evaM dharma vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 siMha ne bauddha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 pramANazAstra ko pratyakSa aura anumAna dvividha btaayaa| isa sandarbha meM svalakSaNa evaM sAmAnya lakSaNa kA vivecana karate hue svalakSaNa ko pratyakSa kA tathA sAmAnya lakSaNa ko anumAna kA viSaya btaayaa| unhoMne svalakSaNa ko bauddha darzana kA ekamAtra pramANa batAte hue anumAna ko kevala vyavahAra ke lie Avazyaka btaayaa| isa krama meM unhoMne diGnAga, dharmakIrti ityAdi dArzanikoM ke matoM kA vistRta vivecana kiyaa| 20. cAra Aryasatya : yaha vyAkhyAna bhI pro0 abhimanyu siMha dvArA diyA gyaa| pro0 siMha ne duHkha se nivRtti ko bauddha darzana kA lakSya batAte hue kahA ki duHkha saMsAra kA sAmAnya lakSaNa hai| duHkha, du:kha kA kAraNa, isakA nirAkaraNa aura isake mirAkaraNa kA mArga, yahI bauddha dharma ke cAra Arya satya haiN| isa krama meM unhoMne aSTAMgika mArga (samyak dRSTi, samyak saMkalpa, samyak vAk, samyak karmAnta, samyak vyAyAma, samyak AjIva, samyak smRti evaM samyak samAdhi) kA vizad vivecana kiyaa| 21. jaina kalA evaM pratimA vijJAna : yaha vyAkhyAna prophesara mAruti nandana prasAda tivArI, emiraTasa prophesara, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 tivArI ne apane vyAkhyAna meM tIrthaMkaroM kI dhyAna evaM kAyotsarga mudrA ke vaiziSTya kA ullekha karate hue unake lAMchanoM ke paryAvaraNIya mahattva ko bhI rekhAMkita kiyaa| isa krama meM unhoMne khajurAho ke mandira, dilavAr3A mandira, candraprabha kI kuSANakAlIna mUrti, devagar3ha ke RSabhanAtha ityAdi mUrtiyoM ke kAla, sthAna evaM unakI vizeSatAoM kA vizad vivecana kiyaa| 22. apohavAda : yaha vyAkhyAna DaoN0 jayanta upAdhyAya, darzana evaM dharma vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI kA thaa| DaoN0 upAdhyAya ne batAyA ki bauddha darzana ke anusAra kisI bhI vastu ke viSaya meM jJAna kA kAraNa usa vastu kA viziSTa dharma hai, na ki jaati| yaha viziSTa dharma hI 'apoha' nAma se jAnA jAtA hai| unhoMne apoha kI vyutpatti, paribhASA evaM mahattva ko batAte hue bauddha matAnusAra dharma evaM jAti kA bhI vistRta ullekha kiyaa| 23. jaina-bauddha bhikSuNI saMgha : yaha vyAkhyAna, DaoN0 aruNa pratApa siMha, adhyakSa, prAcIna itihAsa vibhAga, zrI bajaraMga snAtakottara mahAvidyAlaya, sikandarapura, baliyA dvArA diyA gyaa| DaoN. siMha ne jaina evaM bauddha donoM hI paramparAoM ke caturvidha saMgha (zramaNa, zramaNI, zrAvaka (upAsaka) evaM zrAvikA (upAsikA)) kA vivecana karate hue sAhityika evaM abhilekhIya sAkSyoM ke AdhAra para jaina evaM bauddha donoM hI paramparAoM ke bhikSuNiyoM ke AcAra, bhikSu-bhikSuNiyoM ke pArasparika sambandha, unakI sAmAjika sthiti tathA donoM paramparAoM kI bhikSuNiyoM kA tulanAtmaka vivecana prastuta kiyaa| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha vidyApITha samAcAra : 43 24. dakSiNa bhArata meM jaina dharma : yaha vyAkhyAna DaoN0 navIna kumAra zrIvAstava, saMyukta nidezaka, inTaranezanala skUla phAra jaina sTaDIja, naI dillI dvArA diyA gyaa| DaoN0 zrIvAstava ne apane vyAkhyAna meM aitihAsika sAkSyoM ke AdhAra para dakSiNa bhArata meM jaina dharma ke palAyana ke kAraNoM kA vivecana karate hue vahA~ jaina dharma ko prApta rAjakIya saMrakSaNa ke krama meM kadamba, gaMga, pallava, cAlukya evaM rASTrakUTa zAsakoM ke yogadAna para prakAza ddaalaa| unhoMne apane vyAkhyAna meM jaina dharma ke dakSiNa bhArata meM sthita pramukha tIrthasthaloM, dakSiNa bhArata meM jaina AcAryoM kI paramparA evaM jaina sAhitya kA bhI vistRta ullekha kiyaa| 25. jaina sthApatya evaM guphAe~ : yaha vyAkhyAna kAzI hindU vizvavidyAlaya ke prA0bhA030 saM0 evaM purAtattva vibhAga ke pUrva AcArya pro0 harihara siMha dvArA diyA gyaa| pro0 siMha ne bhArata meM banAyI gayI 'saMracanAtmaka evaM zailIkRta' imAratoM kI vizeSatAoM evaM antara kA vivecana karate hue candragupta maurya dvArA paTanA meM nirmita patthara ke mahaloM, nAgArjuna evaM barAbara kI sarvaprAcIna guphAoM, rAjagRha meM prApta do jaina guphAoM-udayagiri tathA khaNDagiri meM khAravela ke parijanoM dvArA nirmita jaina guphAoM, jUnAgar3ha kI zrRMkhalAbaddha guphAoM, bAdAmI, ahirolI aura elorA kI jaina guphAoM kI vizeSatAoM, nirmAtAoM, nirmANa ke uddezyoM evaM prApta abhilekhoM para paryApta prakAza ddaalaa| 26. bhArata ke saMracanAtmaka jaina mandira - AbU ke vizeSa sandarbha meM : yaha vyAkhyAna bhI pro0 harihara siMha dvArA hI diyA gyaa| pro0 siMha ne jaina mandiroM kI sAmAnya vizeSatAoM ko vivecita karate hue saMracanAtmaka jaina mandiroM ke vivecana ke krama meM AbU ke jaina mandiroM ke sthApatya aura kalA kA vivecana karate hue gujarAta ke prathama solaMkI zAsaka bhImadeva prathama ke maMtrI vimalazAha dvArA nirmita mandira tathA solaMkI nareza bhImadeva dvitIya ke maMtrI tejapAla dvArA nirmita mandiroM kA ullekha karate hue ina mandiroM ko jaina mandiroM meM prAcInatama evaM jaina dharma kI pUjana paddhati ke anukUla btaayaa| 27. jaina paramparA kA itihAsa : yaha vyAkhyAna bhI DaoN0 zrIprakAza pANDeya dvArA diyA gyaa| DaoN0 pANDeya ne jaina paramparAM ke itihAsa ko batAte hue RSabhadeva se mahAvIra sahita 24 tIrthaMkaroM kI paramparA evaM 63 zalAkApuruSoM kA savistAra ullekha kiyaa| DaoN0 pANDeya ne RSabha, neminAtha, pArzvanAtha evaM mahAvIra kI aitihAsikatA va jaina dharma meM saMgha bheda ke kAraNoM kA ullekha karate hue caturvidha saMgha, unake AcAra tathA gaNadhara, gautama, jambU svAmI se prArambha kara bhadrabAhu, sthUlabhadra Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 sahita vartamAna meM AcArya mahAzramaNa evaM AcArya zivamuni jI taka kI paramparA para prakAza ddaalaa| 28. piTaka sAhitya : yaha vyAkhyAna pro0 bimalendra kumAra, pUrva adhyakSa, pAli evaM bauddha adhyayana vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 0 kumAra ne piTaka kI vyAkhyA karate hue kahA ki tripiTaka bhagavAna buddha dvArA buddhatva prApta karane ke samaya se mahAparinirvANa taka diye gaye pravacanoM kA saMgraha hai| unhoMne vinaya piTaka, sutta piTaka aura abhidhamma piTaka ke sabhI vibhAgoM, unakI viSayavastu evaM racanAkAla kA vizad vivecana prastuta kiyaa| 29. AjIvaka sampradAya : yaha vyAkhyAna pro0 Ananda mizra, darzana evaM dharma vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI dvArA diyA gyaa| pro0 mizra ne zramaNa paramparA ke antargata AjIvaka sampradAya ke mahattva evaM usakI vizeSatAoM kA varNana karate hue isake antargata ajita kezakambala, makkhalI gozAla, bhikSu pUrNakAzyapa, prakruddha kAtyAyana, saMjaya belaTThiputta evaM niggaMThanAthaputta ke siddhAntoM evaM jIvana paricaya para vistRta prakAza ddaalaa| 30. jaina citrakalA : yaha vyAkhyAna jJAna pravAha, vArANasI kI nidezikA pro0 kamala giri kA thA / pro0 giri ne jaina citrakalA kI sAmAnya vizeSatAoM ko rekhAMkita karate hue sarvaprAcIna jaina citrakalA ke rUpa meM elorA Adi guphAoM kI citrakalA ke sAtha-sAtha paTacitra, bhitticitra Adi kA bhI savistAra ullekha kiyaa| 31. jaina abhilekha : yaha vyAkhyAna saMsthAna ke pUrva nidezaka prophesara mahezvarI prasAda jI dvArA diyA gyaa| unhoMne jaina abhilekhoM ko jaina dharma evaM saMskRti kI aitihAsikatA kI dRSTi se mahattvapUrNa batAte hue nAgArjuna evaM barAbara kI guphAoM se prApta abhilekhoM ke sAtha-sAtha khAravela, mAthurI, guptakAla, rAjasthAna evaM madhyakAla ke jaina abhilekhoM kA vistRta vivecana kiyaa| 32. itihAsa ke jaina srota : yaha vyAkhyAna DaoN0 umeza candra siMha, itihAsa vibhAga, tibbatI ucca adhyayana kendrIya vizvavidyAlaya, sAranAtha, vArANasI dvArA diyA gyaa| DaoN0 siMha ne apane vyAkhyAna meM bhAratIya evaM pAzcAtya aitihAsika paramparA kI vizeSatAoM kA ullekha karate hue do prakAra ke jaina aitihAsika srotoMsAhityika evaM abhilekhIya srotoM para vizad prakAza ddaalaa| 33. jaina dharma-darzana meM ahiMsA : yaha vyAkhyAna kAryazAlA saMyojaka DaoN0 zrInetra pANDeya dvArA diyA gyaa| unhoMne bAhya evaM Antarika vyApAra kI dRSTi se ahiMsA ko vyAkhyAyita karate hue ise manovaijJAnika tathya ke rUpa meM prastuta kiyaa| DaoN0 pANDeya Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha vidyApITha samAcAra : 45 ne apane vyAkhyAna meM daza prakAra ke prANoM kA vivecana karate hue 108 prakAra kI hiMsA evaM praznavyAkaraNa sUtra meM varNita ahiMsA ke 60 nAmoM ke AdhAra para use vidhyAtmaka pratyaya rUpa siddha kiyaa| ahiMsA ke vidhyAtmaka pakSa ke rUpa meM unhoMne dayA aura dAna ko paribhASita karate hue cAra prakAra kI dayA aura daza prakAra ke dAna kA bhI savistAra vivecana kiyaa| uparokta vyAkhyAnoM ke bAda 9 disambara 2015 ko pratibhAgiyoM dvArA vibhinna viSayoM para zodha-patra prastuta kiye gaye jinake AdhAra para zrI ziva prakAza yAdava, itihAsa vibhAga, kA0hi0vi0vi0, vArANasI ko prathama, DaoN0 bhUpendra zukla, darzana evaM dharma vibhAga, kA0hi0vi0vi0, vArANasI ko dvitIya tathA zrI hemanta siMha, prA0bhA0i0saMskRti evaM purAtattva vibhAga, kA0hi0vi0vi0, vArANasI ko tRtIya puraskAra pradAna kiyA gyaa| kAryazAlA kA samApana 10 disambara 2015 ko huaa| samApana satra ke mukhya atithi DaoN0 ratneza varmA, kSetrIya sAMskRtika adhikArI, u0pra0 sarakAra, vArANasI kSetra the tathA adhyakSatA pro0 esa0pI0 pANDeya, vibhAgAdhyakSa, darzana evaM dharma vibhAga, kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI ne kiyaa| DaoN0 ratneza varmA ne zramaNa evaM vaidika saMskRti ke antarsambandhoM para itihAsa kI dRSTi se prakAza DAlate hue donoM saMskRtiyoM ko eka-dUsare kA pUraka btaayaa| unhoMne kahA ki vartamAna pariveza meM vividha paramparAoM kA punarmUlyAkaMna evaM tulanAtmaka adhyayana Avazyaka hai| pro0 esa0pI0 pANDeya ne kahA ki zramaNa paramparA mUlata: AcAra evaM dhyAna pradhAna hai| jaina darzana ke anekAnta, aparigraha aura ahiMsA kA siddhAnta tathA bauddhoM kA karuNA,maitrI evaM aSTAMgika mArga kA siddhAnta bhAratIya darzana ke pramukha siddhAntoM meM apanA mahattvapUrNa sthAna rakhate haiN| pro0 pANDeya ne kahA ki isa vaizvika yuga meM hameM saMkIrNatAoM se uThakara nayI soca ke sAtha adhyayana-adhyApana karane kI AvazyakatA hai| isa avasara para kAryazAlA ke nidezaka DaoN0 zrIprakAza pANDeya ne kahA ki kAryazAlAoM kA uddezya jJAna ke kSitija ko vistIrNa karanA hotA hai aura mujhe pUrNa vizvAsa hai ki kAryazAlA meM zramaNa paramparA ke itihAsa, darzana, saMskRti, kalA aura purAtattva jaise vividha AyAmoM para diye gaye vyAkhyAna se pratibhAgI avazya lAbhAnvita hue hoNge| kAryazAlA saMyojaka DaoN0 zrInetra pANDeya ne kAryazAlA meM diye gaye vyAkhyAnoM kA saMkSipta vivaraNa prastuta kiyaa| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 isa kAryazAlA meM kAzI hindU vizvavidyAlaya, saMpUrNAnanda saMskRta vizvavidyAlaya, mahAtmA gAMdhI kAzI vidyApITha, vArANasI evaM paM0 dInadayAla upAdhyAya gorakhapura vizvavidyAlaya, gorakhapura se kula 32 pratibhAgI sammilita hue| 3. videzI vidvAna pArzvanAtha vidyApITha meM jaina dharma evaM darzana kI adhyetA rITA kleyara velja, veljiyama aura elmAsa nAsI melTama, TarkI kA Agamana 17-12-2015 ko pArzvanAtha vidyApITha ke prAMgaNa meM huaa| apane cAra divasIya pravAsa ke daurAna unhoMne vibhinna granthoM kA adhyayana kiyA tathA kucha mahattvapUrNa viSayoM para DaoN0 zrIprakAza pANDeya, saMyukta nidezaka, pArzvanAtha vidyApITha se vRhad carcA kii| sAtha hI vArANasI ke pramukha jaina saMsthAnoM tathA mandiroM kA bhI bhramaNa kiyaa| 21-12-2015 ko ve loga vApasa prasthAna kara gyiiN| ***** jaina jagat DaoN0 tArA DAgA ko zrI gaNeza lalavAnI sammAna prAkRta bhAratI akAdamI ke prAkRta vibhAga kI saMyojikA DaoN0 tArA DAgA ko jaina sAhitya evaM prAkRta-apabhraMza jaisI prAcya bhASAoM ke adhyApana evaM zodha kArya meM saMlagna rahane het kalakattA vicAra maMca dvArA zrI gaNeza lalavAnI sammAna pradAna kiyA gyaa| yaha sammAna unheM dinAMka 20 disambara 2015 ko kalakattA meM jJAna maMtra sabhAgAra meM Ayojita eka sAde samAroha meM pradAna kiyA gyaa| samAroha ke mukhya atithi the mahAmahima rAjyapAla, tripurA zrI tthaagtraay| sammAna ke rUpa meM meDala ke sAtha 31000/- rupaye kI dhanarAzi bhI pradAna kI gii| ***** Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAbhAra prApti pArzvanAtha vidyApITha ko nimna pustakeM sAbhAra prApta huIM vizva aura jaina dharma, lekhaka-paM0 hukumacanda jaina zAstrI, prakA0 saMtoSa prakAzana, rA~cI, I0 1990, mUlya-15/tattvArthasUtra (prathama evaM dvitIya bhAga) hindI evaM aMgrejI TIkA, saMkalana evaM sampAdana-bra0esa0ela0 jaina, prakA0-maitrI samUha, 2014, mUlya 300/ - (pratyeka bhAga) sAmAjika nyAya : aMbeDakara-vicAra aura Adhunika sandarbha- DaoN0 sudhAMzu zekhara, prakA0 darzanA pablikezana, bhAgalapura, 2014, mUlya-250/gA~dhI-vimarza, le0 DaoN0 sudhAMzu zekhara, prakA0 darzanA pablikezana, bhAgalapura, 2015, mUlya-150/dharma parIkSA (gujarAtI vivecanA) bhAga-1, 2, vivecana- AcArya vijaya malaya zekhara sUri, prakA0 divyadarzana TrasTa, ahamadAbAda, 2015, mUlya-250/zrI guNasthAna kramAroha (gujarAtI vivecanA) le0 AcArya ratnazekhara sUri, vivecana, muni yazaratna vijaya, prakAzaka- jinaguNa ArAdhaka TrasTa, ahamadAbAda, 2015, mUlya 350/gurutattva siddhi : (gujarAtI vivecanA), vivecana-sampAdaka-muni yazaratna vijaya, prakAzaka- jinaguNa ArAdhaka TrasTa, ahamadAbAda, 2015, mUlya 250/bRhad sAmAyika pATha aura zrAvaka pratikramaNa, saMkalanakartA- gaNinI AryikA zrI zubhamati mAtA jI, prakAzaka-so'haM phAuNDezana, 2015 prApti sthAna- pArzvanAtha digambara jaina mandira, roDa na0 16, javAhara nagara plATa naM0 308, goregA~va (vesTa), mumbii| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 : zramaNa, varSa 66, aMka 4, akTUbara-disambara, 2015 nizItha- niyukti evaM bhASya (hindI anuvAda) khaNDa 1-4, anu0 sAdhvI zrutayazA, saM0-DaoN0 samaNI kusumaprajJA, prakAzaka, jaina vizvabhAratI, lADana~, 2015, mUlya 3000/- prati sett| jaina saMskRti zodha saMsthAna, iMdaura se AcArya zrI sunIla sAgara jI kI TIkA ke sAtha 2014 meM prakAzita nimna tIna pustakeM prApta huIM10. tattvArthasUtra, sampAdaka- mahendra kumAra jaina 'manuja', mUlya 72/11. vayaNa-sAro, sampAdaka-paM0dhanapAla ma. hAvale, mUlya 32/12. NiyappajjhANasAro, saM0- DaoN0 mahendra kumAra jaina 'manuja' paM0 zivacaraNa lAla jaina, mUlya 32/ ***** Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddhanezvarasUriviracitaM surasuMdarIcariaM (navama pariccheda) pU. gaNivarya upAdhyAya zrI vizrutayazavijayajIkRta saMskRtacchAyA, gujarAtI aura hindI anuvAda sahita parAmarzadAtrI pa.pU. sAdhvIvaryA ratnacUlAjI ma.sA. pArzvanAtha vidyApITha, vArANasI 2015 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Surasundaricariam : An Introduction Jaina narrative literature is enormously rich. Particularly the narrative literature of Svetambaras is a veritable storehouse of folk-tales, fairytales, beast-fables, parables, illustrative examples, apologues, allegories, legends, novels, funny stories and anecdotes. Apart from a large number of tales and parables and legends found in Jaina canons itself. the Jaina writers/authors have created new stories and legends of their own also. The versatile Jaina monk authors were very practical minded. They exploited the Indian people's inborn love for stories for the propagation of their dharma. Surasundaricariam (last quarter of the 11th century AD) is a voluminous romantic epic composed in Prakrit by Srimad Sadhu Dhanesvara Suri, pupil of Sri Jinesvara Suri author of 'Kahayanakosa.' Richer in content, it is an important work of Jaina narrative literature. The whole subject matter of the epic is divided into sixteen chapters (pariccheda). Each chapter contains a story interwoven with some another story which keep retained the interest of the readers. In this issue we are publishing oth Chapter of Surasundaricarjai with its Gujarati and Sanskrit chaya prepared by Parama Pujya' Ganivarya Shri Vishrutayash Vijayaji Maharaj, the worthy disciple of Parama Pujya Acharya Pravara Shri Rajayash Surishvarji Maharaj. We are very grateful to Acharyashri for entrusting this work to us for publication. Sramana is presenting this beautiful story for its readers in part. We shall be publishing it in every alternate issue. We have already published chapter 1-8 and 10th of Surasundaricariam in our successive issues. Here follows the 9th chapter. - The Editor Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Summary of gth Pariccheda of Surasundaricariam In 8th Pariccheda, we have seen that Vidyutprabha, after experiencing divine pleasure of Devaloka, took birth as Citravega, Candrarjuna Deva as Citragati and Sadhvi Vasumati as Priyangumanjari. Sadhu Kanakaratha of previous birth was born as Vidhuprabhadeva in next birth. In 9th Parichcheda Citravaga asks to heavenly god Vidhuprabhadeva as to where did he go after giving the precious Gem (Mani) to him. Vidhuprabha says Citarvaga that he has got permission from Sasiprabhadeva to send Citravega to Kushagranagar, situated in Bharata ksetra of Jambudvipa where Dhanavahana Muni is sitting in meditation. The last birth's enemy of Dhanavahana has come to know about him and definitely he may harm him. Vidhuprabha instructs Citravega to go and rescue Dhanavahana, where he would also joine him after taking permission of Indra. Vidhuprabha says that through clairvoyant, he had known that you are my friend Vidyutprabha who has got scared being chased by Nabhovahana. Having thought he gave that gem to Citravega. When Citravega reached to Dhanavahana Muni, he saw a Bhavanpatideva afflicting hardships on Muni. After Citravega opposed the deadly act of Bhavanapatideva, he ran away from there. Dhanavahana Muni after cessation of all deluding karmas got omniscience. Many people and gods assembled to celebrate the kevala-jnana of Kevali Bhagavana who preached Dharma, the real means of liberation (moksa). On reply of a question that what caused indifference with Bhavanapti Deva, kevali-bhagavana told that it is the story of hisy previous birth. There was a city Champapuri in Videha ksetra of Dhataki Kahanda where king Padmaraja was living with his younger brother Samaraketu. Once, when the king was sitting in his assembly, there came Kapila, a heterodox and started refuting the concept of omniscience, soul, moksa etc. But he was defeated in debate by Samaraketu as Samaraketu extended appropriate logics in favor of Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ his statements. Kapila got angry with Samaraketu and attempted to kill him but ultimately got arrested. After sometime, he was released by Samaraketu on the condition that he would leave the country forever. Time elapsed and Padmaraja, after enthroning his own son got initiated in Sramana Sangha with Samaraketu. While traveling, in search of water they came to Bhilapalli of Ratnapura where Kapila was already living. Kapila recognized both of them and decided to kill them by giving poison and after being unsuccessful in his attempt he tried to kill them by sword. But he was killed by his own sword by Deva. Both the Munis due to having good restraint and rightbelief took birth in their next birth in Devaloka Vimana and Kapila being died in fits of anger born in hellish being. The jiva of King Padmaraja took birth as Sasiprabhadeva in Candrarjuna Vimana and Samaraketu as Dhanavahana of Kushagaranagar. Dhanavahana after ruling for lacs of years enthroned Naravahana and got himself initiated. The jiva of Kapila born as Uparudra Deva whom I met here. This is what you asked me. O Citravega! I enquired about my next birth with Kevali. He told me that after a long time you will be born as son of queen Kamalavati, wife of Amaraketu of Hastinapur kingdom. Whom you have given the auspicious gem; he will be your father. In a query by Deva, Citravega requests to save and help him in finding his wife who is kidnapped by Nabhovahana. The Deva told him that she is in Gangavartanagar. Nabhovahana deliberately wants to have relation with your wise. But when she knew the reality, she consumed poison to end her life. By thinking as dead, she was set to fire on pyre but Vidhuprabhadeva saved her. Then Deva consoled grieved Citravega, not to worry about her wife. This is all due to fruition of karmas. In last birth you had not been able to be detached from your wife, and that is why you are facing all these troubles. Deva made surprised Citravaega by presenting his wife alive. Deva added that when she was kept on pyre, I made her invisible and brought her here. So do not worry she is Kanakamala your real wife. Deva appointed Citravega heads of Vidyadharas in southern range of Vaitadhya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mountain. The Supratistha gave the gem given by Deva to Dhanadeva and requested Dhanadeva to visit him while returning to his village. When Dhanadeva, while returning to Kushagaranagar his hometown, reached near Simha Gupha, he decided to go to Supratistha living in Palli. When he reached to Palli, he saw that the Palli was totally burnt and destroyed. The animals like cows, buffalos, and horses were completed roasted due to fire and from their blood spread over there a foul was emerging everywhere. The dogs, jackals were eating fleshes from thousands of dead bodies of warriors. Dhanadeva was surprised to see all that. Then Devasarma who got saved himself in the battle described the whole incident to Dhanadeva. He told that three days before a person came from Siddhapur and asked Pallipati that your father Sumati has sent me to inform you that the king Sugriva is counting his last days due to being caught by dangerous disease tuberculosis. Surathu Kumara who is an arrogant and characterless person is making harm to the people. Now you are the fittest one for Rajyalaksmi. Kanakavati has sent his army to kill you so you have to save yourself. At the same time the army came and occupied all the persons of Bhila community. Supratistha was also there. Many people were killed in the battle and we got defeated. The army of enemy set the Palli on fire. In the battle, being wounded I lost my consciousness. Dhanadeva gave water to Devasarma and after hearing Navakara Mantra Devasarma breathed his last. Since Supratistha was not seen anywhere, Dhanadeva thought may be Supratistha was killed. Dhanadeva returned to Hastinapur. His parents welcomed his wife Srikanta. Srikanta met there with her friend Queen Kamalavati. Kamalavati was very happy to meet her friend and told Srikanta to visit her daily. Srikanta returned to her home and there she enjoyed her life for several years. Once when she was in sleep with Dhanadeva, saw a dream that the moon is entering in her mouth and she got awakened. It was an auspicious dream as per Dhanaveda, and after appropriate time she gave birth to a son. Here ends the 9 -Ganivarya Upadhyaya Vishrutyash Vijay Page #63 -------------------------------------------------------------------------- Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImaddhanezvarasUriviracitaM surasuMdarIcariaM navama paricchedaH gAhA : aha bhaNai cittavego suravara! maha kahasu keNa kajjeNa / taiyA maNiM samappiya kattha gao Asi turiyagaI? / / 1 / / saMskRta chAyA : atha bhaNati citravegaH suravara! mama kathaya kena kAryeNa / tadA maNiM samarpya kutra gato'si tvarita-gatiH / / 1 / / gujarAtI anuvAda : have citravega kaheM che, he zreSTha deva! Apa mane kaho ke kayA kArya thI te vakhate maNIne ApIne tame utAvaLamAM kyAM gayA hatA? hindI anuvAda : aba citravega kahatA hai he zreSThadeva! Apa mujhe batAie ki usa samaya maNi dekara bar3I jaldI meM Apa kahA~ gae the? gAhA : to bhaNai suro suMdara! nisuNasu eyaMpi vajjarijjataM / ajja ahaM ANatto sasippaheNaM tu deveNa / / saMskRta chAyA : tato bhaNati suraH sundara! niHzRNu etadapi kathyamAnam / aghA'hamAjJaptaH zazIprabhena tu devena / / 2 / / gujarAtI anuvAda : __ tyAre te deve kAM! 'he sundara, te vAta ne kaheto tase mane sAMdhaLo! huM Aje zazipraya nAmanA deva bar3e Adeza prApta karAyo chu| hindI anuvAda : taba usa deva ne kahA, he sundara, tuma vaha bAta kahate hue mujhe suno! maiM Aja zaziprabha nAmaka deva se Adeza prApta karAyA huuN| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : gaccha vihuppaha! khippaM jaMbuddIvammi bharaha- khettammi / nayare kusagga- nAme dhaNavAhaNa - muNivara - samIve // / 3 / / saMskRta chAyA : gaccha vidhuprabha! kSipraM jambUdvIpe bharatakSetre | nagare kuzAgra- nAmni dhanavAhanamunivarasamIpe / / 3 / / gujarAtI anuvAda : he vidhuprabha! tuM jaldIthI jaMbudvIpamAM bharatakSetra nA kuzAgra nAmanA nagaramAM dhanavAna muni bhagavaMta pAse jA / hindI anuvAda : vidhuprabha! tUM zIghra hI jambUdvIpa meM bharatakSetra ke kuzAgra nagara meM dhanavAhana muni bhagavaMta ke pAsa jA / gAhA : so puvva - verieNaM diTTho jhANammi saMThio tattha / taM daTTu kuvio so kAhI aigaruya uvasaggaM / / 4 / / saMskRta chAyA : sa pUrva- vairiNA dRSTo dhyAne saMsthitastatra / taM dRSTvA kupitaH sa kariSyatyatigurukopasargam // 4 // / gujarAtI anuvAda : teNe pUrvabhavanA vairIne jANyo che ke te dhyAnamAM beThI che / temane joI gusse khUba moTA upasarga karathe / te hindI anuvAda : usane pUrvabhava ke vairI ko jAna liyA hai ki vaha dhyAna meM baiThA hai| use dekhakara krodhita hokara vaha bar3A upasarga kregaa| gAhA : tA tassa rakkhaNaTThA sigdhaM vaccAhi tammi nayarammi / ahamavi iMdoNattiM samANiuM AgamissAmi / / 5 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : tasmAttasya rakSaNArthe zIghraM braja tasminnagare / ahamapIndrAjJaptiM samAnIyA''gamiSyAmi / / 5 / / gujarAtI anuvAda : te thI temanI rakSA mATe tuM jaldI thI te nagara mAM jaa| hU~ paNa indranI AjJA laIne Aq chu| hindI anuvAda : isalie usakI rakSA ke lie tUM zIghra hI usa nagara meM jA maiM bhI indra kI AjJA lekara AtA huuN| gAhA : tatto tahatti bhaNiuM vegeNa samAgao ahaM ihii| tAva ya daiyA sahio palAyamANo tumaM dihro / / 6 / / saMskRta chAyA : tatastatheti bhaNitvA vegena samAgato'hamiha / tAvacca dayitAsahitaH palAyamAnastvaM dRSTaH / / 6 / / gujarAtI anuvAda : tyAre tahatti kahIne huM utAvaLa thI Avyo hto| tyAM patnI saMhita jatAM tane joyo| hindI anuvAda : taba aisA hI hogA' kahakara maiM jaldI se yahA~ AyA thaa| vahA~ patnI sahita jAte tumheM dekhaa| gAhA : ohi-trANeNa mae nAyaM jaha esa so hu vijjupaho / maha mitto nahavAhaNa-bhayAuro vaccae turiyaM / / 7 / / saMskRta chAyA : avadhijJAnena mayA jJAtaM yathaiva sa hi vidyutprabhaH / mama mitraM nabhovAhana-bhayAturo vrajati tvaritam / / 7 / / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : avadhijJAna var3e meM jANyu ke A mAro vidyutpraya nAmano mitra che je nabhovAhana nA bhayathI utAvaLe jaI rahyo che| hindI anuvAda : avadhijJAna se mujhe patA calA ki yaha hamArA vidyutprabha nAma kA mitra hai jo nabhovAhana ke bhaya se jaldI-jaldI jA rahA hai| gAhA : nahavAhaNovi eso paTThi-vilaggo imassa eitti / tAhe karemi kiMcivi uvagAraM puvya-mittassa / / 8 / / saMskRta chAyA : nabhovAhano'pi eSa pRSTha-vilamo'sya eti iti| tadA karomi kiJcidapyupakAraM pUrvamitrasya / / 8 / / gujarAtI anuvAda : nabhovAhana paNa A anI pAchaNa pIcho kaTIne AvI rahayo che to hUM mArA pUrvadhava nA mitra no kaiMka upakAra thAya, tevU kr| hindI anuvAda : nabhovAhana bhI isakA pIchA karatA huA A rahA hai| isalie mujhe mere pUrvabhava ke mitra kA kucha upakAra ho jAya, aisA kArya karanA caahie| gAhA : evaM viciMtiUNaM tumha samIvammi Agao ahayaM / taiyA ya maNI divvo samappio jIva-rakkhaTThA / / 9 / / saMskRta chAyA : evaM vicintya tava samIpe''gato'ham / tadA ca maNirdivyaH samarpito jIvarakSANArthaH / / 9 / / gujarAtI anuvAda : rAma vicArI ne tArI najIka AvI ne tArA rakSaNa mATe tane meM te divya maNi Apyo hto| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : aisA vicAra kara tumhAre pAsa Akara tumhArI rakSA ke lie maiMne vaha divya maNi tumheM diyA thaa| gAhA : tatto ya gao turiyaM dhaNavAhaNa-muNi-varassa pAsammi / diTTho ya mae devo uvasaggaM tassa kuNamANo / / 10 / / saMskRta chAyA : tatazca gatastvaritaM dhanavAhanamunivarasya pArthe / dRSTazca mayA deva upasarga tasya kurvan / / 10 / / gujarAtI anuvAda : tyArapachI hu~ tarata utAvaLa thI dhanavAhana muni pAse gayo tyAM meM devane te muni para upasarga karatAM joyo| hindI anuvAda : usake pazcAt maiM turanta zIghratA se dhanavAhana muni ke pAsa gyaa| vahA~ maiMne deva dvArA muni para upasarga karate hue dekhaa| gAhA : bhaNiyaM ca mae re! re! tiyasAhama! kattha vaccase innddiN| deviMda-vaMdiyANaM muNINa evaM karemANo? / / 11 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM ca mayA re! re! tridazAdhama! kutra vrajasi idAnIm / devendra-vanditAnAM munInA-mevaM kurvan? / / 11 / / gujarAtI anuvAda :___ane kahUM, 'he devomAM adhama, hamaNA te devendrothI vaMdita munine (takalIpha ApatAM tuM kyAM jaIza? hindI anuvAda : aura kahA, 'he devoM meM adhama! aba usa devendra dvArA vaMdita muni ko takalIpha pahu~cAtA tUM kahA~ jAtA hai? Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : uppAyaMto pIDaM muNINa sama-sattu mitta- vaggANaM / pAviTTha! kattha vaccasi diTThI- maggammi maha paDio ? / / 12 / / saMskRta chAyA : utpAdayan pIDAM munInAM sama- zatru-mitravargANAm / pApiSTha! kutra vrajasi dRSTi mArge mama patitaH ? / / 12 / / - gujarAtI anuvAda : AkhA vizvane mitra mAnanArA, zatru ane mitra para samAna dRSTivALA muni ne pIr3A karatAM tuM mArA var3e dekhAyo che| he pApiSTha! have tuM kyAM jaIza? hindI anuvAda : sampUrNa vizva ko mitra mAnanevAle, zatru aura mitra para samAna dRSTi rakhane vAle muni ko pIr3A dete hue tUM mere dvArA dekhA gayA hai| he pApiSTha! aba tUM kahA~ jAyegA ? gAhA : evaM ca mae bhaNie bhavaNaMvaI so suro sasaMbhaMto / naTTho sahasA tAva ya sukka- jjhANe paviThThassa / / 13 / / muNiNo mohAvagamA uppannaM kevalaM varaM nANaM / kevali - mahimA vihiyA tao mae parama viNaNaM / / 14 / / B saMskRta chAyA : evaM ca mayi bhaNite bhavanapatiH sa suraH sasambhrAntaH / naSTaH sahasA tAvacca zukladhyAne praviSTasya / / 13 / / mune - mahApagamAdutpannaM kevalaM varaM jJAnam / kevali - mahimA vihitastato mayA parama - vinayena / / 14 / / ( yugmam ) gujarAtI anuvAda : A pramANe me kahyuM tyAre te bhavanapati deva gabharAyelo tarata tyAM thI bhAgyo : aTalI vAramAM zukladhyAnamAM pravezelA te muni ne mohanIyakarma nA nAza thI zreSTha evaM kevalajJAna utpanna thayuM ane parama vinayapUrvaka meM temano kevalajJAna mahotsava karyo! Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : ___ isa prakAra mere aisA kahe jAne para vaha bhavanapati deva ghabarAyA huA turanta vahA~ se bhaagaa| itanI dera meM zukladhyAna meM praviSTa usa muni ko mohanIya karma ke nAza se zreSTha kevalajJAna, utpanna huA aura vinayapUrvaka maiMne unakA kevalajJAna mahotsava kiyaa| gAhA : souM duMduhi-sahaM devA maNuyA ya AgayA bahave / kahio tesiM dhammo kevaliNA mokkha-suha-heU / / 15 / / saMskRta chAyA : zrutvA dundubhi-zabdaM devA manujAcA''gatA bahavaH / kathitastebhyo dharmaH kevalinA mokSasukhahetuH / / 15 / / gujarAtI anuvAda : duMdubhino nAda sAMbhaLIne ghaNA devo ane manuSyo AvyA tyAre kevalI bhagavaMte mokSa nA kAraNavALo avo dharmano upadeza aapyo| hindI anuvAda : duMdubhi kI AvAja sunakara aneka deva aura manuSya A ge| taba kevalI bhagavaMta ne mokSa ke kAraNarUpa dharma kA upadeza kiyaa| gAhA : patthAvaM lahiUNaM puTTho so kevalI mae evaM / bhayavaM! kiM avaraddhaM imassa devassa tumhehiM / / 16 / / saMskRta chAyA : prastAvaM labdhvA pRSTassa kevalI mayA evam / bhagavan! kimaparAddhamasya devasya yuSmAbhiH / / 16 / / gujarAtI anuvAda : tyAre avasara meLavI ne meM kevalI bhagavato ne pUchayUM ke Ape A devano zuM aparAdha ko hto| hindI anuvAda : taba avasara milane para maiMne kevalI bhagavaMta se pUchA ke isa deva kA Apane kauna sA aparAdha kiyA thaa| Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : jeNeso pAva-maI jIviya-vavarovaNammi ujjutto? / to bhaNai muNI nisuNasu jaha veraM Asi anna-bhave / / 17 / / saMskRta chAyA : yenaiSa pApamatirjIvita-vyaparopaNe udyuktaH? / tato bhaNati muni niHzRNu yathA vairamAsIdanyabhave / / 17 / / gujarAtI anuvAda : ke jethI te pApabuddhi vAlo Apano jIva levA mATe Avyo? tyAre kevalI munie kahyu ke bIjA bhavano ono vera hato te saaNdhnno| hindI anuvAda : ki jisase pApabuddhi vAlA ApakA jIva lene ke lie aayaa| taba kevalI muni ne kahA ki yaha isakA pichale janma kA vaira thA, vaha suno| gAhA : ghAyai-saMDa-videhe caMpA nAmeNa Asi vara-nayarI / tIe paumo rAyA juvarAyA samarakeutti / / 18 / / saMskRta chAyA : ghAtakI khaNDa-videhe campA nAmA''sIt varanagarI / tasyAM pano rAjA yuvarAjaH samaraketuriti / / 18 / / gujarAtI anuvAda : dhAtakI khaMDa nA videhakSetra mAM campApurI nAmanI nagImAM padma rAjA tathA teno nAnodhyAI samaraketu nAmano yuvarAja hto| hindI anuvAda : dhAtakI khaMDa ke videha kSetra meM campApurI nAmaka nagarI ke padma rAjA tathA usakA choTA bhAI samaraketu nAmaka eka yuvarAja thaa| gAhA : jiNa-vayaNa-bhAviyappA sahoyarA dovi neha-saMjuttA / pAleMti desa-viraiM rajja-dhuraM taha ya nIIe / / 19 / / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : jinavacana - bhAvitAtmAnau sahodarau dvAvapi snehasaMyuktau / pAlayato dezaviratiM rAjyadhuraM tathA ca nItyA / / 19 / / gujarAtI anuvAda : jinavacana thI bhAvita te caMne bhAio paraspara prema vALA : dezavirati pALatA rAjyanI dhUrAne paNa nItipUrvaka pALatA hatA / hindI anuvAda : jinavacana se bhAvita una donoM bhAiyoM meM paraspara prema thaa| ve dezavirati prApta kara rAjya kA prazAsana bhI nItipUrvaka karate the| gAhA : atthANamuvagayANaM nAhiya-vAI samAgao kavilI / vajjarai natthi jIvo na ya savvannU na nevvANaM / / 20 / / saMskRta chAyA : AsthAnamupagatayo-rnAstikavAdI samAgataH kapilaH / kathayati nAsti jIvo na ca sarvajJo na nirvANam / / 20 / / gujarAtI anuvAda : eka vakhata sabhAmAM caMne beThA hatA tyAre kapila nAmano nAstika Avyo jeNe jIva, sarvajJa ane mokSano niSedha karyo hato / hindI anuvAda : eka bAra sabhA meM donoM baiThe hue the, tabhI kapila nAma kA eka nAstika vahA~ AyA jo jIva, sarvajJa aura mokSa kA niSedha karatA thaa| gAhA : jiNa - maya- satyatya - viyANaeNa juvarAiNA jio vAe / diTThata- heDa - kAraNa - nANAviha jutti - nivaheNa / / 21 / / saMskRta chAyA : jinamata - zAstrArtha - vijJAyakena yuvarAjena jito vAde / dRSTAnta hetu kAraNa- nAnAvidha- yuktinivahena / / 21 / / - Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : jinamata ane zAstranA rahasya ne jANanArA yuvarAje dRSTAnta, hetu, kAraNa ane cIjI vividha yuktioM var3e vAdamAM kapilane jItI liidho| hindI anuvAda : jina mata aura zAstra ke rahasya ko jAnane vAle yuvarAja ne dRSTAnta, hetu, kAraNa aura dUsarI vibhinna yuktiyoM se vAda meM kapila ko jIta liyaa| gAhA : juvaranno paDivayaNaM jAhe na caei kiMpi so dAuM / tAhe maMti-mahattama-sAmaMtAIhiM uvahasio / / 22 / / saMskRta chAyA : yuvarAjasya prativacanaM yadA na zaknoti kimapi sa dAtum / tadA mantrimahattama-sAmantAdibhirUpahasitaH / / 22 / / gujarAtI anuvAda : jyAre kapila yuvarAjane koIpaNa javAba ApI na zakyo tyAre maMtrI sAmanta vigere e teno upahAsa kryo| hindI anuvAda : jaba kapila yuvarAja ko koI javAba nahIM de sakA to maMtrI, sAmanta vagairaha ne usakA upahAsa kiyaa| gAhA : jAo. ya vilakkho so daDhaM paucho ya samarakeussa / kaha Nu mahA-yaNa-majhe eeNaM parisio ahayaM? / / 23 / / saMskRta chAyA : jAtazca vilakSaH sa dRDhapraduSTazca samaraketave / kathannu mahAjanamadhye etena dharSito'ham / / 23 / / gujarAtI anuvAda : te atyaMta vilakho paDyo ane samaraketu pratye dveSa dhAravA lAgyo ke te mahAjana nI vacce mane kema nIce paaddyo| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : vaha atyanta kSubdha ho gayA aura samaraketu ke prati dveSa rakhane lagA ki usane mahAjanoM ke bIca meM hameM nIcA kyoM dikhaayaa| gAhA : evaM viciMtayaMto aiguru-roseNa dhamadhamaMto so| atthANa-maMDavAo nIhario ciMtae evaM / / 24 / / saMskRta chAyA : evaM vicintayannatigururoSeNa dhamadhaman saH / AsthAnamaNDapAd niHsRtazcintayatyevam / / 24 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe ciMtana karato atyanta guThasAthI dhamadhamato te sayAmAM thI nIkalyA ane A pramANe vicAravA laagyo| hindI anuvAda : isa prakAra vicAra karatA huA atyanta krodha meM vaha dhamadhamAtA huA sabhA se bAhara nikala gayA aura vicAra karane lgaa| gAhA : na ya keNai puvvamahaM parAio vAiNA ihaM loe| pAveNa imeNa puNo sabhAe majjhammi kaha vijio? / / 25 / / saMskRta chAyA : na ca kenApi pUrvamahaM parAjito vAdineha loke / pApenA'nena punaH sabhAyAM madhye kathaM vijitaH? / / 25 / / gujarAtI anuvAda : pahelAM kyAre paNa huM koI paNa vAdI var3e parAjita nathI thayo, jyAre A pApIo mane sayAmAM kevI rIte harAvI dIdho? hindI anuvAda : __ isake pahale kabhI bhI maiM kisI vAdI se parAjita nahIM huA thA jabaki isa pApI ne bharI sabhA meM kisa prakAra mujhe harA diyA? Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : tA rayaNIe bhavaNe imassa gaMtUNa ghiy-krvaalo| chiMdAmi uttimaMgaM jeNa maNaM nivvuiM lahai / / 26 / / saMskRta chAyA : tasmAdrajanyAM bhavane'sya gatvA gRhItakaravAlaH / chinamyuttamAkaM yena mano nivRttiM labhate / / 26 / / gujarAtI anuvAda : tethI rAta nA talavAra laIne AMnA mahelamA jaIne anu mastaka chedi nAkhiza to mane zAMti maLase / hindI anuvAda : isalie rAta ko talavAra lekara isake mahala meM jAkara isakA sira kATa lUMgA, tabhI zAnti milegii| gAhA : roijmANovagao evaM so ciMtiUNa rayaNIe / gahiyAuho paviTTho vAsa-hare samarakaMussa / / 27 / / saMskRta chAyA : raudradhyAnopagata evaM sa cintayitvA rajanyAm / gRhItAyudhaHpraviSTo vAsagRhe samaraketoH / / 27 / / gujarAtI anuvAda :____audradhyAnadhI vaza thayelo A pramANe ciMtana kaTIne rAtrimA zastra laIne samaraketu nA mahelamA prveshyo| hindI anuvAda : raudra dhyAna ke vaza meM huA vaha isa prakAra ciMtana karatA huA zastra lekara samaraketu ke mahala meM praveza kiyaa| gAhA : vacco-hara bhittIe pacchanno acchae palINo so / kAUNa gosa-kiccaM samAgao tattha juva-rAyA / / 28 / / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : va!gRhabhityAM pracchanno''ste pralInaH saH / kRtvA gosa (prAtaH) kRtyaM samAgatastatra yuvarAjaH / / 28 / / gujarAtI anuvAda : _ThallAnI jagAmAM chUpIIte divAlanI ADamAM te chupAI gayo, tyAM yuvarAja aavyo| hindI anuvAda : zaucAlaya kI jagaha meM vaha dIvAla kI Ar3a meM chupa gyaa| vahA~ yuvarAja aaye| gAhA : dIvaya-vagga-karahiM narehiM ujjoieNa maggeNaM / vacco-hara-gamaNicchA aha jAyA rAya-uttassa / / 29 / / saMskRta chAyA : dIpakavarga-kara-narai-rUdyotitena mArgeNa / vaqagRha-gamanecchA'tha jAtA rAjaputrasya / / 29 / / gujarAtI anuvAda : dIpakoM dvArA prakAzita thayelA mArga var3e yuvarAja Thalle javAnI icchA vALA thayA htaa| hindI anuvAda : cirAgadAna dvArA prakAzita rAste se yuvarAja ko zauca jAne kI icchA huii| gAhA : purisehiM tattha divo vacco-hara-saMThio sa dutttth-mii| AyaTuMto khaggaM gahio baddho ya sahasatti / / 30 / / saMskRta chAyA : puruSastatra dRSTo varcIgRha-saMsthitaH sa duSTamatiH / AkarSan khaDgaM gRhIto baca sahaseti / / 30 / / gujarAtI anuvAda : tyAM puruSoM te bhUmimAM duSTa mativAlA kapila ne joyo jenA hAthamAM talavAra hatI, tethI tarataja tene pakar3I ne bAMdhI diiyo| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : vahA~ logoM ne usa jagaha duSTamativAle kapila ko dekhA jisake hAtha meM talavAra thii| tabhI turanta use pakar3a kara bAMdha diyaa| gAhA : juvaranA nAo so nAhiya-vAI sa esa kavilotti / nUNaM vAyammi jio majjha vahaTThA iha paviTTho / / 31 / / saMskRta chAyA : yuvarAjena jJAtaH sa nAstikavAdI sa eSa kapila iti / nUnaM vAde jIto mama vadhArthamiha praviSTaH / / 31 / / gujarAtI anuvAda : yuvarAje kaDaM ke te nAstikavAdI kapila teja A ch| jene meM vAda mAM jItyo hato te mane mAravA mATe ahIM Avela che| hindI anuvAda : yuvarAja ne kahA ki vaha nAstikavAdI kapila yahI hai jisako maiMne vAda meM jIta liyA thaa| vaha mujhe mArane ke lie yahA~ AyA hai| gAhA : dadruNa dINa-vayaNaM vevaMta-sarIrayaM tayaM kavilaM / paricatta-jIviyAsaM jAyA karuNA kumArassa / / 32 / / saMskRta chAyA : dRSTvA dInavadanaM vepamAna zarIraM takaM kapilam / parityakta-jIvitAzaM jAtA karuNA kumArasya / / 32 / / gujarAtI anuvAda : dIna moDhAvALA kAMpatA zarIravAlA jIvavAnI AzA chor3I dIdhI che tevA kapila ne joIne yuvarAja ne karuNA utpanna thii| hindI anuvAda : laTake hue mukha aura-kAMpate zarIra vAlA jisane jIne kI AzA chor3a dI hai, usa kapila ko dekhakara yuvarAja ke mana meM karuNA utpanna ho gyii| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNiyaM kumareNa tao jIvaMto tAva iNhi mukko si / mottUNa majjha desaM ThAeyavvaM tume pAva! / / 33 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM kumAreNa tato jIvan tAvadidAnIM mukto'si / muktvA mama dezaM sthAtavyaM tvayA pApa! / / 33 / / gujarAtI anuvAda : tyAre kumAre kahayuM, 'he pApI hamaNA tane jIvato choDUM chu tAre mArA dezane chor3Ine jduuN| hindI anuvAda : taba kumAra ne kahA, he pApI ! abhI maiM tumheM jIvita chor3a rahA huuN| tU hamAre deza ko chor3akara jaa| gAhA : iya bhaNio so naTTho gaMtUNaM tAhi dUra-desammi / bhilla-jaNAinnAe avaDio bhilla-pallIe / / 34 / / saMskRta chAyA : iti bhaNitaH sa naSTo gatvA tadA duurdeshe| bhillajanAkIrNAyAmavasthitA bhillpllyaam||34|| gujarAtI anuvAda : A pramANe kahavAyelo kapila dhyAgIne dUra deza mAM bhIla lokothI vyApta dhIlapallI mAM gayo ane rhyo| hindI anuvAda : aisA kahe jAne para kapila bhAga kara dUradeza meM bhIla logoM se vyApta bhIlapallI meM gayA aura vahIM rahane lgaa| gAhA : aha annayA ya paumo puttaM ahisiMciUNa rajjammi / juvarAiNA sameo pavvaio guru-samIvammi / / 35 / / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : athAnyadA ca panaH putramabhisivya rAjye / yuvarAjena sametaH pravrajito guru-samIpe / / 35 / / gujarAtI anuvAda : have eka vakhata padmarAjAye potAnA putrane rAjagAdI para besAr3I ne yuvarAja sAthe gurupAse dIkSA liidhii| hindI anuvAda : taba eka samaya padma rAjA ne apane putra ko rAjagaddI sauMpakara yuvarAja ke sAtha guru ke pAsa dIkSA le lii| gAhA : donivi guruNA sahiyA viharaMtA bahuvihesu desesu / satyeNa samaM caliyA rayaNapuraM nAma vara-nayaraM / / 36 / / saMskRta chAyA : dvAvapi guruNA sahitau viharantI bahuvidheSu dezeSu / sArthena samaM calitI ratnapuraM nAma varanagaram / / 36 / / gujarAtI anuvAda : chane jaNA gurujI sAthe vihAra karatA vividha pradezoM mAM vicaratA sArthanI sAthe ratnapura nagaramAM pdhaaryaa| hindI anuvAda : ___ donoM loga guru ke sAtha vividha pradezoM meM vihAra karate hue sArtha sahita ratnapura nagara meM aaye| gAhA : satthAo kahavi bhaTThA donivi aDavIe mohiyA muNiNo / - saMpattA pallIe pANaya-aTThA paviThThA te / / 37 / / saMskRta chAyA : sArthAt kathamapi bhraSTo dvAvapyaTavyAM mohitI munii| samprAptau pallayAM pAnakArtha praviSTau tau / / 37 / / gujarAtI anuvAda : sArthathI chUTA paDelA bhUlA paDelA te caMne mahAtmAo dhIlapallI mAM pANI vahoravA prveshyaa| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : apane sArtha se chUTe hue alaga par3e donoM mahAtmA bhIla pallI meM pAnI ke lie praveza kie| gAhA : diTThA ya pariyaDaMtA kavileNaM kahavi paccabhinnAyA / kuddho ya daDhaM eso daTThUNa muNiM samarakeuM / / 38 / / saMskRta chAyA : duSTau ca paryaTantau kapilena kathamapi pratyabhijJAtau / kruddhazca dRDhameSa dRSTvA muniM samaraketum / / 38 / / gujarAtI anuvAda : kapile te ghaMnene pharatA oLakhyA ane samaraketu munine joI te krodhita thayA / hindI anuvAda : vahA~ kapila ne donoM ko pahacAna liyA aura samaraketu muni ko dekhakara bahuta krodhita huaa| gAhA : ciMtei tAhe kavilo imeNa vAevi nijjio ahayaM / nivvisao ANatto taiyA ya imeNa pAveNa / / 39 / / saMskRta chAyA : khUbaja cintayati tadA kapilo'nena vAde'pi nirjito'ham / nirviSaya AjJaptastadA cAnena pApena / / 39 / / gujarAtI anuvAda : te vakhate kapile vicArya ke tenA var3e huM vAdamAM jItAyo ane te pApIo mane deza nikAlanI AjJA karI / hindI anuvAda : usa samaya kapila ne vicAra kiyA ki inase maiM vAda meM jItA gayA aura usa pApI ne mujhe deza nikAlA kI AjJA dii| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : tA kavaDeNaM keNavi vairassaMtaM karemi iNhipi / iya ciMtiUNa vaMdai te muNiNo parama viNaeNa / / 40 / / - saMskRta chAyA : tAvat kapaTena kenApi vairasyAntaM karomIdAnImapi / iti cintayitvA vandate tau munI parama vinayena / / 40 / / gujarAtI anuvAda : tethI koIpaNa rIte kapaTa karIne paNa huM verano badalo laU oma vicArI ne parama vinayapUrvaka teNe baMne muni ne vandana karyaM / hindI anuvAda : isalie kisI bhI prakAra se chala kara maiM apanI duzmanI kA badalA luuNgaa| aisA vicAra kara usane donoM muniyoM kI vinayapUrvaka vandanA kii| gAhA : nIyA ya nije gehe visa mIsaM bhatta- pANayaM dinaM / bhaNiyA ya viNaya- puvaM bhayavaM! ettheva bhuMjeha / / 41 / / saMskRta chAyA : nItau ca nijegehe viSamizraM bhaktapAnakaM dattam / bhaNitau ca vinaya pUrvaM bhagavan (tau?) atraiva bhuJjethAm / / 41 / / atraiva gujarAtI anuvAda : ane potAnA ghara mAM laI jaIne jheravALA anna pAna vahorAvyA ane vinaya pUrvaka kahyuM 'bhagavaMta tame ahiM vAparo / hindI anuvAda : aura apane ghara le jAkara jahara yukta annapAna karAyA aura vinayapUrvaka kahA ki 'bhagavan' Apa yahIM bhojana grahaNa kreN| gAhA : addhANa- gamaNa- khinnA nivviyaNe ettha ega - desamma / bhuMjiya vIsamiDaM to pabhAya- kAle vaejjAha / / 42 / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : adhvAnagamanakhinau nirvijane'traikadeze / bhuGktvA vizramya tataH prabhAta kAle vrajatam / / 42 / / gujarAtI anuvAda : mArganA vihAranA zramathI thAkelA bane jaNA akAnta sthAna mAM vAparIne vizrAma karI savAre padhAro / hindI anuvAda : usane kahA ki mArga meM vihAra se Apa donoM (thaka gae hoMge isalie ) yahIM ekAnta sthAna meM khA kara vizrAma karake subaha cale jaaiegaa| gAhA : evaM bhaNiyA teNaM suha- bhAvA vIsamittu khaNamegaM / sajjhAyaM kAUNaM pAraddhA bhoyaNaM kAUM / / 43 / / saMskRta chAyA : evaM bhaNitau tena zubhabhAvau vizramya kSaNamekam / svAdhyAyaM kRtvA prArabdhau bhojanaM kartum / / 43 / / gujarAtI anuvAda : AvuM kahavAyelA zubhabhAvavALA te caMne munio thor3o ArAma karIne svAdhyAya karIne AhAra vAparavAnuM zurU karyu / hindI anuvAda : aisA kahe jAne para zubhabhAva vAle donoM muni thor3A ArAma kara, karane ke bAda AhAra lenA prArambha kiyaa| gAhA : saMnihiya- devayAe muNi- aNukaMpAe tayaM visaM hariyaM / bhottUNa tao donnivi sajjhAyaM kAumAradvA / / 44 / / saMskRta chAyA : sannihita- devatayA munyanukampayA taM viSaM hRtam / bhuktvA tato dvAvapi svAdhyAyaM kartumArabyau / / 44 / / svAdhyAya gujarAtI anuvAda : najIkamA rahelA devatA var3e te munio Upara bhaktithI jhera dUra karAyuM ane te ne munio vAparIne svAdhyAya karavA lAgyA / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : pAsa meM rahanevAle devatA ne una muniyoM para bhakti ke kAraNa jahara kA prabhAva dUra kara diyA aura taba donoM muniyoM ne AhAra lekara svAdhyAya karanA prArambha kiyaa| gAhA : ciMtei tao kavilo haMta! viseNaM naM kiM mayA ee / nUNaM maMta-baleNaM avahariyA hojja visa-sattI / / 45 / / saMskRta chAyA : cintayati tataH kapilo hanta! viSeNa na kim mRtAvetau? / nUnaM mantrabalenApahRtA bhaved viSazaktiH / / 45 / / gujarAtI anuvAda : A bAjU kapila vicAre che ke jherathI paNa A caMne nA maryA kharekhara maMcanA baLathI jhera dUra karAvyu hshe| hindI anuvAda : dUsarI tarapha kapila vicAra karatA hai ki jahara se bhI ye donoM nahIM mre| jarUra mantra ke bala se jahara kA prabhAva dUra karAe hoNge| gAhA : tA rayaNIi avassaM mAreyavyo mae imo muMDo / jIvaMtammi iyammI natthi mamaM jeNa sNtoso||46|| saMskRta chAyA : tAvat rajanyAmavazyaM mAritavyo mayA'yaM muNDaH / jIvatyasmin nAsti mama yena saMtoSaH / / 46 / / gujarAtI anuvAda : tethI rAne jachara mAre A TakalAne mAravo joisa kemake te jIvato haze tyAM sudhI mane saMtoSa nahi thaay| hindI anuvAda : isalie rAta meM mujhe jarUra muNDitoM ko mAra denA cAhie kyoMki ye jabataka jIvita raheMge tabataka mujhe saMtoSa nahIM hogaa| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : pattAe rayaNIe sajjhAyaM kaTu sAhuNo suttA / kavilovi addha-ratte samAgao sAhu-vahaNaTThA / / 47 / / saMskRta chAyA : prAptAyAM rajanyAM svAdhyAyaM kRtvA sAdhU-suptau / kapilo'pyardharAtre samAgataHsAdhuvadhanArthaH / / 47 gujarAtI anuvAda : rAtrimA svAdhyAya kaTIne te caMne muni sui gayA tyAre rAtrinA madhyamAM kapila paNa sAdhunA vadha mATe aavyo| hindI anuvAda : rAta meM svAdhyAya karane ke bAda donoM muni so ge| taba AdhIrAta meM kapila bhI sAdhuoM kI hatyA karane ke lie aayaa| gAhA : AyaDDiUNa khaggaM jAva pahAraM karei sAhussa / ruThThAe devayAe pahao so teNa khaggeNa / / 48 / / saMskRta chAyA : AkRSya khaDgaM yAvat prahAraM karoti sAdhoH / ruSTayA devatayA prahataH sa tena khaDgena / / 48 / / gujarAtI anuvAda : talavAra kADhIne te sAdhu para vAra karavA jAya che tyAM gusse thayelA deve te talavAra thI kapilane ja mArI naakhyo| hindI anuvAda : talavAra nikAlakara vaha sAdhu para vAra karane jA hI rahA thA ki krodhita hue deva ne talavAra se kapila ko hI mAra diyaa| gAhA : roha-jjhANovagao mariUNa gao biijja-puDhavIe / muNiNovi niraiyAraM sAmanaM kAuM bahu-kAlaM / / 49 / / kAlaM kAuM vihiNA donivi sohamma-nAma-kappammi / uppannA suha-ppannA acchara-gaNa-saMkula-vimANe / / 50 / / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : raudra-dhyAnopagato mRtvA gato dvitIya-pRthivyAm / munyapi niraticAraM zrAmaNyaM kRtvA bahukAlam / / 49 / / kAlaM kRtvA vidhinA dvAvapi saudharma-nAma-kalpe / / utpannau zubhapuNyAt (sukhapUrNI) apsarA-gaNasaGkulavimAne / / 50 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda : raudradhyAnathI marIne kapilanAM jIva bIjI nArakI mAM gayo ane muni bhagavaMtoM ghaNo kAla niraticAra saMyama pALI ne vidhipUrvaka kAla dharma pAmI saudharmA devaloka mAM zudhabyAva thI khUbaja apsarAvALA deva vimAna mAM utpanna thyaa| hindI anuvAda : raudra dhyAna pUrvaka marakara kapila kA jIva naraka meM gyaa| aura muni bhagavaMta niraticAra saMyama tathA vidhipUrvaka zarIra dharma kAla prApta kara saudharma devaloka meM zumabhAva se atyadhika apsarAoM vAle deva vimAna meM utpanna hue| gAhA : tatto ya pauma jIvo sAgaramegaM tu AuyaM tattha / aNuhaviUNiha dIve eravae vijaya-nayarIe / / 51 / / dhaNabhUi-nAmagassa o jAo taNao sudhamma-nAmotti / kAUNa ya sAmannaM uppanno bIya-kappammi / / 52 / / saMskRta chAyA : tatazca padmajIvaH sAgaramekantu Ayustatra / anubhUyeha dvIpe airAvate vijaya-nagaryAm / / 51 / / dhanabhUti-nAmakasya o jAtastanayaH sudharmanAmeti / kRtvA ca zrAmaNya-mutpanno dvitIya-kalpe / / 52 / / (yugmam) gujarAtI anuvAda : A cAju padmarAjano jIva AyuSpa pUrakaTI A jaMbuddhIpamA serAvata kSetramA vijayanagara mAM dhanabhUti nA putra sudharma nAme janmyA tyAM sAdhu paNu svIkArIne bIjA deva lokamAM utpanna thyo| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : idhara padmarAja kA jIva eka sAgaropama kI Ayu pUrI kara isa jambUdvIpa ke airAvata kSetra meM vijayanagara meM dhanabhUti ke putra sudharma nAma se janma liyA / vahA~ bhI zramaNadharma svIkAra kara dUsare devaloka meM utpanna huaa| gAhA : caMdajjuNe vimANe sasippaho nAma so suro jAo / do ceva sAgarAI saMputraM AuyaM tassa / / 53 / / saMskRta chAyA : candrArjune vimAne zaziprabho nAma saH suro jAtaH / dvau caiva sAgarau sampUrNamAyuSkaM tasya / / 53 / / gujarAtI anuvAda : tyAM candrArjuna nAmanA vimAna mAM zazIprabha nAmano be sAgaropamanAM AyuSya vALo deva thayo / hindI anuvAda : vahA~ vaha candrArjuna nAma ke vimAna meM zaziprabha nAma kA do sAgaropama AyuSyavAla deva huaa| gAhA : bhadda ! vihuppaha! saMpai vimANa sAmI u so suro tumha / jassAe seNa tumaM samAgao maha samIvammi / / 54 / / saMskRta chAyA : bhadra! vidhuprabha! samprati vimAnasvAmI tu sa surastava / yasyAdezena tvaM samAgato mama samIpe / / 54 / / gujarAtI anuvAda : he bhadra vidhuprabha! te deva tamArA vimAnano svAmi che jenA Adeza thI tUM mArI pAse Avyo che / hindI anuvAda : he bhadra vidhuprabha ! vaha deva tumhAre vimAna kA svAmI hai jinake Adeza se tUM mere pAsa AyA hai| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : so samarakeu-jIvo sAgaramegaM tu aTTha-paliehiM / abbhahiyaM aNubhaviuM deva-bhave aha cuo tatto / / 55 / / saMskRta chAyA : sa samaraketujIvaH sAgaramekaM tu aSTapalyopamaiH / abhyadhikamanubhUya devabhave'tha cyutastataH / / 55 / / gujarAtI anuvAda : te samaraketu no jIva ce sAgaTopama ane Upara ATha palyopamanuM devarnu AyuSya pUlaM kaTIne tyAMthI cyviine| hindI anuvAda :___vaha samaraketu jIva do sAgaropama aura ATha palyopama kI deva kI Ayu pUrNa kara vahA~ se cyavita hokara.... gAhA : ettheva bharaha-khette kusagga-nayarammi bhaikittissa / ranno piya-mahilAe subaMdhudattAe kucchIe / / 56 / / saMskRta chAyA : atraiva bharatakSetre kuzAsanagare bhadrakIrteH / rAjJaH priya-mahilAyAH subanyudattAyAH kukSyAm / / 56 / / gujarAtI anuvAda : ___ Aja bharatakSetramA kuzAyanagaramAM bhadrakIrtI mahArAjanI subaMdhudattA nAmanI rANInI kukSi mAM aavyo| "hindI anuvAda : isa bharata kSetra ke kuzAgranagara meM bhadrakIrti mahArAja kI subaMdhudattA nAmaka rAnI kI kokha meM aayaa| gAhA : uppanno so devo jAo ya kameNa dArao tatto / dhaNavAhaNotti nAmaM vihiyaM se uciya-samayammi / / 57 / / vaDaMto ya kameNa patto aha jovvaNaM jaNANaMdaM / ahisiMciya taM rajje jAo samaNo piyA tassa / / 58 / / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : utpannaH sa devo jAtazca krameNa dArakastataH / dhanavAhana iti nAma vihitaM tsyocit-smye||57|| vardhamAnazca krameNa prApto'tha yauvanaM janAnandam / abhisiJjya taM rAjye jAtaH zramaNaH pitA tasya / / 58 / / gujarAtI anuvAda : utpanna thayelo te devanaM tyAM putra chape ucita samaye dhanavAhana evaM nAma kraavyu| kramathI vadhatA yauvana mAM AvelA tene rAjya para abhiSeka karI ne pitAjIrA dIkSA liidhii| hindI anuvAda : utpanna hue usa deva ke putra rUpa meM usakA ucita samaya Ane para dhanavAhana nAmakaraNa huaa| krama se umra bar3hane para yuvAvasthA meM Ane para use rAjagaddI para abhiSeka kara pitA ne dIkSA le lii| gAhA : sovi bahu-puvva-lakkhe rajjaM parivAliUNa saMbuddho / naravAhaNaM tu puttaM rajje ThavikaNa pavvaio / / 59 / / saMskRta chAyA : so'pi bahupUrvalakSANi rAjyaM paripAlya sambuddhaH / naravAhanaM tu putraM rAjye sthApayitvA pravrajitaH / / 59 / / gujarAtI anuvAda : te dhanavAhane paNa lAkho pUrva sudhI rAjya saMsthAlIne bodha pAmI ne naravAhana ne rAjya ApIne dIkSA liidhii| hindI anuvAda : __vaha dhanavAhana bhI lAkhoM pUrva samaya taka rAjya saMbhAlane ke bAda bodhi prApta kara naravAhana ko rAjya dekara apane dIkSA le liyaa| gAhA : bhaha! vihuppaha! so haM viharato ajja iha pure patto / aha ega-rAiyAe Thio ya paDimAe aha ettha / / 6 / / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : bhadra! vidhuprabha! so'haM viharannagheha pure prAptaH / athaikarAtrikyA sthitazca pratimayA'thAtra / / 6 / / gujarAtI anuvAda : he vidhupraya bhadra, te huM dhanavAhana vicarato A nagara mAM Avyo ne eka rAginI pratimA mAM rhelo| hindI anuvAda : he vidhuprabha bhadra! vaha maiM dhanavAhana vicaraNa karate hue isa nagara meM AyA aura eka rAta kI pratimA meM rhaa| gAhA :___ sovi hu kavilo narae aNuhaviUM dAruNaM mahaM dukkhaM / sAgaramegaM ahiyaM AuM bhottUNa uvvtttto||61|| saMskRta chAyA : so'pi khalu kapilo narake'nubhUya dArUNaM mahad duHkham / sAgaramekamadhikamAyurbhuktvovRttaH / / 61 / / gujarAtI anuvAda : pelo kapila paNa naraka mAM khUbaja duHkha veThIne eka sAgaTopama thI vadhu ayuSya bhogavIne bahAra aavyo| hindI anuvAda : vaha kapila bhI narka meM eka sAgaropama se bhI adhika samaya bitAkara Ayu kA bhoga kara bAhara aayaa| gAhA : jAo magahA visae AbhIro sAbhaDotti nAmeNa / kAUNa ya bAla-tavaM bhavaNavaI so suro jAo / / 62 / / saMskRta chAyA : jAto magadha-viSaye''bhIraH sAbhaDa iti naamnaa| kRtvA ca bAla-tapo bhavanapatiH sa suro jAtaH / / 62 / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : magadha dezamAM sAbhaDa nAmano bharavADa thayo. tyAM ajJAna tapa karIne bhavanapatideva thayo / hindI anuvAda : magadha deza meM sAbhaDa nAmaka eka bharavAr3a huaa| vahA~ ajJAna tapa kara vaha bhavanapati deva huaa| gAhA : paramAhammiya - devo uvaruddo nAma so tahiM jAo / daTThUNa mamaM iha samAgao Asuruttotti / / 63 / / saMskRta chAyA : paramAdhArmikadeva uparudro nAmA sa tatra jAtaH / dRSTvA mAmiha samAgata Azu ruSTa iti / / 63 / / gujarAtI anuvAda : paramAdhAmI devamAM uparudra nAmano deva thayo ane mane A nagara mAM Avelo joi ne khUbaja gusse thayo / hindI anuvAda : paramAdhAmI deva meM uparudra nAmaka deva huA aura vaha mujhe isa nagara meM AyA huA dekhakara khUba krodhita huaa| gAhA : sumaraMto taM vairaM samAgao teNa maha vahaTThAe / eyaM vara- nimittaM samAsao tuha mae siThThe / / 64 / / saMskRta chAyA : smaraMstad vairaM samAgatastena bhama vadhanArthe / etad vaira-nimittaM samAsatastubhyaM mayA ziSTam / / 64 / / gujarAtI anuvAda : te veranu smaraNa karato mane mAravA mATe Avyo A rIte meM veranuM nimitta saMkSepa mAM kahayuM / A pramANe kevalIo javAba Apyo / hindI anuvAda : vaha duzmanI kA smaraNa kara mujhe mArane ke lie aayaa| isa prakAra maiMne duzmanI kA kAraNa saMkSepa meM btaayaa| isa prakAra kevalI ne javAba diyaa| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : bho cittavega! tatto puNaravi so kevalI mae puttttho| bhayavaM! kettiyamA kattha va maha hojja uppattI? / / 65 / / saMskRta chAyA : bhozcitravega! tataH punarapi sa kevalI mayA pRSTaH / bhagavan! kiyatAyuH kutra vA mama bhavedutpattiH? / / 65 / / gAhA : ko va piyA maha hohI bohissai ko jiNiMda-dhammammi? / evaM ca mae bhaNio; bhayavaM! so bhaNiumADhatto / / 66 / / saMskRta chAyA : ko vA pitA mama bhaviSyati? bhotsyati ko jinendra-dharme? / evaM ca mayA bhaNito bhagavan! sa bhaNitu-mArabdhaH / / 66 / / gujarAtI anuvAda : he citravega! pharI meM kevalI ne pachayaM ke mAru keTalaM AyuSya bAkI che ane huM kyA utpanna thaIza? koNa mAro pitA thaze ane koNa mane jinezvara no dharma pratibodha krshe| tyAre-kevalI bhagavaMte phrmaavyu| hindI anuvAda : he citravega! bAda maine kevalI se pUchA ki merI kitanI umra bAkI hai aura maiM kahA~ paidA houuNgaa| merA pitA kauna hogA aura kauna majhe jinezvara dharma kA pratibodha degaa| taba kevalI bhagavaMta ne phrmaayaa| gAhA : ciTThai AugasesaM egavIsaM vAsa koddi-koddiio| tatto caiUNa tumaM Aukkhae hathiNapurammi / / 67 / / siri-amarakeu-ranno devI-kamalAvaIe kucchimmi / bahu-uvayAiya-laddho uvavajjisi putta-bhAveNa / / 68 / / saMskRta chAyA : tiSThatyAyuSka zeSa-mekaviMzati-varSa-koTIkoTayaH / . tatazcyutvA tvamAyuHkSaye hastinApure / / 67 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI amaraketurAjJo devIkamalavatyAH kukSau / bahUpayAcita-labdha upapadiSyase putrabhAvena ||68||yugmm|| gujarAtI anuvAda : ekavIza koDAkor3I varSa tAruM AyuSya cAkI che je puruM thaye hastinApura nA amaraketu rAjAnI kamalAvatI rANInI kukSi mAM ghaNI jhaMkhanAne aMte tu temane putra rupe prApta thshe| hindI anuvAda : ___ ikkIsa kor3Akor3I varSa tumhArI umra zeSa hai| isake pUrA hone ke bAda tUM hastinApura ke rAjA amaraketu kI rAnI kamalAvatI kI kokha se bar3e iMtajAra ke bAda putra rUpa meM prApta hogaa| gAhA : jaNaNIi samaM tattha ya avahario puvva-veriya-sureNa / bho cittavega! khayarAhivassa gehammi vahihisi / / 69 / / saMskRta chAyA : jananyA samaM tatra cApahRtaH pUrvavairisureNaM / bho citravega! khecarAdhipasya gehe vardhiSyase / / 69 / / gujarAtI anuvAda : tyAM he citravega mAtAnI sAthe pUrvanA veTI deva var3e apaharaNa karAyelo tuM vidyAdhara rAjAnA ghare moTo thiish| hindI anuvAda : vahA~ he citravega! mAtA ke sAtha pUrva verI deva dvArA apaharaNa kiyA huA tUM vidyAdhara rAjA ke ghara para bar3A hogaa| gAhA : eteNa maha samIve divva-maNI jassa DhoIo tumae / so cciya paramattha-piyA bhavissai tammi jammagmi / / 7 / / saMskRta chAyA : AyatA mama samIpe divyamaNiryasya ThaukitastvayA / sa eva paramArthapitA bhaviSyati tasmin janmani / / 7 / / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : ahI AvatAM mArI najIka mAM divya maNi jene tArA bar3e apAyo teja tArA vAstavika pitA te ava mAM thshe| hindI anuvAda : yahA~ mere pAsa Ate samaya divya maNi jisako tumhAre dvArA diyA gayA vahI usa bhava meM tumhArA vAstavika pitA hogaa| gAhA : pAsammi suppaiTThassa sUriNo pAviUNa gihi-dhamma / aha laddhaM samaNattaM kAhisi saMsAra-voccheyaM / / 71 / / saMskRta chAyA : pArzve supratiSThasya sUreH prApya gRhidharmam / atha labdhvA zramaNatvaM kariSyasi saMsAravyavacchedam / / 71 / / gujarAtI anuvAda : supratiSTha AcArya bhagavaMta pAse tuM zrAvaka dharmano svIkAra kaTIne pachI sAdhupaNu svIkArIne saMsArano aMta kriish| hindI anuvAda : supratiSTha bhagavaMta ke sAtha tUM zrAvaka dharma svIkAra kara bAda meM sAdhu ho tuma saMsAra kA aMta kroge| gAhA : iya kevaliNA bhaNie tahatti bahu manniUNa tavvayaNaM / ti payakkhiNiUNa puNo'bhivaMdio so mae bhayavaM / / 72 / / saMskRta chAyA : iti kevalInA bhaNite tatheti bahumatvA tadvacanam / triHpradakSiNIkRtya punarabhivanditaH sa mayA bhagavAn / / 72 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe kevalIya kahe chate temanI vaatno| svIkAra kaTIne bahumAna pUrvaka mAnIne traNa pradakSiNA kI phaTI thI temane vaMdana karyu. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : isa prakAra kevalI dvArA kahe jAne para unakI bAta svIkAra kara tathA bahumAna pUrvaka mAnakara tIna bAra pradakSiNA kara phira se unheM vandana kiyaa| gAhA : tatto uppaiUNaM samAgao ettha tuha samIvammi / jaM taM tumae puTuM taM savvaM sAhiyaM eyaM / / 73 / / saMskRta chAyA : tata utpatya samAgato'tra tava samIpe / yat tasvayA pRSTaM tat sarva kathitametad / / 73 / / gujarAtI anuvAda :___ tyAthI ur3Ine hu~ tArI pAse AvyoM chu ne te je mane pUchayuM teno khulAso Apyo / hindI anuvAda : vahA~ se ur3akara maiM tere pAsa AyA huuN| to tumane jo mujhase pUchA usakA khulAsA maiMne kara diyaa| gAhA : bho cittavega! saMpai kAyavvaM jaM mae tamAisasu / to bhaNai cittavego sura-vara! nisuNesu maha vayaNaM / / 74 / / saMskRta chAyA : bhocitravega! samprati kartavyaM yanmayA tadAdiza / tato bhaNati citravegaH suravara! niHzRNu mama vacanam / / 74 / / gujarAtI anuvAda : he citravega! have mArA lAyaka je kAma hoya te mane kahe, tyAre citravege kahayuM he deva tUM mArI vAta saaNbhl| hindI anuvAda : he citravega! aba mere yogya koI kArya ho to mujhe kho| taba citravega ne kahA he deva! Apa merI bAta sunie| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : nahavAhaNeNa nIyA jA sA maha bhAriyA sudukkhattA / tayavatthaM maM da8 vilavaMtI kaluNa-saheNa / / 75 / / saMskRta chAyA : nabhovAhanena nItA yA sA mama bhAryA saddhaHkhArtA / tadavasthaM mAM dRSTvA vilapantI karuNa-zabdena / / 75 / / gujarAtI anuvAda :____ nabhovAhana bar3e je laI javAyela mArI patnI khUdhaja dukhI tharalI jeNIya mArI te vakhatanI kharAba hAlata joI ne karuNa zabda bar3e kalpAMta ko hto| hindI anuvAda : nabhovAhana dvArA le jAyI gayI merI patnI bahuta duHkhI huI thI, usane usa samaya merI kharAba hAlata dekhakara karuNa zabda se kalpAnta kiyA thaa| gAhA : bhuyagoha-veDhiyassavi na tArisaM Asi majjha maNa dukkhaM / jaha tIe kaluNa-rovaNa-vilAva-sahaM suNaMtassa / / 76 / / saMskRta chAyA : bhujaGgaughaveSTitasyA'pi na tAdRzamAsId mama manoduHkham / yathA tasyAH karuNarudana-vilApa-zabdaM zruNvataH (smarataH) / / 76 / / / gujarAtI anuvAda : sonA samudAya thI viMTaLAyelA avA mane je duHkha na thayuM te teNInA karuNAryA vilApanA zabdone yAda karavAthI thyu| hindI anuvAda : soM ke samudAya se bIMdhe hue jAne para bhI utanA du:kha nahIM hotA jitanA usake karuNa bhare vilApa ke zabdoM ko yAda kara huaa| gAhA : sA kaha ciTThai saMpai jIvaI va navatti majjha sAhesu? / ohi nANeNa tumaM jANasi paccakkhamiva savvaM / / 77 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : sA kathaM tiSThati samprati jIvati vA na veti mahyaM kathaya ? | avadhijJAnena tvaM jAnAsi pratyakSamiva sarvam / / 77 / / gujarAtI anuvAda : hamaNA teNI kyAM che, ane jIve che ke nahiM te tuM mane kahe kemake tuM to avadhi jJAna thI badhu pratyakSa jue che / hindI anuvAda : isa samaya vaha kahA~ hai, aura jIvita hai ki nahIM, tuma mujhe batAo kyoMki tuma to avadhi jJAna se sabhI vastuoM ko pratyakSa rUpa se dekhate ho / gAhA : IsiM hasiUNa tao devo vajjarai bhadda! nisuNesu / sA tuha bhajjA nIyA gaMgAvattammi ruyamANI / / 78 / / saMskRta chAyA : ISaddhasitvA tato devaH kathayati bhadra! niHzRNu / sA tava bhAryA nItA gaGgAvartte rUdantI / / 78 / / gujarAtI anuvAda : thoDa hasIne te deve kahyuM he bhadra! rotI evI tArI patnI gaMgAvarta nagaramAM laI jvaaii| hindI anuvAda : thor3A ha~sakara usa deva ne kahA he bhadra! rotI huI tumhArI patnI gaMgAvarta nagara meM le jAI gayI hai| gAhA : nahavAhaNeNa tatto chUDhA aMteurammi niyayammi / guru-soya-pIDiyAe kila evaM ciMtayaMtIe / / 79 / / saMskRta chAyA : nabhovAhanena tataH kSiptAntaHpure nijake / guruzokapIDitayA kilaivaMcintayantyA / / 79 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : nabhovAhana rAjAsa potAnA aMtaHpuramAM tene mUkI tyAre te zokapIr3ita thayelI te ciMtavA lAgI ke| hindI anuvAda : nabhovAhana rAjA jaba apane anta:pura meM le gayA taba zokAkula huI vaha ciMtana karane lagI ki... gAhA : so maha daio tAvaya bhIsaNa-bhuyagehiM gahiya svvNgo| guru-veyaNAe manne hohI pANeNa paricatto / / 8 / / saMskRta chAyA : sa mama dayitastAvacca bhISaNabhujaGgairgrahIta-sarvAGgaH / guruvedanayA manye bhaviSyati prANena parityaktaH / / 8 / / gujarAtI anuvAda : mATo pati bhayaMkara sarpo var3e AkhA zarIra thI viMTaLAyelo bhayaMkara vedanA var3e marI gayo haze ama mAnavA laagii| hindI anuvAda : merA pati bhayaMkara sarpo dvArA pUre zarIra meM kATe jAne ke kAraNa bhayaMkara vedanA se mara gayA hai, aisA mAnane lgii| gAhA : aha kahamavi jai jIvai tahavi hu maha teNa natthi sNjogo| vijjA-bala ahieNaM pAveNa imeNa hariyAe / / 81 / / saMskRta chAyA : atha kathamapi yadi jIvati tathApi khalu mama tena nAsti saMyogaH / vidyAbalAdhikena pApenA'nena hRtAyAH / / 81 / / gujarAtI anuvAda : ___ athavA kadAca jIvato haze to paNa tenI sAthe have mAro saMyoga thavo muzkela che kemake vidyAnA baLa mAM adhika evA te pApI var3e huM apaharaNa karAyelI chu| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : athavA kadAcit jIte bhI hoMge to unake sAtha merA saMyoga honA kaThina hai| kyoMki vidyA ke bala meM jo adhika hai, usa pApI dvArA maiM apahRta kI gayI huuN| gAhA : tA saMpai maha juttaM mariDaM guru-soya- dukkha taviyAe / suiNevi neva anno puriso maha laggae aMge / / 82 / / saMskRta chAyA : tasmAt samprati mama yuktaM martu guruzokaduHkhataptAyAH / svapne'pi naivAnyaH puruSo mama lagatyaGge / / 82 / / gujarAtI anuvAda : tethI have mAre bhAre zoka thI dukhita maravuM ja yogya che kemake jethI svapnamAM paNa mane anya puruSa sparze nahiM / hindI anuvAda : isalie aba bhArI zoka se duHkhI mere lie maranA hI yogya hai kyoMki jisase svapna meM bhI koI parapuruSa merA sparza na kara ske| gAhA : iya maMtiUNa tIe ai- ugga-visaM tu bhakkhiyaM sahasA / bhaMjiya loyaNa - juyalaM mahI-yale nivaDiyA tatto / / 83 / / saMskRta chAyA : iti mantrayitvA tayA'tyugraviSantu bhakSitaM sahasA / bhagna locana - yugalaM mahItale nipatitA tataH / / 83 / / gujarAtI anuvAda : Ama mAnIne teNIe atyanta ugra jhera khAI lIdhuM jethI onI AMkho bhAMgI gaI ane te jamIna para paTakAI gayI / hindI anuvAda : aisA mAnakara usane ugra jahara khA liyA jisase usakI A~kheM Dhaha gayIM aura vaha jamIna para gira gyii| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : tadavatthaM taM daThThe hAhA - saddo samuTThio tattha / taM souM nahavAhaNa - khayarovi samAgao tattha / / 84 / / saMskRta chAyA : tadavasthAM tAM dRSTvA hA! hA! zabdaH samutthitastatra / taM zrutvA nabhovAhana - khacaro'pi samAgatastatra / / 84 / / gujarAtI anuvAda : teNIne A hAlatamAM joIne tyAM hAhAkAra macI gayo je sAMbhaLI ne nabhovAhana vidyAdhara tyAM Avyo / hindI anuvAda : usakI yaha hAlata dekhakara vahA~ hAhAkAra maca gayA jise sunakara nabhovAhana vidyAdhara vahA~ aayaa| gAhA : nAUNa visa- viyAraM maMte taMte pauMjaI vivihe / visa nimmahaNe maNiNo AbaMdhaI tIe aMgammi / / 85 / / saMskRta chAyA : jJAtvA viSavikAraM mantrAn tantrANi prayuGkte vividhAni / viSa nirmathane maNInAbadhnAti tasyA aGge / / 85 / / gujarAtI anuvAda : jhera nuM pariNAma jANIne vividha prakAra nA maMtra-taMtra no upayoga karavA mAM Avyo ane jhera kADhavA mATe teNIne aMge maNIo bAMdhavA mAM AvyA / hindI anuvAda : jahara kA pariNAma jAnakara use utArane ke lie vividha prakAra ke tantramantra kA upayoga kiyA gayA aura jahara nikAlane ke lie usake zarIra meM maNi bAMdhI gyii| gAhA : na ya tIe kovi guNo jAo visa- dhAriyAe bAlAe / AhUyA aha bahave visa-maMta viyANayA khayarA / / 86 / / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : na ca tasyAH ko'pi guNo jAto viSadhAritAyA bAlAyAH / AhUtA'tha bahavo viSa-mantra-vijJAyakAH khacarAH / / 86 / / gujarAtI anuvAda : paNa tenI koI asara o strI Upara thaI nahi tethI maMtranA jANakATo ne vidyAdharo ne bolAvavA mAM aavyaa| hindI anuvAda : lekina usakA koI asara isa strI para nahIM huA isalie mantra ke jAnakAroM-vidyAdharoM ko bulvaayaa| gAhA : savvAyara-laggehivi tehivi pauNA na sakkiyA kAuM / tAhe mayatti kAuM maya-kiccaM tIe kAUNa / / 87 / / nIyA peya-vaNammI nahavAhaNa-pariyaNeNa sA bAlA / cIyAe pakkhiviuM tatto uddIvio jalaNo / / 8 / / saMskRta chAyA : sarvAdaralaggairapi tairapi praguNA na zaktAH kartum / tadA mRteti kRtvA mRta-kRtyaM tasyAH kartum / / 87 / / nItA pretavane nabhovAhana-parijanena sA baalaa| citAyAM prakSipya tata udIpto jvalanaH / / 88 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda : khUca AdarapUrvaka te badhAe mehanata kI paNa teNI sArI thaI nahi. tyAre te maTI gaI avma mAnI ne tenuM mRtakRtya karavA mATe teNIne smazAna mAM laI gayA ane nadhovAhana nA parijanora citA mAM nAkhI ne agni prgttaavyo| hindI anuvAda : bahuta AdarapUrvaka una sabhI ne parizrama kiyA lekina vaha acchI nahIM huii| taba use marA huA mAnakara usakA dAha saMskAra karane ke lie smazAna meM le gaye aura nabhovAhana ke parijanoM ne use citA para rakhakara Aga dii| . . Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : ettiyamettaM sAhai so devo jAva cittavegassa / dhaNadeva! tAva nisuNasu jaM saMvitaM tahiM tayA / / 89 / / saMskRta chAyA : etAvanmAtraM kathayati sa devo yAvat citravegasya / dhanadeva! tAvad niHzRNu yat saMvRttaM tasmintadA / / 89 gujarAtI anuvAda : Avu deva citravega kahe che aTalIvAra mAM he dhanadeva ! zuM binA banI tu sAMbhaLa/ te hindI anuvAda : aisA deva citravega ko kahatA hai, itane meM he dhanadeva kyA bAta banI, vaha tUM sun| gAhA : souM daiyA - maraNaM dUsaha guru dukkha- daliya savvaMgo / vajjAsaNi- bhinno iva ugga- bhuyaMgeNa gasiuvva / / 90 / / gahiuvva rakkhaseNaM pahao iva moggareNa garueNa / nIsasiya dIha - dIhaM guru- soyAUrio khayaro / / 91 / / mucchA-nimIliyaccho dhasatti dharaNI- yalammi so paDio / ninna - sayala - ceTTho saMjAo vigaya- jIuvva / / 92 / / saMskRta chAyA : zrutvA dayitAmaraNaM dussaha- guru - duHkha - dalitasarvAGgaH / vajrAzani - bhinna iva ugra bhujaGgena grasita iva / / 90 / / gRhIta iva rAkSasena prahata iva mudgareNa gurukena / nizvasya dIrgha- dIrghaM guru- zokApUritaH khacaraH / / 91 / / mUrcchA - nimIlitAkSoM ghasiti dharaNI-tale sa patitaH / nirnaSTasakalaceSTaH saJjAto vigata jIva iva / / 92 / / kulakam / / - tribhiH Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : potAnA patnInA maraNane sAMbhaLI ne atyanta asahya bhAre duHkhathI pIDAyelo vajra thI haNAyelonI jema ke uya sarpa var3e daMzAyelA nI jema ke koI rAkSasa thI grahaNa karAyelAnI jema ke dhAre gadAthI prahAra karAyelA nI jensa khUbaja zoka thI pIr3ita thayelo te vidyAdhara lAmbA niHsAsA nAkhI ne mUchathiI behoza thayelo dharatI Upara par3ayo ane badhI ceSTAo thI rahita nirjIva nI jevo thyo| hindI anuvAda : apanI patnI kI mRtyu ko sunakara atyanta asahya duHkha se pIr3ita jaise use vajra se ghAyala kiyA gayA ho, jaise ugra sAMpa ne use DaMsa liyA ho, jaise kisI rAkSasa ne use grasa liyA ho yA jaise bhArI gadA se usapara kisI ne prahAra kara diyA ho, aisA atyanta zoka se pIr3ita huA vaha vidyAdhara lambI ni:svAsa lekara mUrchA se behoza huA jamIna para gira par3A, usakI sabhI ceSTAe~ jAtI rahIM aura vaha nirjIva kI taraha ho gyaa| gAhA : dadNa cittavegaM tadavatthaM tAhe teNa deveNa / sIyala-jalamANettA sitto so savva-aMgesu / / 93 / / vihio ya mae pavaNo sukomalo niyaya-uttarIeNa / tatto khaNaMtarAo laddhaNavi ceyaNaM kahavi / / 94 / / saMskRta chAyA : dRSTvA citravegaM tadavasthaM tadA tena devena / zItalajalamAnIya siktaH sa sarvAGgeSu / / 93 / / vihitazca mayA pavanaH sukomalo nijottarIyeNa / tataH kSaNAntarAd labdhvA'pi cetanAM kathamapi / / 94 / / gujarAtI anuvAda : citraveganI AvI avasthA ne joIne tyAre te deve ThaMDu pANI lAvI ne tenA badhA aMgoM para sIMcyu. ane mArA khesa var3e dhImo pavana nAkhyo tyAre mAMDa-mAMDa thor3I cetanA aavii| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : citravega kI avasthA dekhI tabhI usa deva ne ThaMDA pAnI lAkara usake sabhI aMgoM para chir3akA aura apane komala uttarIya se dhIre-dhIre havA diyA taba thor3I thor3I cetanA aaii| gAhA : puNaruttaM mucchijjai aiguru- aNurAya- mohio khayaro | aivallaha-mahilAe maraNaM sariUNa dukkhatto / / 95 / / saMskRta chAyA : punaruktaM (punaH punaH ) murcchayate'tigurvanurAga - mohitaH khacaraH / ativallabha - mahilAyA maraNaM smRtvA duHkhArtaH / / 95 / / gujarAtI anuvAda : atyanta rAgathI mohita thayelo te vidyAdhara potAnI patnI nA maraNane yAda karIne pIr3ita thayelo vAraMvAra mUrcchita thAya che| hindI anuvAda : atyanta prema se mohita huA vaha vidyAdhara apanI patnI kI mRtyu ko yAda kara bAra-bAra mUrcchita ho rahA thaa| gAhA : kahakahavi samAsatyo vihio guru- soya- pIDio tahavi / thUlaMsue muyaMto aho - muho ciTThaI jAva / / 96 / / tAva ya sureNa bhaNio mahilAmettassa kAraNe kIsa / Ayasijjai appA evaMviha- soya karaNeNaM? / / 97 / / saMskRta chAyA : kathaMkathamapi samAzvastho vihito guruzokapIDitastathApi / sthUlAzrukANi muJcannadhomukhastiSThati yAvat / / 96 / / tAvacca sureNa bhaNito mahilAmAtrasya kAraNe kasmAt / AyAsyate AtmA evaMvidha zokakaraNena ? / / 97 / / gujarAtI anuvAda :- zokathI pIr3ita thayelo game tema AzvAsana pAmelo moTA moTA AMsU pAr3atA nIcuM moDhuM rAkhIne beTho bheTalIvAra mAM deve kAM strInA kAraNe tuM zA mATe ATalo zoka kare che? Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : zoka se pIr3ita aneka AzvAsana die jAne para bhI bar3e-bar3e AMsU girAtA nIce mukha kara baitthaa| tabhI deva ne kahA ! strI ke kAraNa tUM kisa lie itanA zoka kara rahA hai ? gAhA : vibuha jaNa niMdaNijjaM asamaMjasace ceTThiyaM pamottUNa | vatthu - sarUvaM suMdara ! bhAveyavvaM payatteNa / / 98 / / saMskRta chAyA : vibudhajana - nindanIyamasamaJjasa- ceSTitaM pramucya / vastu svarUpaM sundara ! bhAvayitavyaM prayatnena / / 98 / / gujarAtI anuvAda : buddhimAna lokone mATe niMdanIya ane avicArI ceSTAo ne chor3Ine he sundara! tuM prayatna pUrvaka vastunA svarUpaMnuM ciMtana kr| hindI anuvAda : buddhimAna logoM ke lie nindanIya aura avicArI ceSTAoM ko chor3a he sundara ! tuma koziza kara vastu ke svarUpa kA cintana karo / gAhA : saMsArammi aNaMte paribbhamaMtANa hoMti jIvANa / saMyoga - vippaogA iTThANiTThehiM sayahuttaM / / 99 / / saMskRta chAyA : saMsAre'nante paribhramatAM bhavanti jIvAnAm / saMyoga - viprayogA iSTAniSTaiH zatakRtvaH / / 99 / / gujarAtI anuvAda : anaMtIvAra A saMsAramAM bhaTakatA jIvane priyane apriya saMyoga ne viyoga seMkar3ovAra yatA hoya che| hindI anuvAda : anaMta bAra isa saMsAra meM bhaTakate jIva ko apriya se saMyoga aura priya se viyoga saiMkar3oM bAra hotA hai| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : na hu hariso saMjoge nevaM visAovi iTTha-virahammi / kAyavyo buddhimayA saMsAra-sarUvayaM nAuM / / 10 / / saMskRta chAyA : na khalu harSaH saMyoge naiva viSAdo'pi issttvirhe| kartavyo buddhimatA saMsAra-svarUpaM jJAtvA / / 10 / / gujarAtI anuvAda : tethI kharekhara ISTanA saMyoga mAM harSa ane ISTa nA viyoga mAM viSAda karavo buddhimAna ne, saMsAra svachapa ne jANelAne mATe yogya nthii| hindI anuvAda : isalie iSTa ke saMyoga se harSa evaM iSTa ke viyoga se duHkha ko prApta honA buddhimAna ke lie tathA jise saMsAra ke svarUpa kA bhalIbhA~ti jJAna ho, yogya nahIM hai| gAhA : kiMca puva-bhave jo tumae aNurAgo neva ujjhio tiyaa| samaNattaNevi patte tassa pabhAvAu saggevi / / 101 / / riddhi-bala-teya-hINo Asi tumaM taha ya etya jammammi / evaM vioya-dukkhaM pattaM takkamma-doseNa / / 102 / / saMskRta chAyA : kiMca pUrvabhave yastvayA'nurAgo naivojjhitstdaa| zramaNatve'pi prApte tasya prabhAvAt svarge'pi / / 101 / / RddhibalatejohIna AsIttvaM tathA cAtra janmani / evaM viyoga-duHkhaM prAptaM tatkarmadoSeNa / / 102 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda : vaLI pUrvabhavamAM te sAdhu paNu lIdhA chatAM teNI nA pratye rAga chor3ayo na hato. tethI tenA prabhAva thI svargamAM paNa riddhi, vaya ane teja mAM tu hIna thayo. ane A janma mAM paNa karmanA doSa var3e tane patnInA viyoga nu duHkha prApta thyu| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : pUrvabhava meM zramaNatva svIkAra kara bhI usake prati rAga chor3e nahIM the| usake prabhAva se svarga meM bhI riddhi, vaya aura teja meM tUM hIna huaa| aura isa janma meM bhI usa karma ke doSa ke kAraNa tumheM patnI viyoga kA duHkha prApta huaa| gAhA : tahavi hu ajjavi rAgaM tIe uvariM na muMcase kIsa? / evaMviha-dukkhANaM eso cciya kAraNaM paramaM / / 103 / / saMskRta chAyA : tathApi khalvadyA'pi rAgaM tasyA upari na muJcasi ksmaat?| evaMvidha-duHkhAnAmeSa eva kAraNaM paramam / / 103 / / gujarAtI anuvAda : to paNa Aja sudhI zA kAraNa thI teNI UparanA rAgane chor3ato nathI? AvA prakAra nA duHkhanu A ja vAstavika kAraNa ch| hindI anuvAda : to bhI Aja taka kisa kAraNa se usake prati TAga nahIM chor3a rahe / ho| isa prakAra ke duHkhoM kA yahI vAstavika kAraNa hai| gAhA : aha bhaNai cittavego sura-vara! maha phurai dAhiNaM nayaNaM / pahasiya-muho ya dIsasi tumaMti tA kahasu paramatthaM / / 104 / / saMskRta chAyA : atha bhaNati citravegaH suravara! mama sphurati dakSiNaM nayanam / praharSitamukhazca dRzyase tvamiti tasmAt kathaya paramArtham / / 104 / / gujarAtI anuvAda : have ciravege kahayuM he deva mArI janmaNI A~kha pharake che ane tuM khUba khuza dekhAya che tethI mane vAstavika zuM che te khe| hindI anuvAda : taba citravega ne kahA ki he deva! merI dAhinI A~kha phar3aka rahI hai aura tuma khUba khuza ho gaye ho, isalie vAstavikatA kyA hai mujhe btaao| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : kiM jIvai sA bAlA sacvaM ciya ahava sA mayA varaI ? | jai tAva tumaM mitto Asi mahaM anna- jammammi / / 105 / / saMskRta chAyA : kiM jIvati sA bAlA satyamevA'thavA sA mRtA varAkI ? | yadi tAvattvaM mitramAsId mayA'nya- janmani / / 105 / / gujarAtI anuvAda : zuM te bALA jIve che ke marI gaI? kemake tUM mAro gayA janmano mitra che tethI kahe hindI anuvAda : kyA vaha strI jindA hai yA mara gaI ? mujhase batA kyoMki tU pichale janma kA merA mitra hai| gAhA : daMsijjau sA sigghaM aha navi tA majjha jIviyaM natthi / lajjAmi bahu bhaNaMto eso cciya nicchao majjha / / 106 / / saMskRta chAyA : darzayatAM sA zIghramatha nA'pi tarhi mama jIvitaM naasti| lajjAmi bahu bhaNanneSa caiva nizcayo mama / / 106 / / gujarAtI anuvAda : mane jaldI thI tenA darzana karAva nahiMtara huM jIvI nahiM zakuM ATalu bolatAM paNa mane lajjA Aveche. A mAro nizcaya che| hindI anuvAda : mujhe jaldI se usakA darzana karAo nahIM to maiM jIvita nahIM rhuuNgaa| aisA kahate hue bhI mujhe zarma A rahI hai, kintu yaha merA nizcaya hai| gAhA : IsiM hasiUNa tao devo vajjarai bhadda! jai evaM / tA piTThao niruvasu jeNa tayaM pecchase daiyaM / / 107 / / Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : ISaddhasitvA tato devaH kathayati bhadra! yadyevam / tadA pRSThato nirupaya yena tAM prekSase dayitAm / / 107 / / gujarAtI anuvAda : thoDuka hasIne deve kahayuM he bhadra! Amaja che to tuM vaLIne pAchaLaM joIza to tane tArI priyatamA dekhaashe| hindI anuvAda : taba deva ne thor3A ha~sakara kahA he bhadra! yadi aisA hai to apane pIche dekhoge to tumheM tumhArI priyatamA dikhAI degii| gAhA : evaM sureNa bhaNio valiyaggIvaM nirUvaI jAva / tAva ya vihUsiyaMgI pecchai niya-bhAriyaM sahasA / / 108 / / saMskRta chAyA : evaM sureNa bhaNito valitagrIvaM nirUpayati yAvat / tAvacca vibhUSitAGgI prekSate nijabhAyA~ sahasA / / 108 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe deve kIdhuM tyATe pAchaLa vaLIne jyAM juve che tyAM skadama banI ThanI ne potAnI patnI ne juve che| hindI anuvAda : isa prakAra deva ke kahane ke bAda jahA~ mur3a ke vaha dekhatA hai, ekadama banaThana kara taiyAra apanI patnI ko dekhatA hai| gAhA : taM daha cittavego sasaMkio niya-maNammi vajjarai / sura-vara! sAhasu saccaM hAsaM mottUNa maha iNhiM / / 109 / / saMskRta chAyA : tAM dRSTvA citravegaH sazaGkito nija-manasi kathayati / suravara! kathaya satyaM hAsyaM muktvA mamedAnIm / / 109 / / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : teNI ne joI ne citravega manamA zaMkA karIne kahe che. he deva! tuM hasavAnu baMdha karIne mane khe| hindI anuvAda : usako dekhakara citravega zaMkA karatA huA kahatA hai| he deva! tUM haMsanA banda kara mujhe btaao| gAhA : kiMvA sacciya esA nahavAhaNa-avahiyA mahaM daiyA / maha AsAsaNa-heuM sura-mAyA aha tume vihiyA? / / 110 / / saMskRta chAyA : kiM vA saivaiSA nabhovAhanApahRtA mama dyitaa| mamA''zvAsana-hetuM suramAyA'tha tvayA vihitA? // 110 / / gujarAtI anuvAda : zuM A nadhovAhane apaharaNa karelI teja mArI patnI che ke devamAyA kIne mArA AzvAsana mATe te Ane banAvI ch| hindI anuvAda : kyA yaha nabhovAhana dvArA apaharaNa kI gayI vahI hamArI patnI hai ki tumane mujhe AzvAsana dene ke lie ise devamAyA se banAyA hai| gAhA : jai tAva visaM bhakkhiya maha virahe sA mayA sudukkhttaa| tA kaha iha jIvaMtI saMpattA akkhaya-sarIrI! / / 111 / / saMskRta chAyA : yadi tAvad viSaM bhakSitaM mama virahe sA mRtA suduHkhArtA / tadA kathamiha jIvantI samprAptA'kSata-zarIrA? / / 111 // gujarAtI anuvAda : je mArA viraha mAM teNI jhera khAdha ane pIDA thI marI gaI to pachI sampUrNa aMgovALI jIvatI ahIM kevI sIte dekhaaii| hindI anuvAda : jisane mere viraha meM jahara khA liyA thA aura pIr3A se mara gayI thI, to vaha sampUrNa aMgoM vAlI jIvita yahA~ kaise dikhAI de sakatI hai| cApa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : tatto ya bhaNai devo sacciya esA, na hoi sura-mAyA / avahariya sA mae jaha ihANiyA tahaya nisuNesu / / 112 / / saMskRta chAyA : tatazca bhaNati devaH sA caivaiSA na bhavati suramAyA / apahatya sA mayA yathehA''nItA tathA ca nishrRnnu||112|| gujarAtI anuvAda : tyAre deve kahayuM A oja che paNa devamAyA nathI. huM kevI rIte tenuM apaharaNa karIne lAvyo te tuM saaNdhl| hindI anuvAda : taba deva ne kahA- yaha vahI hai para yaha devamAyA nahIM hai| maiM kaise usakA apaharaNa karake lAyA vaha tuma suno| gAhA : kevali-mahimaM kAuM AgacchaMteNa tuha samIvammi / ohi-nANeNa mae diTThA tuha bhAriyA esA / / 113 / / saMskRta chAyA : kevali-mahimAnaM kRtvA''gacchatA tava samIpe / avadhijJAnena mayA dRSTA tava bhAryA eSA / / 113 / / gujarAtI anuvAda : kevalI mahimA karIne tArI pAse AvatI vakhate avadhijJAna thI meM tArI patnI ne joii| hindI anuvAda : kevalI mahimA kara tumhAre pAsa Ate samaya avadhijJAna se maiMne tumhArI patnI ko dekhaa| gAhA : kaya-maraNajhavasANA tatto ya mae viciMtiyaM eyaM / gahiUNa imaM pacchA gacchissaM mitta-pAsammi / / 114 / / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : kRta-maraNAdhyavasAyA tatazca mayA vicintitametad / gRhItvemAM pazcAt gamiSyAmi mitra-pArthe / / 114 / / gujarAtI anuvAda : maraNa nI icchaNavALI teNIne jANIne meM vicAryu ke ane laI ne huM mArA mitra pAse jiis| hindI anuvAda :- marane kI icchAvAlI use jAnakara maiMne vicAra kiyA ki ise lekara maiM apane mitra ke pAsa jaauuNgaa| gAhA : iya ciMtiya patto haM gaMgAvattammi tammi nayarammi / visa-veya-vihuriyaMgI diTThA ya mae imA tattha / / 115 / / saMskRta chAyA : iti cintayitvA prApto'haM gaGgAvarte tasminnagare / viSa-vega-vidhuritAGgI dRSTA ca mayeyaM tatra / / 115 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe vicAra karIne huM gaMgAvarta nagara mAM gayo, tyAM meM khAdhelA jhera vALI teNIne joii| hindI anuvAda : aisA vicAra kara maiM gaMgAvarta nagara meM gayA, vahA~ maiMne use dekhA jo jahara se vyApta aMga vAlI thii| gAhA : haMtUNa maMta-sattiM savvesiM thaMbhiyaM mae u visaM / tatto mayatti kaliuM maya-kiccaM tIe kAUNaM / / 116 / / nIyA peya-vaNammI nahavAhaNa-pariyaNeNa sA bAlA / cIyAe pakkhiviuM jAhe ujjAlio jalaNo / / 117 / / tAhe avahariya visaM ghettUNa imaM samAgao ihii| tujjha samIve tAva ya esa vigappo mahaM jAo / / 118 / / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ souM imIi maraNaM kiM manne esa kuNai maha mitto / kiM daDha - rAgo ajjavi ahavAvi hu payaNurAgotti / / 119 / / saMskRta chAyA : hRtvA mantra zaktiM sarveSAM stambhitaM mayA tu viSam / tato mRteti kalayitvA mRtakRtyaM tasyAH kartum (kRtvA) / / 116 / / nItA pretavane nabhovAhana parijanena sA bAlA / citAyAM prakSipya yadA ujjvAlito jvalanaH / / 117 / tadA'pahRtya viSaM gRhatvemAM samAgata iha / / tava samIpe tAvaccaiSa vikalpo mama jAtaH / / 118 / / trisibhiH kulakam / / zrutvA'syA maraNaM kimmanye eSa karoti mama mitram / kiM dRr3ha- rAgo'dyA'pyathavA'pi khalu pratanurAga iti / / 119 / / gujarAtI anuvAda : badhAnI maMtrazakti ne haraNa karIne ane teNInA jhera nA vegane meM rokyo. tyAre te marI gaI che, ema mAnIne ono mRtakArya karavAmATe nabhovAhana nA sabhyo te vALAne smazAna mAM laI gayA. citApara mUkIne agni pragaTAvyo. tyAM teNInA jherane dUra karIne teNIne laIne huM tArI pAse Avyo tyAre mana mAM eka vicAra Avyo ke teNInA-maraNa nA samAcAra sAMbhaLI mAro mitra zuM karaze ? hajI sudhI zuM teNIpara aTaloja rAga che ke ocho thayo che te jouM / hindI anuvAda : jaba sabake mantra zaktiyoM kA haraNa kara aura usake jahara ke prabhAva ko rokA taba vaha mara gaI hai, aisA mAnakara usakA mRta- saMskAra karane ke lie nabhovAhana ke loga use smazAna meM le ge| citA para rakhakara Aga lagA dii| vahA~ usake jahara ko dUrakara, usako lekara jaba maiM tumhAre pAsa AyA to mana meM eka vicAra AyA ki usakI mRtyu kA samAcAra sunakara merA mitra kyA khegaa| Aja taka bhI tumhArA usake prati rAga utanA hI hai, yA kama ho gayA hai, maiM dekhuuN| gAhA : iya ciMtiUNa esA addissA suyaNu ! tuha mae vihiyA / nAUNa nicchayaM te iNhiM puNa payaDiyA bhadda! / / 120 / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : iti cintayitvA eSA'dRzyA sutano! tvad mayA vihitA / jJAtvA nizcayaM tavedAnIM punaH prakaTitA bhadra! / / 120 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe vicArIne meM teNI ne tArA mATe adRzya kaTI hatI ane tArA nizcaya jANyA pachI pragaTa kI che| hindI anuvAda : aisA vicAra kara maiMne use adRzya kara diyA thA aura tumhArA nizcaya jAnakara use pragaTa kara rahA huuN| gAhA : tA mA kuNa AsaMkaM sacciya esA u kaNagamAlatti / iya bhaNie so khayaro pahasiya-vayaNo daDhaM jAo / / 121 / / saMskRta chAyA : tasmAd mA kurvAzaGkAM saivaiSA tu kanakamAleti / iti bhaNite sa khacaraH praharSita-vadano dRr3ha jAtaH / / 121 / / gujarAtI anuvAda : athI tuM koI zaMkA na kara. A kanakammAlA ja che. Ama jANyA pachI te vidyAdhara khuza thyo| hindI anuvAda : isalie tuma koI zaMkA mata kro| yaha kanakamAlA hI hai, aisA jAnakara vaha vidyAdhara khuza ho gyaa| gAhA : aha paNamiya taM devaM kayaMjalI bhaNai cittavego so / aineho dakkhinnaM aho Nu te mitta-vacchallaM / / 122 / / saMskRta chAyA : atha praNamya taM devaM kRtAJjalirbhaNati citravegaH saH / atisneho dAkSiNyaM aho! nu te mitravAtsalyam / / 122 / / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : ane devane praNAma karIne hAtha jor3I ne devane citravege kahayuM, aho ! zuM tAro sneha, dAkSiNya ane mitra vAtsalya che| hindI anuvAda : aura deva ko praNAma kara hAtha jor3akara citravega ne deva se kahA ApakI maitrI atyanta snehayukta dAkSiNya evaM vAtsalyapUrNa hai| gAhA : para - uvayAra - rayA iha mahANubhAvA bhavaMti payaIe / aNuvakayAvi pareNaM vaTTaMti sayAvi uvayAre / / 123 / / saMskRta chAyA : paropakAraratA iha mahAnubhAvA bhavanti prakRtyA / anupakRtA'pi pareNa vartante sadA'pyupakAre / / 123 / / gujarAtI anuvAda : svabhAva thI paropakAra mAM lAgelA mahAnubhAvo hoya che| bIjA emanuM kaI paNa kAma na kare to paNa oo paropakAra karatA hoya che| hindI anuvAda : mahAnubhAva svabhAva se paropakAra meM lage rahate haiN| dUsarA koI unakA koI bhI kAma na kareM to bhI ve paropakAra karate jAte haiN| gAhA : tumae dinnaM jIyaM maNa saMtAvo tume ya nivvavio / aNaha- sarIrA esA jaM tumae majjha uvaNIyA / / 124 / / saMskRta chAyA : tvayA dattaM jIvitaM manaH santApastvayA ca nirvApitaH / akSatazarIrA eSA yat tvayA me upanItA / / 124 / / gujarAtI anuvAda : te mane jIvana ApyuM ane mAro saMtApa dUra karyo jethI te mane akhaMDa zarIravALI mArI patnI lAvI aapii| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : tumane mujhe jIvana diyA aura merA du:kha dUra kiyaa| kyoMki mujhe akhaMDa zarIra vAlI merI patnI lAkara mujhe dii| gAhA : Aula-maNassa puvviM tumae jaM kiMci majjha uvai8 / savvaM bhariya-ghaDassava taM maha pAseNa volINaM / / 125 / / saMskRta chAyA : AkulamanasaH pUrvaM tvayA yatkiJcit mamopadiSTam / sarva bhRta-ghaTasyeva tad mama pArthena vyutkrAntam / / 125 / / gujarAtI anuvAda : atyAra sudhI AkuLa manavALA avA mane te je kaI paNa kahayuM te gharelA ghar3A Upara thI vahI jatA pANInI jenma jatuM rho| hindI anuvAda : aba taka Akula mana vAle mujhase tumane jo bhI kahA vaha bhare hue ghar3e ke Upara se baha jAte pAnI kI bhA~ti mere pIche se calA gyaa| gAhA : tujjha pabhAvA sura-vara! jAo haM sattha-mANaso iNDiM / kAyavvaM jaM kiMcivi saMpai Aisasu taM savvaM / / 126 / / saMskRta chAyA : tava prabhAvAt suravara! jAto'haM svasthamAnasa idAnIm / kartavyaM yat kiJcidapi sampratyAdiza tat sarvam / / 126 / / gujarAtI anuvAda : he deva! tArA prabhAva thI have huM svastha manavALo thayo chu tethI je kaI paNa karavAnu hoTA te Adeza kr| hindI anuvAda : he deva! Apake prabhAva se Aja maiM svastha citta huA huuN| isalie jo koI bhI kArya ho mujhe Adeza kreN| Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : bhaNiyaM deveNa tao havai hu devANa daMsaNamamohaM / to bhaNasu bhadda! kiMciMvi jeNa tayaM tuha payacchAmi / / 127 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM devena tato bhavati khalu devAnAM darzanamamogham / tato bhaNa bhadra! kiJcidapi yena tattubhyaM prayacchAmi / / 127 / / gujarAtI anuvAda : tyAre deve kahayuM devonuM darzana niSphaLa nathI jatuM tethI tuM kaI paNa mAMga te badhuM huM tane Apu. hindI anuvAda : taba deva ne kahA devoM kA darzana niSphala nahIM jAtA isalie tUM kucha bhI mAMgo, vaha saba maiM tumheM duuNgaa| gAhA : to bhAi cittavego jai evaM desu majjha taM kiMci / nahavAhaNa - khayaro jaha na sakkae maM parAbhaviDaM / / 128 / / saMskRta chAyA : tato bhaNati citravego yadyevaM dadasva mahyaM tat kiJcid / nabhovAhana - khacaro yathA na zakyate mAM parAbhavitum / / 128 / gujarAtI anuvAda : tyAre citravege kahyuM tuM mane je kaIM paNa Ape te avuM Apa ke nabhovAhana vidyAdhara mane harAvI na zake / hindI anuvAda : taba citravega ne kahA ki Apa mujhe jo bhI deM mujhe itanA dIjie ki nabhovAhana mujhe parAjita na kara sake / gAhA : bhaNiyaM deveNa tao mahilA sahiyassa pahario jaM so / vijjAhara-kaya- meraM vilaMghiuM dappa-vAmUDho / / 129 / / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : bhaNitaM devena tato mahilA-sahitasya prahato yat saH / vidyAdhara-kRta merAM vilaMghya darpa-vyAmUDhaH / / 129 / / gujarAtI anuvAda : tyAre deve kA ke patnI sAthe jatAM vyakti Upara je koI hamalo kare to vidyAdharanI karAyelI maryAdA no ullaMghana karIne ahaMkAra thI yukta avo ch| hindI anuvAda : taba deva ne kahA ki patnI ke sAtha jA rahe vyakti para agara koI hamalA karatA hai to vaha vidyAdhara kI maryAdA kA ullaMghana karatA hai aura vaha ahaMkAra yukta hai| gAhA: teNeva kAraNeNaM vijjA-ccheo imassa sNjaao| tA saMpai asamattho bhaha! tumaM so parAbhaviThaM / / 130 / / saMskRta chAyA : tenaiva kAraNena vidyAcchedo'sya sajjAtaH / tataH sampratyasamartho bhadra! tvAM sa parAbhavitum / / 130 / / gujarAtI anuvAda : teja kAraNa thI potAnA vidyAno cheda thavAthI have te nabhovAhana tane harAvI zakaze nhi| hindI anuvAda : isI kAraNa se apanI vidyA kA cheda hone se vaha nabhovAhana tumheM harA nahIM sktaa| gAhA : annaM c| kila puva-verieNaM avahario jAya-garuya-roseNa / to cittavega! khayarAhivassa gehammi vaDhihisi / / 131 / / iya taiyA kevaliNA bhAvi-bhavaM majjha sAhayaMteNa / AilaiM tA tumae hoyavvaM khayara-nAheNa / / 132 / / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : anyacca, kila pUrva-vairiNA'pahato jAta-gururoSeNa / tatacitravega! khacarASipasya gehe varSiSyase / / 131 / / iti tadA kevalinA bhAvibhavaM mama kathayatA / AdiSTaM tasmAt tvayA bhavitavyaM khacaranAthena / / 132 / / yugmm|| gujarAtI. anuvAda : vaLI, pUrvabhavanA vairI var3e dveSa thI apaharaNa karAyelo tuM he citravega! vidyAdharanA adhipati ne ghare moTo thaIza. Aq te vakhate kevalI bhagavate mane je kahayuM hatuM te rIte te kAraNa thI tuM vidyAdhara thiish| hindI anuvAda : pUrva bhava ke vairI dvArA apaharaNa karAyA huA tUM he citravega! vidyAdhara ke adhipati ke ghara bar3A hogA aura usa samaya kevalI bhagavaMta ne mujhe jo kahA thA usI prakAra, usI kAraNa se tUM vidyAdhara hogaa| gAhA : veyaDDha-dakkhiNAe seDhIe sayala-khayara-nAhANaM / sAmiM karemi saMpai tumaMti, kiM etya anneNa? / / 133 / / saMskRta chAyA : vaitAbya-dakSiNAyAM zreNyAM sakala-khacara-nAthAnAm / svAminaM karomi samprati tvamiti kimatrAnyena? / / 133 / / gujarAtI anuvAda : vetADhya parvata nI dakSiNa zreNI mAM cadhA vidyAdharo nA nAthano svAmi tane huM banAIM chu. pachI tAre bIju zuM kAma ch| hindI anuvAda : vaitADhya parvata kI dakSiNa zreNI meM sthita samasta vidyAdharanAthoM kA mAlika maiM tumheM banAtA hU~, usake bAda tumheM kyA kAma hai| gAhA : majjha pabhAvAo tuha savvAo ceva khyr-vijjaao| hohiMti paDhiya-siddhA ahiyAo anna-khayarehiM / / 134 / / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para-vijjANaM cheyaM maMtANa osahINa ahalattaM / kAhisi icchAe tumaM khayarANaM vayaNa-matteNaM / / 135 / / aidappiyAvi khayarA ANA-nihesa-kAriNo savve / hohiMti viNaya-paNayA majjha pabhAvAo tuha bhadda! / / 136 / / saMskRta chAyA : mama prabhAvAttava sarvAzcaiva khacara-vidyAH / bhaviSyanti paThita-siddhA adhikA anya khacarebhyaH / / 134 / / para-vidyAnAM chedaM mantrANAmauSadhInAmaphalatvam / kariSyasIcchayA tvaM khacarANAM vacana-mAtreNa / / 135 / / atidarpitA api khacarA AjJA-nirdeza-kAriNaH srve| bhaviSyanti vinaya-praNatA mama prabhAvAt tava bhadra! / / 136 / / gujarAtI anuvAda : mArA prabhAvathI se vidyAdharonI badhI vidyAoM vaNavA mAtra thI siddha thaze. o tuM bIjA vidyAdharothI adhika thiish| bIjAnI vidyAono cheda kI zakIza ane teonA mancane auSadhine paNa icchA mAtrathI niSphaLa karI shkiish| atyaMta ahaMkArI svA paNa badhA vidyAdharo mArA prayAva thI tArI AjJAnA Adezane vinaya pUrvaka karavAvALA thaze tane badhI vidhA siddha thshe| hindI anuvAda : mere prabhAva se aura vidyAdharoM kI sabhI vidyA par3hane mAtra se tUM dUsare vidyAdharoM se adhika siddha hogaa| dUsare kI vidyAoM kA cheda kara sake, aura unake mantra aura auSadhi bhI kevala cAhane mAtra se niSphala kara sake, aise atyanta ahaMkAra yukta sabhI vidyAdhara mere prabhAva se tumhArI AjJA va Adeza ko vinayapUrvaka pAlana karane vAle hoNge| tumheM sabhI vidyA siddha hogii| gAhA : tA iNDiM gaMtUNaM veyaDDhe siddhakUDa-siharammi / sAsaya-jiNa-paDimANaM mahimaM aTThAhiaM kAuM / / 137 / / abhatthiya dharaNiMdaM savvAo tujjha khyr-vijjaao| dAUNa jahAvihiNA gacchissaM tAhi sa-TThANaM / / 138 / / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : tasmAdidAnIM gatvA vaitAbye siddha-kUTa-zikhare / zAzvatajina-pratimAnAM mahimAnamaSTAhnikaM kRtvA / / 137 / / abhyarthya dharaNendraM sarvAstubhyaM khacara-vidyAH / datvA yathAvidhinA gamiSyAmi tadA sva-sthAnam / / 138 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda : tethI hamaNA vaihADhya parvatanA sidbhakUTa zikhara Upara jaIne zAzvatI jinapratimAnA mahimAno aTThAI mahotsava karIne dharaNendra ne kahI ne tane vidhipUrvaka badhI vidyA ApIne potAnA sthAne jaIza. hindI anuvAda : isalie abhI vaitADhya parvata ke siddhakUTa zikhara para jAkara zAzvata jina pratimA kI mahimA meM aTThAI mahotsava kara dharaNendra ko batAkara tumheM vidhipUrvaka sabhI vidyA dekara apane sthAna para jaauuNgaa| gAhA : evaM sureNa bhaNio paya-juyalaM paNamiUNa se khyro| sura-vara! mahA-pasAo evaM houtti vajjarai / / 139 / / saMskRta chAyA : evaM sureNa bhaNito padayugalaM praNamya tasya khacaraH / suravara! mahAprasAda evaM bhavatu iti kathayati / / 139 / / gujarAtI anuvAda : o pramANe deve kahayuM tyAre vidyAdhara deva nA paga mAM par3I ne praNAma karIne Ape ghaNI kRpA karI ama kahe ch| hindI anuvAda : aisA deva ke kahane ke bAda vidyAdhara deva ke caraNoM meM girakara praNAma karate hue 'Apane mujha para bahuta kRpA kI' aisA khaa| gAhA : bahu-mANa-juyaM tatto AbhAsittA mamaM tu so khyro| ghaNadeva! maha samappiya maNimeyaM guru-pamoeNa / / 140 / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deveNa teNa sahio saha mahilAe, nahammi uppio| ahayaMpi tao tatto samAgao niyaya-ThANammi / / 141 / / saMskRta chAyA : bahumAnayuktaM tato'' bhASya mAm tu saH khavaraH / dhanadeva! mama samarpya maNimetaM gurupramodena / / 140 / / devena tena sahitaH saha mahilayA nabhasyutpatitaH / ahamapi tatastataH samAgato nija-sthAne / / 141 // yugmam / / gujarAtI anuvAda : bahumAna pUrvaka te vidyAdhara, A pramANe mane kahIne he dhanadeva! atyanta khuzIpUrvaka A maNi ApIne te deva, patnI sahita vidyAdharanI sAthe AkAza mAM uDyo ane huM paNa mArA sthAna mAM aavyo| hindI anuvAda : bahumAna pUrvaka vo vidyAdhara, aisA kahakara he dhanadeva! atyanta khuzIpUrvaka yaha maNi dekara vo deva, patnI sahita usa vidyAdhara ke sAtha AkAza meM ur3a gayA aura maiM bhI apane sthAna meM A gyaa| gAhA : tA bho dhaNadeva! mae eeNa kameNa pAvio esa / bahu-punna-pAvaNijjo maNI maNANaMda-saMjaNaNo / / 142 / / saMskRta chAyA : tasmAd mo dhanadeva! mayA etena krameNa prApta eSaH / bahupuNya prApaNIyo maNirmana Ananda-sajananaH / / 142 / / gujarAtI anuvAda : he dhanadeva! meM tane A krama thI prApta thayelo. khUdha punyathI prApta thAya vo maNi je manamAM Ananda ne utpanna karanAro ch| te. hindI anuvAda : he dhanadeva! maiM tumheM isa krama se prApta hue, khUba puNya se prApta maNi mana meM Ananda utpanna karane vAlI hai- vh| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA: diya-loya-samuppanno pavaro eso maNI mahAbhAga! / nissesa-dosa-samaNo visesao visa-samUhassa / / 143 / / saMskRta chAyA : divyaloka-samutpannaH pravara eSa mnnirmhaabhaag| niHzeSa-doSa-zamano vizeSato viSa-samUhasya / / 143 / / gujarAtI anuvAda : divya loka mAM utpanna thayelo ch| he mahAbhAgyasAlI A zreSThamaNi badhA doSone zAMta karanAro che. AmA vizeSathI jhera ne zAMta karanAro ch| hindI anuvAda : divya loka meM utpanna huI hai| he mahAbhAgyazAlI! yaha zreSTha maNi samasta doSoM ko zAnta karane vAlI hai| yaha vizeSa rUpa se jahara ko zAnta karane vAlI gAhA : tA dhaNadeva! mahAyasa! geNhasu eyaM tumaM maNiM divyaM / sayala-guNega-nihANaM maha aNuroheNa, kiM bahuNA / / 144 / / saMskRta chAyA : tasmAt dhanadeva! mahAyaza! gRhANa etaM tvaM maNiM divyam / sakala-guNaka-nidhAnaM mamA'nurodhena, kiMbahunA? / / 144 / / gujarAtI anuvAda : tethI he dhanadeva! he mahAyazasvI tuM A divyamaNI je badhA guNoM nu nidhAna che tene mArA anurodha thI grahaNa kr| hindI anuvAda : isalie he dhanadeva! he mahAyazasvI! tuma yaha maNi jo samasta guNoM kI khAna hai, mere anurodha para ise grahaNa kro| gAhA : eyaM nisamma vayaNaM kusalo bhaNiIsa bhaNai dhaNadevo / bho rAya-suya! jameyaM tumae saha saNaM majjA / / 145 / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM ca imaM acvaMtaM vayaNaM sabbhAva- gabbhiNaM bhadda ! | taM caiva majjha maNi-saya sahassa- lakkhANa abbhahiyaM / / 146 / / saMskRta chAyA : - etad nizamya vacanaM kuzalo bhaNitiSu bhaNati dhanadevaH / bho rAjasuta! yadetaM tvayA saha darzanaM mama / / 145 / / yaccedamatyantaM vacanaM sadbhAvagarbhitaM bhadra! | taccaiva mama maNi- zata- sahasra- lakSebhyo'bhyadhikam / / 146 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda : A sAMbhaNI ne bolavA mAM kuzaLa sevA dhanadeve kahyuM, he rAjaputra, je mane tamAruM darzana thayuM, eja atyanta bhAvabhInA vacana, vANI te mAre mATe hajAro lAkhoM maNIo karatAM paNa vadhu che / hindI anuvAda : aisA sunakara bolane meM atyanta kuzala dhanadeva ne kahA, 'he rAjaputra, hameM jo tumhArA darzana huA aura tumhAre atyanta bhAvabhIne vacana sune vaha mere lie hajAroM, lAkhoM maNiyoM se bhI adhika hai| gAhA : aha bhaNai suppaiTTho nisamma dhaNadeva- bhAsiyaM vayaNaM / atthi ya evaM dhaNadeva ! kiMtu ahayaMpi eyammi / / 147 / / gahie divva- maNimmI tumae manne kayatthamappANaM / tA bho ! maha dhii-heuM kijjau maNi- gahaNamaviyappaM / / 148 / saMskRta chAyA : atha bhaNati supratiSTho nizamya dhanadevabhASitaM vacanam / asti caitad dhanadeva ! kintu ahamapyetasmin / / 147 / / gRhIte divyamaNau tvayA manye kRtArthamAtmAnam / tasmAd bho ! mama dhRtihetuM kriyatAM maNigrahaNamavikalpam / / 148 / / yugmam / / Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : have dhanadeva nI vAta sAMdhaNI ne supratiSTha bolyo he dhanadeva, tamArI vAta barAbara che paNa sAthe-sAthe tame A divya maNI svIkAryo to huM mArI jAtane kRtArtha maaniish| tethI tame mArI zAMtimATe paNa A maNine grahaNa kaTo. hindI anuvAda : aba dhanadeva kI bAta sunakara supratiSTha ne kahA, he dhanadeva! tumhArI bAta ThIka hai kintu sAtha-sAtha yadi tuma yaha maNi svIkAra kara lo to isake lie maiM apanI jAta ko kRtArtha maanuuNgaa| isalie tuma hamArI zAnti ke lie yaha maNi grahaNa kro| gAhA : nAuM ainibbaMdha gahio viNieNa so maNI pvro| aha bhaNai suppaiTTho puNaravi dhaNadevamAsajja / / 149 / / saMskRta chAyA : jJAtvA'tinirbandhaM gRhIto vinItena sa maNi-pravaraH / atha bhaNati supratiSThaH punarapi dhanadevamAsAca / / 149 / / gujarAtI anuvAda : atyanta Ayaha jANIne hRdayapUrvaka dhanadeve maNIno svIkAra karyo tyAre supratiSThe phaTIthI karvA ke... hindI anuvAda : supratiSTha kA atyanta Agraha jAnakara dhanadeva ne vaha maNi svIkAra kara lI taba supratiSTha ne phira kahA kigAhA : gaMtUNa kusaggapure niyattamANeNa niya-purAbhimuhaM / AgaMtavvaM ihaiM amhANa aNuggahaTThAe / / 150 / / saMskRta chAyA : gatvA kuzAgrapure nivartamAnena nijapurAbhimukham / AgantavyamihAsmAkamanugrahArthe / / 15 / / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : kuzAyapura nagara mAM jaIne pAchA... tamArA grAma jatAM amArA upara anugraha karavA ahIM pdhaar| hindI anuvAda : kuzAgrapura nagara jAkara vApasI meM apane gA~va jAte samaya hamAre Upara kRpA kara yahIM pdhaariegaa| gAhA : bhaNiyaM dhaNadeveNaM hou aviggheNa tAva samao so| jaM eso cciya maggo niyattamANANamamhANa / / 151 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM dhanadevena bhavatvavinena tAvat samayaH saH / yadeSa eva mArgo nivartamAnAnAmasmAkam / / 151 / / gujarAtI anuvAda : dhanadeve kahayuM bhale koI aMtarAya nahi nar3e to vaLatAM Aja mArge AvazuM tyAre samaya haze to joii\| hindI anuvAda : dhanadeva ne kahA ki yadi koI antarAya nahIM AyA to vApasI meM isI rAste se AUMgA, aura taba samaya rahegA to dekhuugaa| gAhA : evaM kaya-saMbhAso rayaNiM gamiUNa tassa gehammi / patte pabhAya-samae saMvUDhe sayala-satyammi / / 152 / / tavvela-samuciyaM so kAyavvaM kAuM niggao ttto| niya-pariyaNa-sahieNaM pallI-vaiNA'Nugammato / / 153 / / saMskRta chAyA : evaM kRtasambhASaH rajanI gamayitvA tasya gehe / prApte prabhAtasamaye saMvyUDhe sakala-sArthe / / 152 / / tadvela-samucitaM sa kartavyaM kRtvA nirgatastataH / nija-parijana-sahitena pallIpatinA'nugamyamAnaH ||153||yugmm|| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : ___ A pramANe vAta karIne rAtri sanA ghare pasAra karIne savATe sahu sArthanI sAthe te samaya nu ucita kArya kaTIne potAnA parijana sahita tyAMthI nikalyA, tyAre pallIpatio temane vidAya aapii| hindI anuvAda : ___ isa prakAra kahakara rAta meM unake ghara rukakara prAta: sabhI sArtha ke sAtha bhI ucita kArya pUrNa kara apane parijanoM ke sAtha vahA~ se nikale, usa samaya pallIpati ne unheM vidAyI dii| kahakahavi niyatteuM sasoya-vayaNaM tu pallInAhaM taM / satyeNa samaM calio dhaNadevo vesarArUDho / / 154 / / saMskRta chAyA : kathaM kathamapi nivartya sazoka-vadanaM tu pallInAthaM tam / sArthena samaM calito dhanadevo vesarArUDhaH / / 154 / / gujarAtI anuvAda : game tema zokapUrvaka pallInAtha ne pAchA mokalI ne dhanadeva (khaccara). Upara car3I ne sArthanI sAthe caalyo| hindI anuvAda : jaise bhI zokapUrvaka pallIpati ko pIche chor3akara dhanadeva khaccara para car3ha kara sArtha ke sAtha cala die| gAhA : kAleNa ya saMpatto kusagganayarammi vnniy-sNjutto| ghettuM mahaggha-mullaM darisaNayaM nara-vai-samIve / / 155 / / saMpatto naravAhaNa-ranA bahu manio tao teNa / suMkavai sayala-bhaMDaM paMca-ulaM sakkhiNaM kAuM / / 156 / / saMskRta chAyA : kAlena ca samprAptaH kuzAsanagare vaNiksaMyuktaH / gRhItvA mahAya'mUlyaM darzanIyaM narapati-samIpe / / 155 / / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samprApto naravAhanarAjJA bahumAnitastastena / zulkayati sakalabhANDaM paJcakulaM sAkSiNaM kRtvA / / 156 / / gujarAtI anuvAda : samaya var3e kuzAyanagara mAM pahoMcIne bIjA vepArIo sAthe kImatI najarANuM laI ne rAjA pAse gyaa| rAjAsa temanuM bahumAna karyu ane paMcanI sAkSI kI kara liidho| hindI anuvAda : samaya se kuzAgranagara pahu~cakara kImatI najarAnA (bheMTa) sAtha lekara rAjA ke pAsa gye| rAjA ne unakA bahumAna kiyA aura paMca kI upasthiti meM kara liiyaa| gAhA : sAgara-seTThissa tao bhavaNesu bhADaeNa gahiesu / uttAriyaM tu bhaMDaM savvaMpi niutta-purisehiM / / 157 / / saMskRta chAyA : sAgarazreSThinastato bhavaneSu bhATakena gRhIteSu / uttAritaM tu bhANDaM sarvamapi niyuktapuruSaiH / / 157 / / gujarAtI anuvAda : sAgara zeTha - makAna bhAr3e laIne potAnA mANaso bar3e badho sAmAna utaaryoN| hindI anuvAda : sAgara zeTha kA makAna bhAr3e para lekara apane AdamiyoM ke dvArA sArA sAmAna utaaraa| gAhA : uttarai ya paidiyahaM bhaMDaM taha gheppae ya paDibhaMDaM / evaM kaivi mAsA volINA tattha nayarammi / / 158 / / saMskRta chAyA : uttarati ca pratidivasaM bhANDaM tathA gRhyate ca pratibhANDam / evaJca katyapi mAsA atikrAntAstatra nagare / / 158 / / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : hara roja sAmAna Ave che ne jAya che. Ama te nagaramAM ghaNA mahInA pasAra thaI gayA / hindI anuvAda : pratidina sAmAna AtA hai aura jAtA hai| isa taraha nagara meM kaI mahIne rhe| gAhA : sAgara seTThi - sueNaM siridatteNa samaM tu eyassa / saMjAyA guru- pII saMvavahAraM kareMtassa / / 159 / / saMskRta chAyA : sAgara zreSThasutena zrIdattena samantu etasya / saJjAtA guru- prItiH saMvyavahAraM kurvataH / / 159 / / gujarAtI anuvAda : sAgara zeTha nA putra zrIdattanI sAthe vepAra karatAM dhanadeva ne tenI sAthai gADha maitrI thaI gyii| hindI anuvAda : sAgara zeTha ke putra zrIdatta ke sAtha vyApAra karate karate dhanadevakI usake sAtha pragAr3ha mitratA ho gyii| gAhA : aha annayA ya nIo niyaya-gihe bhoyaNassa kajjeNa / mahayA uvaroheNaM siridatteNaM tu dhaNadevo / / 160 / / saMskRta chAyA : athAnyadA ca nIto nijakagRhe bhojanasya kAryeNa / mahatoparodhena zrIdattena tu dhanadevaH / / 160 / / gujarAtI anuvAda : eka divasa zrIdatta khUbaja Agraha karIne dhanadeva ne potAnA tyAM jamavA laI gayo / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : eka dina zrIdatta khUba Agraha kara dhanadeva ko apane yahA~ bhojana ko le gyaa| gAhA : tattha ya gaeNa diTThA sirikaMtA pavara-rUva-saMpannA / bhagiNI siridattassa u kannA nava-jovvaNAraMbhA / / 161 / / saMskRta chAyA : tatra ca gatena dRSTA zrIkAntA prvr-ruup-smpnnaa| bhaginI zrIdattasya tu kanyA navayauvanArambhA / / 161 / / gujarAtI anuvAda : tyAM dhanadeva zrIdattanI bahena je atyanta upALI ane yauvana vALI hatI te zrIkAntAne joii| hindI anuvAda : vahA~ dhanadeva ne zrIdatta kI atyanta rUpa tathA yauvana sampanna bahana zrIkAntA ko dekhaa| gAhA : sAtAliyaMTa-hatthA vIeMtI bhoyaNaM kareMteNa / saccaviyA paccaMgaM abbhuvavanno tao eso / / 162 / / saMskRta chAyA : sA tAlavRntahastA vIjayantI bhojanaM kurvatA / dRSTA pratyaGgamabhyupapannastata eSaH / / 162 / / gujarAtI anuvAda : teNI tAr3avRkSanAM paMkhAthI bhojana karatA avA dhanadevane pavana nAkhatI hatI tyAre dhanadeva teNIne joIne rAgavALo thyo| hindI anuvAda : jaba vaha tAr3a vRkSa ke paMkhe se bhojana karate hue dhanadeva ko paMkhA jhala rahI thI taba dhanadeva use dekhakara usake prati prema vAlA ho gyaa| Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : tIevi sasiNehaM avaMga-diTThIe pulaio eso| aha ciMtai ghaNadevo tIe rUveNa akkhitto / / 163 / / saMskRta chAyA : tayA'pi sasnehamapAGgadRSTyA dRSTa eSaH / atha cintayati dhanadevastasyA rUpeNA''kSiptaH / / 163 / / gujarAtI anuvAda : teNIo paNa snehapUrvaka vAMkI najara thI dhanadeva ne joyo. have dhanadeva. tenA chapamAM kheMcAyo ane vicAre ch| hindI anuvAda : usane bhI dhanadeva ko tirachI najara se dekhaa| usake rUpa se AkarSita dhanadeva vicAra karate haiN| gAhA : jai tAva imA kannA, deti ya jai me vimaggiyA ee / tA hojja maha kayatyo daiyAe imAe maNuya-bhavo / / 164 / / saMskRta chAyA : yadi tAvadevA kanyA dadAti ca yadi mAm vimArgitate / tadA bhaved mama kRtArthoM dayitayA'nayA manujabhavaH / / 164 / / gujarAtI anuvAda : jo mAMgavAthI mane A kanyA maLe to AvI priyA bar3e mAro manuSya dhava kRtArtha thaay| hindI anuvAda : ___yadi mAMgane se yaha kanyA mujhe prApta ho jAya to patnI ke rUpa meM ise pAkara merA manuSya bhava kRtArtha ho jaay| gAhA : kaha hojja majjha esA maggAmi sayaMpi ahava anneNa / jai dAhiMti na majjhaM vimaggiyA, hojja lahuyattaM / / 165 / / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : kathaM bhavet mama eSA? mArgayAmi svayamapyathavA'nyena? / yadi dAsyanti na, mAma vimArgitA bhaved laghutvam / / 165 gujarAtI anuvAda :- have huM jo svayaM aNIne mAMgu ke bIjA dvArA mAMgu paNa jo mane na maLe ke na Ape to mALaM lAghava paNa thaay| hindI anuvAda : aba maiM ise mAMgU yA dUsare dvArA maMgavAyU~ kintu yadi yaha mujhe na mile| * yA vaha mujhe na de to merA lAghava (choTApana) hogaa| gAhA : ahavA samANa-jAI dhaNavaMto vasaNa-vajjio taha ya / esAvi jovvaNa-tyA tamhA dAhiti maha ee / / 166 / / saMskRta chAyA : athavA samAnajAti-dhanavAn vyasana-varjitastathA ca / eSA'pi yauvanasthA tasmAd dAsyanti mamaite / / 166 / / gujarAtI anuvAda : athavA to samAna jAti, dhana, vyasana rahita paNuM tathA yauvana A cadhuM sarakhe sarakhaM hovA thI te mane aapshe| hindI anuvAda : athavA samAna jAti, dhana, tathA vyasana rahita (hone se) tathA yauvana meM barAbara-barAbara hone se vaha mujhe de sakatA hai| gAhA : evaM viciMtayaMto kAUNaM bhoyaNaM tu dhaNadevo / siridatteNa viinne taMbola-vilevaNAimmi / / 167 / / gehAo nIhario gaMtUNaM niyaya-vAsa-ThANammi / sirikaMtA-haya-hiyao pAsutto pavara-sayaNIe / / 168 / / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : evaM vicintayan kRtvA bhojanaM tu dhanadevaH / zrIdasena vitIrNe tAmbUla - vilepanAdau / / 167 / / gehAd niHsRto gatvA nijavAsasthAne / zrIkAntA-hata-hRdayaH prasuptaH pravara-zayanIye / / 168 / / yugmam / / gujarAtI anuvAda : Ama vicAra karatAM dhanadeva ne bhojana karyA pachI zrIdatte pAna-bIr3a ane attara ApyuM. pachI te gharamAMthI nIkaLI ne potAnA ghare, zrIkAntAo harIlIdhuM che hRdaya jenu, ovo te dhanadeva potAnI pathArImAM sUto / hindI anuvAda : yaha vicAra karatA huA dhanadeva ko bhojana karane ke bAda zrIdatta ne use pAna-bIr3A aura sugandhita itra bheMTa kii| bAda meM vahA~ se nikalakara apane ghara Akara zrIkAntA ne jisakA dila hara liyA hai, aisA dhanadeva apane bistare meM so gyaa| gAhA : etto ya mayaNa - vasagA sirikaMtA raNaraNeNa abhibhUyA / gaMtUNa gihujjANe pAsuttA kayali - gehammi / / 169 / / saMskRta chAyA : itazca madanavazagA zrIkAntA raNaraNenA'bhibhUtA / gatvA gRhodyAne prasuptA kadali gehe / / 169 / / gujarAtI anuvAda : AcAju zrIkAntA kAma ne vaza thayelI ovI dhanadeva tarapha utkaMThita thayelI potAnA gharanA bagIcAmAM keLAnI vAr3I mAM suI gayI / hindI anuvAda : dUsarI tarapha kAma ke vazIbhUta tathA dhanadeva kI tarapha AkarSita huI zrIkAntA apane ghara ke bagIce kI kele kI vAr3I meM so gyii| gAhA : tattha ya vakkhitta- maNA kasiNa- bhuyaMgeNa bAhu - mUlammi / daTThA daTThUNa ahiM aIva bhaya- vevira- sarIrA / / 170 / / Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agamma mAu-mUle ruyamANI bhaNai veyaNa-paraTThA / ammo! khaddhA khaddhA ahayaM guru-kasiNa-sappeNa / / 171 / / saMskRta chAyA : tatra ca vyAkSiptamanAH kRSNabhujaGgena baahumuule| daSTA, dRSTvA'himatIvabhaya-vepanazIla-zarIrA / / 170 / / Agamya mAtRmUle rudantI bhaNati vedanaparArthA / ambe! khAditA-khAditA'haM guru-kRSNasarpaNa / / 171 / / yugmam / / gujarAtI anuvAda : tyAM eka kALo sAMpa teNIne (khAMdhA Upara) daMza Apyo. te joIne kAMpatA zarIra vALI te rotI rotI darda nI mArI mAM pAse AvIne bolavA lAgI mane vizAlakAya kALA sAMpe DaMsa diiyo| hindI anuvAda : tabhI vahA~ eka kAlA sAMpa use (bAMha ke Upara) DaMsa liyaa| yaha dekhakara kAMpatI zarIra va darda se karAhane vAlI vaha rotI rotI apane mAM ke pAsa AI aura bolI mujhe vizAlakAya kAle sAMpa ne kATa liyA hai| gAhA : pelava-sattattaNao ukkaDayAe ya visa-viyArassa / veyaNAe pabhUyattA sabhayattA ityi-bhAvassa / / 172 / / saMskRta chAyA : pelavazavatvAt utkaTatayA ca viSavikArasya / vedanAyAH prabhUtatvAt sabhayatvAt khIbhAvasya / / 172 / / gujarAtI anuvAda : atyanta utkaTa jhera ne kAraNe khUpa vedanA thavAthI temAM pAcho strIno svabhAva ane samaya hovA thI. hindI anuvAda : atyanta tIvra jahara ke kAraNa adhika kaSTa hone se aura usameM bhI strI svabhAva se sukumAra aura Darapoka hone se| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : mIliya loyaNa-juyalaM nIsAhArA asatti dharaNIe / vihalaMdhalA nivaDiyA jaNaNIe pecchamANIe / / 173 / / saMskRta chAyA : mIlita-locanayugalaM niHsAdhArAt dhasiti dharaNyAm / vihavalAGgI nipatitA jananyAM prekSamANAyAM / / 173 / / gujarAtI anuvAda :___ A~kha biDAI javAthI AdhAra bagaranI te vihvala thayelI mAnI sAme dharatI para pddii| hindI anuvAda : jahara ke prabhAva ke kArapA donoM A~kheM banda ho jAne se duHkha se vihvala huI vaha jaise kisI binA AdhAra ke vaha dharatI para gira pdd'ii| gAhA : taM daTuM sirimaiNA sAgara-seTThI taheva siridatto / taha sayala-pariyaNo so sahasatti samAulIbhUo / / 174 / / saMskRta chAyA : tAM dRSTvA zrImatyA (zrImatI) sAgarazreSThI tathaiva zrIdattaH / tathA sakalaparijanaH sa sahaseti samAkulIbhUtaH / / 174 / / gujarAtI anuvAda : teNIne joI ne zrImatI sAgara zeTha zrIdatta ane bIjA parijanone bolAvyA je badhA AkuLa vyAkuLa thyaa| hindI anuvAda : use dekhakara zrIdatta kI patnI ne sAgara zeTha aura dUsare parijanoM ko bulAyA. ve sabhI yaha dekhakara AkulA-vyAkula ho ge| gAhA : tAhe bahu-gAruDiyA hakkArijjaMti maMta-taMta-viU / kIraMti maMta-jAvA taha vaTTijjaMtI muuliio||175|| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : tadA bahu gArUDakA AkAryanti mantra-tantravidvAMsaH / kriyante mantra - jApAstathA vRtyante mUlayaH / / 175 / / gujarAtI anuvAda : tyAre ghaNA jAdUgaro maMtra-taMtra ne jANanArA badhAne colAvAyA ane maMtra japa karAvyA ane jar3I bUTI vATavA lAgyA / hindI anuvAda : tabhI bahuta se taMtra-mantra ke jAnakAra, tAntrika ko bulAkara mantra kA jApa karavAyA aura jar3I-bUTI ghisane lge| gAhA : dhAreMti dhAraNAo kevi hu kannammi diMti se jAvaM / kaluNaM vilavai jaNaNI saMdhIraha se piyA evaM / / 176 / / saMskRta chAyA : dhArayanti dhAraNAH ke'pi khalu karNe dadati tasyA jApam / karuNaM vilapati jananI sandhIrayati tasyAH pitA evam / / 176 / / gujarAtI anuvAda : dhAraNA-mAna tAo karavA lAgyA, kAnamAM maMtra bolavA lAgyA. mAM vilApa karavA lAgI tyAre pitA ane zAMta kare che| hindI anuvAda : mannata karane lge| kAna meM mantra bolane lge| mAM vilApa karane lagI to pitA use zAnta karate haiN| gAhA : suMdari ! mA kuNa soyaM evaM naimittiyaM tayaM vayaNaM / saMpai payaDIhohI daie! jAmAThao tujjha / / 177 / / saMskRta chAyA : sundari ! mA kuru zokametannaimittikaM tad vacanam / samprati prakaTIbhaviSyati dayite! jAmAtRkastava / / 177 / / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : tyAM AzvAsana Apeche. nimittiyA saja kahuM hatuM te pramANe he priyatamA! have tAro janmAI pragaTa thaze tuM zoka na kr| hindI anuvAda : ve AzvAsana dete haiM, jaisA jyotiSiyoM ne kahA thA usake anusAra he priyatamA! abhI tumhArA dAmAda prakaTa hogA, tUM zoka na kr| gAhA : avisaMvAI jaM so sumaI nemittio tahA suyaNu! / kamalAvaIe savvaM nivvaDiyaM teNa AiSTuM / / 178 / / saMskRta chAyA : avisaMvAdI yat sa sumati naimittikastathA sutano! / kamalavatyAH sarva nirvRttaM tenA''diSTam / / 178 / / gujarAtI anuvAda : sumati nimityAnI vANI khoTI par3atI nthii| kamalAvatI rANIno badho vRttAnta teNe kahayo temaja thyo| hindI anuvAda : sumati jyotiSI kA vacana kabhI jhUThA nahIM hotaa| kamalAvatI rAnI ke viSaya meM sampUrNa vRttAnta jaisA unhoMne kahA, vaisA hI huaa| gAhA : evaM ca vaTTamANe jAhe na caiMti tattha gAruDiyA / savvAyara-laggAvi hu visa-viyaNaM se niyatteuM / / 179 / / saMskRta chAyA : evaJca vartamAne yadA na zaknuvanti tatra gAruDikAH / sarvAdaralamA'pi khala viSavedanAM tasyA nivartitam / / 179 / / gujarAtI anuvAda : A pramANe jyAre gAiDiko dvArA koIpaNa prakAre jheranI vedanA dUra na kaTI zakAI tyAre... Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : isa prakAra jaba sabhI prakAra se prayAsa karane para kisI bhI prakAra jahara kI vedanA dUra nahIM huI tabagAhA : tatto tIe visanno savvovi hu pariyaNo piyA bhAyA / ciMteti ya kiM hohI aliyaM nemittiyAiDaM? / / 180 / / saMskRta chAyA : tatastasyA viSaNNaH savo'pi khalu parijanaH pitA bhrAtA / cintayanti ca kiM bhaviSyatyalIkaM naimittikA''diSTam / / 18 / / gujarAtI anuvAda : teNIno Akho parivAra pitA, bhAI vicAravA lAgyA ke zuM nimittiyA nu kaheluM khoTu par3o? hindI anuvAda : usakA pUrA parivAra pitA, bhAI vicArane lage ki kyA jyotiSI kA kahA huA jhUThA ho jAyegA? gAhA : puNaravi ya tammi nayara DiDima-saheNa savva-gAruDiyA / vAhariyA na ya keNavi uDaviyA sappa-daTThA sA / / 181 / / saMskRta chAyA : punarapi ca tasminnagare DiNDimazabdena sarva-gAruDikAH / vyAhRtA na kenA'pyutthApitA sarpadaSTA sA / / 181 / / gujarAtI anuvAda : pharIthI o nagara mAM DhaMDherA bar3e badhA gAiDiko ne bolAvavA mAM AvyA to paNa zrIkAntA UbhI thaI nhiiN| hindI anuvAda : phira se nagara ke sabhI gAruDiko ko bulAyA gayA to bhI zrIkAntA uThakara ThIka nahIM ho skii| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : etyaMtarammi keNavi paoyayeNaM samAgao tattha / ghaNadevo aha pecchai samAulaM pariyaNaM savvaM / / 182 / / saMskRta chAyA : atrAntare kenApi prayojanena samAgatastatra / dhanadevo'tha prekSate samAkulaM parijanaM sarvam / / 182 / / gujarAtI anuvAda :___aTalIvATa mAM koI kAraNa thI dhanadeva tyAM Avyo ane adhA lokone AkULa vyAkULa joyaa| hindI anuvAda : itane meM kisI kAraNa se dhanadeva vahA~ AyA aura logoM ko AkulavyAkula dekhaa| gAhA : aha darlDa siridattaM pucchai kiM mitta! AulA tubbhe? / dIsaha vihANa-muhA, aha siridatto imaM bhaNai / / 183 / / saMskRta chAyA : atha dRSTvA zrIdattaM pRcchati kiM mitra! AkulA yUyam / dazyadhvaM vidrANamukhAH, atha zrIdatta idaM bhaNati / / 183 / / gujarAtI anuvAda : joIne zrIdatta ne pUchayu ke mitra tame AkULa vyAkULa (dekhAo) cho ane udAsa cho. tyAre zrIdatte kahyu ke... hindI anuvAda : dekhakara zrIdatta se pUchA ki mitra tuma kyoM Akula-vyAkula aura udAsa ho taba zrIdatta ne kahA.... gAhA : sirikaMtA maha bhagiNI kannA sappeNa ajja datti / na u jIvAvai kovi hu teNamhe AulA mitta! / / 184 / / annaM c| nemittieNa puvvaM AiTuM Asi sappa-DasiyaM jo| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjIvissai eyaM hohI eyAe so bhattA / / 185 / / saMskRta chAyA : zrIkAntA mama bhaginI kanyA sarpeNA'dya daSTeti / na tu jIvayati ko'pi khalu tena vayamAkulA mitra! / / 184 / / anyacca / naimittikena pUrvamAdiSTamAsIt sarpadaSTAM yaH / ujjIviSyati etAM bhaviSyati etasyAH sa bhartA / / 185 / / gujarAtI anuvAda : zrIkAntA mArI bena sAMpa dvAra daMzAI che. koI tene bacAvI nathI zakyu mATe he mitra ame vyAkuNa chIo. vaNI nimittiyAo pahelAM bhAkhyu hatuM ke zrIkAntA ne jyAre sA~pa daMza mArase te vakhate ane jIvAr3anAro aino pati dhanaze / hindI anuvAda : zrIkAntA hamArI bahana ko sAMpa ne DaMsa liyA hai aura koI use bacA nahIM pA rahA isalie he mitra hama loga parezAna haiN| jyotiSIdra ne pahale batAyA thA ki zrIkAntA ko jaba sA~pa DaMsegA usa vakta ise jIvita karane vAlA isakA pati bnegaa| gAhA : eyaM ca tassa vayaNaM aliya-ppAyaM tu saMpai jAyaM / jaM sA ahiNA DakkA na ya kovi hu taM samudruvai / / 186 / / saMskRta chAyA : etacca tasya vacanamalIkaprAyaM tu samprati jAtam / yat sAhinA daSTA na ca ko'pi khalu tAM samutthApayati / / 186 // gujarAtI anuvAda : ahIM enuM vacana du paDyuM kemake sAMpe dazI lodhI che paNa koI bacAvI zakyuM nathI / hindI anuvAda : lagatA hai usakA vacana jhUThA hai kyoMki sA~pa ne DaMsa liyA hai kintu koI use bacAne meM saphala nahIM ho rahA hai| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA: dhaNadeva! tao amhaM saMpai tuTTA o jIviyavvAsA / aivallaha-bhagiNIe teNamha sogAulA dhaNiyaM / / 187 / / saMskRta chAyA : dhanadeva! tato'smAkaM samprati truTitA o! jIvitavyAzA / ativallabhabhaginyAstena vayaM zokAkulA'tizayena (bADham) / / 187 / / gujarAtI anuvAda : he dhanadeva! mArI atyanta priya bahena ne jIvavAnI AzA nathI rahI tethI anme bahuduHkhI chiis| hindI anuvAda : he dhanadeva! merI atyanta priya bahana ke jIne kI AzA nahIM rhii| isalie hama bahuta du:khI haiN| gAhA : iya so dhaNadevo saharisa-citto samullavai evaM / mA kuNa soyaM suMdara! na hoi aliyaM tayaM vayaNaM / / 188 / / saMskRta chAyA : iti zrutvA dhanadevaH saharSacittaH samullapatyevam / mA kuru zokaM sundara! na bhavatyalIkaM tad vacanam / / 188 / / gujarAtI anuvAda : A sAMbhaLI ne dhanadeve harSapUrvaka kaDaM he suMdara! tuM zoka na kara kemake te vacana jUDhuM na pdd'e| hindI anuvAda : yaha sunakara dhanadeva ne harSapUrvaka kahA, he sundara! tUM zoka na kara kyoMki vaha vacana jhUThA nahIM hogaa| gAhA : de! picchAmo tAva ya tuha bhagiNiM, teNa evamullavie / nIo tIe samIve dhaNadevo bhaNai niya-purisaM / / 189 / / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : de! (he) pazyAmastAvacca tava bhaginIM tenaivamullapite / nItastasyAH samIpe dhanadevo bhaNati nijapuruSam / / 189 / / gujarAtI anuvAda : pahelA mane tArI bahena ne jovA che, Avu dhanadeve kahayu, tyAre zrIdatta dhanadeva ne potAnI bahena pAse laI gayo, o pachI tyAre dhanadeve potAnA mANazane kaDaM. hindI anuvAda : dhanadeva ne kahA ki pahale mujhe tumhArI bahana ko dekhanA hai| taba zrIdatta dhanadeva ko apanI bahana ke pAsa le gayA aura taba dhanadeva ne apane AdamiyoM se khaa| gAhA : taM suppaiTTha-dinnaM ANesu maNiti tAhe so puriso| ghittuM lahu divya-maNiM samAgao tassa pAsammi / / 190 / / saMskRta chAyA : taM sapratiSTha-dattamAnaya maNi-miti tadA sa puruSaH / gRhItvA laghu divyamaNiM samAgatastasya pAH / / 190 / / gujarAtI anuvAda : supratiSTha ra Apela te maNI laI Avo. tyAre te mANasa te maNI laI aavyo| hindI anuvAda : supratiSTha kI vaha dI huI maNi le aao| taba vaha AdamI vaha maNi le aayaa| gAhA: vimala-salileNa sitto divva-maNI tAhe teNa nIreNa / anmokkhiyA salIla samuTThiA suha-pasuttavya / / 191 / / saMskRta chAyA : vimalasalilena sikto divyamaNistadA tena nIreNa / abhyukSitA salilaM samutthitA sukha-prasupteva / / 191 / / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : maNI dvArA siMcAyelA nirmaNa jalane zrIkAntA Upara chAMTayuM tyAre teNI sukhapUrvaka sUI ne uThI hoya tesa udhI thii| hindI anuvAda : maNi dvArA siMcita nirmala jala ko jaba dhanadeva ne zrIkAntA ke Upara chir3akA taba vaha jaise sukhapUrvaka so kara uThI ho, vaise khar3I ho gyii| aviy| tIe taM deha-gayaM sappa-visaM maNi-jaleNa saMsittaM / sukka jjhANAbhihayaM naTuM kammaMva mohaNiyaM / / 192 / / saMskRta chAyA : api ca. tasyAstaM dehagataM sarpa-viSaM maNijalena saMsiktam / zukladhyAnAbhihataM naSTaM karmeva mohanIyam / / 192 / / gujarAtI anuvAda : ane teNInAM zarIra mA raheluM jhera maNInAM pANI chAMTavA thI zukladhyAna thI mohanIya karma naSTa thAya tema naSTa thyu| hindI anuvAda : aura usake zarIra meM rahA huA jahara maNi ke pAnI ke chir3akane se aise naSTa ho gayA jaise zukladhyAna A jAne para mohanIya karma naSTa ho jAtA hai| gAhA : taM daTuM siridatto sAgara-siTThI ya harisiyA dovi / pisuNaMti tujjha esA dinA dhaNadeva! sirikaMtA / / 193 / / saMskRta chAyA : tAM dRSTvA zrIdattaH sAgarazreSThI ca harSitau dvAvapi / pizunayati tubhyameSA dattA dhanadeva! zrIkAntA / / 193 / / gujarAtI anuvAda : te joIne zrIdatta ane sAgara zeTha ghaMne khuza thayA ne kahayu ke dhanadeva kanyA zrIkAntA tane aapii| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : ___ yaha dekhakara zrIdatta aura sAgara zeTha donoM bahuta khuza hue aura 'bole ki dhanadeva! kanyA zrIkAntA ko hamane tumheM diyaa| gAhA : tatto sohaNa-lagge pariNIyA ucchaveNa mahayA u| tIe so aNuratto visaya-suhaM bhujae tatya / / 194 / / saMskRta chAyA : tataH zobhanalagne pariNItotsavena mahatA tu / tasyAM so'nurakto viSayasukhaM bhunakti tatra / / 194 / / gujarAtI anuvAda : tyAra pachI zudhdha lagna mAM moTA utsava pUrva paraNelo dhanadeva zrIkAntA mAM rAgavALo thayelo tyAM tenI sAthe viSayone sukhapUrvaka bhogave che. hindI anuvAda : usake bAda zubha lagna meM eka bar3e samAroha meM zrIkAntA ke sAtha pariNIta dhanadeva usake prati rAgayukta ho viSayoM ko sukhapUrvaka bhogatA hai| gAhA : jA tattha kaivi mAse ciTThai so tIe jovvaNAsatto / tAva ya savvaM bhaMDaM vikkIyaM tassa purisehiM / / 195 / / saMskRta chAyA : yAvat tatra katyapi mAsAn tiSThati sa tasyA yauvanAsaktaH / tAvacca sarva bhANDaM vikrItaM tasya puruSaiH / / 195 / / gujarAtI anuvAda : Ama teNInAM yauvana mAM Azakta dhanadevanA keTalAya mahInA pasAra thaI gayA ane anA puruSo var3e badho mAla paNa vecAI gyo| hindI anuvAda : usake yauvana meM Asakta dhanadeva ko kaI mahIne bIta gaye aura usake AdamiyoM dvArA unakA pUrA mAla bhI bika gyaa| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : paDibhaMDaM pihu gahiyaM saMvUDhA sayala-satthiyA tAhe / dhaNadevo Apucchai gamaNatthaM sasura-vaggaM taM / / 196 / / saMskRta chAyA : pratibhANDaM pRthu gRhItaM saMvyUDhAH sakala-sArthikAstadA / dhanadeva ApRcchati gamanAtha zvasuravarga tam / / 196 / / gujarAtI anuvAda : badhA sArthanA loko paNa javA mATe sajja thaI gayA tyAre dhanadeva javA mATe sasarA ne pUchavA gyo| hindI anuvAda : usake sArtha ke sabhI loge jAne ke lie taiyAra ho gaye taba dhanadeva jAne ke lie apane sasura se. AjJA lene gyaa| gAhA : aha bhUri-daviNa-juttA dAsI-dAsAi-pariyaNa-samaggA / sirikaMtA niya-piuNA paTTaviyA bhattuNA samayaM / / 197 / / ARTtA dAsI saMskRta chAyA : atha bhUri-dravyayuktA dAsI-dAsAdi-parijana-samagramA / zrIkAntA nija-pitA prasthApitA bharnA samam / / 197 / / gujarAtI anuvAda : khUba dravya dAsa-dAsI ane svajano sahita zrIkAntA potAnA pitA dvArA pati sAthe moklaavaai| hindI anuvAda : pracura dravya, dAsa, dAsI aura svajanoM sahita zrIkAntA apane pitA dvArA pati ke sAtha bhijvaaii| gAhA : puvvuTThi-kameNaM dhaNadevo gruy-stth-priyrio| calio niya-nayarammi kusagganayarAu suha-divase / / 198 / / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : pUrvodiSTa-krameNa dhanadevo gurukasArtha-parivaritaH / calito nijanagare kuzApranagarAt zubha-divase / / 198 / / gujarAtI anuvAda : pUrva mAM kahelA krama thI moTA sArthanI sAthe dhanadeva sArA divase kuzAya nagara thI potAne gAma javA nIkalyo. hindI anuvAda : pUrva meM kahe gae krama se vizAla sArtha ke sAtha dhanadeva zubhadina meM kuzAgranagara se apane gA~va ke lie niklaa| gAhA : aha kamaso saMpatto sIha-guhAsanna-bhU-paesammi / AvAsiyammi satye dhaNadevo ciMtae evaM / / 199 / / saMskRta chAyA : atha kramazaH samprAptaH siMhaguhAsanna- bhUpradeze / AvAsite sArthe dhanadevacintayatyevam / / 199 / / gujarAtI anuvAda : * krama thI siMha guphAnI najIkanAM pradeza mAM sArtha jyAre rokAyo tyAre dhanadeve vicAryu ke.. hindI anuvAda : krama se siMha guphA ke najadIka pradeza meM jaba sArtha rUkA taba dhanadeva ne vicAra kiyA ki... gAhA : taiyA pallI-vaiNA bhaNio u ahaM avassameMteNa / AgaMtavvaM tumae maha biha-heTati tA ihiM / / 200 / / saMskRta chAyA : tadA pallIpatinA bhaNitastu ahmvshymaaytaa| AgantavyaM tvayA mama dhRtihetumiti tasmAdidAnIm / / 20 / / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : te vakhate palIpatio mane kahayuM hatuM ne meM javAba Apyo hato ke vaLatI vakhate hu~ AvIza to have mAre tenA saMtoSa khAtara javU jois| hindI anuvAda : usa samaya pallIpati ne mujhase kahA thA aura maiMne javAba bhI diyA thA ki lauTate samaya maiM aauuNgaa| to mujhe unake saMtoSa ke lie vahA~ jAnA caahie| gAhA : AsannA sA vaTTai pallI tA sigdhameva gacchAmi / daThUNa suppaiTTha puNaravi ihamAgamissAmi / / 201 / / saMskRta chAyA : AsannA sA vartate pallI tasmAt zIghrameva gacchAmi / dRSTvA supratiSThaM punarapi ihA''gamiSyAmi / / 201 / / gujarAtI anuvAda : vaLI te pallI ahIM najIka mAM ja che tethI huM hamaNA ja jaU ane supratiSTha ne maLI ne pAcho AvI jiish| hindI anuvAda : vaha pallI yahA~ se najadIka meM hai| maiM abhI vahA~ jAtA hU~ aura supratiSTha ko milakara vApasa A jaauuNgaa| gAhA : iya ciMtiUNa kaivaya-purisa juo vesarIe ArUDho / saMpatto aha pecchai sIha-guhaM savvao daLaM / / 202 / / aviy| saMskRta chAyA : iti cintayitvA katipaya-puruSayukto vesaryAmArUr3haH / samprApto'tha prekSate siMhaguhAM sarvataH dagdhAm / / 202 / / gujarAtI anuvAda : Ama vicATIne thoDA puruSonI sAthe hu vesI Upara besI ne siMha guphA pAse Avyo tyAre siMha guphA ne cAre bAjuthI baLelI joii| hindI anuvAda : aisA vicAra kara thor3e logoM ke sAtha vesarI para baiTha kara siMha guphA ke pAsa dhanadeva pahuMce taba unhoMne dekhA ki siMha guphA cAro ora se jalI huI hai| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA: aviy| jAlAluMkhiya-nivaDiya-go-mahisa-karaMka-kaliya-peraMtaM / peraMta-sattha-viNihaya-haya-ruhira-pavAha-duggaMdhaM / / 203 / / saMskRta chAyA : api c| jvAlAdagdha-nipatita-gau-mahiSa-karaka-kalitaparyantam / paryanta-zastra-vinihata-haya-rudhira-pravAha durgandham / / 203 / / gujarAtI anuvAda : vaLI jvALA thI baLelA par3atA gAya, bhaiMsanA hAipiMjaro tathA zastra thI haNAyelA ghoDA ane tenA lohInA pravAha thI durgandhavALA... hindI anuvAda : agni kI jvAlA se jalakara gire hue gAya, bhaiMsoM ke hAr3a piMjara tathA zastroM se mAre gae ghor3e aura unake rakta pravAha se uThatI. durgandha vAlI... gAhA : duggaMdha-dharaNi-nivaDiya-bhaDa-maMsa-vasA pasatta-bahu-suNahaM / suNaha-bhaya-mukka-mANusa-karaMka-siva-mukka phekkAraM / / 204 / / saMskRta chAyA : durganyadharaNinipatitabhaTa-mAMsavazAprasaktabahuzanakAm / zunaka-bhayamuktamAnuSakarakazivamuktaphetkAram / / 204 / / gujarAtI anuvAda : durgandhavALI jamIna Upara par3elA suTo nA mAMsa, carabI mAM Azakta ovA ghaNA kUtarAo tathA o kUtarA nA bhaya thI chor3I dIdhA che manuSyonA hAr3a piMjaro jeNe svA ziyALiyAo nA lavArA vALu. hindI anuvAda : durgandhavAlI jamIna para par3e hue vIroM ke mAMsa, vasA meM Asakta aise bahuta se kuttoM tathA ina kuttoM ke bhaya se jina manuSyoM ke hAr3a piMjara ko chor3a diyA hai, aise siyAroM ke phetkAra vAle... Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : phekkAra-savaNa saMtaTTha-bhIru-uDDINa-giddha-sisu-nivahaM / sisu-nivaha-hattha-saMdaGga-bhilla-juvaIhiM duSpicchaM / / 205 / / saMskRta chAyA : phetkAra-zravaNasantrastabhIsaDDInagRzizunivaham / zizunivahahastasandagdhabhillayuvatibhirduSprekSyam / / 205 / / gujarAtI anuvAda : o lavArAnA sAMdhaNavAthI bAsa pAmelA ane DI ne ur3atA gIdhanA baccAo nA samudAya thI vyApta ane vaLI bALakonAM samUdAya che jenA hAtha mAM avA vaLI gayelI zrIla yuvatio bar3e na joI zakAya aq... hindI anuvAda : siyAroM kA vaha phetkAra sunakara du:khI aura Dare giddha ke baccoM ke jhuMDa se vyApta, bAlakoM kA samUha jinake hAtha meM hai, aisI bana gaI bhIla yuvatiyA~ bhI jise na. dekha sakeM vaise... gAhA : duppicch-jlnn-jaalaa-pltttth-bhilloh-bhvnn-biibhcchN| bIbhaccha-jalaNa-kavaliya-maya-mANusa-saya samAinnaM / / 206 / / saMskRta chAyA : duSprekSyajvalanajvAlApluSTabhillaughabhavanavIbhatsam / vIbhatsajvalanakavalitamRtamanuSyazatasamAkIrNam / / 206 / / gujarAtI anuvAda : saLagatI jvAlAoM dvArA bhasmIbhUta zrIlonA samudAyanA bhavano thI bhayaMkara ane vaLI bhayaMkara jvAlAoM bar3e barakhAto saiMkar3o marelA manuSyoM thI vyApta. hindI anuvAda :____ muzkila se dekhA jA sake aisI sulagatI huI jvAlA se bhasmIbhUta bhIloM ke samudAya ke gharoM se nikalatI vIbhatsa jvAlAoM se bhare hue saikar3oM manuSyoM se vyApta.. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : taM da8 dhaNadevo evaM vajjarai hA! kimeyaMti / aivisamAvi hu pallI keNa imA haMdi! daDatti / / 207 / / saMskRta chAyA : tAM dRSTvA dhanadeva evaM kathayati hA kimetaditi? / ativiSamA'pi khalu pallI keneyaM handi dagdheti / / 207 / / gujarAtI anuvAda : te joIne dhanadeva bolyo ararara... A ghadhu zuM thayu? ATalI durgama avI A pallI ne koNe slgaadii| hindI anuvAda : yaha dekhakara dhanadeva ne kahA, are yaha saba kyA ho gyaa| itanI viSama aisI isa pallI ko kisane jalAkara barbAda kiyA? gAhA : etthaMtarammi keNavi karaMka-majjha-ThieNa vajjariyaM / dhaNadeva! ehi etto ahayaM so devasammotti / / 208 / / saMskRta chAyA : atrAntare kenA'pi karaka-madhyasthitena kathitam / dhanadeva! ehIto'hakaM sa devazarmeti / / 208 / / gujarAtI anuvAda : aTalI vAra mAM kATamALanAM madhyamAM rahelA koisa kahUM, he dhanadeva tuM A ghAju Ava huM devazamA chu| hindI anuvAda : itane meM asthipaMjara ke bIca meM rahA huA kisI ne kahA, he dhanadeva! tuma isa tarapha Avo maiM devazarmA huuN| gAhA : palicchinna-calaNa-juyalo guru-phrnn-ghaay-jjjriy-deho| gADhaM tisAbhibhUo ajjavi ciTThAmi jIvaMto / / 209 / / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : paricchinna-caraNa-yugalo guru-praharaNaghAta-jarjaritadehaH / gADhaM tRSAbhibhUto'dyA'pi tiSThAmi jIvan / / 209 / / gujarAtI anuvAda : kapAyelA caraNavALo ane ghaNA zastroMnA ghAta thI haNAyelo jarjarita dehavALo atyaMta tarasyo hu~ hajI jIvaM chu| hindI anuvAda : kaTe paira tathA aneka zastroM se hata jakhmI zarIra vAlA tarasatA maiM abhI jIvita huuN| gAhA: taM souM dhaNadevo purisaM paTTaviya pANiya-nimittaM / aiguru-visAya-jutto patto aha tassa pAsammi / / 210 / / saMskRta chAyA : taM zrutvA dhanadevaH puruSaM prasthApya pAnIyanimittam / atiguruviSAdayuktaH prApto'tha tasya pArthe / / 210 / / gujarAtI anuvAda : sa sAMbhaLIne dhanadeve pANImATe eka mANasane mokalyo ane pote khUba udAsa cahere devazarmA nI pAse aavyo| hindI anuvAda : yaha sunakara dhanadeva ne pAnI lAne ke lie eka AdamI ko bhejA aura svayaM atyanta udAsa, devazarmA ke pAsa aayaa| gAhA : bhaNiyaM dhaNadeveNaM sAhasu bho! keNa vilasiyaM eyaM / so kattha suppaiTTho aha so saNiyaM samullavai / / 211 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM dhanadevena kathaya bho! kena vilasitametad / sa kutra supratiSTho'tha sa zanaiH samullapati / / 211 / / gujarAtI anuvAda :____ pachI dhanadeve pUchayu koNe A badhuM karyu ane supratiSTha kyAM che| tyAre devazarmA e dhIre thI kaa| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : bAda meM dhanadeva ne pUchA, yaha saba kisane kiyA aura supratiSTha kahAM hai? taba devazarmA ne dhIre se kahA / gAhA : etto taiyammi diNe siddhapurAo samAgao puriso / egaMtammi ya siddhaM teNa imaM palli - nAhassa / / 212 / / saMskRta chAyA : itastRtIye dine siddhapurAt samAgataH puruSaH / ekAnte ca ziSTaM tenedaM pallinAthasya / / 212 / / gujarAtI anuvAda : Aja thI cIje divase siddhapura thI oka puruSa Avyo hato. ekAnta mAM teNe pAllIpatine A pramANe kayuM / hindI anuvAda : Aja se tIna dina pahale siddhapura se eka AdamI AyA thaa| usane ekAnta meM pallIpati ko bulAkara isa prakAra bolaa| gAhA : kumara! ahaM paTThavio tuha piu-vara maMti- sumai - nAmeNa / bhaNiyaM ca teNa, evaM sAhejjasu suppaTThassa / / 213 / / saMskRta chAyA : kumAra! ahaM prasthApitastava pitRvara-mantrI - sumatinAmnA / bhaNitaM ca tena etad kathayasva supratiSThAya / / 213 / / gujarAtI anuvAda : he kumAra, tArA pitAno mukhyamaMtrI sumatio mane mokalyo che ane tane A pramANe kahevA kahyuM che / - hindI anuvAda : he kumAra! tumhAre pitA ke mukhyamantrI sumati ne mujhe yahA~ bhejA hai aura tumase isa prakAra kahane ko kahA hai| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : suggIvassiha ranno atisuraya-pasaMga-dosao jaao| khaya-vAhI teNa imo cei khaNa-jIviyavvotti / / 214 / / saMskRta chAyA : sugrIvasyeha rAjJo'tisurata-prasaGga-doSato-jAtaH / kSaya-vyAdhistenA'yaM tiSThati kSaNa-jIvitavya iti / / 214 / / gujarAtI anuvAda : sugrIva rAjA atyaMta kAmavAsanA thI kSaya rogathI pIDAyelA, aMtima avasthA bhogavI rahayA che. hindI anuvAda : __ sugrIva rAjA ati kAmavAsanA yukta hone se kSaya roga se pIr3ita apanI antima avasthA bhoga rahA hai| gAhA : esovi suraha-kumaro saMtAvai sayala-payai-vaggaM tu / dussIlo ullaMTho asanma-bhAsI akajja-rao / / 215 / / saMskRta chAyA : eSo'pi surathakumAraH santApayati sakala-prakRti-varga tu / duHzIla ullaNTho'sabhyabhASyakAryarataH / / 215 / / gujarAtI anuvAda : ane suratha kumAra badhI prajA ne saMtApe che vaLI te duHzIla, ullaMTha, asadhyavANI ane akArya karanAro che. hindI anuvAda : aura suratha kumAra sampUrNa prajA ko kaSTa detA hai| vaha atyanta caritrahIna, udaMDa, asabhya vacana vAlA aura na karane vAlA kArya karane vAlA hai| gAhA : taha eyassa virattA sAmaMta-mahaMtamAiyA svve| rajja-sirIe ajogo, taM ceva ya kumara! jogo si / / 216 / / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : tathA etasya viraktAH sAmanta-mahantAdikAH sarve / rAjyazriyA ayogyaH, tvameva ca kumAra yogyo'si / / 216 / / gujarAtI anuvAda :- . tathA sAmanta mahaMta badhA anAthI kaMTALI gayA che. tethI he kumAra! tame rAjyalakSmI ne yogya cho| hindI anuvAda :___tathA sAmanta, mahaMta sabhI usase parezAna ho gae haiN| isalie he kumAra! tuma rAjya lakSmI ke yogya ho| gAhA : tujjha puNa vahaTThAe kaNagavaIe, pabhUya-vikkhevo / paThThavio tA tumae rakkheyavvaM niya-sarIraM / / 217 / / saMskRta chAyA : tava punarvadhArtha kanakavatyA prabhUta-vikSepaH / prasthApitastAvattvayA rakSitavyaM nija-zarIram / / 217 / / gujarAtI anuvAda : tamane mAravA mATe kanakavatIra moTu sainya mokalyuM che tethI tamAre tamAro jIva bcaavvo| hindI anuvAda : tumheM mArane ke lie kanakavatI ne bar3I senA bhejI hai| isalie tuma apanI jAna bcaao| gAhA : evaM ca jAva sAhai so puriso bhaha! palli-nAhassa / tAva ya so vikkhevo pabhUya-raha-turaya-pAikko / / 218 / / sahasacciya saMpatto samaMtao veDhiyA imA pllii| aha bhilla-nivaha-sahio nIhario suppaiTThovi / / 219 / / saMskRta chAyA : evaJca yAvat kathayati sa puruSo bhadra! pallinAthAya / tAvacca sa vikSepaH prabhUta-ratha-turaGga-padAtiH / / 218 / / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasaiva samprAptaH samantato veSTiteyaM pllii| atha bhillanivahasahito niHsRtaH supratiSTho'pi / / 219 / / yugmm|| gujarAtI anuvAda :___ATo pelo puruSa palIpatine kaheche aTalI vAramA to puSkaLa ratha ghor3A ane pAyadala sAthenuM lazkara AvI paGyu ane aTalI vAramAM to AkhI pallIne lokora gheTI lIdhI tyAre bhIlanA samudAya sAthe supratiSTha paNa bahAra aaro| hindI anuvAda : itanA usa AdamI ne pallIpati se kahA tabhI puSkala ratha, ghor3A aura paidala ke sAtha senA A gayI, aura itane meM unhoMne samasta pallI ke logoM ko ghera liyA tabhI bhIla samudAya ke sAtha supratiSTha bhI bAhara aaye| gAhA : bahu-jaNa-saMhAra-karaM laggaM AohaNaM mahA-ghoraM / nihayA bahavo bhillA vijiyA amhe parabaleNaM / / 220 / / saMskRta chAyA : bahujana-saMhArakaraM lagnamAyodhanaM mahAghoram / nihatA bahavo bhillA vijitA vayaM parabalena / / 220 / / gujarAtI anuvAda : ghaNA lokono nAza karanArthI abu ghora yuddha thayuM, ghaNA bhIlo marAyA ane ame zatru sainya bar3e hAryA. hindI anuvAda : aneka logoM kA nAza karane vAlA yuddha huaa| aneka bhIla mAre gaye aura hama zatru kI senA se hAra ge| gAhA : gahiUNa tao sAraM savvaM DahiUNa sIhaguhameyaM / kAuM haya-vippahayaM viNiggayaM para-balaM tatto / / 221 / / saMskRta chAyA : gRhItvA tataH sAraM sarva dagdhvA siMhaguhAmimAm / kRtvA hata-viprahataM vinirgataM parabalaM tataH / / 221 / / Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : tyAra pachI sArI vastu laIne siMha guphAne cAre bAjuthI cALI nAkhI ane katleAma karIne zatrunuM sainya jatuM rahayuM / hindI anuvAda : isake bAda sArA sAmAna lekara siMha guphA ko cAro tarapha se jalA diyA aura bhayaMkara katleAma kara zatru ke sainika cale ge| gAhA : ahayaMpi hu jujhaMto eyamavatthaMtaraM ihaM patto / dhaNadeva! neva jANe kiM jAyaM suppaiTThassa / / 222 / / saMskRta chAyA : ahamapi khalu yudhyamAna etadavasthAntaramiha prAptaH / dhanadeva! naiva jAnAmi kiM jAtaM supratiSThasya / / 222 / / gujarAtI anuvAda : he dhanadeva! huM paNa yuddha karatA AvI avasthA ne prApta thayo chu ane supratiSTha ne zuM thayuM te huM jANato nthii| hindI anuvAda : he dhanadeva! maiM bhI yuddha karatA huA isa avasthA ko prApta ho gayA aura supratiSTha kA kyA huA? maiM nahIM jaantaa| gAhA : paMca-namokkAro aha dino sammatta-vaya-sameo se / teNavi ya bhAva-sAraM puNaruttaM bhaNiumADhatto / / 223 / / saMskRta chAyA : paJcanamaskAro'tha dattaH samyaktvavratasametastasmai / tenA'pi ca bhAvasAraM puNaruktaM bhaNitu-mArabdhaH / / 223 / / gujarAtI anuvAda : dhanadeve samyaktva vrata pUrvaka devazarmA ne namaskAra mahAmaMtra Apyo ane devazarmA paNa dhAvapUrvaka svIkArIne bolyo| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : dhanadeva ne samyaktva vrata pUrvaka devazarmA ko namaskAra mahAmantra diyA aura devazarmA ne bhI use bhAvapUrvaka svIkAra karate hue khaa| gAhA : etthaMtarammi puriso salilaM cittUNa Agao tattha / ghaNadevo bhaNai tao piyasu jalaM devasamma! imaM / / 224 / / saMskRta chAyA : atrAntare puruSaH salilaM gRhItvA''gatastatra / dhanadevo bhaNati tataH piba jalaM devazarman! idam / / 224 / / gujarAtI anuvAda : sTalIvAra mAM dhanadevano mANasa tyAM pANI laIne Avyo aTale dhanadeve kahayuM ke he devazarmA pANI pI. hindI anuvAda : ___ itanI dera meM dhanadeva kA AdamI vahA~ pAnI lekara A gyaa| taba dhanadeva ne kahA he devazarmA! pAnI piio| gAhA : aha so jalaM pibaMto aitnnhaa-susiy-taaluyttnno| guru-veyaNA-parigao sahasA pANehiM paricatto / / 225 / / saMskRta chAyA : atha sa jalaM pibannatitRSNAzuSkatAlukatvataH / guruvedanA-parigataH sahasA prANaiH parityaktaH / / 225 / / gujarAtI anuvAda :___ pANI pItAM pItAM ati sUkAI gayelA avA tALavA vALo khUbaja vedanAyukta devazarmAle prANa tyAga kryo| hindI anuvAda : pAnI pIte-pIte ati sUkha gae tAlU vAle kaSTa se chaTapaTAte devazarmA ne prANa tyAga kiyaa| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : dhaNadevovi hu aiguru- sogo DahiUNa tassa taM dehaM / savvaMpi samara - bhUmiM joyAvaha niyaya- purisehiM / / 226 / / saMskRta chAyA : dhanadevo'pi khalvati guruzoko dagdhvA tasya taM deham / sarvamapi samarabhUmiM darzayati nijakapuruSaiH / / 226 gujarAtI anuvAda : khUba duHkhI thayelo dhanadeva anA dehano agni saMskAra karIne AkhI yuddhabhUmi potAnA mANaso jor3e joii| hindI anuvAda : atyanta duHkhI hue dhanadeva ne unake (devazarmA) zarIra kA antima saMskAra karane ke bAda pUrI yuddha bhUmi ko apane AdamiyoM ke sAtha dekhA / gAhA : na ya katthai uvaladdhaM karaMkamettaMpi palli - nAhassa / tatto ciMtai eso hA! dhI! vihiNo vilasiyassa / / 227 / / saMskRta chAyA : na ca kvacidupalabdhaM karaGkamAtramapi pallinAthasya / tatazcintayatyeSa hA! dhig ! vidhervilasisya / / 227 / / gujarAtI anuvAda : kyAMya paNa pallIpatInA supratiSThanuM hAr3a piMjara jovA na maLyu aTle dhanadeva ciMtA karavA lAgyo ke dhikkAra che A vidhinA vilAsane / hindI anuvAda : pallI meM kahIM bhI supratiSTha kA hAr3a paMjara dekhane ko nahIM milA isalie dhanadeva ko cintA hone lagI ki vidhi kI isa vyavasthA para dhikkAra hai| gAhA : tArisa - guNa - juttassavi sarala-sahAvassa suppaiTThassa / nigghiNa - kaNagavaIe hA! hA! kaha dAruNaM vihiyaM ? / / 228 / / saMskRta chAyA : tAdRza- guNayuktasyA'pi saralasvabhAvasya supratiSThasya / nirghRNakanakavatyA hA ! hA! kathaM dAruNaM vihitam / / 228 / / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : AvA zreSTha guNavALo, sarasa svadhAvavAlA ovA supratiSTha no krUra kanakavatI e kevo karuNa aMjAma lAvI diiyo| hindI anuvAda : itane zreSTha guNavAle sarasa svabhAvavAle supratiSTha ko krUra kanakavatI ne kaise karuNa aMjAma taka pahu~cA diyaa| gAhA : mAiMdajAla-sarisaM savvaM eyammi haMdi! saMsAre / khaNa-diTTha-naTTha-rUvaM SaNa-pariyaNa-jIviyavvAiM / / 229 / / saMskRta chAyA : mAyendra-jAla-sadRzaM sarvametasmin handi! saMsAre / kSaNadRSTa-naSTarUpaM dhanaparijana-jIvitavyAdini / / 229 / / gujarAtI anuvAda : kharekhara saMsAra mAM badhuM mAyA ane indrajAla samAna che. kSaNa vAra mAM dhana, parijana, jIvana hatuM na hatuM thaI jAya ch| hindI anuvAda : isa saMsAra meM saba kucha mAyA aura indrajAla ke samAna hai| kSaNa bhara meM dhana, parijana, jIvana jo thA, aba nahIM rahatA hai| gAhA : na ya najjai kiM jAyaM mahANubhAvassa suppaiTThassa / kiM jIvai ahava mao saMgAme ettha jujjhaMto? / / 230 / / saMskRta chAyA : na ca jJAyate kiM jAtaM mahAnubhAvasya supratiSThasya / kiM jIvati athavA mRtaH saMgrAme'tra yudhyamAnaH? / / 230 / / gujarAtI anuvAda : zI khabara mahAnubhAva supratiSThanuM zuM thayu? saMgrAma mAM lar3atAM te jIve che ke maryo. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : kyA khabara mahAnubhAva supratiSTha kA kyA huA ? saMgrAma meM lar3ate jIvita haiM ki mara gae kucha patA nahIM / gAhA : emAi ciMtayaMto dhaNadevo Agao nije satye / aha kamaso saMpatto satya- juo hatyiNapurammi / / 231 / / saMskRta chAyA : hue evamAdi cintayan dhanadeva Agato nije sArthe / atha kramazaH samprAptaH sArthayuto hastinApure / / 231 / / to gujarAtI anuvAda : A pramANe vicAratAM dhanadeva potAnA sArthamAM Avyo ane krame karIne sArtha sAthai hastinApura pahoMcyo / hindI anuvAda : isa prakAra vicAra karatA huA dhanadeva apane sArtha meM lauTa Aye aura bAda meM sArtha ke sAtha hastinApura A ge| gAhA : tuTThA o jaNaNi jaNayA savve ANaMdiyA vayaMsA se / sohaNa divase bahuyA pavesiyA niyaya gehammi / / 232 / / saMskRta chAyA : tuSTau o! jananI janakau sarve AnanditA vayasyAstasya / zobhanadivase vadhU pravezitA nijakagehe / / 232 / / gujarAtI anuvAda : mAtA, pitA, mitro badhA khuza thayA ane saMtoSa pAmyA. sArA divase gharamA putra vadhUno praveza karAyo / hindI anuvAda : mAtA, pitA, mitra sabhI dhanadeva ke Ane se khuza ho gae aura unheM saMtoSa milaa| zubha dina dekhakara ghara meM bahU ko praveza karAyA gyaa| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhA : aha puvva siNeheNaM sirikaMtA saasuyaainnunnaayaa| niya-ceDi-juyA pattA kamalAvai-devi-gehammi / / 233 / / saMskRta chAyA : atha pUrvasnehena zrIkAntA zvazravA'nujJAtA / nija-ceTiyuktA prAptA kamalAvatI-devI-gehe / / 233 / / gujarAtI anuvAda : A bAju pUrvanA sneha thI zrIkAntA potAnA sAsunI AjJA laIne potAnI dAsI sAthe kamalAvatI rANInAM mahela mAM gii| hindI anuvAda : idhara pahale ke prema ke kAraNa zrIkAntA apane sAsa kI AjJA lekara kamalAvatI rANI ke mahala meM apanI dAsI ke sAtha gii| gAhA : daTuM puvva vayaMsi viyasiya-muha-paMkayA mhaa-devii| aigaruya-siNeheNaM uThThiya AliMgae eyaM / / 234 / / saMskRta chAyA : dRSTvA pUrvavayasyAM vikasita-mukha-paGkajA mahAdevI / atigurukasnehenotthAya aalinggtyetaam||234|| gujarAtI anuvAda : potAnI nAnapaNAnI sakhI joIne kamalAvatI vikasita mukhachapI kamaLa vALI mahAdevI atyaMta harSapUrvaka zrIkAntA ne bheMTI pdd'ii| hindI anuvAda : apane bacapana kI sakhI ko dekhakara khile kamala ke phUla kI taraha kamalAvatI mahAdevI atyanta harSapUrvaka zrIkAntA ke gale lgii| gAhA: bhaNai ya vayaMsi! ukkaMThiyAe diTThA pbhuuy-kaalaao| aisohaNaM hi jAyaM jaM sAsurayaMpi tuhavi ettha / / 235 / / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : bhaNati ca vayasye! utkaNThitayA dRSTA prabhUtakAlAt / atizobhanaM hi jAtaM yat asuragRhamapi tavApyatra / / 235 / / gujarAtI anuvAda : ane bolavA lAgI ke sakhI ghaNA samayanI utkaMThA pachI tane joii| bahu sAraM thayu ke tAruM sAsalaM paNa ahIM che| hindI anuvAda : aura kahane lagI ki sakhI bahuta samaya se tumheM dekhane kI icchA ke bAda dekhii| yaha bahuta acchA hai ki tumhArI sasurAla bhI yahIM hai| gAhA : jaM tumae diThAe diTuM mannAmi pii-haraM savvaM / iya bhaNiuM devIe uciya-pavittI kayA tIe / / 236 / / saMskRta chAyA : yat tvayi dRSTAyAM dRSTaM manye pitRgRhaM sarvam / / iti bhaNitvA devyocita-pravRttiH kRtA tasyAH / / 236 / / gujarAtI anuvAda : tane joIne mane mATuM piyara ahIM hoya ama lAge che, Ama kahIne devIsa zrIkAntA mATe ucita vyavasthA kii| hindI anuvAda : tumheM dekhakara merA bhI pIhara yahI ho aisA hameM lagatA hai| aisA kahakara devI ne zrIkAntA ke lie ucita vyavasthA kii| gAhA : uvaviThThAo donivi kusala-pavittI ya sAhiyA savvA / khaNamegaM saMbhAsaM kAUNa bhaNai sirikaMtA / / 237 / / saMskRta chAyA : upaviSTayoH dvayorapi kuzala-pravRtti kathitA sarvAH / kSaNamekaM sammApaM kRtvA bhaNati mIkAntA / / 237 / / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda :____ banne beThA ane aka bIjAnI kuzaLavArtA pUchavA lAgyA. thor3I vAto kATIne zrIkAntAsa kho| hindI anuvAda : donoM baiThe aura eka dUsare kA kuzala kSema pUchane lge| thor3I bAta kara zrIkAntA ne khaa| gAhA : gacchAmi iNhi gehe tatto kamalAvaI imaM bhaNai / paidiyahaM ai! tumae AgaMtavvaM maha samIve / / 238 / / saMskRta chAyA : gacchAmIdAnIM gehe tataH kamalAvatIdaM bhaNati / pratidivasaM ayi! tvayA''gantavyaM mama samIpe / / 238 / / gujarAtI anuvAda : have mArA ghaTe jAUM chu. tyAre kamalAvatIo kahayuM he sakhI tATe dara Toja mAre tyAM AvavAnuM che| hindI anuvAda : ___ aba mujhe mere ghara jAnA hai| taba kamalAvatI ne kahA ki he sakhI! tumheM roja mere yahA~ AnA hai| gAhA : bhaNiyaM sirikatAe evaM kAhAmi evaM bhaNiUNaM / devIe aNunnAyA samAgayA niyaya-gehammi / / 239 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM zrIkAntayA evaM kariSyAmyevaM bhaNitvA / devyA'nujJAtAH samAgatA nijagehe / / 239 / / gujarAtI anuvAda : tyAre zrIkAntAsa kahayuM bhale ama kaTIza, ama kahI ne rANInI anujJA laine potAnA ghare aavii| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : taba zrIkAntA ne kahA ThIka hai aisA hI kruuNgii| aisA kahakara rAnI kI AjJA lekara vaha apane ghara A gyii| gAhA : evaM sirikatAe sasura-kule tattha acchamANIe / kamalAvaI-devIe samayaM guru-pIi-juttAe / / 240 / / ghaNadeveNaM samayaM visaya-suhaM sammamaNuhavaMtIe / bahuyAo aikkaMtA vAsANaM koDi-koDIo / / 241 / / saMskRta chAyA : evaM zrIkAntAyAH zvasurakule tatrAss samAnayAH / kamalAvatIdevyA samakaM guruprItiyuktayA / / 240 / / dhanadevena samakaM viSayasukhaM samyaganubhavantyAH / bahavo'tikrAntA varSANAM koTIkoTayaH / / 2413 / yugmm|| gujarAtI anuvAda :___A pramANe zrIkAntA sa potAnA sAsariyA mAM rahetA chatAM kamalAvatI rANI sAthe paNa gADha prItinI sAthe sAthe dhanadeva nI sAthe viSaya sukha ne bhogavatAM ghaNA kor3A koDI varSa pasAra kryaa| hindI anuvAda : isa prakAra zrIkAntA apane sasurAla meM rahate hue kamalAvatI rAnI ke sAtha bhI pragAr3ha prema karatI tathA dhamadeva ke sAtha viSaya sukha bhogate kitane kor3Akor3I varSa vyatIta kie| gAhA : aha annayA kayAivi riuNhAyA bhattuNA samaM suttaa.| . rayaNI-carima-jAme sumiNaM pAsittu paDibuddhA / / 242 / / saMskRta chAyA : athAnyadA kadAcidapi RtusnAtA bharnA samaM suptaa| rajanI-carama-yAme svapnaM dRSTvA pratibuddhA / / 242 / / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gujarAtI anuvAda : eka vakhata jyAre o Rtu snAna vAlI thaI pati sAthe sUtAM rAtrinA pAchalA chellA praharamAM svapna joIne jaagii| hindI anuvAda : eka dina aba vaha Rtu snAna vAlI pati ke sAtha soI thI, rAta ke pichale prahara svapra dekhakara jaga gyii| aha bhaNai mae piyayama! samiNe caMdo muheNa pvisNto| viThTho, taM dakhUNaM sahasA buddhA tao ahayaM / / 243 / / saMskRta chAyA : atha bhaNati mayA priyatama! svapne candro mukhena pravizan / dRSTaH, taM dRSTvA sahasA buddhA tato'ham / / 243 / / gujarAtI anuvAda : ___ pachI aNe kahayuM he priyatama! svapna mAM caMdrane mukha mA pravezato joIne huM jaagii| hindI anuvAda : bAda meM usane kahA, 'he priyatama! maiMne svapna meM candramA ko mukha meM praveza karate hue dekhA aura jAga gyii| .. gAhA : bhaNiyaM dhaNadeveNaM saMdari! putto bhavissae tujjha / sayala-vaNi-vagga-pavaro iya evaM sUyae sumiNaM / / 244 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM dhanadevena sandari! putro bhaviSyati tava / sakala-vaNig-varga-pravara ityevaM sUcayati svapram / / 244 / / gujarAtI anuvAda : tyAre dhanadeve kahayuM he suMdarI! tane badhA vyApArI varga mAM zreSTha svo putra thaze avaM A svapna sUcita kare che| Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindI anuvAda : taba dhanadeva ne kahA he sundarI! tumheM samasta vyApArI varga meM zreSTha putra hogA, aisA yaha svapna sUcita karatA hai| gAhA : bhaNiyaM sirikaMtAe evaM piya! hou vayaNayaM saccaM / sAsaNa-devI-pabhAvA baddho eso mae gaMThI / / 245 / / saMskRta chAyA : bhaNitaM zrIkAntayA evaM priya! bhavatu vacanaM satyam / zAsanadevI-prabhAvAt baddha eSa mayA pranthiH / / 245 / / gujarAtI anuvAda : zrIkAntAo kahayuM tamATI vAta sAcI che. zAsanadevI nA yAvathI huM A gA~Tha bAMdhU chu. hindI anuvAda : zrIkAntA ne kahA tumhArI bAta saccI hai| zAsana devI ke prabhAva se Aja yaha gA~Tha bA~dha rahI huuN| gAhA : tIe cciya rayaNIe tIe kucchiMsi gmbh-sNbhuuii| jAtA kameNa jAva ya volINA donni mAsA se / / 246 / / saMskRta chAyA : tasyAmeva rajanyAM tasyAH kukSau garbha-sambhUtiH / jAtA krameNa yAvaccA'tikrAntau mAsau tasyAH / / 246 / / gujarAtI anuvAda : teja rAtri mAM teNIne kukSimA garbha rahyo Ama kramathI teNIne ce mahInA pasAra thaI gyaa| hindI anuvAda : usI rAta usakI kokha meM garbha tthhraa| isa prakAra do mahIne bIta ge| gAhA : taiyammi puNo mAse dohalao tIe abhaya-dANammi / jAo dhaNadeveNavi siDhe so pUrio tIe / / 247 / / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta chAyA : tRtIye punarmAse dohadakastasyA abhayadAne / jAto dhanadevenA'pi ziSTe sa pUrNastasyAH / / 247 / / gujarAtI anuvAda :___zrIjA mahIne teNIne abhayadAna ApavAno dohalo thayo ane dhanadeve te pUTo kryo| hindI anuvAda : tIsare mahIne meM use abhayadAna dene vAlA dohada huA aura dhanadeva ne use pUrA kiyaa| gAhA : aha uvadhiya-ganmA pUrie dohalammI pasavaNa-samayammI AgayammI suheNa / suha-gaha-nivahammI ucca-ThANa-DiyammI saha-karaNa-mutte dArayaM sA pasUyA / / 248 / / saMskRta chAyA :athopacita-garbhA pUrNe dohade, prasavana-samaye''gate sukhena / / zubhagrahanivahe uccasthAna-sthite; zubhakaraNa-muhUrte dArakaM sA prasUtA / / 248 / / gujarAtI anuvAda :___A bAju mAM vadhatA gardhavALI, pUrNa dohadavALI teNIno prasavano samaya Ave che. ne zubhagrahano samudAya ucca sthAna mAM rahe ch| zubhakaraNa ane zubha muhUrta mAM teNIo putrane janma aapyo| hindI anuvAda : idhara bar3hate garbha aura pUrNa dohadavAlI usake prasava kA samaya AtA hai| zubha grahoM kA samudAya uccasthAna meM haiN| zubhakaraNa muhUrta meM usane putra janma diyaa| gAhA : sAhu-dhaNesara-viraiya-suboha-gAhA-samUha-rammAe / rAgaggi-dosa-visahara-pasamaNa-jala-maMta- bhUyAe / / 249 / / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esovi parisamappai sirikatA-taNaya-pasavaNo nAma / surasuMdari-nAmAe kahAe navamo pariccheo / / 250 / / saMskRta chAyA : sAdhu dhanezvara-viracita-subodha-gAthA-samUha-ramyAyAH / rAgAni (dosa) dveSa-viSadhara-prazamana-jalamantrabhUtAyAH / / 249 / / eSo'pi parisamApyate zrIkAntAtanaya-prasavano nAma / surasundarI-nAmyAH kathAyAH navamaH paricchedaH / / 250 / / gujarAtI anuvAda : sAdhu dhanezvara dvArA racita sArA bodhayukta gAthAnA samUha thI manohara rAgarUpI ali ane dveSarUpa sAMpa ne zAMta karavAmAM pANI ane maMtra samAna svo A zrIkAntAne putranA prasava nAmano surasuMdarInAma no kathAno navamo pariccheda pUrNa thyo| hindI anuvAda : sAdhu dhanezvara dvArA racita sundara bodhayukta gAthAoM ke samUha se manohara rAgarUpI agni aura dveSarUpI sarpa ko zAnta karane yogya pAnI aura mantra samAna yaha zrIkAntA ke putra kA prasava nAmaka surasundarI kathA kA nauvAM pariccheda pUrNa huaa| ***** Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adeza para dhama International School for Jain Stacies D-28. Panchsheel Enclave. New Delhi-110017, INDI Tel: 011-4079 3387 Email issis india@yahoo.co. www.isis.in RESEARCH ASSISTANTS/ASSOCIATES NEEDED URGENTLY NATIONAL International School for Jain Studies is engaged in promoting academic studies of Jainism and application of its doctrine for enhanced wellness globally. Since its inception, over 550 scholars from 25 universities of 30 Countries and similar number of high scholars from 25 universities of 30 countries and similar number of high school teachers have attended our anual 4 to 6 week residential summer programs. ISIS L now hired by number of institutes to conduct research in various aspects of Jainism and application of its three main principles namely Ahimsa, Anekant i Muinplicity of view points) and Aparigraha (non possession). Please visit www.isjs.in for more information about ISJS. METURES ISUS has immediate need for one or two researcher assistants / associates to work on its research project. Ideally the candidate will be either a Ph.D. degree program in one of these departments Philosophy/Anthropology Jainology & Comparative Studies. The candidates should be well versed denglish and the use of computers for research and writing report. e slat Dr. Shugan C Jain Chairman inly the appointment will be for a one year period likely to be gaarated for longer period. Salary stipend offered will be commensurate with the prevailing structure. Opportunities may exist for raboth within and outside India. Please apply with your CV and details of work done or unde: progress to issis india@yahoo.co.in within 20 days from the date of announcement. (Registered Charitable Trust Institution. Established on May 6 2005; (Donation made get benefit under section 80-G of Income Tax Page #169 -------------------------------------------------------------------------- Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara yaMtra-3 Bhaktamara Yantra - 3 HG buddhyA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha ! nai namo bhagavate pAhA nahI namaH svA kalA kAlA manyaHka icchati janaH sahasA grahItum? // 3 // svayaMrUpAya namaH KARORISEX kalAkalA hi jinnaannN|" paramatattvArtha bhAvakAryasiddhaye stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham / Sote lAklA prep nuhAlI -Enejaty Phule IPL AND Rddhi - OM hIM arha Namo ohijinnaannN| maMtra - U~ hIM thIM klIM blU~ nmH| prabhAva - sAre roga, zatru zAnta hote haiM tathA siradarda dUra hotA hai| Curing of diseases, especially headache and overcoming of enemies. Parshwanath Vidyapeeth, I.T.I. Road, Karaundi, Varanasi-5