Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mohana caritam. jaina granthottejaka maMDaLI.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIvastu zrImohanacaritam vairAjakSetravAsinA mahArASTrAbhijanena govindAcAryasUnunA paNDita dAmodarazarmaNA viracitam / tacca jaina granthottejaka parSadA nirNayasAgarayantrAlaye mudritam. saMvat 1952. zrImohanacaritra. --- paNDita dAmodara govindrAcArya kAnaDe emaNe racyuM, te bAlAvabAdhasahita jainagranthAttejaka maMDaLInA pramukha zA. devakaraNa mULajI bhAie muMbaImAM, jAvajI dAdAjInA "niyasAgara" presamAM chapAvI pragaTa karyuM. saMvat 1952. sane 1895. (c) kra
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ (e caritra sana 1867 nA 25 mA A pramANe rajIchara karyuM che.)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ arpaNapatrikA. neka nAmadAra guNajJa zeTha talakacaMda mANekacaMda jasTisa opha dhI pIsa. Apa jainabhAIonI sudharelI sthiti jevAne ghaNA Atura che, yuvAna jainagraMthakAranA guNanI gaNanA karI gya Azraya ApavAne aharniza agresara che, jenabhAIonI sAMsArika tathA dhArmika sthiti sudhAravAne ghaNu kALajI rAkhe che, keTalIeka kharAba rUDhione nAza karavAne tathA jainazAsananI unnati karavAne yogya madada Ape che, vaLI surata jaina nirAzrita paMDamAM tana, mana, dhanathI madata karI te kAmanI zarUAtamAM AgevAna thayA, ityAdi ityAdi kAraNene lIdhe prItipUrvaka A munirAja caritra sAthe ApanuM mubAraka nAma joDI rAkhIne magarUra thaIe chiye. graMthakartA tathA jainagraMthottejaka maMDaLI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ munirAja mahArAja zrImohanalAlajI. munirAja mahArAja zrImeAhanalAlajI, janma, saMvat 1887 vaizAkha viSe 6.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vijJApanA // viditametadviduSAM yadetasminbhArate varSe ciraMtanAni dharmapratipAdakAni darzanAni kAladoSAdanudinaM nidAghasamaye sarAMsIva tAnavaM bhajante / viralatarAcA sminsamaye svayaM samayAnusaraNena bhavikasaMghaM sanmArga prApayantaH santo'pi pratyUSe tArakApuJjA iva / tadyadi kospi maruSvamaratarurivAndhatamase pradIpa iva bhavadavadagdhAnmithyAbhinivezAndhAMr janAnupadezAmRtaM pAyayitvA samyaktvapradIpaM ca dattvAnugRhNIyAttatsa lokottaraguNabhAjanaM puruSapuGgavaH sarveSAM guNagrAhakANAM prazaMsanIyo'bhyarcanIyazca nAtra saMzItiH / sAMprataM kharataragacchanabhonabhomaNikalpAH zrImanmohanamunayaH sarvajJavacanAnuguNayuktiyuktaprabodhadAnena durjanAnAM daurjanyamapaharanta etAmavasarpiNImutsafrpaNIdezyAM vidadhate / caritameteSAmA janmataH zravaNIyamabhinandanIyamanukaraNIyaM cetyavadhArya jainagranthottejikayA parSadA protsAhitaH svayamanubhUtaM zrutaM cAnuruddhayedaM yathAmati prANayam / idaM cAlAnnirIkSya saMskaraNe sAhAyyaM dadatAM gADagiLopAhvakezavAtmajadinakarazAstriNAM mahAntamupakArabhAraM vahAmi / atra ca bhrAnteH puruSadharmatvAdyatstokaM vA bahu vA skhalitaM paridRzyeta tatsudhIbhiH kSantavyaM saMskaraNIyaM cetyalaM pallavitena / atraca prathamadvitIyasargayoryatra yatra 'saMvAda' iti padamAgacchati tatra tatra 'saMvadvarSe ' ityAdikozaprAmANyena saMvadItyetasya prayuktasyAzuddhipratipAdanaM na kAryam, bahuSu jainIyagrantheSu tathA prayuktatvAt / apica, kozakArasyApi saMvadityavyayameveti nAgrahaH / dhvanitaM cedaM taduparitanaTIkAkAreNa ' prabhavAkhyA saMvat' ityudAharaNaM dadatA mahezvareNa | anyathA ' kriyAvyayavizeSaNe ' iti liGgAnuzAsanAnurodhena 'prabhavAkhyamityevodyeta / naca tenodAharaNena pAkSikI tasya strIliGgatA dhvanyata iti amukamite saMvadItyanupapannamiti vAcyam / dRDhaM bhaktirasya 'dRDhabhaktiH' ityAdAviva liGgavizeSAbhidhAnAvivakSayA sAmAnye napuMsakasya sUpapAdatvAt bhavatyevodIritaH prayoga iti / dAmodara zarmA. mohamayyAm jJAnapaJcamyAM maGgale saMvat 1952.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJApanA. A caritranA saMbaMdhamAM TrakamAM je kaMI lakhavAnuM hatuM te saMskRtamAM lakhyuM che. te paNa saMskRta bhASAnA ajANa lokone jAhera karavAvAste bhASAmAM thoDuM lakhavAnI jarUra che ja. munirAja zrI mohanalAla mahArAjajInA ziSyanuM adhyApakatva Aja pAMca varSa thayAM meM dhAraNa karyuM che. teTalI mudatamAM prastuta caritranAyakanA je lokottara guNa mArI najaramAM AvyA tethI huM ghaNe rAjI thaye chuM. game te adhama hoya tepaNa tene dhamAM karavAnI je vacanakalA mehanamunijImAM rahI che, tevI Aja jainasaMghamAM prAyaH durlabha che. kadAca haze te eka be ThekANe ja ! zA. dharmacaMda udecaMdano saMgha suratathI pAlItANe game tyAre prastuta mahArAja zrI tenI joDe padhAryA hatA, ane huM paNa te vakhate temanA parivAramAM hatuM. mahArAja upara aparimita rAga rAkhanArA keTalAka bhavyajIe emanuM janmacaritra lakhavAvAste mane pAlItANe jatAM rastAmAM preraNA karI. pachI jenayaMttejaka maMDaLaye chapAvavAnuM kAma mAthe lIdhuM, tyAre A kAmane ghaNuM ja uttejana maLyuM. prathama A graMthanA mULanI saMskRtamAM me racanA karI, ane te mULamAtra chapAvavAno pahelo vicAra hatA; paNa badhAne lAbha thavAvAste bAlAvabodha karavAno prayana karo. bAlAvabodha kaThaNa nahIM thavAvAste mULa graMthane bhAvArtha mAtra lIdhe che. nirNayasAgaranA adhipatisAhebe A graMtha chApavAnuM kAma mArA manamAphaka karyuM che, ane navIna graMtha hovAthI je vadhAre tasdI paDI te sahana karI, vAte huM temano AbhAra mAnuM chuM. temaja bAlAvabodhanAM pusa tapAsavAnA kAmamAM zA. phatecaMda kapUMracandra lAlane ghaNuM mehanata lIdhI tethI temane paNa AbhAra mAnuM chuM. emAM je kaMI deSa rahyA hoya te sudhArI lezamAtra guNa hoya te levAnI sajajane kRpA karaze, evI huM AzA rAkhuM chuM. muMbaI, kArtika zudi 5 ne maMgaLavAra - paMDita dAmodara goviMdAcArya kAnaDe. saMvat 15ra. jainagranthajaka maMDaLInA meMbaranAM nAme. zA, devakaraNabhAI mULajIbhAI zA mULacaMda hemarAja, zArA kesarIcaMda uttamacaMda, za. mULacaMda icchAcaMda, zAtra amecaMda kasturacaMda, zA0 hemacaMda mULacaMda, zAha motIcaMda hemarAja, zAbhAIcaMda ratanacaMda.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. ||shriiH|| // namaH si'nyH|| ||ath mohanacaritam // zaMsantaM tridivapatiM na yaH zazaMsa nighnantaM dRSanapuSaM na yo nininda // yasyAsIjanuSi mahI pradarSiNIyaM . so'vyAghastrijagadino navAdanavyAt // 1 // banUvuramitA ida trijagadIzvarA nAvinaH . svarUpata zme samAstadapi ystporhitH|| ( // zrIpArzvanAtho vijayate tarAm // ) ||shriimohncritrsy saMskRte racitasya ca // // bAlAvabodhaM bodhArtha yathAmati tanomyaham // 1 // stuti karanArA saudharmedranI je bhagavAne vakhANa na karI, ane zarI2upara cAbukano prahAra karanArA tathA kAnamAM khIlI ThakanArA govALayAnI jemaNe niMdA paNa na karI. jemanA janma samaye A bhUmi (caude rAjaka) praharSiNI (ghaNuM harSavALI) thaI te badhA jIvopara mananI vRtti samAna rAkhanArA, traNe jagatanA nAtha zrI mahAvIra svAmI A asAra saMsArathI, he bhavyacho! tamArI rakSA kare. (1) A bhArata kSetramAM agaNita tIrthakara thaI gayA, ane thaze paNa. A badhA tIrtha- 1 -saMskRtamAM racelA mehanacaritro badhAne baMdha thavAvAste yathAmati bAlAvabaMdha karuM chuM. ra-praharSiNI e zabdathI A zlokano prahaNuM chaMda che ema sUcavyuM. e chaMdamAM manu 'bha, na, 1, 2,' se yAra gaeane cheso gu3 mAAve che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) mohanacarite prathamaH srgH| jagatyalanatAnyajlanayazaHprathAM pAvanI sa pArzva ida saMmatAM dizatu vaH zrute sNvidm||2|| yadIyaguNagauravAtkamalamapyagAjauravaM yadIyavacanAmRtAzururavAmucajauravam // budhairnRpasadogataiH kRtamahArhaNAgauravaM najAmi tadanArataM nayaharaM padaM gauravam // 3 // atha shriimnmhaaraaj-mohnaakhymuniishituH|| caritraM cAritrayuta-midaM prstuuyte'bhutm||4|| mahAnti santi mahatAM praNItAni mhaatmniH|| caritrANi lavitrANi ghnkrmltaatteH||5|| kare svarUpathakI sarakhAja che; topaNa je bhagavAna pUrvabhavamAM karelI ghaNI tapasyAthI bhavya lokone pavitra karanArI durlabha kIrti pAmyA, te pArzvanAtha bhagavAna A saMsAramAM tamane sAruM zrutajJAna Apo. (2) je. gurUpada; kemalatA, lAlAzapaNuM vigere guNekarIne ApaNAthI ghaNuM zreSTha che, ema vicArIne kamaLapaNa gaurava (jaDatA) pAmyuM. je gurUnI amRtasarakhI vANI sAMbhaLIne, devatAnA gurU bRhaspatie paNa gaurava (meTAI) cheDI dIdhuM. tathA rAjasabhAmAM besanArA paMDitalokoe paNa je gurUpadanI ghaNI pUjA ane gaurava (AdarasatkAra) karyo. evA bhayane dUra karanAra gurUpadanI niraMtara sevA karuM chuM. (3) zrImehanalAla mahArAjanuM caritra tathA cAritra ghaNuMja adbhuta che. enI racanA karavA vAste huM prastAvanA karuM chuM. (4) pote potAnA manamAM DAhyA samajanArA keTalAka lekoe kutarka karyo ke, moTA moTA mahAtmAoe racelAM ane kaThaNa karmarUpI jALane teDavA samartha evAM AcAryo vige 1-graMthane saMbaMdha lAvavAvAte je kahevuM paDe che te.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pahele. kimidAnIMtanasyaika-munirAjasya utttH|| prayojanamiti prAiM-manyAH ke'pi zazaGkire // 6 // tAnpratyAcamade navyAH satyaM vo vacanaM param // ekAntavAdauSTatvA-nna syAhAdikasaMmatam // 7 // api nUmaemale'khaeme mArtaeme caematAM gte|| kiM ga gAratamaso nude dIpo na yujyte||7|| tamAge'mbudhikalpe'pi nirmandAgninina kim // nAtimiSTaM ca laghu ca kaupaM pepIyate pyH||e|| tape tapanatApArtA AlyA jAnapadA api|| kiM na saudhaM smutsRjyaa-raamottjnivaasinH||10|| zataghnI zatadantrI yA tthaanyaapyaayudhaavliH|| sAstAM dUre yannidanti zatyekAntikamAgatam 11 renAM ghaNAM caritro vidyamAna che. (5) te chatAM A kALamAM vidyamAna evA eka munirAjanuM caritra racavAnuM kAraNa zuM? (6) e takane uttara A rIte che ke, he bhavyalake! ApanuM kahevuM ThIka che, paNa temAM ekAntavAdarUpa doSa hovAthI te syAdvAdi lekane mAnavA lAyaka nathI. (7) AkhA pRthvImaMDaLane viSe sUrya ugra thaIne tapato hoya tepaNa bhoMyarAmAM rahelA aMdhakArane dUra karavA mATe dIvo nahIM joIe zuM? jarUra joIye. (8) samudra jevaDuM mIThA pANInuM taLAva pAse bhareluM che, paNa tene mUkIne maMdajaTharAgnivALA loko meLuM paNa halakuM kuvAnuM pANI dUrathI maMgAvIne paNa hamezAM pItA nathI ke zuM? piye cheja. (9) garamInI mosamamAM tApathI kAyara thayelA zaheranA moTA khAnadAna lekopaNa pitAnA mahela mUkIne bagIcAmAMnI jhuMpaDImAM rahetA nathI ke zuM? rahe cheja. (10) laDAInA vakhatamAM seMkaDo mANasanA prANa haraNa karanArI moTI topa ane keTalAMka
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) mohanacarite prathamaH srgH| evamantaramAsAdya yaH kazcitpranavatyapi // satsvanyeSu prabandheSu tathAyamavadhAryatAm // 12 // kiM cAlpaguNapAtreSu guNavattvaM prakaTapya ye|| najanti satphalaM te'pi lananta iti nizcitam // 13 // punaH zrImunirAje'smin nattyA ca zradhyApi ca // ye bibhratyutkaTaM rAgaM te satphalanujo na kim // 14 // teSAM naktivivardhanAya navasaMtAnAlpanAvAya ca kAlenAdhyavasAyazuzvizato nirvANasaMpattaye // zrAH zraddadhatAM varaiH sumatiniH saMpreryamANo mudA - prastAvAgatamAjiyetra vibudhAH dAmyantu vaiyAtyakam 15 hathIAra pAse rahyAM hoya temaNe bAthabAtha bhiDIne bilakula pAse AvI laDanArA zUravIrane mAravAnA kAmamAM kaTArI nAnI che, tepaNa kevI sacoTa madata Ape che. (11) A pramANe vakhatasara koI sAdhAraNa vastu paNa moTuM kAma karavAne zaktimAna thAya che, temaja bIje moTAM moTAM ghaNuM caritro che; topaNa A caritra vakhatasara bhavyapara jarUra upakAra karaze, ema samajavuM. (12) bIjuM koI sAdhumAM thoDA guNa che, topaNa keAI purUSa ene dAna vigere ApI zraddhApUrvaka bhakti kare, ane e sAdhu uttama guNavAna che." evI zraddhA rAkhe, to te purUSa paNa jarUra svargAdi sukha pAme, evuM siddhAntavacana che. (13) ema che te dharmaupara zraddhA rAkhavAvALA je loko zrImohanalAla mahArAjajI jevA munirAjane viSe ghaNo rAga rAkhe che, ane temanI bhakti kare che, te loko svargAdi sukha pAmavAvALA nathI ke zuM? arthAt jarUra pAmazeja. (14) buddhimAna, zraddhAvAna ane dharmarAgI evA lokoe utsAhathI A caritra racavAmATe mane preraNA karI, tethI huM prastuta caritra racavA AraMbha karuM chuM. A caritra racavAnAM traNa kAraNe che. eka to A caritranA vAMcavA sAMbhaLavAthI rAgI lokonI A mahArAjajI upara bhakti vadhe, bIjuM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga pahelA. va caritrapraNayanaM kva ceyaM prAkRtA matiH // navitAsmi satAM nUna - mupadAsasya nAjanam // 16 // mahimA zrIguroryA manaso'pi na gocaraH // tadAlambAdidaM kartuM pravarte'daM suduSkaram // 17 // (5 ti prastAvaH 5) bhArate'smin dakSiNArdhe madhyakhame'bdhimatei // sauvIrAkhyo'sti viSayaH suvIrajanatAspadam // 18 // yatrAbhUvan nUrinavyAH zIlabhUSaNabhUSitAH // ramAyA yatisthAnaM haMsAlermAnasaM yathA // 10 // yasmin rAjanvati janAH prAyaH puSyaparAyaNAH // zAtamevAvedayantA-bazvApi tadeva hi // 20 // ( 6 ) e lokone dIrgha saMsAra parimita (alpa) thAya, ane trIjuM kAle karIne emanA adhyavasAya ghaNAja zuddha thavAthI nirvANanI prApti thAya. A racanAmAM mArAthI je deASa thAya tenI, he vidyajjanA ! Apa kSamA karazA. ( 15 ) A caritranI racanA te kyAM, ane mArI saMskAravagaranI tathA jaDa evI mati te kyAM! nakkI A racanA joine paMDitaleAkA mArA upahAsa (mazkarI) karaze, ema huM mAnuM chuM. ( 16 ) paNa sadgurUnA mahimA ke jenI kalpanA paNa thaI zake nahIM, tenA AzrayathI huM A ghaNuMja kaThaNa kAma karavAne taiyAra thayA chuM. ( 17 ) ( ahIM prastAvanA pUrI thaI. ) A bhArata khaMDanA dakSiNAyaneviSe jene traNa bAjuthI samudra che, evA madhyakhaMDanAmA dvIpakalpa che. te madhyakhaMDamAM sauvIra-(mathurAnA pradeza) nAme deza che. te dezanA leAkeA dhaNAja zUravIra che. (18) te dezamAM zIlavrata dhAraNa karanArA ghaNA bhavyajavA thaI gayA. haMsAnuM krIDA karavAnuM sthAnaka jema mAnasa sarAvara, tema te deza lakSmInuM krIDAsthAna hatuM. ( 19 ) te deza sArA rAjAoe rakSaNa karelA heAvAthI, tyAMnA ghaNA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) mohanacarite prathamaH sargaH / bandhanaM kusumeSveva vedanaM hATakAdiSu // kunaM svarNarUpyAdau yatra nAnyatra dRzyate // 21 // kauTilyamalakeSveva kalaGkazca kalAnidhau // kAluSyaM vArSikajale yatra nAnyatra dRzyate // 22 // do dhvaje tathA batre kampazca karikarNayoH // cintA gar3hanazAstreSu yatra nAnyatra dRzyate // 23 // karagrahaH pariNaye ratAveva kacagrahaH // citrakarmasu varNAnAM saMkaro'nyatra nekSyate // 24 // kharA lAke dharmakaraNI karavAmAM tatpara hatA, tethIja te A lAkamAM sukha bhAgavatA hatA, ane paralAkane vAste puNya gAMThe bAMdhatA hatA. ( 20 ) te dezamAM baMdhana ( phUlanuM DIcuM ) phUlaneja hatuM. paNa khIjA kAI leAkeAne baMdhanan eDI vigere- )nA saMbhava naheAtAja. kApavAnuM tathA phUTavAnuM kAma sAnA rUpAne viSeja cAlatuM hatuM. paNa ApasamAM garadana mAravI, mArapITa karavI vigere keAI divasa thatuMja naheAtuM. (21) tathA te dezamAM kuTilatA (vAMkApaNuM) te kezamAMja dekhAtI hatI. paNa prajAmAM kAinA paNa kuTila svabhAva hatAja nahIM. kalaMka ( caMdramAnI aMdara dekhAtA DAdhA) caMdramAne viSeja dekhAtuM hatuM. bIjA kAIpaNa mAsane kukarmanA dAkhekarIne kalaMka (apayazarUpI DAdhA) hatuMja nahIM. malinatA te varasAdanA jaLathIja taLAva, nadI tathA khADI vigeremAMja de khAtI hatI. paNa mANasAnA cittamAM te naheAtIja. ( 22 ) te dezamAM daMDa teA dhvajAne ane chatrane viSeja dekhAtA hatA. paraMtu rAjA taraphathI kAine daMDa thatA nahIM hatA. kaMpa ( dhrujArA ) tA hAthInA kAnane viSeja dekhAtA hatA. paNa lAkA keAInA paNa bhayekarIne kAMpatA nahAtA. ciMtA ( vicAra ) tA eka gahana zAstranIja cAlatI hatI. paraMtu AjIvikAdikanI ciMtA (kALajI) naheAtIja. (23) te dezamAM karagraha ( hasta
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarca pahele. zUnya gRhaM zAriphale mado mttmtnggje|| jAlamArgo gavAdeSu yatra nAnyatra dRzyate // 25 // galabandhaH kUpaghaTe mardanaM kuckumnyoH|| . nigamazca gajenTeSu yatra nAnyatra dRzyate // 26 // goSThA grAmopamA yasmin grAmAzca ngropmaaH|| nagarANi punarvidyA-dharazreNIsamAnyaho // 27 // gokulAni yadIyAni tiSThanti viharanti ca // ko vA hameta saMkhyAtu-mapi sNkhyaanpeiktH||2|| melApa) te vivAhamAMja dekhAtuM hatuM. paNa rAjAo kaI pAsethI karagraha eTale vere letA nahatA. keza pakaDavAnuM to ratikrIDAnA vakhateja thatuM hatuM. paNa kaI laDAI vigeremAM mANaso paraspara keza pakaDatA nahatA. varNasaMkara (raMganuM mizraNa) to citrAmaNanI kalAmAMja dekhAto hate. paNa prajAmAM varNasaMkara (uMca nIca jAtInA zarIrasaMbaMdhathI thacelI saMtati ) nahIM hatI. (24) made karIne unmatta thayelA hAthiomAMja mada jaNAtuM hatuM. paNa keI strI yA purUSa madonmatta hatAja nahIM. zUnyagRha to sokaTAMnI bAjImAMja dekhAtuM hatuM. paNa zaheramAM koInuM sunuM ghare nahotuM ja. jAlamArga (jALImAMthI jovAno rasto) to gokhane vi ja dekhAto hato. paNa prajAmAM jAlamArga eTale kUDakapaTano rasto hate ja nahIM. (25) kuvAmAMthI pANI bharatI vakhate je galabaMdha eTale ghaDAne kAMTha bAMdhatA hatA. paNa prajAmAM kaI keInuM gaLuM nahetA pakaDatA. stanonaja mardana thatuM hatuM. paNa koI koIne mArapITa karatA nahotA. hAthione ja sAMkaLathI bAMdhatA hatA. paNa gunho karyothI koInA pagamAM beDi nahIM paDatI hatI. (26) te dezamAM moTAM gAmaDA jevaDI te gAyane bAMdhavAne mATe kehoDa hatI. zaherajevaDAM te gAmaDAM hatAM, ane nagare to vaitAdyaparvata upara AvelI vidhAdharanI zreNI jevAM dekhAtAM hatAM. (27) te dezamAM gAyanAM keTalAMka ToLAM vanamAM ubhAM rahetAM
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) mohanacarite prathamaH srgH| ghaTonyo gRSTayo yasmin kAmadohyA divAnizam // yAsAM payaH piban martyaH suradhenuM tRnnaayte||she|| tatrAsti mathurA nAma mathitArinupAvitA // . rAjanvatI rAjadhAnI rAjadvandaniSevitA // 30 // tIrthe zrIzItalezasya harinAmA nRpo'navat // bahavastazanavAH pAlayanti sma yAM ciram // 31 // tatastadIye vaMze'nUnmuktAdAropamo nRpH|| nAmnA yauriti khyAto yshodhvlitaambrH||32|| yadorAviranUdyasyAM yjvNsho'tivistRtH|| zrImatA nemivinunA pAvito nijjnmnaa||33|| tathA keTalAMka ramatAM tenI gaNatarI keI sAro gaNitazAstrI paNa karI na zake. (28) jenAM avADAM ghaDA sarakhAM, evI te dezanI gAyo game te vakhate icchAmAphaka dUdha Ape che, tethI enuM dUdha pIvAvALe mANasa kAmadhenune paNa taNakhalA sarakhI gaNe che. (29) evA sauvIra dezamAM mathurAnAme rAjadhAnI che. zatrunA nAza karanArA rAjAo tenuM rakSaNa karatA hatA. duSTa rAjAno upadrava te nagarImAM koI paNa vakhate nahIM thato hato. ghaNA mAMDalika rAjAo te nagarImAM AvIne maMDalezvaranI sevAmAM rahetA hatA. (30) zrI zItalanAthane vArAmAM harinAmA rAjA thaI gaye, tenA vaMzamAM thayelA ghaNA rAjAonA tAbAmAM te nagarI ghaNA kALasudhI hatI. (31) tyAra pachI te harirAjAnA vaMza-(kula, vAMsaDa-)mAM motInA hAra je prasiddha yadurAjA thayee rAjAe potAnA yazekarIne AkAza ujvaLa karyuM. (32)evA moTA vistAravALA yaduvaMzanI utpatti te mathurA nagarImAM e harirAjAthI thaI. pachI te vaMza zrIneminAtha bhagavAne potAnA janmathI pa
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pahele. (2) yasyAM zrIjananazakhyairgaNinirvAcanAkRta // .. tadAdi prathitA loke mAdhurI vAcanA kila // 34 // madavAcI makAraH syAAkAro raagvaackH|| yannivAsI thUkaroti mAvimau mathurA ttH||35|| tasyAH pratIcyuttarasyAM gavyUtidazakAntare // puraM canpuraM nAma vidyate munimaeikatam // 36 // sukhena yatra vasati jana iitivivrjitH|| so yatra ramate virAgo virate yathA // 37 // brAhmaNA brahmaniratAH daatriyaastraannttpraaH|| vaizca yatra vANijya-1 [Gzva sevA rUTI vitra kasyo. (33) pUrvakALamAM bAra varasane dukALa paDavAthI mRtadhara sAdhuone vihAra bahuja thoDo thaI gaye. tethI sUtrono viccheda thaze evo vicAra karIne zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe A mathurA nagarImAM saMgha bhego karIne sUtronI vAcanA (sAdhuonA mukhamAMthI pATha sAMbhaLIne pustakamAM lakhavuM) karI. te divasathI mAMDIne lokomAM "mAdhurI" vAcanA prasiddha thaI (34) mArI samajamAM mathurA zabdano e artha che -"ma" e akSarane artha mada, "thue akSarane artha tyAga ane "rA'e akSarano artha rAga, je mathurA nagarImAM rahevAvALA loko mada (ahaMkAra), rAga (viSayaprIti) e beno tyAga kare che tethI e nagarInuM nAma mathurA paDI gayuM. (35) te mathurA nagarInI vAyavya (uttara-pazcima) dizAmAM vIsa gAUne che. sAdhuvaDe zobhAyamAna evuM caMdrapura (cAMdapura) nAme nagara che. (36) te nagaramAM ghaNe yA thoDe varasAda athavA agnino tathA tIDa ItyAdikano upadrava nahIM hovAthI tyAMnA rahIza loko sukhamAM rahe che. jema sAdhumAM kudaratathI vairAgya dekhAya che, tema te cAMdapura nagaramAM dharma hamezAM jovAmAM Ave che. (37) te nagaramAM brAhmaNe zAstrAbhyAsa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) monArate prathama nA svasvakarmaratA evaM dharmamArAdhya nktitH|| .. sAdhayanti caturvargatrivargavAyathAbalam // 30 // yatrAnizaM yshHkaanti-yotitaambrmemlaaH|| catuHSaSTikalAvantaH samAH padadhye'pi ca // 40 // canzatizAyimAhAtmyAH santi lokAH shsrshH|| tenedaM prathitaM loke nAmnA canpuraM kila // 41 // cakAro vakti duSkarma taM zavayati yuunH|| tena canpuraM nAmA-lanataitanmataM mama // 4 // karavAmAM, kSatriya loko bhayathI rakSaNa karavAmAM, vaizya khetI, vyApAra vagere kAmamAM, temaja zUdro traNe varNonI (brAhmaNa, kSatriya ane vaizya lekonI) sevA karavAmAM hamezAM tatpara rahe che. (38) e pramANe pitapatAnA kAmamAM tatpara evA cAreva bhaktithI dharmanI ArAdhanA karIne potAnI zaktimAphaka dharma, artha, kAma ane mokSa enI sAdhanA kare che. (39) te cAMdapuramAM rahenArA lokomAM caMdranA karatAM guNa adhika che. te e rIte-caMdra te mAtra mahinAmAM keTalIka rAtrIsUdhIja ajavALuM Ape che, ane A cAMdapuranA loko te pitAnA yazanA kiraNathI niraMtara dizA tathA AkAzane prakAzita kare che. caMdranI te mAtra zALaja kaLA che, ane e loko to cosaTha kaLAnA dhaNI che. caMdra te mAtra ekaja pakSamAM vRddhi pAme che, ne bIjA pakSamAM to kSINa thAya che. paNa e nagarInA lake to baMne pakSomAM sarakhA eTale jemanA yazanI kAnti hamezAM vadhatI rahe che evA tathA niSpakSapAtI che. evA hajAro loko A puramAM rahe che. tethI enuM caMdrapura evuM nAma lekomAM prasiddha thayuM ema lAge che. (40-41) athavA "eno artha duSkarma ane 'drane artha dUra karavAvALo, A cAMdapuramAM rahenArA leke duSkarmone dUra karavAvALA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga pahele. (11) sanADhyA nAma tatraikA jAtirasti cijanmanAm // vidyAvinayasaMpannA yasyAmudanavan vijaaH||43|| yo'syAM saMjAyate jAtau sa nA Avya iti sphuTam // svakIyaM nAma nirvakti sanADhyA tata ucyate // 44 // tasyAmeko hijanmAnU-nAnA bdrmllkH|| tasya zIlavatI nAmnA sundarI sdhrminnii||45|| balavAcI bakAraH syA-dakAreNa dyocyte|| balaM karmaripUchedi dayA ssttkaayjiivnii||46|| etAnyAM rAjate yaH sa badaraH parikIrtyate // vinAyudhaM yo jayati ripUnmallaH sa ucyate // 47 // dadhAna IdRzaM yoga-rUDhaM nAma sa vaaddvH|| . gamayannasti kAlaM sv-maartro'vivrjitH||4|| hovAthI e puranuM nAma caMdrapura paDyuM haze. (42) te cAMdapuramAM sanArA nAmathI prasiddha evI eka brAhmaNanI jAti che. e jAtimAM vidvAne chatAM vinayI evA ghaNA purUSo thaI gayA. (43) sanAya zabdano artha e che ke, "eno artha te, "nAno artha purUSa ane "ADhaya no artha mAlIka e jJAtimAM thayelA purUSo vidyAdikanA mAlIka thAya che, tethI e jJAtinuM 55 sanADhya yevU nAma 57thu hAya ? (44) te zAtimA mahama (mdAramala) nAmA eka brAhmaNa utpanna thayo. nirmaLa zILatrata dhAraNa karavAvALI suMdarInAmanI temanI strI hatI. (45) ane artha bala, "dano artha dayA ane "rane artha zobhAyamAna, karmarUpa zatrune nAza karanAruM bala ane SakAyanI rakSA karanArI dayA e bevaDekarIne je zebhe che, tenuM nAma "badare." pitAnA hAthamAM zastra nahIM hovA chatAM je zatrusono nAza recha, tenuM nAma mata. (46-47) se yathArtha nAma thA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) mohanacarite prathamaH srgH| patizuzrUSaNaratA virtaavdykrmnnH|| zAntA codAracittA ca karuNAkomalA nRzam // 4 // doSaprakaTane mUkA guNojAne ca vaagminii|| doSekSaNe tathAndhA ca guNAloke sulocanA // 50 // rahasyazravaNe'nyeSA-matIva badhirA tathA // guNAnuvAdazravaNe pttushrvnnshaalinii||51|| evaM sajuNaratnAnAM mandiraM sA tu sundrii|| kAlaM gamayati zreyaH-kAmyayAdhivinAkRtA // 5 // ekadA sA nizAzeSe sukhasuptA nirAmayA // mukhe vizantamajJAdIt pUrNamin zunAnanA // 53 // sayaH prabudhA nanAma devadevaM tato mudA // zucirbhUtvA prabujhAya garne svapnamacIkathat // 54 // 'raNa karanAra te brAhmaNa Arti ane raudra sthAnathI dUra rahIne potAne vakhata gALate hate. (48) patinI sevAmAM niraMtara tatpara, pApakarmathI dUra rahenArI, zAnta, udAra cittavALI, manamAM dayA hovAthI ghaNuMja kemaLa, koInA paNa doSa pragaTa karavAmAM muMgI, koI bIjAnA guNanuM varNana karavAmAM bahu bolakI, keInA doSa jovAmAM AMdhaLI, paNa guNa jevAmAM jhINI najaravALI, koInI guptavAta (chAnI vAta) sAMbhaLavAmAM baherI, paNa koInA guNanuM varNana kAna daIne sAMbhaLanArI, sadguNarUpa ratnono bhaMDAraja hoyanI zuM? evI te saMdarI kaMIpaNa cintA ne karatAM kalyANanI icchAthI potAno vakhata gALatI hatI. (4-10-11-52) eka vakhata saMdaramukhavALI suMdarI rAtre sukhamAM sutI hatI, tyAre tenuM zarIra nirogI hatuM. thoDI rAta bAkI rahI tyAre mukhamAM praveza karatA pUrNa caMdramAne teNue . (53) svamuM jevAbAda tarata jAgI uThIne
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga paheleA. ( 12 ) zrutvA svapnaM sa modAvi vadastrAgallakaH // prAha priyAmazrubindUnU hRdi dAraninAndadhat // 55 // diSTyA sundari sUnuste navitA bhuvanAtigaH // dhanyAsi kRtapuSyAsi navezArAdhanAdRtA // 56 // svIkRtya zirasA patyu- rvacanaM sundarI tadA // devaM guruM patiM cApi vizeSAtparyupAsta sA // 57 // sahastraM ca zatAnyaSTau paDazai tistathaiva ca // etadibdapramite vikramAdityasaMvadi // 58 // ASADhyAmuttarASADhA - gate some nizIyake // svayutaH zrImohanAtmA sundarIgarbhamAvizat // 50 // tadAdi modapUrNA sA prasannAsyA ca sundarI // satvavantamayAtmAnaM nizvikAya svayA dhiyA // 60 // teNIe zuddha thaI devAdhidevane namaskAra karyA, ane peAtAnI meLe jAgI uThelA patine svamAnI vAta kahI. (54) te svamAnI vAta sAMbhaLIne adAramala suMdarIne kahevA lAgyA. tevakhate tene ghaNAja AnaMda thayA hatA, ane harSanAM AMsu paDavAthI tenA gAla bhIMjAI gayA,te AMsu dhIme dhIme chAtIpara paDyAM, te jANe matInA hAraja paheryo hAyanI zuM? evAM dekhAvA lAgyAM. (55 ) madAramale kahyuM ke, suMdira! bahu sArUM. tane jagatamAM nAmAMkita evA putra thaze. dhanya che tane ! te pUrvabhavamAM ghaNuM sukRta karyuM che. hajI paNa tuM bhagavAnanI sevA karavAmAM tatpara rahe. (56) te vakhate patinuM vacana mAthe caDhAvInesuMdarI deva, gurU ane pati emanI pahelAM karatAM paNa vadhAre sevA karavA lAgI. (57) saMvat aDhAraso pacAzI-( 1885)nA ASADha zudI punemane divase uttarASADhA nakSatranI joDe caMdramAnA yAga Ave chate madhyarAtrIe svargathI cyavelA zrImAhanamunijInA jIve sudarInA garbhamAM praveza karyo. ( 58-59) te divasathI AraMbhIne suMdarInuM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) mohanacarite prathamaH sargaH / dvitIye mAsi sundaryAH zarIre mAnase tathA // garbhiNIlakSaNAnyevaM prADurAsan zubhAnyatha // 61 // svayaM kAryamurarIkRtyA - puSaUrjaM tu sAdarAt // paropakAra vyasanI nadi svArthamapekSate // 62 // yasmin nave'yaM sUnurme karmANi tanutAM nayet // itIvAvedayantI sA tanostAnavamAtanot // 63 // kapAyAnindriyArthIzca parigrahamayAkhilam // vamedaya mitIvAsau vamivyAjAdasUsucat // 64 // sukhaM paulikaM tvasmai naiveSadapi rocitA // itIva zaMsituM sAnU - darocakanvipIDitA // 65 // mukha prasanna ane mana AnaMdI dekhAvA lAgyuM, ane peAtAnI buddhie karIne tenI khAtrI thaI ke, huM garbhavatI chuM. (60) khIje mahine suMdarInA zarIra tathA mana upara sArAM cinha jaNAvA lAgyAM. te A rIteH--( 61 ) paheluM lakSaNa, te dahADe dahADe sukAI gaI. te uparathI mArI samajamAM ema Ave che ke, pAte sukAI jaI teNe garbhane AdarathI puSTa karyo. DIkaja che, kAraNa, paropakAra karavAnuMja jene vyasana evA manuSya svArthanI jarUra rAkhatA nathI. (62) athavA, "garbhamAM rahelA A mArA putraeja bhavamAM peAtAnAM karmone pAtaLAM karaze" e vicAra jANe duniAne dekhADavA mATeja suMdarIe peAtAnuM zarIra pAtaLuM karyuM. (63) khIjuM lakSaNa, ulaTI thavA mAMDI. mArI samajamAM ema Ave che ke, krodha, mAna vigere kaSAya; rUpa, rasa ItyAdi indriyAnA viSaya; ane dravya, strI ItyAdi parigraha e badhAMnuM mArA putra vamana(tyAga)karaze, e mananA khulAsA suMdarIe ulaTInuM bahAnuM karIne lAkeAne jaNAvyA. (64) trIjuM lakSaNa, annanI arUcI thaI gaI. mane ema lAge che ke, garbhamAM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sage pahele. ( 2 ) AcAmAmlAditapasA payiSyatyasau rajaH // itIvAmlarasAsvAde sundarI lAlasAM dadhau // 66 // garbhasthenaiva muninA mUrga yA niravAsyata // sA niryAta kiyatkAla - mavasatsundarItanau // 67 // garbhasthenaiva yatkarma rUpitaM muninAzubham // tomarAjimiSata nar3hiyAyodare kila // 68 // pUtaH pAtA kadAyaM me paya ityevamArtitaH // api puSTaM stanayugaM kilAnutkRSNacUcukam // 65 // rahelA mArA putranI pudgalika sukhaupara thoDI paNa rUcI nahIM thaze, e vAta lokeAmAM jANe prasiddha karavAne vAsteja heAyanI zuM ? suMdarI AvA arUcInA rAgathI dukhI thaI. (65) ceAthuM lakSaNa, tene khATI vastu khAvAnI icchA thaI. mane ema lAge che ke, garbhamAM rahelA mArA putra AMbilAdi tapasyA karIne karmarajane khapAvI deze. e vAta pragaTa karavAne vAsteja jANe suMdarIe khaTAzavALI vastuo khAvAupara ghaNuMja mana rAkhyuM. ( 16 ) pAMcamuM lakSaNa, te kAI kAI vakhate mUrchA (bebhAnapaNuM ) khAtI hatI. mArI kalpanAmAM ema Ave che ke, garbhamAM rahelA mAhanajIe je mUrchA (parigrahanI mamatA) manamAMthI kADhI nAMkhI, te nikaLatAM nikaLatAM suMdarInA zarIraupara thADA kALa sudhI rahI. (67) chaThThuM lakSaNa, tenA peTaupara rAmarAjI spaSTa dekhAvA lAgI. mane ema bhAse che ke, gabheMmAM rahelA mAhanajIe je azubha ( kALuM ) karma khapAvyuM teja rAmarAjInA bahAnAthI suMdarInA peTaupara pragaTa thayuM. (68) sAtamuM lakSaNa, tenA stananI DiTaLI kALI thaI gaI. e uparathI evI kalpanA thAyache ke, "suMdarInA A pavitra putra mArAmAM raheluM dUdha kyAre pAna karaze." evI AturatAthIja jANe tenAM be stana puSTa hatAM tApaNa DiTaLIpara
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) mohanacarite prathamaH srgH| garnasthasya muneH sevAM kartuM gaGgAgamatkila // sA prasekamiSAnmanye sundarImukhato'vadat // 70 // caturvidhasya saMghasya radAmeSa vidhAsyati // ztIva sundarIradA-svAdane dohadaM dadhau // 1 // dharmopadezaM vimalaM navinyo'yaM pradAsyati // ato'nukampAdidAne sundarI sasTahAnavat // 7 // garnasthenaiva muninA preritA khalu sundrii|| caturthAyekanuktAdi tapastaptumiyeSa ca // 3 // aivatsA dezanAM dAtu-miyeSa vratapaJcakam // rame vividha tIrthayAtrA saMghe saMyutA | 18 kALAM paDI gayAM. (69) AThamuM lakSaNa, suMdarInA mukhamAMthI lALa gaLavA mAMDI. te uparathI ema jaNAya che ke, garbhamAM rahelA mehanajInI sevA karavA vAste gaMgAja AvI ke zuM? te lALanuM bahAnuM karIne suMdarInA mohaDAmAMthI bahAra paDavA mAMDI. (70) navamuM lakSaNa, tene culAmAMnI rakSA (rAkha) khAvA upara prIti thaI. mArI samajamAM ema Ave che ke, e garbhamAM rahelA mohanajI kAlAntare caturvidha saMghanI rakSA (2kSaNa) karaze, e vAta lokone jaNAvavA vAsteja jANe suMdarIe rakSA (rAkha) khAvA upara mana calAvyuM. (71) dazamuM lakSaNa, tene anukaMpAdi dAna ApavAnI IcchA thaI te uparathI ema bhAse che ke, garbhamAM rahelA mohanajI kAlAMtare bhavyalokene zuddha dhamapadezanuM dAna karaze, e vAta pragaTa karavAne vAsteja jANe suMdarIne anukaMpAdi dAna devAnI icchA thaI. (72) agiAramuM lakSaNa, tene upavAsAdi tapasyA karavAnI IcchA thaI te uparathI mane ema lAge che ke, garbhamAM rahelA mohanajIe suMdarIne tapasyA karavA mATe preraNuM karI tethI ja jANe tene upavAsa, ekAzana ityAdi tapasyA karavAnI IcchA thaI. (73) bA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga paheleA. evamAdIni cihnAni zunodarkANi nUrizaH // zAtAzAtotpAdakAni sehe sAmyena sA satI // 75 // mAseSu nidhimAneSu divaseSu ca paJcasu // pratikrAnteSu sundaryAH sUtikAla upAgamat // 76 // munIgaMjabhUmite nRpativikramAchatsare 997 vAvuda gite madhau madhusume site mAdhave // tithau ca guhadaivate zazini vaizvadevaM gate tathA ghumaNimaemale'mbaratale lalATaMtape // 99 // vAvajagate vidhau makarage kuje meSage budhe kaSagate gurAvapi ca kanyakAyAM gate // 7 4. ramuM lakSaNa, tene dharmadezanA devAnI marajI thaI. teramuM lakSaNa, pAMca tratA levAnuM mana thayuM. caudamuM lakSaNa, sAthe saMdha laine tIrthayAtrA karavAnI icchA thaI. ( 74 ) e AThe laine ghaNAM garbhanAM lakSaNA suMdarIne jaNAyAM; temAMthI keTalAMka tA duHkha tathA keTalAMka sukha upajAvanArAM hatAM; paNa te badhAnuM pariNAma sArUM hatuM, tethI te satIe samatA rAkhIne badhAMe sahana karyAM. (75) garbha dhAraNa karyA pachI ATha mahinA ane pAMca divasa vItI gaye chate suMdarInA prasUtinA samaya ( janmakuMDalI ) najIka AvyA. ( 6 ) saMvat aDhArasA satyAzI-( 1887 )nA vaizAkha zudI chaThane divase uttarASADhA nakSatranI joDe caMdramAne yAga Ave chate, uttarAyaNanA sUrya madhyAnanA thaye chate, sArA siMha lagnaupara suMdarIe leAkeAttara putra prasabyA, te vakhate vasantatu beThA hatA, sUrya meSarAzinA, caMdramA makararAzinA, maMgaLa 10- 16. 3 6 yu. 5 11 zu. 4 2 2 rA. (27) ..che. 1
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) . mohanacarite prathamaH srgH| nRgau ghaTagate zanau mithunage ca siMhAnidhe sulagna zda sundarI sutamasUta lokottrm||naayugdm tadA prasannA darito banUvuH sukhAstathA gandhavadA vavuzca // pradakSiNArciItanugdidIpe sunirmalaM cAmbu yathA ghanAnte // 7 // phullA tathoyAnatatirbanAse hRSTAkhilAnUUnatA nitAntam // manye'munA svaHsamupAgatena stokaM dade divyasukhaM janAya // 0 // karmASTakochedakaraM mahabalaM saMprApnutAtkAlavazAdayaM muniH|| maveti dhAtrI tamasecayabalAtailena sUtivyathitaM sutaM mudA // 2 // meSa rAzine, budha mInarAzine, gurU kanyArAzine, zuka kuMbharAzine sane zani mithunasazina to. (77-78 ) te mate hizAya - sanna dekhAtI hatI, maMda, zItaLa, sugaMdhI evo pavana sukha upaje evIrIte vAto hato, pradakSiNunI rItanI javALAvALo agni (devatA) dhumADe nahIM thAya evI rIte saLagI rahyo, ane zaraddhatunI mAphaka pANu nirmaLa thaI gayuM. (79) temaja bagIcAnI hAre phulelI jaNAI. sarve prajA ghaNe harakha pAmI. mane ema lAge che ke, svathI AvelA mohanajIe sAthe lAveluM svarganuM sukha kSaNamAtra lokone ApyuM. (80) "kALekarIne AThe kamane uccheda karavAvALuM moTuM baLa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pahele. kartA kuloDhyotamayaM kilAtmanUrityevamAzAya dhiyAnavadyayA // sAvAdayatkarNayuge'sya golako yahustyajA laukikadharmapatiH // 2 // tataH samAkarNya sutobhavaM gRhe prahRSTacetA badaraH samAyayau // sukhaprasUtAmatha sundarIM vidan sa jAtakarmAkurutAtmajanmanaH // 3 // karmANi catvAryavazeSya ghAtakAnyanyAni bhettA katinirnavairayam // matveti nAlaM caturaGgalaM tu sA muktvAvazeSaM sakalaM samadhinat // 4 // sAputra-(bhAhana)mAM sAvA," sebha viyArIne zuM? naNe yaavmAtAe garbhamAMthI nikaLatAM thayelI pIDA maTADavAne vAste AnaMdathI e putrane balA nAmanI vanaspatinuM tela copaDyuM. (81) A putra kulane dIpAvaze, ema zuddhabuddhithI jANuneja hoyanI zuM tema te dhAvamAtAe enA be kAnane viSe paththaranA goLA vagADyA. ThIka ja che, kAraNa, laukika AcAranI je paddhati che, te choDI devI ghaNuM muzkela che. (82) pachI putratya thy| yevU sAsaNIne mahAbha ghe2 yAvyA, suMdarIne koI paNa jAtanI pIDA zivAya putra utpanna thaye evuM jANune te khuzI thayA, ane putranuM jAtakarma karavA lAgyA. (83) "e putra keTalAka 1:-mayAbhUNa yathavA mhaa|. ....
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) mohanacarite prathamaH srgH| kAntyA suvarNAnatanurnavedayaM dAntyAnayaM satvacayAya yatAt // sNpriipyebhvyjnaanvco'mRtairvAhna sthiti sAdhatArUne zAne utha aa karmANyayaM tApayatAttapazcayairevaM samAdhAya manasyapAyayat // dhAtrI suvarNa vanayAM vacAmapi brAhmIM tathA tApyakamarnakaM tm||||yugmm garnodakaM vAmayituM tatazca sA sarpistathA saindhavamapyapAyayat // bhava karIne caramazarIrI thaze tyAre pahelA cAra ghAtI kone uccheda karaze "ema jANIneja ke zuM? te dhAvamAtAe eno nALa cAra - gaLa rAkhIne bAkI badho kApI nAkhyo. (84) tyArapachI te dhAvamAtAe 'suvarNa abhayA, vacA, brAhmI ane tAyaka, e pAMca vAMnAMnuM cATaNa ene pAyuM. te uparathI evI kalpanA thAya che ke, A putranI sonA jevI kAti thAo; e vAte ja jANe cATaNamAM paheluM sonuM lIdhuM. "parISaha upadrava khamIne A putra SakAya ne abhaya deo e kAraNathIja jANe cATaNamAM bIjI cIje abhayA lIdhI. "vacanarUpa amRta pAIne bhavyajanone A putra tRpta kare."e hetu manamAM rAkhIne ja jANe cATaNamAM trIjI cIja vacA ApI. dhIme dhIme A putra brAhmI (zuddhacAritranI) sthiti pAmo" e matalaba manamAM rAkhIne ja jANe cATaNamAM cothI cIja brAhI lIdhI. temaja "A putra ghaNI tapasyA karIne ghanaghAtI kamane tapAvo e nimitta manamAM rAkhIne ja jANe cATaNamAM pAMcamI cIja tAyaka lIdhI. (8586) tadanaMtara dhAvamAtAe peTamAM raheluM ga 1-senuM ra-haraDe. 3-vaja. 4-sunAmakhI dADI.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga pahelA. svasthaM parijJAya jaharSurarnakaM dhAtrI supAtrI badarazva sundarI // 87 // dineSu ruSapramiteSu janmano gateSu mAGgavyavidhiM vidhAya saH // vyadhatta sUnoranidhAnamAdarA neSu yanmodana ityudIryate // 88 // yathA kalAvAn kalayaidhate site yathA tupaH prAvRSi patralekhayA // tathaiSa bAlye kalayAjyavardhata santaH zanaiH satpadamAkramanti yat // 8 // yAsyena somaM tvadhareNa bimbaM patrayAM karAbhyAmamalaM sarojam // kaNThena kambuM ca jigAya bAlaH karmANi jetuM tulanA kileyam // 50 // (21) bhenuM pANI ekAvavA mATe zrI tathA saMdhAlUNa ekaThuM karIne tene caTADyuM. pachI dhAvamAtA, satI suMdarI ane madAramalae badhAM khAlakane khuzImAM jANIne harakha pAmyAM. (87) janmathI agiyAra divasa vItI gaye chate aDhAramale mAMgalIka utsava karIne putranuM AdarathI "meAhana" evuM nAma pADayuM, je hAla leAkeAmAM prasiddhapaNe elAya che. (88) jema zuklapakSamAM caMdramA eka eka kalA rAja vadhe che, athavA ceAmAsAmAM rApA ekeka phaNagAthI jema dhIre dhIre vadhe che, tema A mAhanajI paNa bALaka paNAmAM haLave haLave vadhavA mAMDyA. ThIkaja che; kAraNa, sArA purUSA huLave haLaveja AgaLa pagaluM bhare che. (89) pachI A mAlake peAtAnA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) mohanacarite prathamaH srgH| sa dantahInasmitacArukAntinA mukhena bimboSThapuTena daarinnaa|| adhazcakArAninavAmbujanmanaH zriyaM nkhaaluunmRnnaalsNtteH||5|| mAseSu paJcasvatha nirgateSu paJcAGgazuddha divse'tihRssttH|| sajhAtivargo badaro vyadhatta dIraudanaprAzanakarma suunoH|| e|| vaimAnikeSveSu navAH kiyanto SaNmAsamekAgrahazaiva so'yamuttAnazAyyUlamapazyadabhram // e3 // mukhe karIne caMdramAne, haThe karIne pAkA gIloDAne, page karIne tarata kuTelA rAtA kamaLane ane kaThe karIne zaMkhane jItyA. e uparathI ema lAge che ke, AvatA kAlamAM je karmo jItavAnAM che tenI tulanA karI.(90) dAMta nahIM hovAthI hAsyanI suMdara kAntije upara dekhAya che, pAkA gIloDA jevA be hoTha jenI aMdara rahyA che, evA te bAlakanA sahAmaNuM mukha AgaLa jenA dAMDAnI aMdara rahelA sapheta taMtu nakhe karIne toDI nAkhyA che evA rAtA kamaLanI zobhA phijhI paDI gaI (91) te uparAMta pAMca mahinA vItI gaye chate chaThe mahine sAro divasa jaIne badAramale ghaNuM harakhathI jJAtilAne bolAvIne te bAlakane annaprAzana (cATaNa) karavAne utsava karyo. (2)te bAlaka bAlasvabhAvathI catto paDIne cha mahinA sudhI ekI najare AkAza taraphaja jete rahe. e uparathI ema lAge che ke, upara rahelA vaimAnika devalokomAM bhAre hajI keTalA bhava bhogavA bAkI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pahele. (2) nIcaiH kiyadhAramadaM purAgAmiti prasaMkhyAtumivaiSa baalH|| . adhomukhInUya tato dadarza saMvegapUrvavatA DhiApta che tato'STame mAsyudapadyatAsya dantakSyaM kundaninaM sutIdaNam // syAtsare'yaM viguNASTamAne dAnto'yamityevamasUsucadyat // ee|| nave caturgatyupalahite'hamanantavAraM nijkrmnnaagaam|| jAnudhyenApi karakSyena ringgnmudetyevmciikthtsH|| e6 // rahyA che, e jevAne vAsteja ke zuM, ekI najare te Tagamaga UMce joI rahyo. (93) cha mahinA vItI gayA pachI te bAlaka UMdho paDIne nIce jevA lAge. euparathI evI kalpanA thAya che ke, huM A anAdi saMsAranI aMdara keTalIvAra alakamAM gayo hato tenI gaNatarI karavAne vAsteja ke zuM? te nIce joI rahyo. barAbara che, kAraNake, sArA tathA narasA pUrvabhave jANavAthI saMvega upaje che. (94) AThame mahine te bAlakane be dAMta AvyA; te AkAra ane raMgathI kuMdakulanI kalI jevA ane ghaNuM aNuArA hatA. A uparathI ema lAge che ke, A bAlaka AThane bamaNuM karavAthI jeTalI saMkhyA thAya teTalAme varSe (soLame varase) dIkSA leze, evuM A AThame mahine thayelA be dAMte jaNAvyuM. (5) te bAlake harakhathI be DhIMcaNa ane be hAthe karIne ghuTaNa karatAM ema sUcavyuM ke, huM A cAra gativALA saMsAramAM anaMtakALa sudhI pitAnA karma karIne
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite prathamaH srgH| gatidhyaM devanarAnidhAnaM ziSTaM mameti prkttiicikiirssuH|| karaM jananyA avalambya gntumaivtpdaacyaamskRtskhlnsH|| e|| mAmA janAH patata saMsRtiustarAbdhau saMyabatenjyigaNaM zrayatAtmadharmam // ityevamAptavacanAupadeSTukAmo mAmeti vAkyamavadatprathamaM kilaasau|eG|| vijJAya vAgminamayo sutamAtmanInaM sAsare sa badaro mudito nitAntam // vidyAH kalAzca parizIlayituM budhAnumatyA tu laukikaguroH kara Arpayattam ||ee|| bhame. (6) te bAlaka vAraMvAra gabaDI paDatuM hatuM te paNa mAne hAtha pakaDIne be page cAlavAnuM mana karavA lAgyo. e uparathI e tarka thAya che ke, "mArI devatAnI tathA manuSyanI e beja gati bAkI rahI che." evI vAta te bAlake pragaTa karI. (7) te bAlaka prathama "mAmA" e zabda bolavA lAgyo. tethI teNe ema jaNAvyuM ke, he bhavyaloko! tame A dustara bhavasAgaramAM mA paDe, mA paDe, tathA iMdriyonA samudAyane tAbAmAM rAkho, ane Atmadharmano Azraya karo. (8) te uparAMta badAramala potAne putra sArI peThe belatAM zIkhyo ema jANIne ghaNe AnaMda pAmyA ane vidvAnanI anumodanAthI sArA muhUrtaupara vighAne tathA kalAne abhyAsa karAvavAmATe teNe tene mehetAjIne soMpyo. (9)
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ moDanayaritra sarga pahA. (25) yadyayathA gururuvAca yathAnupUrvi tattattathA sapadi so'pi vidAMcakAra // gayA na mRnmayatale lanate pratiSThAM zujhe tu darpaNatale sulnaavkaashaa||10|| iti vizadavizAlaprajhayA mAnyayAyaM sapadi vidadhadantarmodamadhyApakaM svam // jananadivasato niryApayAmAsa sapta vigalitamadamAno vatsarAnsaMmadena // 11 // // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa-vinmukuTAlaMkArazrIbAlakRSNanagavaccaraNAravindamivindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAha-govindAtmaja-dAmodarasya kRtau zAGke zrImohanacarite janmAdivarNanaM nAma prathamaH sargaH // 1 // // // // mehetAjIe je je pATha je je pramANe kahyA, te te pATha te pramANe teNe jaladIthI samajI lIdhA. ThIka ja che, pratibiMba kaMI jamIna upara paDatuM nathI; to cokhA arIsAmAM ja paDe che. (100) te bAlake potAnI zuddha ane vizALa buddhithI mehetAjIne tarata rAjI karyo, ane buddhine ahaMkAra choDI daIne ghaNI khuzInI sAthe janmathI pitAnI umaranAM sAta varasa tyAM dayA. (101) (pahesA sananI yAsAvayA samAta.)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) mohanacarite dvitIyaH srgH| I wtha vitIyaH sa . zaMkaraH karmasaMdArAd viSNuH sdhrmrkssnnaat|| brahmA dharmotpAdakatvAd yaH sa vo dizatu zriyam // 1 // ztazca nArate dezo marunAmA mnohrH|| guNAdhikaM yajdakaM vIdayAgAdanatAM ghRtam // 2 // sukRtaikanidhau yasmin prAyo jAnapadA jnaaH|| puurnnaayusso'tiblin-stthaadhivyaadhivrjitaaH||3|| yanmAtrAvakSema merau tataH sa maatryaangkitH|| . amAtramasmiMstenAyaM mruritybhidhiiyte||4|| sarga bIje. - karmarUpa zatrune saMhAra karIne pote siddha thayA che tethI, athavA sevA karanArA bhavyajanonA bhAre karmono saMhAra kare che mATe je zaMkara kahevAya che, saddharmanuM rakSaNa kare che tethI viSNu kahevAya che, ane lopa pAmelA dhamane pharIthI udaya kare che tethI je brahmA kahevAya che, evo je koI devAdhideva che, te tamane svargAdi sukha Apo. (1) A tarapha bharatakhaMDamAM marU (mAravADa) nAme deza che. te dezanA pANimAM potAnA karatAM vadhAre guNa che, ema jANune ja jANe dhI paNa ghADuM thaI gayuM hoyanIzuM? (2)puzyane jANe bhaMDAraja evA te dezanA rahIza ke ghaNuM karIne pUrNaAukhAvALA, ghaNu majabUta temaja mananI tathA zarIranI vyAdhi vagaranA hoya che. (3) merUparvata upara raheluM sonuM mAtrAvALuM (jenI gaNatarI karI zakAya eTaluM) che, tethI "merU-zabdamAM mAtrA AvI che, paNa A 1 "meru " zabdamAM "ma" upara mAtra che te laIne A kalpanA karela che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga bIjo. (27). saundarya yatra sodarya zIlaM zazikaloMjjvalam // vAmAnAmapyavAmAnAM svAntaM samyaktvasaMskRtam // 5 // saMnidhau smina saddA addAnavo vA . saadhvo'pyntiicaar-caaritraacrnnoytaaH||6|| ardabhirAcAryavayaM-rupAdhyAyaizca saadhuniH|| vAsena ca vidAreNa pupUye yaH pade pade // 7 // zravaNena jinAjhAyAH zrAhA vinysNnRtaaH|| sakSma niratAstena khyAtA yatra jddaa-(laa-)lptaa|||| patantaH pAzakAH paat-vshaashessvshNvdaaH|| pAtayanti dhruvaM pAta-yitAraM narakAvanau ||e|| . bharUdezamAM te senAnI mAtrA (gaNatarI) nathI, tethI "merU-zabda mAtrA vagarane kahevAya che. (4) te dezamAM mANasane sauMdarya svAbhAvikaja hoya che. jemano svabhAva vAma (vAMko) nathI, evI te dezanI strIonuM zIla caMdramAnI kalA jevuM ujvala hoya che. tathA tyAMnA lokonuM citta to samakitathI zuddha jaNAya che. (5) sArA guNanuM jANe eka nidhAnaja evA te dezanA zrAvako ghaNI dharmanI zraddhA rAkhanArA hoya che. tema sAdhuo paNa aticArarahita cAritra pALavAmAM ghaNI yatanA kare che. (6) zrI arihaMta, moTA moTA AcAryo, upAdhyAya tathA sAdhuo e badhAnA nivAsathI tathA vihArathI te deza Dagale Dagale pavitra thayela che. (7) tyAMnA zrAvako jInezvara bhagavAnanI ANuM sAMbhaLavAthI ghaNuM vinayavaMta thaIne saddharma AcaravAmAM tatpara rahe che. jANe tethI ja te dezamAM jaDanI (jaLanI) achata prasiddha che. (8) dukha denArAM sAta vyasano zAstramAM prasiddha che. temAM paheluM dhUta (jugAra) kahevAya che, ke jenI aMdara 2helA pAsAne je mANasa bhoMya upara nAMkhe che, tenA upara jANe te ghaNuM 1 "ma" zabdamAM "ma" upara mAtra nathI.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite dvitIyaH sargaH / adharmyamayazasyaM ca loka6yasukhApadam // dyUtaM dyutiharaM mUlaM vyasanAnAM prakIrtitam // 10 // ya icenniraye gantuM mAM sa juGAmidAlpadhIH // iti nirvacanaM yasya tanmAMsamatigarditam // 11 // jAyAyAM ca jananyAM ca pAnAdyasya matiH samA // madyaM taddadusAvadyaM yazodharmArthanAzanam // 12 // balanAzakaraM vyAdhijarayormUlamAdimam // parastrIsevanaM ga ko'bhinandevicakSaNaH // 13 // sadharmasAdhanaM dehaM yA tuchadhanalipsayA // vikrINAtI sA vezyA vizvastajanaghAtanI // 14 // ( 28 ) 4 khIjAineja ke zuM, malAtkArathI tene narakamAM nAMkhI deche. (9) evuM dhamethI bhraSTa karanArUM, apajazane phelAvanArUM, A lAkanA tathA paralAkanA sukhano nAza karanArUM tathA mANasanuM nUra UtAranArUM dhRta sarva vyasananuM mULa kAraNa che, evuM zAstramAM kahyuM che. (10) khIjuM vyasana mAMsabhakSaNa kahevAya che. zAstramAM 'mAMsa ' zabdanA artha e rIte kahyo cheH-' mAM' kahetAM mane ane ' sa' kahetAM te purUSa; eTale * jene narake javAnI IcchA hAya, te TUMkI buddhinA mANasa mane khAvA.' evA je mAMsa-'zabdanA artha zAstramAM kahyoche, te mAMsa bhakSaNa karavuM e A jagatamAM ghaNuMja niMdanika che. ( 11 ) trIjuM vyasana madyapAna kahevAya che. madyapAnathImA tathA peAtAnI bAyaDI e banneupara sarakhIja viSayabuddhi raheche, vivekanA taddana satyAnAza vaLI jAyache, tathA dharma, artha ane jaza e traNenuM teA nAma paNa rahetuM nathI. ( 16 ) pArakI strI bhAgavavI e ceAthuM vyasana kahevAya che. zarIrane nAtAkada karanAra tathA rAgAnuM ane jarAnuM te mULa kAraNuja evuM niMdanika je paradAragamana ( pArakI strI bhAgavavI ) tene kANu DAgho purUSa sArUM kahe ? ( 17 ) pAMcamuM vyasana vezyAgamana
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga bIjo. (22) yatra dANikalIlArtha hriyate janma janminAm // mRgayA seha mRtidA paratra nirayapradA // 15 // vittaM nAmeda jantUnAM prANAH proktA bdishvraaH|| taharana harati prANAMstasmAcaurya vigarditam // 16 // pratiSi jinavarai-ridaM vyasanasaptakam // jJAtvA parijhayA pratyAkhyAyate yatra dhrminiH||17|| nArate nikhile'pyasmi-nAkrAnte yvnaadiniH|| dezo ya AsIdAryANAM rAjJAM haste yathA purA // 18 // (kharAba baMdha karanArI strI bhegavavI.) jethI sArI dharmakaraNuM karI zakAya evA manuSyadehane paNa tuccha dravyanI AzAthI A jagatamAM vecI nAkhanArI ane potAnI upara bharoso rAkhIne tana, mana ane dhana ApanAra purUSavakhate nirdhana thAya te tene kadAca mArI paNa nAMkhe evI vezyA najare paNa jevI nahIM. (14) zikAra karavo e cha vyasana kahevAya che. temAM kSaNamAtra ramata karavAne mATe mRgalA Adi chone prANa levAya che, tathA vakhate zikAra karanAra paNa pote ja krUra jAnavaranuM bhakSya (khAvAnI cIja) thaI paDe che, ane tema nahIM bane te paralokamAM te te nakkI narakamAMja jAya che. (16 ) sAtamuM vyasana corI karavI. dravya te mANasanA bahAra rahelA prANa kahevAya che, vAste je jenuM dravya haraNa kare che, te tene prANaja lIe che, ema zAstramAM kahyuM che; tethI corI karavI e paNa lokamAM tathA zAstramAM ghaNuM naThAruM kahevAya che. (16) tIrthakaree A sAte vyasana AcaravAnI manA karI che. mAravADedezanA dharmilA e vAta "jJa- parijhAvaDe jANIne "pratyAkhyAna parijJAvaDe upara kahelA vyasananuM paccakhANa kare che. (17) A saMpUrNa bharatakhaMDamAM jyAre yavana lake macI rahyA hatA, tyAre paNa A deza pa 1 AgamamAM kaheluM paccakhANuM yathArtha jANavuM tene jJaparijJA kahe che. 2 AgamAnusAra jANyA pachI paccakhANa karavA lAyaka vastunuM paccakhANa karavuM enuM nAma pratyAkhyAnapariNA.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) mohanacarite dvitIyaH sargaH / kAlena yasmin bahavo'- nUvan mAmalikA nRpAH // teSAM katipaye'dyApi vidyante janavizrutAH // 195 // khyAtaM nAmnA jayapuraM jayazrI ke limandiram // tathA yodhapuraM nAma yodhavRndavibhUSitam // 20 // rAjadhAnI 6yamidaM puragrAmAdisaMkulam // bhAratazrIvizAloraH kalpe tasmin virAjate // 21 // 6yorviratyoH sarvasmA - viratirya6'ttamA // tathaitasminye yodha - puraM sarvapurottamam // 22 // tatra zasane rAja - putrAkhyAnvayajA nRpAH // cirAdazAsustaM dezaM raghavaH kozalaM yathA // 23 // helAMnI peThe AryarAjAenAja tAbAmAM hatA. (18) kAle karIne temAM ghaNA mAMDalika rAjAe thaI gayA, temAMthI keTalAka hajI paNa lAkamAM ma khyAta che. ( 19 ) jayarUpI lakSmInuM jANe krIDAmaMdiraja hAyanI zuM evuM prasiddha jayapura tathA subhaTAnA dhaNA samudAya jene AbhAveche evuM jodhapura, e be rAjadhanIenA tAbAmAM ghaNAM zaherA tathA gAme che. A bharatakhaMDa tA eka lakSmI che, ane mAravADa deza te tenI pAheALI chAtImAphaka che, upara kahelI e rAjadhAnIe hAranI vacamAM AvelA gucchAmAphaka che, ane te rAjadhAnInI aMdara AvelAM zaherI tathA gAmaDAMo meAtInA hAra kharAkhara che. ( 20-21 ) dezavirati ( zrAvakapaNuM) ane sarvavirati (sAdhupaNuM ) e emAM jema sarvavirati zreSTha che, tema A be rAjadhAnIomAM jodhapura badhAM karatAM vakhANavAlAyaka che. (22) jema raghuvaMzanA dhaNA rAjAe kAzala dezanuM rAjya karatA hatA, tema A jodhapuranI rAjagAdI upara rajapUta vaMzanA ghaNA rAjAe mAravADa
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga bIjo. vikramArkAtasyona-viMzasyAntye turiiyke|| nAge tasminpure rAjA mAnasiMdAnidho'navat // 24 // mAnasiMha yathAnyAyaM rAjyaM zAsati dhiimti|| prajAH prajAvatya Asan dhanADyA dhrmttpraaH||5|| nakatvAttasya rAjho jainsNghshcturvidhH|| yathAImAcara dharma tarASTra bAdhayA vinA // 26 // tsmaadyodhpuraatpnyc-triNshtkroshmite'ntre|| puraM nAgapuraM nAma vidyte'tismRdhimt||27|| zreSThArthagocaro nAga-zabdaH zAstre prkiirtitH|| zreSThAnAM vasatereta-lene nAgapurAnidhAm // 2 // AlasyenAnugramI yaH so'ga ityabhidhIyate // naivAstyago'sminnityeta-puraM nAgAnidhaM kila // 2 // dezanuM rAjya pUrvakAlathI calAvatA AvyA. (23) vikrama saMvanA ogaNIsamA zatakanA chellA cothA bhAgamAM, eTale saMvata aDhAraso paMcotera (1875) pachI mAnasiMha nAme rAjA jodhapuranI gAdI upara thaye. (24) rAjakAryamAM ghaNe vAkephagAra evo te rAjA nyAye karIne rAjya calAvatA hatA, tyAre prajAo cheyAM chokarAMvALI tathA ghaNu paisAdAra ane dharmakaraNImAM tatpara hatI. ( 25 ) te rAjA bhadrika hovAthI tenA rAjyamAM caturvidha saMgha kaMIpaNa bAdhA pAmyAvagara potAnI yegyatAmAphaka dharmakaraNa karate hate. (26) jodhapurathI pAMtrIza gAune cheTe nAgapu2 (naa||2 ) nAme ghaj samRddhivANu zaha2 cha. (27) zAstramAM UMcI vastu "nAga" evA nAmathI oLakhAya che. UMcA leke A zaheramAM rahe che, tethI ja jANe ene "nAgapura" evuM nAma maLyuM hAyanI zuM? (28) ALasu hovAthI je bilakula Udyoga karI zakatuM nathI
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) mohanacarite dvitIyaH srgH| AcAryopAdhyAyasAdhu-varyANAmatra vidyte|| nUyasI sparzanA tasmA-didaM pAvanamucyate // 30 // santi yadyapi rASTre'sya purANyanyAni nuurishH|| tathApi tenyaH sarvenya idaM rAjho'tivallanam // 31 // yadyapyasmAdyodhapuraM sumahadizAli c|| tathApi rAjJo'tra ruci-taccitraM yaucyate // 32 // janAH sukRtino yasmi-nvasanti vimlaashyaaH|| tatpuraM nagaraM vApi satAM svAntaM haretsadA // 33 // prAyazo nivasantyatra janAH sulnbodhyH|| munayaH samavAsArpurasmin prAnAvikAstathA // 34 // badavo'tra samAjagmu-munayaH paJcamI gatim // zrAzastathArAdhya dharma-mavApuH svargatiM praam||35|| tene "aga" kahe che, evo mANasa A zaheramAM nathI tethI ja jANe ene "nAma" nAma bhanyu Izu ? ( 28 ) mAyAryo, Gdhyaay| sane moTA munirAje emanI ghaNI pharsanA A zaheramAM thAya che, tethI e ghaNuM pavitra havAya che. (30) yuranA zanyamA mIna yaaNshhere che, te paNa te badhAM karatAM nAgara tyAnA rAjAne ghaNuM vahAluM che. (31) enA karatAM jodhapura rAjadhAnI hovAthI ghaNuM moTuM ane sukhasaMpanna che, topaNa rAjAnI to nAgorauparaja ghaNI prIti che. ThIka ja che, emAM kaMI navAInI vAta nathI. kahyuM che ke, je ThekANe zuddhamanavALA puyazALI loka rahe che, te moTuM zahera hoya athavA eka gAmaDuM hoya to59 satpuSAnA citta ne hamezAte meMthI secha. ( 32-33 ) ye zaharamA ghaNA kharA loko sahejamAM samakita pAme evA rahe che, tathA ghaNA prAbhAvika AcAryo emAM pUrvakAle samesaryA. (34) keTalAka munirAje
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga bIjo. sparzanArdamataH kSetra - midaM matvA munIzvarAH // yathAsukhaM vasanti sma zrAdaiH saMmAnitA nRzam // 36 // samavAtsustatra rUpa - candrAkhyA vimalAzayAH // yatayo niratI cAra- turIyatratadhAriNaH // 37 // tadA kharatare - navan prAbhAvikAstu ye // rekhAvanta ime'nUvaM - steSu vidyAprabhAvataH // 38 // zrutaM zamAya mantrAdi - vijJAnaM vighnazAntaye // vaco yadIyaM bodhAya dhanyAste yatayo bhuvi // 30 // zAsanAdhIzanagava - mahAvIrAdyathAgamat // saMtAna eSAM tatprAsaGgikaM kiMcidihocyate // 40 // (83) A zaheramAM pahelA kALamAM mukti pAmyA, tathA zrAvakA paNa dharmakaraNI karIne svargamAM sArI gati pAmyA. ( 35 ) upara kahelA kAraNathI A kSetra pharasavA lAyaka che, ema vicArIne ghaNA munirAje tyAM sukhathI rahetA hatA, ane zrAvakA paNa temanuM ghaNuM AdaramAna rAkhatA hatA. (36 ) A nAgeAramAM zuddha aMtaHkaraNavALA ane aticArarahita ceAthuM vrata pALanArA rUpacaMdanAmA yati rahetA hatA. ( 37 ) te vakhate kharataragacchamAM vidyAnA prabhAvathI jANItA thaelA je kaMI jatie hatA, temAM emanI paNa gaNatarI hatI. ( 38 ) zAstranA ghaNA abhyAsa karavAthI je zAMti pAmeche, paNa ahaMkAra pAmatA nathI; maMtrAdikanA prabhAvathI je zAsanaupara AveluM vinne zamAveche, paNa kAIne vagarakAraNe du:kha detA nathI; tathA jemanuM vacana kevaLa dhanevAsteja che, paNa phAgaDha vivAda karavAvAste nathI, evA jatione paNa bhUtaLane viSe dhanya che. ( 39 ) vartamAna zAsananA calAvanAra bhagavAn zrImahAvIrasvAmIthI rUpacaMdajIsUdhInI pATaparaMparA zIrIte AvelI che, te vAta pra 5
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) mohanacarite dvitIyaH srgH| mhaaviiraatsudhrmaary-jmbuushriiprnvaadyH|| AcAryAH kramazo'nUvan nvaitriNshtsusNytaaH||41|| catvAriMzAstato'nUva-nsUrayaH shriijineshvraaH|| aNadillaM pattanaM te viharantaH samAgaman // 4 // dharmohayotaM kRtaM tatra shriijineshvrsuuriniH|| vIdaya nImanRpaH sayaH prasasAda mhaamnaaH||43|| prativAdimatotsAda ete kharatarA iti // tenyaH kharataretyAkhyaM birudaM pradadau nRpH||44|| gaganenavyomacan-mite vikrmsNvdi|| alananta nRpAdetad birudaM shriijineshvraaH||45|| zAsane vardhamAnasya kulaM cAn purAtanam // tasmAdAranya loke'smi-nApnotkharatarAnidhAm // 4 // saMgathI DI ghaNuM ahIM jaNAvIe chaIe. (40) bhagavAna zrImahAvIrasvAmIthI anukrame sudharmAsvAmI, bUsvAmI, prabhavasvAmI ItyAdi zuddha cAritranA dhorI AcAya ogaNacALIza [39] thaI gayA. (41) te pachI cALIsamA pATaupara zrIjInezvara nAmanA AcArya thaI gayA. tayA vihA2 12 // sADivAbhA yAvyA. ( 42 ) te vakhate manano meTo udAra e bhImarAjA tyAMnI gAdIupara hato. jInezvarasUrIe tyAM karela ghaNe dharmane ughAta joIne te rAjA khuzI tha. ane "sAmA vAdIono mata teDI nAMkhavAmAM Apa kharatara (ghaNuM A421)ch|." amahIne "12ta2" se mi34 taNe sAyAne Ayu. (43-44) 52 hetuM mi36 saMvat 252so meshii-(1880)moliimarAjA pAsethI, zrIjInezvarasUrijI pAmyA. (45) zrI mahAvIra svAmInA zAsanamAM je jUnuM ane jANItuM cAMdrakula che, te A divasathI mAMDIne
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sage bIjo. tatpaTTe jinacandAkhyA abhavansUrayastataH // saMvegaraGgazAlAdi-grantharatnavidhAyakAH // 47 // sUrayo'nayadevAkhyA - steSAM paTThe'tivizrutAH // navAGgIvRttikarttAro 'nUvaMstIrthaprabhAvakAH // 48 // tatasteSAM paTTa yAsan surayo jinavallanAH // saMghapaTTAdikartA navyabodhavizAradAH // 40 // teSAM paTTe jajJire'tha jinadattAdayo'malAH // sUrayaH saMyamitAH zAsanonnatikArakAH // 50 // prADurAsanne kaSaSTi-tame paTTe'tha saMvadi // netrenDarasanUmane z2inacandhAkhyasUrayaH // 51 // luptaprAyamathAcAraM sAdhUnAM saMpradhArya te // saMvignaiH sAdhubhiH sArdhaM kriyo dAraM vyadhuH svayam // 52 // (35) lobhAM " jaratara " khetuM nAma yAbhyuM. (49) tyAra mAha shriineshvrbhuurijInA pATaupara jInacaMdra nAmanA sUri thayA, temaNe saMvegaraMgazALAne Ade laine ghaNA apUrva graMthA racelA che. (47) pachI navAMgInI TIkA anAvIne jInazAsananI prabhAvanA karanArA ghaNA prasiddha evA zrIabhayadeva sUrijI zrIjInacaMdrasUrijInA pATaupara thayA. (48) abhayadeva sUrijInA pATaupara zrIjInavallabhanAmA sUri thayA. (49) zrIjInavallabha sUrijInA pATa upara jInavrutta sUrijI vigere sattara (17) AcAryo zuddha cAritra pALanArA ane zAsananI unnati karanArA thaI gayA. (50) tyArapachI saMvat sALasA mAra--( 1612)mAM jInacaMdranAmA sUri ekasaThamA pATaupara virAjamAna thayA. (51 ) sAdhunA AcAra ghaNAkharA lupta jevA thaI gayelA joine jInacaMdra sUrie keTalAka saMvegI sAdhuonI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) mohanacarite dvitIyaH srgH| pattane'thANadillAkhye kaMciutsUtravAdinam // te tattvayuktyA nirjitya vizadaM yaza sadana // 53 // atha lohapure gatvA-kabarAkhyaM mahIpatim // vAcoyuktyA vividhayA bodhayAmAsuranvadam // 54 // pratibudhaH sa tenyo'dA-dyugaMdharapadaM varam // amArIpaTahodoSaM parvasu pratyapadyata // 55 // teSu svarga prayAteSu jajhire pttttdhaarkaaH|| jinasiMhAnidhAste'pi vitenuH zAsanonnatim // 56 // paDhe teSAmarAjanta jinraajaakhysuuryH|| jinaratnAnidhAnAstatpaTTe sUrivarA bnuH||5|| paJcaSaSTitame paTTe saptamA jajJire ttH|| sUrayo jinacannAste svanAmAnuguNaM vyadhuH // 5 // joDe pote kriyeddhAra karIne saMgIpaNuM AdaryuM. (para) tyArapachI aNahilapATaNamAM usUtra prarUpaNuM karanAra koIvAdine siddhAMtamAM kahelI yutithI jItIne zrIjInacaMdra sUrijIe zuddha kIrti meLavI. (53) pATaNathI lAhAra jaIne tyAM AgamAnusAra vacananI yutithI akabararAjAne te sUrijIe ghaNIvAra bodha karyo. (54) tethI pratibodha pAmelA akabare caMdrasUrijIne zreSTha evI "yugadhara"--padavI dIdhI. ane parvatithine divase ane mArI paDatanI ghoSaNuM karAvavAnuM kabUla karyuM. (55) jInacaMdra sUrijI devaloka gayA pachI pATane zebhAvanArA inasiMha nAmA AcAryajI thayA. temaNe paNa vartamAna zAsananI unnati karI. (56) temanA pATaupara inarAjanAmA sUrijI virAjamAna thayA. te pachI janaralanAmA sUrijIe pATane zobhAvyo. (57) tyAra pachI pAMsaThamA pATaupara sAtamA jInacaMdranAmA sUrijI thayA. temaNe paNa jevuM pitAnuM nAma tejapramANe
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga khIoN. paTTe sartupramite jinAdisukhasUrayaH // rejire zuyazasA dhavalIkRtadiGmukhAH // 57 // sarSimatapaTTe'tha jinAdyA bhaktisUrayaH // Asannavyamano'mnoja-prabodhe nAnusaMninAH // 60 // jinAdisukhasUrINAM karmacandrAnidhAH pare // vineyA nayanaGgISu nipuNA anavannuvi // 61 // teSAmIzvaradAsAkhyAH ziSyA prasansatAM matAH // tayA vRddhicandrA nayanItivizAradAH // 62 // taciSyA lAlacandrazakhyA annavannativizrutAH // jinanApitatattvArtha- jJAtAro'malabudhayaH // 63 // teSAM vineyA navan rUpacandhA mahAdhiyaH // prAyaH zAtotpAdake te pure nAgapure'vasan // 64 // ( 37 ) caturvidha saMghane dharmopadezarUpI amRta pAIne tRpta karyo. ( 58 ) chAzaDhamA pATaupara jInasukhanAmA sUrijI virAjyA, temaNe peAtAnA zuddha yazathI bhagatUne hIyAbhyaM. ( paTa ) lavyalavAnA bhana3cI bhajane prazodha (smajAvavuM-khIlAvavuM) karavAmAM jANe sAkSAt sUryaja heAyanI zuM ! evA zrIjInabhakti sUrijI saDazaThamA pATaupara thaI gayA. ( 60 ) jInasukhasUrijInA khIjA karamacaMdanAmA ziSya ( celA ) thayA, te nayabhaMgImAM ghaNA nipuNa hatA. ( 11 ) te bhayaMnA, satyu3SAne bhAnya sevA iishvrdAsanAmanA ziSya thayA. nayamAM tathA nItimAM nipuNa evA temanA HciMdanAmA ziSya thayA. (62 ) zuddhabuddhivALA tathA jInabhASita AgamanA jANu evA ghaNA prakhyAta lAlacaMdanAmA temanA ziSya thayA. (63) ghaNA buddhizALI evA rUpacaMdajInAmA lAlacaMdajInA ziSya thayA. te zAtA upajAve evA nAgAramAMja ghaNuM karIne rahetA hatA.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) mohanacarite dvitIyaH srgH| nanomunimite paTTe jinhrssaakhysuuryH|| alaMcakrUrUpacanA-statpArthe vrtmaadH||65|| evaM vIrAjUpacan-saMtAna jpvrnnitH|| adhunA prastutAkhyAnA-vasarastannigayate // 66 // ekadA daNadAyAne carame gdvrjitaaH|| sukhasuptA rUpacantAH svapnamevaM vyalokayan // 6 // haimaM kumnaM pAyasenA-pUrNa kazcitkare dadhat // prasayedaM svIkriyatA-mevaM prArthayate muduH||6|| tataH prabuhAste sadyaH svapnArtha taM yathAzrutam // vycaaryndeshkaal-vydevaanusaartH||6|| vineyo nayavAnUna-masmAllabdhA mama putam // nizcityaivaM te'ntarAyo mA nUdityajapanmanum // 70 // (64) zrImahAvIrasvAmInA zittaramA 5952 nahaSanAmA maayaavaijI virAjamAna thayA. temanI pAse rUpacaMdajIe jativrata lIdhuM. (65) zrI mahAvIrasvAmIthI rUpacaMdasUdhInI pATa paraMparA erIte prasaMgathI varNavI. have ATaluM kahyA pachI prastuta (cAlatI vAta) kahIe chaIe. (66) ekavakhate rogarahita evA rUpacaMdajI sukhakarIne sUtA hatA, tyAre rAtrine cothe prahare temaNe svamuM joyuM, te A rIte ke - (67) koI purUSa dUdhapAkathI bharelo senAne ghaDe hAthamAM laIne ghaNIvAra vinaMtI ratA morayocha:-"mA prasanna thane sAno svI2 42." (68) svamuM joIne tarataja rUpacaMdajI jAgI uThayA; ane deza, kAla, dravya tathA kSetrane anusarIne siddhAMtamAM kahyA pramANe svamano vicAra karavA lAgyA. (69) pachI "jInAgamokta nayabhaMgIna jANa evo eka ziSya mane thoDA kALamAM maLaze, evuM A svamauparathI jaNAya che ? evo nizcaya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga bIjo. ztazcanapure'pyAryA sundarI bdrstthaa| cintAnAcAntamanasau svapnamevamapazyatAm // 7 // pariviSTaM pAyasAnnaM purovartyapi kazcana // jahAra svarNapAtrasthaM vIdayedaM to viSedatuH // 7 // dRSTo naimittikastAcyA-mavocata mhaashyo|| tanayo yuvayordIdAM jainImAdAsyati dhruvam // 3 // priyasUnorAvayozca viyogo navitA kila // rUti matya tAvanUtAM manasi vyathita rA+A sw yadanAvina tanAvi nAvi cenna tadanyathA // evaM vidantAvapi tau netuM nAzakatAM manaH // 5 // karIne temAM kaMI aMtarAya nahIM thAya, vAste kaI maMtrane te rUpacaMdajI japa karavA lAgyA. (30) have cAMdapuramAM badAramala tathA satI saMdarI e banne jaNe manamAM kaMI ciMtA karyA vagara kAla gALatAM hatAM, eTalAmAM temaNe paNa svamuM joyuM, te A rIte -(71) "senAnI thALImAM pirasele dUdhapAka AgaLa mukelo hato, te koI purUSe upADI lIdhe evuM svamuM joIne badAramala tathA suMdarI kheda pAmyA. (72) pachI te banne jaNue koI nimittiyAne svamAnuM phaLa pUchyuM tyAre teNe kahyuM ke -"tamAre putrajainadharmanI dIkSA leze, e vAtamAMphera paDaze nahIM tethI A vahAlA putrane ane tamAre viyega thaze" e vAta jANIne te banne jaNAM manamAM ghaNAM dukhI thayAM. (73-74) "je vAtanI bhavitavyatA nathI te vAta nahIM ja banavAnI, ane jenI bhavitavyatA che, te banyAvagara rahevAnI ja nahIM; e zAstrane nizcaya teo jANatAM hatAM, paNa putranA bhAvI viyegathI AkuLa vyAkuLa thayelA manane teo tAbAmAM rAkhI zakyA nahIM.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) mohanacarite dvitIyaH srgH| anyadAryA sundarI sA vivekAvizadAzayA // jitvA surjayaM snehaM nartAramidamabravIt // 6 // yadi svayamayaM sUnu-vidAyAsmAnvrajettadA // zokAmbudhau maUtAM naH zaraNaM ko nave[vi // 7 // supAtraM yatinaM vIdaya svayameva vayaM yadi // tanayaM vitaremainaM manAgmuHkhaM tadA navet // // evaM zravaNayostasya papAta strIvacastadA // vidhIyatAM kathaM kArya-mevaM cintaakulo'nvt|||| cintayitvA ciraM so'tha vivekaamnmaansH|| ajAnAdAravacanaM tadAtve cAyatau hitam // 70 // gRhItvemaM sutaM samyak kaH pAlayitumarhati // dhyAyannevamatho nAga-purasyAsmaradapyasau // 1 // (75) vivekathI zuddhamanavALI satI suMdarIe sahejamAM jItI zakAya nahIM evA paNa putranA snehane jItIne eka vakhate badAramalane AvuM vacana kahyuM ke - (76) "e ApaNo putra enI meLeja je amane mUkI jaze to zekarUpI samudramAM DUbI rahelA evA amone A jagatamAM koNa zaraNa che? (77) vAste ApaNeja keIsupAtra jati joI tene A putra ApAzuMtA amane sthit mAtra hu5 thaze." (78 ) se suMdarItuM - cana kAne sAMbhaLIne "have prastuta koma zIrIte karavuM evI ciMtAmAM badAramala paDyA. (79) ghaNuM kALasUdhI vicAra karyAthI viveka upaje, tyAre badAramalanuM citta zuddha thaI gayuM, tethI suMdarInuM vacana vartamAna tathA bhAvI kAlamAM hitakArI che, evo teNe nizcaya karyo. (81) "A mArA putrane aMgIkAra karIne enuM sArI rIte rakSaNa karavA lAyaka keNa che." evo vicAra karatAM badAramalajIne nAgara yAda AvyuM. (81)
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sage bI. (42) rUpacantAH pure nAga-pure ye santi sattamAH // sa eva pAtrametasya nizcikAyeti sa cutam // 3 // samaye zonanodarke badaro mudito'nyadA // zakunaiH prerito ramyaiH prApa nAgapuraM puram // 3 // vasatau rUpacankSANAM sa gatvApa parAM mudam // teSAM zamarasApUrNa vijhAya hRdayAmbujam // 4 // paprajAnAmayaM so'tha gurudevaprasAdataH // pratyUcuriti te so'pi nijaTattamacIkathat // 5 // svapnaH svapnaphalaM vijJaiH proktaM jAyAvacastathA // svAbhiprAyazceti sarva badareNa nyavedyata // 6 // nipIya pIyUSaninaM vacanaM bdroditm|| hRpanka nigaM sva bhuvanavIvita che us | pachI tarata teNe nizcaya karyo ke, nAgaramAM rUpacaMdajI nAmA je sArA jati rahe che, te ja mArA putranuM rakSaNa karavA samartha che. (82) pachI jethI ISTa phalanI prApti thAya, evo samaya joine khuzI thayelA tathA sArAM zakuna thayAM tethI tyAM javAne utsAha pAmelA badAramala eka vakhate nAgera AvyA. (83) pachI rUpacaMdajInI vasatimAM gayA tyAre temanuM 8dayarUpI kamaLa samatArase karIne bhareluM jANune badAramalane ghaNe harSa thayo. (84) badAramale rUpacaMdajIne sukhazAtA pUchI, tyAre temaNe "devagurUmasAdathI" ema kahyuM, pachI potAnI hakikata je kahevAnI hatI, te teNe kahI. (85) ane pitAne tathA suMdarIne AveluM svamuM, svamazAstranA jANa purUSoe kaheluM tenuM phala, suMdarInuM vacana tathA potAnA manamAM dhArelI vAta e badhuM teNe rUpacaMdajInI pAse pragaTa karyuM. (86) badAramalanuM amRtasarakhuM vacana sAMbhaLIne rUpacaMdajIe paNa potAnA svamAnuM phala thADA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) mohanacarite dvitIyaH sargaH / vyakSetre kAlabhAva yathAmati vicintya te // vaco'numenire tasya vijJAyAyatimuttamam // 88 // aGgIkRte vacasi tairbadarAntarAtmA darSe ca zokamanajadyugapattadAnIm // tenAyamanvakurutenDumanUna bimbaM rAkA mukhoditamapi pratatAGkarekham // 89 // svapno'visaMvAdiphalastato'yaM madAtmajaH sthAsyati naiva geDhe // na rUpacandrapratimo'sti loke zaraNya ityeSa jaharSa citte // e // Alokyate sma sukRtairbaduniryadIyamasmAbhirinduvimalaM vadanAravindam // yo'smanmanorathatarordRDhamUlamasya soDhA kathaM viraha evamasau zuzoca // 1 // kALamAM maLaze ema jANyuM. ( 87 ) dravya, kSetra, kAla ane bhAva ene yathAmati vicAra karIne tathA pariNAma sAreA jANIne rUpacaMdajIe adAramalanuM kahevuM kabUla karyuM, (88) tyAre adAramalanA manamAM samakAle harSa tathA zoka pragaTa thayA, tethI temanuM mana punemanA paNa kalaMkavALA caMdramA jevuM thayuM. ( 89 ) " AvelA svamAnuM phala zAstramAM kahyuM che teabhaage bhajyAvagara rahena nahIM, tethI bhArI putra ( mohanaka ) gRhaavaasamAM nahIMja raheze; tathA rUpacaMda jevA zaraNe AvelAnI rakSA karanArA lAkamAM bIjA keAI jati nathIja." evA vicAra karIne adAramala harSa pAmyA. (90) 'ame ghaNA sukRtathI jenuM prasanna mukhAraviMda joyuM evA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga bIjo ' (2) ityaM dAeM pramadazokavazaMvadaH sa / zreyo kSyoH kataradityavagantumIzaH // nAnUdavAsthita paraM sthira eSa kaaNtyumena cha madhyAto ito. paNa , sa rUpacanjhAnumatiM gRhItvA gantuM pratasthe puramutsukaH svam // gabannayaM vartmani nAnyacetAH vicintayAmAsa dazAM navitrIm // e3|| AgAtkrameNaiSa nijaM nizAntamenaM nirIdayAhRSadasya jaayaa|| rathAGgakAntA virahAnalArtA trabhUjanIya riyamaputaH I ane amArA manoratharUpI vRkSanuM je majabUta mULa che, evA A priyaputrane viyega amAre zIrIte sahana karavo." evo vicAra manamAM AvavAthItezaka karavA lAgyA. (91) upara kahyA pramANe harSa ane zokane svAdhIna thayelA badAramala sehanelIdhe putrane gharamAM rAkha, athavA rUpacaMdajIne Apavo e bemAMthI eke vAtano nizcaya karI zakyA nahIM, te be paDakhe rahelA lehacuMbakonI vacamAM AvelI lehazalAkA-lehaDAnI zaLI-)nI peThe sthira rahyA. (2) pachI cAMdapura javAne usuka thayelA badAramala rUpacaMdajInI anumodanA laIne nAgarathI vidAya thayA. mArgamAM jatAM bIjI tarapha mana nahIM hovAthI eja vAtane tathA potAnI bhAvI avasthAne te vicAra karatA hatA. (3) viyogarUpI agninA tApathI pIDAyelI cakravAkapakSInI strI (cakalI) jema savAre sAme najare paDelA potAnA priyane joIne AnaMda pAme che, tema anukrame gharapAse AvelA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' (44) mohanacarite dvitIyaH srgH| sa sundarI tAM zravaNokamAnasAM sarvaM yathAuttamuvAca dhrmnaaH|| satI parijhAya tadIyamAzayaM dhairya sRjntyenmbodhytpunH|| 5 // sa bodhitaH svapriyayA banAra svAntaM prasannaM zaradIva nIram // tasminprasanne tanayonavena mohena sayo mumuce sa dhanyaH // 6 // zrImohano yadyapi vatsarAyapTayaktvavartI vayasA tadAnIm // tathApi naivatsa gRhe'dhivastuM santaH prakRtyA vimukhA ehenyH||e // atho murte badaro vizuddhe / snAtaH smnyrcitdevdevH|| badAramalanA sAmuM joIne suMdarI paNa ghaNoja harSa pAmI. (94) pachI manamAM thoDA kheda pAmelA badAramalajIe, zuM thayuM te sAMbhaLavA vAste utsuka thaelI suMdarIne thaI gayelI badhI vAta kahI. badAramalane abhiprAya jANIne tene dhIraja upajAvavA vAste satI suMdarIe pharIthI baMdha karyo. (5) suMdarIe bodha karyo tyAre zaratumAM jema pANuM cokhkhuM thAya che, tema badAramalanuM mana prasanna thaI gayuM, tethI putraupara je meha hato te teja vakhate manamAMthI nIkaLI gayo. (96) je paNa te vakhate mohanajInuM vaya nava varSanI aMdaranuM hatuM, paNa gRhAvAsamAM rahevAnI emanI marajI nahIM hatI. ThIka che, satyarUSa svasaathii hAvAsathI vi2ti pAmelA hAya. (87) pachI mahAbha
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga bIjo. (4) protsAhitaH svapriyayA sa naagpure pratAthe tanacena sAmrA LG | tatazca vAmetaramati zazvabImodanasyAsphuradiSTazaMsi // cASazca vAme dadRze vidaGgadvandaM jumAgre madhuraM cukUja // ee|| zati zubhazakunaistAvISadAzvAsyamAnau yayaturanupamAnaM pattanaM nAgapUrvam // vasatimupagatAvAlokya tau rUpacancaraNayugamanUtAmastacintArtizokau // 20 // avadadatha sa putraM pAdayoya'sya teSAM badara mamanAthaM putravadateti // lajIe hAIIne devAdhidevanI pUjA karI, ane sArA muhUrta upara putranI joDe nAgara javA mATe prasthAna karyuM. te vakhate suMdarIe badAmalajIne ghaNuM bairya ApyuM. (98) te be jaNe cAMdapurathI nIkaLyAM tyAre sArA phaLanI sUcanA ApanArI mohanajInI jamaNI AMkha pharakI, cAsapakSanuM darzana DAbI bAju para thayuM, ane pakSinuM TALuM jhADaupara madhura zabda karavA lAgyuM. (99) evAM sArAM zakuno thayAM tethI manamAM thoDI zAtA pAmelA mohanajI ane badAramalajI, jene upamA ApI zakAya nahIM evA nAgAramAM AvyA. apAsarAmAM AvyA pachI rUpacaMdajInA caraNa joItye temanI ciMtA, duHkha tathA zAka jatA rahyA, (100) pachI badAramalajIe rUpacaMdajIne page mohanajIne mUkIne kahyuM ke, "A anAtha bAlakanI putranI peThe Apa rakSA karo." evuM badAramalajInuM vacana
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite dvitIyaH srgH| badara tanayamenaM vidhi rAjAsanasthaM kimapi na kuru citte'zAtamUcusta evam // 11 // iti vacanasudhAM sa zrotrapeyAM nipIya saMpadi sutasamutthaM modamutsArya dUram // agamadanumataH zrIrUpacanH svagehaM vigalitasalilAmnovAdavatsArahInaH // 10 // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa-vinmukuTAlaMkArazrIbAlakRSNanagavaJcaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kA. naDopAhva-govindAtmaja-dAmodarasya kRtau zAGke mohanacarite nAgapurAgamanaM nAma dvitIyaH sargaH // 2 // // // sAMbhaLI rUpacaMdajIe kahyuM ke-"badAramalajI! A bAlaka rAjagAdIupara beThe che ema tuM samaja, ane manamAM kaMIpaNa phikara karIza nahIM." (101) evuM rUpacaMdajInuM amRtarUpI vacana badAramale sAMbhaLyuM tethI putraupara rahelo teno moha tarata jato rahyo. pachI vRSTi karyothI khAlI thaI gayelA mATe sAravagaranA vAdaLA jevA badAramalajI rUpacaMdajInI zImadhane potAne dhe2 yAM52 sAvyA. (102) (mI sargo mAyA5 sabhAsa. )
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) mohanacaritra sarga trIjo. che atha tRtIyaH sargaH zaGkAkAGgAdirahitaM darzanaM yaH prapannavAn // tasmai muktipadaM datte yaH sa jIyAdanAratam // 1 // prANa nAmapurazrI zrI rAje tarApU . zAradI pUrNamAsIva kalApUrNa kalAnidhim // 2 // cAlokArdhate'bdhiH parametanmadAbhutam // . yapacanze vadhe mohanAsyendarzanAt // 3 // rUpacanA atho yadya-danileSuH sulakSaNam // tattatprAyo vyalokanta modane mohamujare // 4 // anurUpavineyasya lAnAyajAyate sukham // dhAveva tadhijAnIto kevalI gurureva ca // 5 // sarga trIje. je jIva zaMkA, kAMkSA vigere doSe karIne rahita evuM kSAyika samakita pAmyo. tene muktipada ApanAra evA bhagavAna hamezAM jayavaMta rahe. (1) zaradUnI punama paripUrNa caMdramAne pAmIne jema zobhe che, tema nAgora nagaranI lakSmI mohanajIne pAmIne adhika zobhavA lAgI. (2) caMdramAnA darzanathI sAgaranI vRddhi thAya che, e vAta prasiddha che. paNa moTuM Azcarya e che ke, mohanajInA mukharUpI caMdramAnA darzanathI rUpacaMdajIno mukharUpI caMdra vRddhi(AnaMda) pA ; (3) pachI rUpacaMdajIne je je sArA lakSaNanI abhilASA hatI, te te ghaNAM kharAM lakSaNo mehane jItanAra evA mehanajInI aMdara jovAmAM AvyAM. (4) yogya ziSya-celA-)no lAbha thAya tyAre je kaMI sukha thAya che, te to be jaNA ja jANe che. eka
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite tRtIyaH sargaH / adhyApayAmAsurimaM rUpacandrA yathA yathA // tathA tathaiSAM vavRdhes - dhyApanecyA guNekSaNAt // 6 // papATha mohano rUpa - candraproktaM yathA yathA // tathA tathA pipaThiSA vavRdhe'syApi zobhanA // 7 // ziSyaprajJAdhyApakasyA - dhyApane kauzalaM 6yam // lAvaNyaM yauvaneneva saMSTaktamazubhatkila // 8 // pratikramaNasUtrAdi tathaupayikameva yat // tatsarvaM svalpakAlena modano'pavadaJjasA // e // udAraH kalpa evAyaM yanmahAvratadhAraNam // suzvaraM izvareSu teSu tu vrataM viduH // 10 // yadi tanniratIcAraM tarhi sajurusevayA // zeSANi yAni catvAri labhyante tAni nizcitam // 12 // ( 48 ) kevalI bhagavAn ane bIjA sadgurU. (5) rUpacaMdajI mAhanajIne jema jema bhaNAvavA lAgyA, tema tema sArA guNeA najare AvyAthI temanI bhaNAvavAnI icchA vadhI. (6) ejapramANe mAhanajIpaNa rUpacaMdajIe ApelA pATha jema jema bhaNavA lAgyA, tema tema emanIpaNa bhaNavAnI icchA vadhatI gaI. ( 7 ) ziSyanI sArI buddhi ane bhaNAvanAranI bhaNAvavAmAM kuzalatA, e be vastu bhegI thaI tyAre svAbhAvika suMdaratA jema juvAnInA ceAgathI zAbheche, tema te zeAbhavA lAgI. (8) pratikrama sUtra vigere je kaMI hamezAM khapamAM Ave evuM hatuM, te badhuM thADA kALamAM ane thADI mahenatathI mAhanajI bhaNI rahyA. (9) pachI kAlAnusAra guNanI icchA karanArA rUpacaMdajIe vicArayuM ke -" paMca mahAvrata AdaravAM etA mukhyakalpa ( AcAra ) che. ghaNA kaSTathI paLAya evA pAMca mahAtratAmAM paNa ceAthuM vrata niSkalaMka pALavuM ghaNuMja kaThaNa che. jo te
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahinacaritra sarga trIjo. (2) dhyAtvaivaM prAG modanAya rUpacanA gunnenvH|| dAtumaibanyateIdAM sanmahAvratalabdhaye // 12 // saMvIdaya vyakSetrAdi punarvimamazustataH / SoDaze'bde'sya dIdAyAH kAlaM te pratipedire // 13 // naGgastathAticArazco-tpadyate navamAbdataH // yadyapyupAntyaM tyaktvAnya-sadratAnAM prmaadtH||14|| turyavrate tathApyeto yAvadabdaM hi SoDazam // prAyaH saMnavato naive-tyetalloke'pi vizrutam // 15 // etasyAM yatidIdAyAM mukhyaM turya vrataM vidhH|| yatastaditarAeyasyAM prAyaH santyapi santi no // 16 // tathApi yatidIdA yaM-dIyate navame'bdake // tatpUrvAbhyAsasidhyarthaM pUrvAcyAso di urlanaH // 17 // aticArarahita pALyuM hoya te, kAlAMtare sadgurUnI sevAthI bAkI 2helAM cAra mahAvrato nakkI maLI zake che.' ema vicArIne aMte mahAvratanI prApti thavA mATe mehanajIne jatidIkSA ApavAne IrAdo karo. (10-11-12) dravya, kSetra, kAla, bhAva vigere jaIne rUpacaMdajIe pharIthI vicAra karo, tyAre nakkI thayuM ke soLa varSanI Umara thAya tyAre ja ene jatidIkSA ApavAnuM banaze. (13) mane ema lAge che ke, "cothuM vrata mUkIne bIje cAra vratone pramAdathI bhaMga tathA aticAra navamA varasathI lAge che, e Agamane siddhAMta che. cothA vratane bhaMga tathA aticAra ghaNuM karIne soLamA varasasUdhI lAgatuM nathI. e vAta lokamAM paNa prasiddha che. A jatidIkSAmAM cothuM vrata mukhya gaNAya che. kAraNa, bIjAM cAra vrate emAM chatAM paNa prAye karIne nahIM sarakhAMja che. ema chatAM navame varSe jatidIkSA apAya che tenuM kAraNa, bALakapaNAthI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) mohanacarite tRtIyaH sargaH / vIraH svayaM na yaH so'tra senAbalamapekSate // tathendriyadamAzaktaH pUrvAbhyAsamaninditam // 18 // modano'yaM svayaM zUraH pUrvAbhyAso'tra kiMphalaH // itIva cintayitvA te jagaGaH SoDaze'sya tAm // 190 // rUpacandrazazayaM jJAtvA mohano'pi yathAmati // papATha paThanAsakto damakA dInyathAkramam // 20 // evaM dinAni katici - ttayornivasatoH sukham // mitho guNAnurAgo'nU - ucitaM hi satAmidam // 21 // ekadA suprabhAte te rUpacandrA vyacintayan // atraiva vasatiH zreya - syathavAvihatiH khalu // 22 // sAmAcArInA abhyAsa karavA mATeja ema samajavuM joie. kAraNa, jIvane sAmAcArInA abhyAsa maLavA paNa durlabha che, je purUSa pAte zUravIra nathI, te jema lazkaranI jarUra rAkheche, tema je pAte iMdriyAne damavAne azakta heAyache, teja AcAranA abhyAsanI apekSA rAkheche. A meAhanajItA pAte zUravIra che, mATe ene AcAranA abhyAsanI zI jarUra ?" ema vicArIneja ke zuM! rUpacaMdajIe mAhanajIne seALame varSe jatidIkSA ApavAnuM kahyuM. ( 14-15-16-17-18-19 ) mAhanajIpaNu, rUpacaMdajInA upara kahelA abhiprAya jaNAyA tyAre bhaNavAmAMja mana rAkhIne buddhipramANe daMDaka, navatattva vigere graMthAekapachI eka bhaNI gayA. (20) epramANe keTalAka divasasudhI rUpacaMdajI ane meAhanajI bhegA rahyA, tyAre eka bIjAnA guNa jANavAmAM AvavAthI temanA mahAmahe dhaNA rAga baMdhAI gayA. guNa jANIne seha rAkhavA e vAta satpurUSAne ucitaja che. ( 21 ) eka vakhate rUpacaMdajI savAranA paheAramAM manamAM vicAravA lAgyA ke -"ahIMja vasati karavI, athavA khIje ThekANe javuM.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga trIjo. (12) ciramekatra vasate-manaHsaMgo hi jAyate // sa eva navasaMtatyA mUlaM muninirucyate // 23 // vidAre santi badavo guNA lokadhye sukhaaH|| tasmAtsa eva kartavya ihAmutra sukhepsuniH // 24 // nAnAvidheSu dezeSa pumAMsaH paryaTanti ye|| nipuNA jAyate teSAM matirvyavahatau kila // 5 // vyavadAracaNA ye te nizcaye'pi vicdnnaaH|| vyavahAraM vinA yanna nizcayo lanate padam // 26 // kadA kathaM vartitavyaM kathaM uHkhaM sadeta ca // kathaM vyavadaralloke sarveSAM vallano navet // 27 // kasmin janapade jAna-padA bIjena kena vaa|| kRSivANijyaniratAH saMpannAzca nirAmayAH // 2 // ghaNA kALa sudhI eka ThekANe rahevAthI tyAM mane vaLagI rahe che, ane mane nanuM vaLagI rahevuM eja bhavasaMtatinuM mULa kAraNa che, ema kevalI bhagavAna kahe che. vihAra karavAmAM ghaNA guNa rahelA che, tethI A lokamAM tathA parakamAM paNa sukha thAya che, vAste banne bhavamAM sukhanI prApti thavAne arthe munie vihAraja karavo. laukikamAM paNa je purUSo aneka dezomAM paryaTana kare che, temanI buddhi lekavyavahAramAM ghaNI kuzala thAya che. je loko vyavahAramAM ghaNuM kuzaLa hoya che, teone nizcayamAM paNa tevAja samajavA. kAraNake, vyavahAravagara nizcayano lAbha nathI. temaja kaye samaye kevI rIte cAlavuM, mAthe paDeluM dukha zIrIte khamavuM, ane zIrIte vyavahAra kare te mANasa badhAne vahAla thAya, hamezAM khetI ane vepAra karanArA zaheranA rahIza leke kayA dezamAM ane zA kAraNathI nirogI tathA dhanavAnuM che, kayA dezanA rahIza loko zA kAraNathI daridrI thaIne bUrI hA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) _ mohanacarite tRtIyaH srgH| kasmin deze nimittena kena vA tannivAsinaH // prAjhAH zUratamAzcApi daurgatyena nipiidditaaH||she|| ko vA janapadAdhIzaH kena lokottareNa vaa|| guNena sarvalokAnAM vidyate priitinaajnm||30|| ko vA janapadAdhIzaH kena urvyasanena vA // viSTaH prajAnAM sarvAsAM vidyte'tyntrmnaaH||31|| ko vA janapado vAsa-yogyaH srmlaantH|| ko vA paakheimbaaddhlyaa-dhrmlopkro'ditH||32|| ko vA janapadaH kena sadAcAreNa satphalam // ko vAcAreNa uSTena phalaM lene'tiuHkhadam // 33 // purAtattaprasidhAni yadA sthAnAni pazyati // tadaivaM sUkSmayA budhyA vivekaM lanate budhH||34|| kiMnAmedaM sthalaM kasya karmaNA kena vizrutam // tasmAtsa kiM yazo lene'-yavA grdaamvaaptvaan||35|| latamAM AvI gayelA che; topaNa te ghaNu buddhizALI ane zUravIra che. ko rAjA kayA lekettara guNathI sarva prajAno potAnA upara prema dharAve che. kayo rAjA kayA durvyasanathI badhI prajAne niMdA tathA durgachA karavAlAyaka thaI ghaNuM dukha pAme che. sArA dharmano lAbha thavAthI, kayo deza - hevA lAyaka che. temaja pAkhaMDInI ghaNI vasati hovAthI kayo deza dharmano lepa karI sAmo anartha upajAve che. kayo deza sArA AcaraNathI sAruM phala pAmyo che, ane kayo deza anAcArathI dukhI thayo che. vivekI purUSa itihAsamAM prasiddha evAM sthaLo jyAre juve che, tyAre tenA manamAM sUkSmabuddhithI evo vicAra upaje che ke, "A sthaLanuM nAma zuM, kayA purUSanI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarva zrI. (12) nAnAdharmaratAn naanaa-vidhjaatikulaanvitaan|| pryttnvividhaandeshaa-netvijnyaanmshnute||36|| (uktaM ca) lAghavaM karmasAmarthya dIpto'gnirmedasaH dyH|| vinaktaghanagAtratvaM vyAyAmAupajAyate // 37 // AlocyaivaM rUpacanjJa AgamoktaM ca laukikam // vidAraphalamatrastA nizcikyustaM paredyavi // 3 // vidAramAtmanA sAdha rUpacanjJa vidhitsvH|| vijhAyaitanmodano'pi mumude modmodnH||3|| muhUrte nizcita rUpa-canza mohnsNyutaaH|| pratasthire suprazastaiH shkunrviksnmukhaaH||40|| kaI karaNathI e prasiddha thayuM, ane je purUSanI karaNIthI e prasiddhi pAmyuM, te purUSe tethI jagatamAM yaza meLavyuM ke apayaza zraddhAthI jUdA jUdA dharmane vaLagI rahelA tathA nAnAprakAranI jAtithI ane kalothI vaselA evA vividha dezomAM paryaTana karanAra purUSa upara kahelI bAbatenuM jJAna meLave che, vaLI vaidakamAM paNa kahyuM che ke -"paryaTana karavAthI zarIra hala thAya che, kAmakAja karavAnI tAkada Ave che, jaTharAgni vadhe che, meda (jethI zarIra jADuM thAya che e eka jAtano roga) jharI jAya che, tathA zarIranA avayava majabUta thaI jAdA judA dekhAya che." (22-37) siddhAMtamAM kahela tathA lokaprasiddha evuM upara jaNAveluM vihAranuM phala manamAM vicArIne prasaMge gaMbhIra evA rUpacaMdajIe AvatIkAle vihAra karavAno nizcaya karo. (38) "rUpacaMdajI mArI joDe vihAra karavA Icche che." e vAta jANIne mohane moha pamADanAra evA mohanajIne paNa harSa thayo. (39)nakkI karelA muhUrtaupara rUpacaMdajIe mohanajIne sAthe laIbhe vihAra, kayo. te vakhate sArAM zakuna thayAM tethI rUpacaMdajInuM mukha prasanna thaI
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) mohanacarite tRtIyaH srgH| dakSiNasyAM janapadA dakSiNAH santi nuuryH|| ztIva tAM prati yayu-rdAkSiNyaM disatAM priyam // 41 // yathAsukhaM te panthAna-matikrAmanta aayyuH|| sthAne sthAne vandamAnA-zcaityAnyamalayA dhiyaa||4|| dinaiH katipayairUpa-cantaH zrImohano'pi ca // prahlAdanapuraM nAma saahlaadairaardtairnRtm||43||yugmm|| gUrjarANAmudIcInA-vAcInA mruniitttH|| sImA yaucyate loke pAlanAdipurAkhyayA // 44 // tatrasthajinacaityAnAM paripATI vidhAya te|| stokamevAvasaMstatra purato gntumutsukaaH||45|| prAtaH prahlAdanapurAt prasthitAste'tha dakSiNAm // gUrjarANAM zriyaM ramyA-mapazyanhRdayaMgamAm // 46 // Ayu. (40) kSiAmA 5dezI sa2 (sIdhA) che. the| viyAra karIne ja ke zuM? rUpacaMdajI dakSiNa dizA tarapha gayA. ThIka ja che, satyurUSone sarasatA (sIdhA5j)I pahalI hAyache. (41 ) ma suma 47 tema rasto kApatA, tathA ThekANeThekANe zuddhabuddhithI jinAlayane vAMdatA evA rUpacaMdajI tathA mohanajI keTaleka divase sukhasaMpanna evA zrAvaathii se lAhana puramA mAyA. (42-43) te nA2 gujarAtanI uttarasImAM ane mAravADanI dakSiNasImAM kahevAya che, tathA te hAla " pAlanapu2" sevA nAmathI sobhA yApAyacha. (44) mAgaNa javAnI utAvaLa hatI tethI tyAM cityaparipATI karIne thADA vakhatasUdhI rahyA. (5) prabhAte temaNe pAlanapurathI dakSiNadizIe vihAra karyo, tyAre manane khecanArI gujarAtanI ramaNIya zobhA temanI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga trIjo (55) pArzvayozcampakAzoka-pATalAbakulArjunAn // jmbiirjmbuunaarngg-daaddimaamlkaadikaan||47|| kapityabadarIciJcA-rasAlakhadirAdikAn // hiNtaaltaalkhpur-naarikeltmaalkaan||4|| mallikAyUthikAphieTI-surasAprasthapuSpakAn // vAsantImAlatIkunda-mucukundakuraeTakAn // 4 // udyAnAntarvartamAnA-nevaM nAnAvidhAnagAn // zakuntadhvAnamukharAn vIdamANAH kvacinmudA // 5 // kSetreSu shaaligodhuum-krpaastuvriimukhaaH|| paripakkA oSadhIzca prekSamANAH pade pde||1|| kvacinmAle'kRSTapacyA-nIvArAdInmanoharAn // AraNyakAnnUruhAMzca kurvANA dRSTigocarAn // 5 // najare AvI. (46) koi ThekANe be bAjue bagIcAnI hAra tebhnii nagAre yAvI. tabhA yaMpA, mAsopAsava, , maNI, 12solI, arjuna (sA), mIra, bhuDI, nagI, ubhI, bhajI, 31hI, mA2hI, AmalI, mA, 24ii, hiMua (tanI ye gati), us, soyArI, nAjiyarI, tamAsa, bhoga, , saMsariyA, tulasI, bharavA, vAsaMtI(mozanI gati), MUj4, bhuyu, dhA aMkheriyA vigere tareha tarehanAM jhADa dekhAtAM hatAM, tenA upara pakSio mesIne sosatAta, tethI tabhane yo harSa thy|. (47-4849-50) temaja ThekANe ThekANe sALa, ghaUM, kapAsa, tuvara vigere pAkelAM dhAnya temanA jevAmAM AvyAM. (51) koI ThekANe vagara kheDelI jamInamAM potAnI meLe pAkelA niyAre, kodarA, baMTiye, kAMga, cINe vigere
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) mohanacarite tRtIyaH srgH| kumudairlInamadhupaiH paddhairguJjanmadhuvrataiH // ninadanizcakravAkai-zvakoraiH sArasaistathA // 53 // viviktatvAUlaM paatu-maagtaiiirinnaadiniH|| manorama saro vIya kvacidhikasitAnanAH // 54 // caJcUpuTena daritAn zAlInAdAya vprtH|| dAgreSUpavizataH zukAn dRSTvA mudaM gatAH // 55 // rUpacanjJa mohanena sArdhamevaM yathAsukham // vidarantaH kramAdApu-nagaraM rAjapUrvakam ||56||kulkm yatrAnyazAsanarata-rapi jainajanairiva // prANAtipAtaviratiH pAlyate svayameva hi // 7 // uddIpayantaH zrIvIra-zAsanaM nijatejasA // devacanmAdayo'nUvan bahavo yatra sNytaaH||7|| suMdara khaDadhAnyo tathA jAta jAtanAM jaMgalI jhADo najare AvyAM. (52) bharAI gayelA bhamarA aMdara rahIne micAI gayelAM caMdravikAsI kamale. tathA bhamarAnA guMjAsathI raLiyAmaNAM evAM sUryavikAsI kamale jenI aMdara che; cakavA, cakora ane sArasa pakSio jyAM zabda karI rahyA che; tathA kaI hiMsaka prANinI hIlacAla nahIM hovAthI haraNa, sasalA vigere jAnavare jyAM pANI pIvA mATe AvyAM che, evuM suMdara saravara keI kekANe joIne temanuM mukha harSathI prasanna thaI gayuM. (53-54) khetaramAMthI pAkelI DAMgara cAMcamAM laIne jhADaupara besanArA popaTane joIne temane AnaMda thayo. (55) evI rIte sukha upaje tema vihAra karatA rUpacaMdajI tathA mohanajI anukrame amadAvAda AvyA. (56) temAM anyadarzanI lekopaNa zrAvakonI peThe ahiMsAtrata potAnI meLeja pALe che. (57) pitAnA tejathI zrImahAvIrazAsanane dIpAvatA evA devacaMdajI vigere
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga trIjo. (57) zreSThino'pi zreSThatarA yatrobhavamavApnuvan // nUjAnayo'pi bahavo yeSAmAsan vazaMvadAH // 5 // caturvidho'pi zrIsaMgho mahAnyatrAdya vartate // jinAlayAstathAseca-nakAH santi prHshtaaH||60 // evaMvidhaM rUpacanjJa avalokya varaM puram // vidhAtuM tatra vasatiM manazcakruH smaaditaaH||1|| teSAmAzayamAlaya mohano'nusasAra tAn // canmameva hi canjasya karo'nveti nacetaram // 6 // mohanena samaM tatro-pAzraye dossvrjite|| tasthivAMso rUpacanja dharmadhyAnaM vitenire||63 // caityAnAM paripATyA ca gahanAgamacintayA // modanAdhyApanenApi teSAM kAlo viniryayau // 4 // ghaNuM saMvegI sAdhuo tyAM thaI gayA. (58) tyAMnA zeThiyA leka paNa ghaNuM khAnadAna thaI gayA, te evAke keTalAka rAjAo paNa temanA kahyAmAM hatA. (59) haju paNa meTa caturvidha zrIsaMgha tyAM vase che. temaja vAraMvAra joIe to paNa tRpti thAya nahIM evA jinamaMdire te tyAM seMkaDo virAjamAna che. (60) pramAdarahita rUpacaMdajIe amadAvAda - hevA lAyaka che ema vicArIne tyAM rahevAnuM mana karyuM. (61) rUpacaMdajIne abhiprAya jANune mehanapaNa temane maLatA thayA, barAbara che, caMdramAnAM kiraNa caMdramAnI ja pAchaLa paDe che, bIjI tarapha jatAM nathI. (62) pachI mehanajInI joDe tyAM upadravarahita apAsarAmAM rahelA rUpacaMdajIe dharmadhyAna zarU karyuM. (63) caityaparipATI, kaThaNa graMthane vicAra ane mehanajIne bhaNAvavuM e traNa kAmamAM rUpacaMdajI kALa
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) mohanacarite tRtIyaH srgH| modano rUpacanzaNAM sekyA pagnena ca // kAlaM niryApayAmAsa caityAnAM vandanena ca // 65 // evaM yathAsukhaM tatra teSAM nivasatAM satAm // niragAdaparijJAta zvaikaH parivatsaraH // 66 // vihartukAmAH purato rUpacanzAstato'navan / modano'pyekatra vAsA-jantumutkamanA anUt // 6 // nijAzayAnukUlaM te mohanaM guNamandiram // parijhAyAdani zune zaste lagne pratasthire // 6 // viharantaH samAsejaH kramAtte nRgupattanam // suvratasvAmipAdAnAM nivAsena.pavitritam // 6 // yatprAcInaM kSetramAdu-yasmin navyajanA ghanAH // ArSa dharma samArAdhya sajati samavApnuvan // 7 // gALatA hatA. (64) mehanajIe paNa rUpacaMdajInI sevA, zAstrane abhyAsa ane cityaparipATI e traNa kAmamAM vakhata vItAvyo. (65) e rIte sukha upaje tema rUpacaMdajI ane mohanajI tyAM rahyA chatAM eka varSa evI rIte nIkaLI gayuM ke, te bilakUla jaNAyuM ja nahIM. (66) pachI AgaLa vihAra karavAne rU5caMdajIne vicAra thayo, ane mehana paNa ekavarasa eka ThekANe rahevAthI vihAra karavAne utsuka thayA. (67) sArA guNane jANe eka bhaMDAraja hoyanIzuM, evA mohanajI ApaNuM abhiprAyane maLatA che ema jANIne rUpacaMdajIe sAre dissne sAdhane vihAra zyo. (68) manu vihAra - ratA rUpacaMdajI munisuvratasvAmInA caraNathI pavitra thayelA bharUcamAM AvyA. (69) bharUca nagara ghaNuM purANuM kSetra kahevAya che, te kSetramAM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga trIjo. (12) tatrApi caityayAtrAdi vidhAyAgre yiyaasvH|| revAmuttIrya viSaye dakSiNe te padaM nydhuH||7|| mahArASTrAntargataM yat koMkaNAkhyopavartanam // sImAmudagnavAM tasya pazyantaste mudaM yayuH // 7 // tataH sUryapuraM nAma puraM loke'ti vizrutam // prAvizanrUpacanjJa yat samRrairAItairyutam // 3 // yatpUrvamAsItsAmu-vyApAreNa samRddhimat // revAntarayAtapaNa-ttarapathAnanevAnA iSTa che tatrApi pUrvavadyAtrAM kRtvA praasthisstaagrtH|| koMkaNAnAM zriyaM ramyAM pazyantaH pArzvayodhyoH // 5 // mumbApurI katipayai-divasaiste smaayyuH|| yA mohamayyAkhyayApi prathitAkhilanUtale // 6 // ghaNA bhavyajIvo jInabhASita dharmanI ArAdhanA karIne sArI gati pAmyA. (70) AgaLa javAnI utAvaLa hatI mATe vadhAre vakhata nahIM gALatAM kevaLa caityaparipATI vigere Avazyaka kRtya karIne tyAMthI vidAya thayelA rUpacaMdajIe tathA mehanajIe narmadA nadI utarIne dakSiNadezamAM paga mUkyo. (71 ) mahArASTra dezanA peTAmAM AvelA koMkaNa dezanI uttara sImA jaIne temane ghaNo AnaMda thayo. (72) tyArapachI lokamAM ghaNuM jANItuM ane dhanADhya zrAvakonuM rahevAnuM sthAnaka evA surata zaheramAM te AvyA. (73) e zahera prAcIna kALamAM dariAI vepArathI ghaNuM samRddhivALuM hatuM, tathA paradezamAMthI jaLamArge AvelA kariANune utAravAmATe AkhA hiMdusthAnamAM eka moTuM baMdara hatuM. (74) tyAM paNa bharUcanI peThe caityaparipATI vigere karIne be bAju upara koMkaNa dezanI raLiyAmaNI zebhA jotA te AgaLa cAlyA. (75) keTaleka divase rU
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) mohanacarite tRtIyaH srgH| sAMprataM dakSiNArdhe ya-zajadhAnItrayaM vijH|| yA tatrodyamabAhulyA-samRdhyA ca viziSyate // 7 // sAMprataM santi yAvantaH khyAtA janapadA nuvi|| teSAM yayA samaM nUyAn vyavahAro'sti saMprati // 7 // dezAntare'dya yatkici-satpaeyaM kushlainraiH|| nirmIyate tadAyAti yasyAM prathamamaJjasA // 7 // jAtayaH santi yAvantyo dharmA yAvanta eva ca // tadharmIyAstathA taLA-tIyAzcAdhivasanti yAm // 7 // yattulyA nAsti nagarI nArate vizrute'dhunA // zonAM yadIyAmAlokya naraH svarge niraadrH||1|| atikrAmati yaH krozAn muhUMrtAdaza paJca ca // sa bASpazakaTo yasyAH saMprati vyAsamAsadat // 2 // 57 tathA mohana mAdhurI (muMbaI) mAvyA, te nagarI"bhAIbhayo" yA mIlanAmathI 55 sAmAgatamA prasiddha cha. (76) hAla hiMdusthAnamAM je traNa moTI rAjadhAnIo kahevAya che, tenI aMdara muMbaI mukhya che. kAraNa ke, temAM udyamI leka ghaNA hovAthI saMpatti vipula cha. (77 ) hAsamA pRthvI 52vA moTA moTAzI prasiddha cha, te badhAne enI joDe ghaNo vepAra cAle che. (78) AjakAla bahAradezamAM kuzaLa kArIgare je kaMI navI sArI cIja taiyAra kare che, te tarata pahelI muMbaImAM Ave che. (79) hamaNuM jeTalI jJAte tathA dharmo mojUda che, te adhIjJAlinatA te tamAma dharmanAlA zaharamA baseche. (80) 81lamAM jeTaluM bharatakhaMDa prasiddha che, temAM enA jevuM bIjuM zahera nathI, mANasa enI zebhA juve tyAre te svargane paNa tuccha mAne che.(81) be ghaDinI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga trIjo. ( 6 ) yA yojanasadasrANAM pRthaktvamapi laGghate // nimiSeNApi sA vidyu-tantrI lokottarasyadA // 83 // cInapArasazArmaNyA -GglAdidezeSu bhUriSu // AryAvarte'pi vistAraM yataH sAMpratamAgamat // 84 // tatra zrIrUpacandrAste mohanena samaM mudA // nyavasan vasAtai dharma - dhyAnaM tanvanta Atmani // 85 // kAraNe'tha samutpanne mohanena sahAnyadA // gatvA mAlava ke mumbA - purIM punarupAgaman // 86 // evaM vistrirmAlava ke gatvA punarupeyuSAm // teSAM catuSTayI jagmu-vatsarANAM yathAsukham // 87 // mohano'pi paThan paJca - dazavarSo'bhavattadA // rUpacandrAstamAlokya cetasyevamacintayan // 88 // aMdara Asare dazapaMdara gAunA rastA kApanArI relagADI hamaNA A zaheramAMthI zarU thaIne AkhA hiMdusthAnamAM vistAra pAmI. (82) dasa vIsa hajAra gAunuM cheTuM hAya tApaNu eka paLavAramAM kApI nAMkhe evA jamare vegavALeA tArapaNa hamaNA e zaheramAMthI AkhA hiMdusthAnamAM phelAyA che; tathA cIna, irAna, jarmana, IMgleMDa vigere dhaNA dezeAsAthe joDAi gayAche. (8384)evA muMbai zaheramAM rUpacaMdajI tathA mAhanajI dharmadhyAnanI vRddhi karatA khuzImAM rahyA. (85) tyArapachI kaMI kAraNasara rUpacaMdajI mAhanajInI joDe eka divasa mALave javA vAste muMbaithI vidAya thayA, tyAM jaI pAchA thoDA dahADAmAM muMbaI AvyA. (86) kAraNasara mALavejaI pAchuM muMbaI AvavuM, ema e traNavAra karatAM temaNe cAra varasa sukhamAM gALyAM. (87) yathAzakti karmagraMthArdika bhaNatAM mAhanajI paNa paMdara varSanA thayA, tyAre rUpacaMdajI meAhanajIne joine A rIte manamAM vicAra karavA lAgyA - (88)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) mohanacarite tRtIyaH srgH| mayA yatprAgavadhRtaM tasyAyaM samayo'nyagAt // modano'yaM paJcadaza-varSo yatsamajAyata // ne|| deyAsmai yatidIdA sA zrIpUjyaireva diiyte|| teSAM yogazca magasI-pAryopAnte naviSyati // e|| evaM vimRzya daNadAvasAne zaste muhUrte'pi ca modanaM te // prasthApayAmAsurudArasattvaM muhuH pantaH parameSThimantram // 1 // mumbApurAtsthAnakamagrataH sa grAmeSvanekeSu vasansamAgAt // khyAtaM janasthAnamayo suramyAM revAM samuttIrya purazcacAla // e|| athen'pUrva puramanyupAgA yadAkSiNAtyo nRpatiH prazAsti // "je me paheluM dhAryuM hatuM tene samaya AvI gayo, kAraNa ke, hamaNAM mehanane paMdaramuM varasa pUruM thayuM. ene jatidIkSA ApavAnI che, teto zrIpujyajIthii| sapAya. tebhano yoga zrIbhAsIpArzvanAthanI pAse thaze." (8-80) ema vicArIne savAramAM vAraMvAra zrInavakAramaMtrane gaNatA rUpacaMdajIe moTAsatvanA dhaNI evA mehanajIne sArA muhUrtaupara muMbaIthI magasI javA mATe vidAya karyA. (91) muMbaithI vidAya thayelA mehanajI ThANe AvyA, tyAMthI AgaLa gAmegAma mukAma karatA prasiddha nAsIkamAM AvyA. tyAMthI vidAya thayA te ThekANeThekANe mukAma karatA raLiyAmaNI narmadA nadI utarIne AgaLa cAlyA, te hoLakaranAme mahArASTrarAjAnI rAjadhAnI iMdora kahevAya che tyAM AvyA, kharataragacchanA adhi
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga trIje. yadadhyavAtsurviharanta AgatAstadA gaNAdhIzamahensUrayaH // e3 // AkarNya te modanamabhyupetaM banUvurutkAstamavedituM zaka // AyAtamAtraH sa mahensUrIna nantuM smaagaabidhutaanykRtyH||4|| kharataragabAdhipati-zrIpUjyAnAM padAravindeSu // patito mohananRGgo modamamAnaM smaapede||5|| jatthApya zIghramenaM sAstraM catuH pramRjya pANinyAm // devaguruprasAdA-svastyastviti sUrayaH procuH ||e // AdAya mohanamayenpurAtprayAtAste sUrayaH sukhamavApuravAptamodAH // pArzva ca pArzvamahitaM magasIpratiSThaM ghore kalAvapi nuvi prathitAnunAvam // 7 // pati zrIpUjya zrImaheMdrasUrijIpaNa vihAra karatA tyAM paheleja vasati karI rahyA hatA. (92-93) mehanajI AvyA che e vAta sAMbhaLatAM ja zrIpUjya temane jovA mATe ghaNuM utsuka thayA, mohana paNa tyAM jatAM vArane bIjAM badhAM kAma mUkIne zrIpUjyajIne praNAma karavAvAte gayA. (94) maheMdrasUrijInA caraNakamalaupara paDelo mehanarUpI bhamare ghaNeja AnaMda pAmyo (5) tyAre mahendrasUrijIye page paDelA mohanajIne tarata uThADyo, ane AMkhamAM AvelAM AnaMdanAM AMsu lUsIne "devagurUnA prasAdathI tAruM kalyANa thAo" evI mohanajIne AzISa ApI. (6) tyArapachI khuzI thaelA maheMdrasUrijI mehanane sAthe laIne aMdarathI nIkaLyA te, ghera
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite tRtIyaH sargaH / pradIyanye yatirUpacandhAn usa teSAM kramato'navanye // te khalvime sUvirA mahendrAstIrtha tathaitadviditaM pRthivyAm // e8 // yogaH khalvayamIdRzo na sulajo jAgyAdhinA dehinAm prAgjanmArjitadharmakarmavazatastaM mohano'bhyAgamat // prApyAthI sumuhUrtamAgamamataM rAcAryavaryA yatidIkSAM te viditAM da urguNakarIM zrImohanAya hutam jagati yatidIkSAM suprApAM vicintya sukhapradAm bar3hava nararIkRtya prAnte patanti pathoditAt // virala iha tAmAdAya prAgvivekabalAdatho navati kila saMvegI dhanyaH sa eva mahItale // 100 // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArI vidvanmukuTAlaMkAra zrIvAlakRSNanagavaJcaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAhna - govindAtmaja dAmodarasya kRtau zAGke mohanacarite tRtIyaH sargaH 3 ( 64 ) kalibrugamAM paNa jenA prabhAva jagatamAM prasiddha che, evA magasIpArdhanAthanI pAse AvyA. (97) rUpacaMdane dIkSA ApanArA jInaharSasarijInA pATaupara anukramathI thayelA zrImaheMdrasUrijI jevA AcArya ane magasIpArzvanAtha jevuM jagatamAM jANItuM tIrtha evA cAga jIvane bhAgyavinA maLavA durlabha che, tApaNa pUrvabhavamAM upArjelA sukRtathI mAhanajIne te ceAga maLI AvyA. ghaNAja avasaranA jANu evA maheMdrasUrijIe siddhAMtanA anusArathI sArUM muhUrta laine sadguNa ApanArI jatidIkSA mAhanajIne ApI. ( 98-99 ) sahejamAM laI zakAya evI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) mihanacaritra sarga ce. . che atha caturtha sarSa che. zaM tanotu sa vaH zAnti- kinaathnmskRtH|| svargApavargayordAtA nidantA sakalApadAm // 1 // atha zrImohanenAtta-yatidIdeNa suuryH|| sahAgamanantaridA-pArzvapArzva mudA yutaaH||2|| yathocitAM tatra yAtrAM vidhAyAjagmuraJjasA // puraM nUpAlanAmAnaM yatrAste yavano nRpH||3|| dinAni kati cittatra sthitvA te suuryo'nydaa|| zrImodanAya mumbAyAM gantumAjhA vitenire||4|| ane caraNakriyAne ghaNe pratibaMdha nahIM hovAthI sukha ApanArI jatidIkSA laIne AtmahitanA mArgathI paDI gayelA ghaNA loko jagamAM che; paNa pahelI jatidIkSA laIne pachI vivekanA balathI saMvegI thAya evA viralA mANasa A duniyAmAM che, ane tethI tene dhanyavAda ghaTe che. (100) ( trIjA sargane bAlAvabedha samApta. ) sarga cotho. cosaTha IMdroe vAMdelA, svarganA ane mokSanA ApanArA ane sakala ApadAno nAza karanArA evA zrI zAMtinAtha bhagavAna tamane sukha Ape. (1) tyAra pachI jatidIkSA ApelA mohanajIne sAthe laIne zrImaheMdrasUrijI AnaMdathI aMtarikSa pArzvanAtha AvyA. (2) tyAM AgamanA kahyA pramANe yAtrA karIne yavanarAjAnA tAbAmAM rahelA pALa zaheramAM AvyA. (3) tyAM keTalAka divasa rahIne pachI ekavakhata ma
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) mohanacarite caturthaH sargaH / zrI modano'pi labdhvAjJAM nizcakrAma tataH purAt // mumbApurIM kramAdApa rUpacandradidRkSayA // 5 // dRSTrA zrImohanaM rUpa - candrA modamavApnuvan // so'pi pranRti dIkSAyA vRttaM sarvamacIkathat // 6 // tatastokamuSitvA te mumbAyAmArdatazriyAm // zrImohanena nUpAlaM prayAtuM niracinvata // 7 // prasthitAH sumuhUrte zrI - mohanena samaM mudA // rUpacandrAH kramAdApu-rnUpAlaM nUparAjitam // 8 // prasannamanasastatra rUpacandrA athAvasan // nyavAtsIcI modano'pi paThannAgamamAdarAt // e // samIkSyAsannamaya te varSAsamayamAgatam // tatraiva varSAvasatiM nizcikyuzca samohanAH // 10 // keMdrasUrijIe mAhanajIne muMbaI javAvAste AjJA dIdhI. ( 4 ) mAhanajIpaNa zrIpUjyajInI AjJA laI bhASALathI vidAya thayA te rUpacaMdajIne jovAnI ghaNI utkaMThA manamAM rAkhatA anukrame muMbaI AvyA. (5) mAhanajIne joI ne rUpacaMdajI harSa pAmyA, pachI dIkSA lIdhAnI tathA khIja paNa vAteAje kahevA lAyaka hatI te badhI mAhanajIe rUpacaMdajIne kahI. (6) tyAra pachI zrAvakalAkeAthI zAbhatA evA muMbaI zaheramAM thAMDA vakhata rahIne rUpacaMdajIe mAhanajInI joDe bhApALa javAnA vicAra karyo. (7) sArA muhUrta upara muMbaIthI vidAya thayelA rUpacaMdajI tathA mAhanajI vihAra karatA sukhathI bheApALa rAjadhAnImAM AvyA. (8) mana prasanna heAvAthI rUpacaMdajIe tyAM vasati karI, tyAre mAhanajI paNa AdarathI zAjJanA abhyAsa karavAmAM vakhata gALatA hatA. (9) tyAra bAda ceAmAsuM najIka AvyuM joI tyAMja vasati karavAne rUpacaMdajIe tathA mAhanajIe
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarga ce. (67) devAnAM ca gurUNAM ca prasAdAtte yathAsukham // prAraSaM gamayAmAsu-stanvantastapAdikam // 11 rUpazriyA spardhamAnA guNazrIrvatadhe traam|| yauvanazrIrapi parA-jigye tasya guNazriyA // 12 // evaM pravardhamAnaH sa-jhuNaiH zrImodanastadA // samAcakarSa cittAni viSAmapi lIlayA // 13 // gamanAvasaraM jJAtvA rUpacanjJAH sdoytaaH|| mohanena samaM mumbA-mAjagmuH svaHpurIninAm // 24 // mumbAyAH suSamAM dRSTvA-ninavAmiva mohnH|| mene tasyA mohamayI tyAkhyAmanugatArthakAm // 15 // tasyA vipaNyAM vaNijo vANijye badazo'nvadam // usthA navanti saMpannAH saMpannAzcApi urgtaaH||16|| nizcaya karyo. (10) devanA ane gurUnA prasAdathI tapasyA, bhaNavuMgaNavuM vigere kAryamAM temaNe sukhathI comAsuM kADhyuM. (11) mohanajInA gubanI zobhA temanA rUpanI zobhA joDe spardhA (harIphAI) karatI ghaNI vadhI gaI te eTalI badhI ke, yuvAvasthAnI zebhAne paNa teNe jItI lIdhI. (12) e rIte saNonI joDe vRddhi pAmatA evA mehanajIe vidvAna lekenA paNa manane sahejamAM kheMcI lIdhAM. (13) hamezAM ucita kAryamAM udyama karanArA rUpacaMdajI vihAra karavAno avasara jANune mohanajInI joDe, svargapurInI peThe raLiyAmaNA muMbaI zaheramAM AvyA. (14) jANe pUrve nahIM ja joelI hoyanI zuM? evI muMbaInI zobhA joIne tenuM mahamayI" evuM nAma sAcuM che ema mehanajIne lAgyuM. (15) muMbaInA bajAramAM dararoja vepArIone vepAramAM ghaNe lAbha
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 ) mohanacarite caturthaH sargaH / ear viparyAsamimaM nizvikAya sa cetasi // saMpadazcaJcaletyAkhyA- manvarthAmAgamoditAm // 17 // tRNIkRta svargasukhAn dhanino dhanadopamAn // zatakhaemAMzukadharAn yAcamAnAMzca durgatAn // 18 // vIdaya so'ntarniraNayad dharmAdharmaphalaM zrutam // dharmAtsukhaM bahuvidha - madharmAdduHkhamIdRzam // 1 // yugmam rAjamArgAntikastheSu saudhAnAM mUrdhasadmasu // zrImohano'dhiruhyAdhva-carAnpazyannacintayat // 20 // pipIlikA nimA ete zatazo'tha sahasrazaH // gacchantyanena mArgeNa narA nAryazva saMtatam // 21 // zreSTho'haM jagatItyevaM sarve yadyapi manvate // tathApyeSAmasAratva - madhunA sphuTamIyate // 22 // 44 thavAthI nirdhaniyA heAya te dhanavAnlR thAya che, ane je dhanavAn che te khATa AvavAthI nirdhana thAyache. e pheraphAra joIne mAhanajIe nizcaya iyoM, siddhAMtamAM hetuM lakSmInuM "saMyalA" menuM nAbha sAyuM che. ( 16-17 ) svarganA sukhane paNa taNakhalA samAna gaNanArA evA kuberabhaMDArIsarakhA dhanavAna lokeAne ane seMkaDA thIgaDAvALuM kapaDuM paherIne bhIkha mAganArA bhIkhArI lAkAne joIne mAhanajIe dharmanAM ane adharmanAM je mULa siddhAMtamAM sAMbhaLyAM hatAM, teneA evI rIte sAra kADhyo ke, dharmathI mANasa aneka prakAranAM sukha ane adharmathI ghaNI jAtanAM duHkha bhAgave che. ( 18-19 ) mATA rastA upara AvelA mahelanI UMcI agAzI upara caDhIne mAhanajIe raste cAlanArA lAkA joyA, tyAre temanA manamAM evA vicAra Avyo ke, seMkaDA, hajAre khAyaDi tathA maradA raste jatAM kIDI sarakhA dekhAya che. emAM eka eka jaNa "hu ja
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga ce. asAre mAnave dehe sAraM dharmamato vijaH // tasmAtsa eva satataM sevanIyaH satAM mtH||23|| evaM mumbApurIzonA-mAlokyAdhyAtmanAvanAm // zrImodano vitanvAno gamayAmAsa vAsarAn // 24 // vayasyaiH zrImohanasya kathitAM nAvanAmimAm // rUpacanjJAH parijhAyA-mAnaM modamavApnuvan // 25 // AsannAMprATaSaM vIdaya rUpacanjAH smohnaaH|| uttarasyAmathAzAyAM gantukAmAstadAnavana // 26 // udIcyAM kutra gantavya-mevaM te hRdaye'nyadA // cintayanto mAlavasyA-smArSurnaratahanmaNeH // 27 // mA saMpUrNAsti mayyevA-nyeSu dezeSu maalvH|| evaM yo'darnizaMjalpa-nApa mAlavanAmatAm // 2 // gamAM meTe chuM ema mAne che, te paNa emanuM tucchapaNuM hamaNuM keTaluM cekhuM dekhAya che! mATe jemAM sAra nathI evA kSaNabhaMgura mAnavadehamAM dharmakaraNI karavI eja sAra che, evo jJAnI loko upadeza kare che. vAste sat53SAne mAnya sevAdharmI hamezA 12vI." (20-2122-23) yezate bhUmazahanI zAlAnane sabhAmalAvanA - 2 / 2 / bhAhana DeTA hivasa yA. (24) mohananIne bhitrAcArI rAkhanArA lokoe e adhyAtmabhAvanA rUpacaMdajIne kahI, tyAre temane ghaNo AnaMda thayo. (25) cemAsuM najIka AveluM joIne rU5caM40 mohananIne uttarahizI navAnA vidyA2yo. (26) 555 uttaradizAmAM kyAM javuM evo te manamAM vicAra karavA lAgyA, tyAre bharatakhaMDanA hRdayano alaMkAraja hoyanI zuM? evo mALavA prAMta temane yA mAvyA. ( 27 ) " A252 sabhI to mArI pAse che. bhAga -
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite caturthaH sargaH / gAnavAdanacaJcutvA-jAnAmnAye'pi yo'nutAm // rAgeSu gaNanAM lene sthAne dhyAnAttadAtmatA // 2 // gantavyaM tatra satrA zrI - mohanenAvilambitam // nirNIyeti zubhe lagne prasthAnaM cakrire'tha te // 30 // krameNa mAlAnyamalA -nyazakturmAlavasya te // saMpannatA tasya caMdrA--lo naivAnunIyate|| 32 // grAmAnugrAmamaya te nivasantaH samAyayuH // rAjadhAnIM mAlavasyo - jayanIM vijayAvanam // 32 // vikhyAtavikramo vidyA - vidito vidvadAzrayaH // vadAnyaH kalpataruvad yAmapAdhikramo nRpaH // 33 // (70 ) zamAM te " mAlava " eTale lavamAtra lakSmI che. " evI rIte haMmezAM bAle che tethIja ke zuM ? A dezanuM nAma mAlava(mALavA)evuM paDI gayuM. ( 28 ) e deza gAvAmajAvavAnI kalAmAM ghaNA nAmIcA che. tethI enA nAmanI gAyananA rAgamAM gaNatarI thaI. DIkaja che, haMmezAM je, je cIjanuM dhyAna kareche, te tadrupa thAya che. ( ra9) tyAM meAhanajInI joDe zIghra javAnuM nakkI karIne rUpacaMdajI sArA lagna upara muMbaithI vidAya thayA. ( 30 ) anukrame jatAM mALavAnA meTAM moTAM khetarA temanA jovAmAM AvyAM. tethIja te dezanI saMpannatA ( AbAdI ) temane jaNAI. (31) eka gAmathI bIje gAma mukAma karatA rUpacaMdajI mALavAnI jayavaMtI evI brunI rAjadhAnI je ujjana kahevAya che, tyAM AvyA. ( 32 ) mATeA parAkramI, vidyAthI jANItA thayelA, paMDita lokAne AsarA ApanArA, kalpavRkSanI peThe dhruvastune dAtAra evA vikramarAjA te ujja
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga tho. (72) pazcAtkrameNa ye naja-sane tsyaadhishishriyuH|| teSAM naiko'pi tama' vyatIyAya zunAvaham // 34 // zAsanonnatikartuH shrii-siisenmunervcH|| satyaM cikIrSuH zrIpAryo yasyAM prAkaTyamAgamat // 35 // tattvArthoddayotamAtanvan navyAjhAnatamonudam // yathArthanAmA ytraasii-siisendivaakrH||36|| zonano nAma ytraanuu-muniraaddtivishrutH|| dhanapAlaM vyadhAtsamyaga-dRSTiM savividhoktiniH // 3 // yasyAmupAttajanmAsau dhanapAlo mhaakviH|| dhArAvAnA raste cAvIrAmavo che rUT tAmAlokyAvadarUpa-cantAH zrImohanaM tadA // atraiva varSAvasatiH kartavyeti mataM mama // 3 // nanuM pUrvakALamAM rakSaNa karato hato. (33) pachI anukrame tenI gAdIpara je rAjAo thayA temAM koIe paNa vikramanI karelI maryAdAne ulaMghana karI nahIM. (34) zrI mahAvIra bhagavAnanA zAsananI unnati karenArA siddhasenAcAryajInuM vacana sAruM karavAmATe zrI pArzvanAtha bhagavAna te ujajanamAM AgaLanA vakhatamAM pragaTa thayA, te bhagavAna hAla ayavaMtI pArzvanAtha evA nAmathI prasiddha che. (35) upara kahelA zrIsiddhasena divAkara AcAryajIe bhavyalokonA hRdayane viSe rahelA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karanAra tatvArtharUpI ughota te urjanamAM pragaTa karyo. (36) jainamaMDaLamAM ghaNuM jANItA evA zabanamuni paNa te ujanamAM thayA, temaNe vacananI ghaNu yuktithI dhanapALa kavine samakitI karyo. (37) ujajanamAMja janmelA dhanapALa kavie zikAra karavAmAM ghaNuM vyasanI evA bhejanAmA e nagarInA rAjAne dhArA nagarImAM upadeza karIne vyasanathI choDAvyo. (38) evuM ujana zahera
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) mohanacarite caturthaH srgH| zrImabhayo yajJocate ta-nmahyamevaM prtibruvn|| mohanaH zrIrUpacan-vacanaM pratyapadyata // 40 // japajvairvirahite'-dhyuSitAste pratizraye // tatrAtivAdayAmAsu-varSAmAsacatuSTayIm // 41 // aSTAdazAbdadezIyo modano'pi shunairgunnaiH|| guNAnurAgiNAM tatra sTahaNIyo'navabhRzam // 4 // na pragalnaM vayo nApi zrute pArINatA tathA // tathApi mohane navya-jIvA rAgaM dadhustadA // 43 // Asanne'vasare rUpa-canjA nishcikyurnydaa|| vidAramavilambena pattane kohnaamke||44|| modano'smAnparityajya vihartA kila sAMpratam // maveti tatratyAH zrAhA viSAdaM prmaayyuH||45|| joIne rUpacaMdajIe mohanajIne te vakhate kahyuM ke, "ahIM comAsuM karavuM ema mane lAge che." (39) "ApanI prasannatA jemAM hoya te vAta mane paNa pasaMda che." evo uttara ApanArA mohanajIe rUpacaMdajInuM vacana kabUla karyuM. (40) koI paNa jAtanA upadravathI rahita evA upAsarAmAM rahIne rUpacaMdajIe mehanajInI joDe tyAM varSAkALanuM comAsuM kADhyuM. (41) mehanajInI ummara mAtra aDhAra varasanI hatI, paNa tyAMnA guNasabhI zrAvane te vA thayA. (42) nahIM pusta smara, nahIM AgamamAM pAraMgatapaNuM, topaNa te vakhate bhavya mehanajI upara ghaNA rAgI thayA. (43) comAse utaryA pachI vihArano avasara najIka Avyo, tyAre rUpacaMdajIe eka vakhata keTA zahera tarapha zIdhra vihAra karavAno nizcaya karyo. (4) mohanajI amane badhAne mUkIne hamaNuM vihAra karaze, evo vicAra manamAM AvyAthI ujananA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cothe. (73) vAsare suprazaste'tha rUpacanH prtsthire|| modano'pi namo'rdabhya ityuktvAnusasAratAn // 46 // azrAntaM viharantasta AyayuH koTTapattanam // manaHprasattidAyAM ca vasatAvavasanmudA // 47 // mahensUrayastatra vidarantaH smaayyuH|| rUpacanjAnmohanaM ca dRSTvA mumudire tarAm // 4 // paricadaparItAnAM sUrINAM samupeyuSAm // vitenuH samudAcAraM yathA te vichnnaaH||4|| AgAmivarSAvasatiM cikIrSanti sma tatra te|| zrIpUjyavacanAdyasmA-nmantavyaM mahatAM vcH||50|| devagurvoH prasAdena pratyUna vinaiva te|| caturmAsI tatra ninyu-stapaHsvAdhyAyatatparAH // 5 // rAgI zrAvako ghaNo kheda pAmyA. (5) sAro divasa jeIne rUpacaMdajIe tyAMthI vihAra karyo, tyAre mehanajI paNa "name arihaMtANuM" ema kahIne temanA pAchaLa cAlyA. (46) eka sarakho vihAra karIne te koTA zaheramAM AvyA, ane manane prasannatA upajAve evA upAsarAmAM sukhathI rahyA. (47) pachI maheMdrasUrijIpaNa vihAra karatA tyAM AvyA, ane rUpacaMdajIne tathA mohanajIne joIne ghaNA harSa pAmyA. (48) vyavahAramAM vicakSaNa evA rUpacaMdajIe tathA mehanajIe parivArasahita AvelA maheMdrasUrijIne yogya satkAra karyo. (49) pachI zrIpUjyajInA vacanathI AvatuM comAsuM tyAM ja karavAnuM temaNe nakkI karyuM. hI cha, moTAtuM vayana 132 bhAnagor nase. (50) hevshu3|| - sAdathI keIpaNa jAtanA aMtarAya vagara temaNe tapasyA tathA bhaNavuMga
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) mohanacarite caturthaH srgH| demante'tha samAyAte teSAM jigamiSAnavat // gopAlanagare cakru-nizcayaM vihRtestadA // 5 // zivo nAma prtiito'nuu-nRptirdkssinnaapthe|| nirvAsya yavanAnyena sAmrAjyaM vidadhe purA // 53 // mukhyAmAtyastasya baajii-naamaasiidtivikrmii|| tasya zindopanAmAnU-jJaNojI nAma sanaTaH // 54 // pranuprasAdAdanava-sa saamntshiromnniH|| maemalAntarvarti ceda-madhyuvAsa puraM varam // 5 // tadanvayanavA nUpA adya yAvadidaM puram // pAlayanti prajApIDA-haraNe vihitaadraaH||56|| mahensUrayo rUpa-cantAH zrImohano'pi ca // vidadhurviharanto'tha tatraiva vasatiM kramAt // 5 // NavuM vigere karIne comAsuM tyAM kADhyuM. (51) pachI ziyALAnI rUtu beThI, tyAre vihAra karavAnI IcchA thavAthI gvAliyara tarapha javAne tene maNe nizcaya karyo. (52) pUrvakALamAM dakSiNa dezamAM zivAjI nAme rAjA thayo, teNe yavana lekene hadapAra karI ekacakrI rAjanI sthApanA karI. (53) te rAjAne mukhya pradhAna bAjIrAvanAme moTe parAkramI hatuM, tene rANajI siMdhiyA nAme eka moTo zaradAra thaI gaye. (54) bAjIrAvanI meherabAnIthI rANAjI tenA mAMDalika rAjAomAM AgevAna thaI gayA. te ApaNuM mulakanI aMdara AvelA A gvAliyara zaheramAM rahetA hatA. (55) tenA vaMzamAM thayelA rAjAo raiyatanuM dukha dUra karavA mATe ghaNe prayatna karIne AjasUdhI e nagarInuM rakSaNa kare che. (56) evA gvAliyara zaheramAM maheMdrasUrijI tathA mehanajI anukrame vihAra ka
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga cAyA. sthitvA tatra caturmAsI -magre te'ya yiyAsavaH // prAmukhA viharanti sma kRtvA vArANasIM hRdi // 58 // pratApi yA zrIpArzvava-tAreNApUyatAdhikam // tIrthAntarIyairapi yA vAgdevIpIThamucyate // 5 // bhairavo bhrAjate gaGgA vadate vasatIzvaraH // annapUrNA TaNAtyannai - stArakastArakastathA // 60 // sAmagryevaMvidhA yasyAM tadetattramuttamam // sevanIyaM prayatnene -tyevaM vedavido viGaH // 61 // yugmam nirantarAyamullaGghaya mArgamAgatya tAM purIm // vasatiM saparIvArAH sUrayaH samupAvizan // 62 // kAMzcidajJAnakaSTaM ca sakAmAM nirjarAM tathA // kAMzcidAcarato vIdaya sUrayastoSamAsadan // 63 // (75) ratA AvyA, ane sArI vasati joine tyAM rahyA. ( 57 ) tyAM cAmAsuM rahyA pachI AgaLa vihAra karavAnuM manamAM AvyuM tyAre kAzItarapha javAnA vicAra karIne temaNe pUrva dizAmAM vihAra karyo. (58 ) e ke te kAzIpurI AgaLathIja pavitra hatI, tepaNa pUrvakALamAM zrIpArzvanAthana avatAra thavAthI te ghaNIja pavitra thaI. anyadarzaniyApaNa tene sarasvtiipiitth uheche. (paTa) "lyAM bhairavanAtha virAneche, gaMgA baheche, vizvezvara vaseche, annapUrNA tRpti thAya tyAMsudhI anna Apeche, ane tAraka maMtra saMsAramAMthI tAreche, evI sAmagrI haMmezAM hAvAthI khInna sarvakSetro karatAM uttama evA e kAzIkSetranI prayatnathI sevA karavI." ema vaidika lokeA kaheche. (60-61) kaMipaNa aMtarAya vagara mArga oLaMgIne parivArasahita maheMdrasUrijI te nagarImAM AvyA, ane vasatimAM rahyA. (62) keTalAka ajJAna kaSTa karanArA leAkeAne ane keTalAka sakAma nirjarA kara
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite caturthaH sargaH / prasannamanaso rUpa - candrAH zrImohano'pi ca // mahendrasUrisAMnidhyA - kAzI madhyavasanmudA // 64 // pipaThIrmodano vArA - eesI vidyAsudhAnidhiH // yogo'yaM durjano'pyAsI - suno bhaagyyogtH||65|| modano vinayI rUpa - candrAjJAM zirasA vahan // pavatIti prahRSTAH zrI - sUrayo'tha pratasthire // 66 // mAnayan rUpacandrAGgAM kurvannAvazyaka kriyAm // paThanyathAzakti zAstra - mAste zrImohano mudA // 67 // pUrvaM sArasvatamayo candrakAM ca tataH param // gadyapadyAtmakaM kAvya - madhIyAya sa satvaram // 68 // puSpebhyaH sAramAdatte yathA madhukarastathA // papATha mohano yadya - tsAraM tasyAdade'JjasA // 65 // (76) " nArAone joine maheMdrasUrijI saMtASa pAmyA. (63) maheMdrasUrijI sAthe hAvAthI manamAM prasanna thayelA rUpacaMdajI tathA mAhanajI khuzIthI tyAM rahyA. ( 64 ) mAhanajInI bhaNavAnI dhaNI icchA ane vidyArUpI amrataneA sAgaraja heAyanI zuM? evI kAzIpurI, e yeAga pAmavA ghaNA phulabhache, tApaNa mAhanajInA sArA bhAgyathI te sulabha thaI gayA. (65) vinayavaMta evA mAhanajI rUpacaMdajInI AjJA mAthe caDhAvIne bhaNeche. ema jANI ghaNA khuzI thayelA zrImaheMdrasUrijIe tyAMthI vihAra karyo. (66) rUpacaMdajInI AjJA mAnIne AvazyakanI kriyA karanArA ane yathAzakti zAstranA abhyAsa karanArA meAhanajI tyAM khuzIthI rahyA. (67) paheluM sArasvata, pachI caMdrikA tyArabAda gadyapadyAtmaka kAvyA e rIte mAhanajI utAvaLathI bhaNavA lAgyA. ( 18 ) jema bhramara phUlamAMthI rasa liyeche, tema mAhanajI je je bhaNI gayA, te badhAnA sAra tarata letA hatA.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga ce. (77). adhIyAnasya tasyaivaM niragAtsaradhyam // tAvatA rUpacanjJANAM zarIre'nUdapATavam // 30 // vyomenchanandamAMne vikrmaadityvtsre|| caitre site caikAdazyAM rUpacanzA divaM yyuH||1|| jAnAnasyApi dehAdeH dANanaGgaratAM tadA // svAntaM zrImodanasyAnU-chokadhvAntasamAkulam // 7 // apanodAya tasyAya zAradAruNasaMninAH // sUrayaH samupAgatyA-bodhayanmodanaM tadA // 73 // sUrINAmupadezAca kaalnirgmnaadpi|| modanaH svAsthyamAsAdya yathApUrvamathApagat // 7 // ekAkI kathamatrAyaM sthAsyatIti vicintya te|| vArANasyAM vasanti sma sadRzaM mNdtaamdH|| 5 // (69) upara kahyA pramANe mohanajIe abhyAsa karatAM be varasa gALyAM, eTalAmAM rUpacaMdajInA zarIre maMdavADa thayo. (70) saMvat ogaNIso daza-(1910 )nA caitrasudI agyArasa-( 11 )ne divase rUpacaMdajI kALa karIne devaloka gayA. (71) dehAdika vastuo kSaNabhaMgura che, e vAta mohanajI sArI rIte jANatA hatA, te paNa temanuM mana zekArUpI aMdhakArathI AkuLavyAkuLa thaI gayuM. (72) te aMdhakAra dUra karavA mATe jANe zaratakALane sUryaja hAyanI zuM! evA zrImaheMdrasUrijIe te vakhate AvIne mohanajIne bodha karyo. (73) maheMdrasUrijInA upadezathI tathA keTaleka kALajavA pachI mehanajInuM mana sthira thayuM, tyAre pUrvanI peThe temaNe abhyAsa zarU karyo. (74) mehanajI ekale zIrIte ahIM raheze." ema vicArIne maheMdrasUrijI kAzImAM ja rahyA. moTAne
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite caturthaH sargaH / vatsarAMzcaturo yAva - dadhIte sma tato'pyasau // sUrayazca samAvAtsu -stAvatkAlaM nirAkulAH // 76 // vihartumayamekAkI kalpate saMyatendriyaH // parijJAyaivamapyasmai vihArAAM na te daGaH // 99 // sArdhaM te mohanenAtha pure lakSmaNanAmani // vijihIrSava AgAmi-dine niraNayan gamam // 78 // saMvegAtsarvaviratiM jighRkturapi modanaH // jogyaM karmAlokya tasya rUpaNAyopacakrame // 19 // athAsau lakSmaNAbhikhye pure jagati vizrute // gantumaicchatrI mahendra - vacanaM paripAlayan // 80 // vArANasI vAstavyA - 'nuraktA modane'bhavan // te sarve'pi viyogo'sya nAvIti zuzucurnRzam // 12 // . (78) e vAta ucitaja che. (75) tyAra bAda cAra varasasUdhI meAhanajI abhyAsa karatA hatA, tyAMsudhI maheMdrasUrijIpaNa sthiratAthI tyAMja rahyA. (76) pachI " meAhanajI pAtAnI meLe ekalAvihAra karavA lAyaka thayA, kAraNa ke, eNe iMdriyA jItI lIdhI che. " ema maheMdrasUrijI jANatA StA toyA bhohanakane yemsa vihAranI AjJA huI rAjyA nahIM. ( 77 ) pachI meAhanajInI joDe lakhanau tarapha vihAra karavAnI icchAthItemaNe AvatIkAle prasthAna karavAnuM nakkI karyuM. (8) saMvegathI mAhanajI saMvegIpaNuM AdaravAnI dhaNI icchA rAkhatA hatA. te paNa bAkI raheluM bhAgakame joine te khapAvavAnA udyama karavA lAgyA. (79) pachI zrIpUjyajInuM vacana aMgIkAra karIne leAkamAM ghaNuM prakhyAta evA lakhanau zaheramAM javAnA mAhunajIe manamAM vicAra karyAM.(80) kAzInA rahIza lAkA mAhanajI upara
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga ce. sAyAn SaD vatsarAnyAva-kAzyAM shriimodno'vst|| rAgavantaH paraM kAla-mimaM kSaNamivAvijaH // 2 // dRDhAnurAgabahAnAM punardarzanamastu te // ityetaccanaM tasya zrutigocaratAM yayau // 3 // saMyogA viprayogAzca sNsaare'sminnnekshH|| .. anavannavitArazca ko'tra hRSyati zocati // 4 // sarma eva sabandhuryo'nuyAti navAntaram // gurureva zaraNyo yat sa tArayati sNsRteH||5|| ityAgamAvisaMvAdi-vacanaistAnprabodhayan // -- mohanazca mahenjhAca vijantuH samaye zune // 6 // ghaNe rAga rAkhatA hatA, te badhA "have mehanajIno viyoga amane nakkI ? thavAne" ema jANune ghaNe zeka karavA lAgyA. (81) cha varasa ane upara keTalAka divasa eTalA kALasUdhI mehanajI kAzImAM rahyA topaNa rAgI lakone ATalo badhokALa kSaNamAtra eTale lAgyo. (82) "ghaNuM anurAgathI baMdhAyelA evA amane tamAruM pharIthI darzana thAo." evuM te lokenuM vacana mohanajInA sAMbhaLavAmAM AvyuM. (83) "A anAdi saMsAramAM jIvane anekavAra saMga ane viyoga thayA, ane thaze paNa kharA. temAM harSa athavA zeka koNa mAne? (84) zrIjinezvara bhagavAne kahelo je saddharma teja saMsAramAM kharekhara bAMdhava che, kAraNa ke, parabhavamAM paNa te sAthe Ave che. temaja sattAvIsa guNanA dhAraka evA je gurU temaja Azraya karavo. kAraNake, teja A bhavasAgaramAMthI bhavyajIvone tAre che." ( 85 ) evI rIte rAgI lekene AgamAnasArI vacanathI baMdha karIne mohanajIe ane maheMdrasUrijIe kAzIpu
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) mohanacarite caturthaH srgH| yAtrA vidhAya gantAsmo lakSmaNe nagare vayam // nizcityaivaM te'nyagaba-campApApAdiSu kramAt // 7 // stsNgtishcaashunkrmdaani-mnHprsttirvividhaarthsidiH|| maveti nAvena vitenire te sattIrthasevAM mnsaamlenIGG|| atha zrIsUrayaH zrAntA vizrAnterlipsayAnyaguH // ladamaNe nagare ld-dhvjkottidhvjaangkite|| ne|| tatra shraadhaantmaa-nudaaraandhrmttpraan|| Alokya sUrayo moda-mamAnamanajastadA // e|| guNAnurAgiNaste'pi modanaM guNamandiram // jJAtvA mumudire sthAne guNajJAnAM guNe rtiH|| e|| rUpAnurUpaM taccittaM taccittAnuguNAn guNAn // guNAnurUpaM vijJAnaM vijhAya mumude jnH|| e|| zathA vihAra yo. (86) " tIrthayAtrA zane pachI manonazu" evo vicAra karIne teo anukrame caMpA, pAvApurI ityAdi tIrthone viSe gayA. (87) "sat53SAno samAgama thAyacha, azubha meM sabhI jAyache, mananI prasannatA rahe che, temaja aneka prakAranA ISTa mane rathanI siddhi thAya che" evuM tIrthayAtrAnuM phala jANIne temaNe zuddha manathI tIrthanI sevA karI. (88) tyArapachI yAtrA karatA thAkI gayelA mehanajI tathA mahendrasUrijI visAmo levAnI IcchAe lakhapati tathA karoDapati jemAM rahecha, sevA samanau zaharamA yAvyA. (8) te zaharamA 5 // paisaadAra, udAra ane dharmakaraNa karavAmAM tatpara evA zrAvaka lokone joIne temane te vakhate ghaNe AnaMda thayo. (90) guNAnurAgI evA te zrAvake sadgaNenuM jANe rahevAnuM sthAna ja hoyanI zuM? evA mohanajIne joIne ghaNo AnaMda pAmyA, guNanA jANa evA lokonI guNa upara prIti thAya te ucitaja che. (91) mohanajInuM jevuM suMdara rUpa tevuM ja tenuM citta,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga tho. (82) yathocitaM yatitve'pi vitanvandharmamAdarAt // modano nyavasattatra zrAdhAnAvarjayan gunnaiH|| e3 // mahensUrayaH stokaM vijhAya nijajIvitam // thanI cArItta-DhanAtha veyanA kho abdhinUnandadharaNI-mite'bde suuryo'nghaaH|| nAre site ca paJcamyAM devanUyaM prapedire // ey|| mohanaH sUriviradA-tkSaNaM khinnamanA anUt // svarUpaM saMsRtetviA tataH saMvegamAsadat // e6|| yatitve yavidheyaM ta-tsaMvinave na sNnvet|| evamAlocya vittaM sa dhrmkrmnnyyojyt||e|| jevuM citta tevAja tenA guNa ane jevA guNa tevuM ja tenuM jANapaNuM, e badhuM joIne tyAMnA leke ghaNuM khuzI thayA. (2) jatipaNAmAM paNa AdarathI ucita dharmakaraNI karanArA mehanajI potAnA guNekarIne zrAvaka lokonA manane vaza karatA thakA tyAM rahyA. (93) pachI maheMdrasUrijIe potAnuM AukhuM thoDuM raheluM jANIne je kaMI kahevAnuM hatuM te mehanajIne kahI dIdhuM. (94) saMvat ogaNaso cauda-(1914)nA bhAda2vA zudi pAMcamane divase maheMdrasUrijI samAdhithI kALa karI devaloka gayA. (5) pachI maheMdrasUrijIne viraha thavAthI kSaNamAtra mehanajInA manamAM ghaNe zeka phelAyo, thoDA kALa pachI dehAdi vastu kSaNabhaMgura che e viveka manamAM AvyuM, tyAre temane ghaNe saMvega upa . () "je kAma jatipaNAmAM karavAnuM te sagapaNamAM thAya nahIM." ema 1 e mahine pUrvadezane samajavo. A dezane mahine amAnta hovAthI bhAdaravA sudine ThekANe zrAvaNa zudi pAMcama samajavI. eja rIte A caritramAM bIje ThekANe AvelA mahinA upara pramANe samajavA. 11
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82). mohanacarite caturthaH srgH| yathA yathAyaM sarme vittasya vyayamAtanot // tathA tayaitaghaTadhe dharmAdartho hi vardhate // e|| yathAyathArtho vaTadhe tathA dharma vyavardhayat // dhaDa dharma tatsatya vanti krio sUripaTTe nidhAyaikaM gatraM lakSaNalakSitam // cAturmAsyamathaikaM ca tatra nirvartya modnH||10|| sighAcale gantumanA anivatsukRtodayAt // tAvaDunamallasya saMghaH sajo'pyanUdrutam // 10 // vijJaptaH saMghapatinA modano hRssttmaansH|| saMgha vyanUSayavAI-rdhanADhyaiH parizonitam // 10 // vicArIne mehanajIe dharmakaraNamAM dravya kharacavA mAMDyuM. (7) mehanajIe jema jema sArI dharmakaraNImAM paisA kharae, tema tema te va dhavA mAMDyo. ThIka ja che, dharmakaraNathI dravyanI vRddhi thAya che. (8) jema jema dravyanI vRddhi thatI gaI tema tema mehanajIe dharmakaraNamAM vadhAra karyo. "dharmathI artha (paisA) ane arthathI dharma vadhe che evuM AgamanuM vacana sAcuM che. pachI zrImaheMdrasUrijInA pATaupara eka sArA lakSaNe karIne yukta evA ziSyanI sthApanA karyAbAda, eka comAsuM tyAM rahIne puNyane udaya thayAthI siddhAcalajInI yAtrA karavAno mehanajIe vicAra karyo, eTalAmAM junabAbuno saMghapaNa pAlItANe javA vAste zIdhra taiyAra thaye. (9-101) sAthe padhAravA vAste saMghavIe mohanamunijInI ghaNuM vinaMti karI, tyAre evo vega maLI AvyAthI manamAM te ghaNo harSa pAmyA. paNa saMghamAM ghaNA paisAdAra zrAvaka hatA tepaNa mehanamunijI jeDe hovAthI tene ghaNuM zabhA AvI. (12)
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarga tho. (82) udAratvAtsaMghapateAnUdharmonnatistadA // nizcitaM sAsmadAdInAM vartate vAgagocarA // 103 // vikramasinUnanda-nUmite kila vtsre|| mohana vyatanasiM-niHsthamajAyuar 20STha vidhAya yAtrAM nUyaH sa ladamaNe nagare'nyagAt // tatra sthitvA caturmAsI punastIrthATanaM vydhaat||20|| evamAcaratastasya dhAdazAbdI viniryayau // svarUpaM saMsRtestAva-dajAnAtsa yathAyatham // 106 // vaTadhe tena saMvegaH stokaM yaH prAgavartata // tRNarAzau nipatito-'nalo'nilavazAyathA // 10 // ekadA supranAte'sau cetasIdaM vyacintayat // aho nave'smiJjIvAnAM sukhaM kiM nAma vidyte||10|| saMghavI ghaNo udAra hovAthI te vakhate dharmanI je kaMI unnati thaI tenuM amArA jevAthI varNana thaI zake ema nathI. (103) saMvat ogaNase soLa-(1916)nI sAlamAM mehanamunijIe saMghasAthe jaIne siddhAcalajInI yAtrA ghaNuM harSathI karI. (104) yAtrA karIne pAchA mehanamunijI lakhanau AvyA, ane tyAM mAruM rahIne pharIvAra tIrthayAtrA karavA pUrva tarapha gayA. (15) e rIte tIrthayAtrA karI pAcho lakhanau mukAma karatAM mohanajIe tyAM bAra varasa gALyAM, teTalAmAM saMsAranuM yathArtha svarUpa temane jaNAyuM. (106) ghAsanA puLApara paDelo thoDo agnipaNa jema pavana nathI vadhe che, tema mohanajInA manamAM pahelo je thoDe saMga hatuM, te have saMsAranuM svarUpa jaNAyAthI vadhI gaye. (107) eka vakhate prabhAtamAM mehanajIe manamAM bhAvanA karI te A rIte ke-"A saMsAramAM jene sukha te zuM?" daridrI hoya athavA paisAdAra hoya, kAyara hoya ke zuravIra
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) mohanacarite caturthaH srgH| na ugate na saMpanne na nIrau nApi jitvre|| na mUrkha nApi cature sukhmnyuunmiiyte||10|| vittaM yadi svAsthyadetuH kimete dhndopmaaH|| zreSThino vividhairetai-chuHkhai'nvantyadarnizam // 11 // nirdhanA dhanamibanti urbalA balameva ca // rogiNo rogadAniM ca tRSNayA ko na vaJcitaH // 11 // na saMtoSasamaM saukhyaM na dAnamanayAtparam // na dayAsahazo dharma-stattvametatsatAM matam // 12 // vedanAyAH pratIkAraH sukhatvenAnimanyate // sukhaM naisargikaM tena tironUtaM na lakSyate // 13 // sukhe paujalike hitvA ratimAtmaratirnavet // yaH sa dhanyatamo loke taraMstArayate parAn // 124 // hoya, mUrkha hoya athavA ghaNe catura hoya, te paNa e badhAmAM keIne viSe paripUrNa sukha dekhAtuM nathI ! je dravya, sukhano hetu heta, te AvA kuberabhaMDArI sarakhA zeThiyA loko paNa aneka jAtanA dukhathI hamezAM kema pIDA pAmata. nirdhana ke dhananI IcchA kare che, nabaLAka baLane Icche che, ane rogI leka roga maTADavA cAhe che, e rIte tRSNAthI keNa nathI ThagAyo? saMtoSajevuM sukha nathI, jIvane abhaya ApavA jevuM bIjuM koI dAna nathI, ane dayAsamAna dharma nathI, e tatva purUSane mAnya che. kSudhA, tRSA, kAmavAsanA vigere vedanAone maTADavI, teja jIva sukha mAne che. tethI jIvanuM svAbhAvika sukha DhaMkAyeluM che, te jaNAtuM nathI. mATe je purUSa pugalika sukhauparanI prIti cheDIne AtmAne viSeja rata thAya che, te pite tarIne bIjA bhavyajIvone
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) mihanacaritra sarga ce. AlocyaivaM punarasau tiirthyaatraavidhitsyaa|| vidartumaitatpUrvasyAM pUrvapuNyasamIritaH // 125 // guNeSu panapAtitvA-ciraM paricayAdapi // moktuM na mohanaM zekurlakSmaNAkhyapurasthitAH // 116 // bASparugalAnso'tha navyAnmadhurayA girA // bodhayanniragAchIghraM lkssmnnaakhyaatpuraadsau|| 117 // tIrthAni yAvantIdAnI pUrvasyAM prathitAni c|| prAyaH sarvANi taanyaagaa-nmohno'pnittttye||12|| manaHprasattiryatrAna-saMstatra ythaaruci|| kalikAtArAjadhAnyA-mahoniH kaizcanAnyagAt 125 tatrA irAii sAmAnaH sa mohana navAsa kticinmaasaa-nsNvegaamlmaansH||10|| paNa tAre che. mATe jagatamAM tene dhanya che." (18-114) evI bhAvanA karI rahyA pachI mehanajIne pUrvabhavamAM upArjelA puNyanI preraNAthI bIjIvAra tIrthayAtrA karavAnI IcchA thaI tyAre pUrvadizA tarapha vihAra karavAne temaNe irAdo karyo. (115) sArA guNane viSe pakSapAta hovAthI tathA ghaNA vakhatane paricaya hato tethI lakhanaunA rahIza leke mohanajIne ekAeka cheDI zakyA nahIM. (116) pachI AMsuthI jemanuM gaLuM baMdhAI gayuM evA bhavyalokene madhura vacanathI bodha karatA mehanajI sAro divasa jeIne lakhanauthI vidAya thayA. (117) pUrvadizImAM hamaNuM je kaMItIrtho prasiddha che, te ghaNA kharA tIrthone viSe mehana najI azubha karma khapAvavA vAste gayA. (118) je ThekANe mana prasanna thayuM, te ThekANe rUcimAphaka mukAma karatA keTaleka divase mohanajI kalakattA nAmanI rAjadhAnImAM AvyA. (119) saMvegathI jemanuM mana nirmaLa thaI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) mohanacarite caturthaH srgH| yathA yathAsya manasi saMvega udapadyata // tathA tathA prazithilA-daro'nUtsa parigrahe // 11 // sthA vAcAlatAM svaira-mIraNaM manasA tathA // sAvayaM cintanaM hitvA so'nvdhrmcintkH||22|| tapastapannekadA sa dhyAnalInamanA nRzam // sarpa sarpantamajadIt puro visphAritAnanam // 13 // sadasonmIlya nayane parito yAvadIdate // na kApi tAvaDarago dRzorgocaratAM yyau||124 // nidhyAyaitacitramasau dadhyau cetasi vismitH|| kimidaM zonanamathA-zonanaM vA bhavediti // 12 // zrutopayogAdatha ca pAraMparyopadezataH // vicArya nirNinAyAsya nUtArthamiti mohnH||126 // gayuM, evA mehanajI tyAM keTalAka mahinA sudhI rahyA, tyAre rAgI zrAvakAe temano Adara karyo. (12) mohanajInA manamAM jemajema saMga utpanna thato gayo tema tema temanI parigrahasaMbaMdhI mUcha DhIlI paDI gaI (121) khAlI vAcALapaNuM, projanavagara cenathI Amatema pharavuM, temaja manamAM sAvadya vAta ciMtavavI, e badhuM mUkIne mohanajI dharmadhyAna karavA lAgyA. (122) eka vakhata tapasyA karanArA mohanajI. dharmadhyAnamAM tallIna thayA hatA, eTalAmAM moTuM phADIne sAme Avata eka kALasarpa temanA jevAmAM AvyA. (123) ekadama AMkha ughADIne temaNe joyuM topaNa te sarpa kaMI ThekANe jaNAya nahIM. (124) e AzcaryakAraka vAta joIne te manamAM Azcarya pAmyA, ane vicAra karavA sAyA:-"mArnu 35 zubha vA azubha ze bha." (125) pachI
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga ce. (87) ciraM zrIpArzvanAthasya caraNau cintayAmyaham // tena prasanno nAgen AtmAnaM samadarzayat // 12 // asUcayacca mAmevaM varNato'haM yathA tathA // kAlo'yaM nAvataH kAlo dazati svecyA jgt||rshn|| sthA tanmAnavanavaM mA dArSIrbodhamAzraya // nave nave nuktamuktAn viSayAnmA najasva c||12|| athaikadA nakatvA-tkazcidAgatya mohanam // svAmItyAlApamuktvA vavande vidhipUrvakam // 130 // zrutvA tamAlApamaya suptosthita shvaanyjsaa|| modanazcAritramoha-mIya dAdacintayat // 13 // kRpayAgathI tathA ziSTaparaMparAnA upadezathI mehanajIe vicAra karIne te dAkhalAne bhAvArtha kADho te evI rIte ke -(126) "ghaNA kALasUdhI meM zrI pArzvanAtha bhagavAnanA caraNanuM ciMtana karyuM, tethI nAge prasanna thaI pitAnuM svarUpa mane dekhADyuM, ane evI sUcanA karI che, je huM varNathI kALa chuM, te kharekhara svarUpathIja kALa e e kALa(divasa, mAsa, varSa ityAdi samaya-)rUpI sarSa svecchAthI jagatane karaDe che. vAte tuM A manuSyabhavane phagaTa gumAvIza nahIM, gurUe karelA upadezano Azraya karI rahe, ane bhavabhavamAM bhogavIne cheDI dIdhelA mATeja eThA thayelA viSayone pAchA bhogavIza nahIM." (127-129) te pachI eka divase koI zrAvake bhadrakabhAvathI "IcchAmi khamAsamaNo evo AlA belIne mohanajIne AgamamAM kahelI rIta pramANe vAMdhA. (130) te AlA sAMbhaLatAM ja jANe uMghamAMthI uThyA hoyanI zuM? evA mohanajIe cAritramohanIya karmane pazama thavAthI A rIte
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) manAte caturtha zA jaddizya mAmidaM vakti damAzramaNa ityayam // tannAmAnuguNAH santi guNAH kati hate mayi // 13 // urlanaM mAnavanavaM mudhA dAritavAnaham // . labdhaMcintAmaNiM maugdhyA-dhyakrINAM kAcamUlyataH133 dhanyAste zaMsanIyAsta AhataM pAlayanti ye|| mayA pramAdAccAritraM tathaiva malinIkRtam // 134 // vittaM kiM nAma maraNA-'dituM shknuyaannrm|| kimarthaM kaSTato'pyeta-daya'te mndbuddhiniH|| 135 // vicAra karyo-(131) "e zrAvaka mane uddezIne kSamAzramaNa evuM kaheche, paNa abhAgI evA mArAmAM tenA (kSamAzramaNanA) guNa keTalA vase che? sahejamAM maLI zake nahIM e manuSyabhava me phogaTa gumAvya, hAthamAM AvelA amUlya ciMtAmaNine kAcanA bhAve vecI nAMkhyo. je loko pite AdareluM vrata pALe che, tene jagatamAM dhanya che, ane te vakhANavA lAyaka che. mete pramAdathI phogaTa cAritra malina karyuM. zuM vitta mANasane maraNathI rakSaNa karI zake che? ema na hoya te ghaNuM kaSTa veThIne A maMdabuddhinA loko zAvAte te kamAve che? " dravyathI lugaDAMlattAnuM tathA khAvApIvAnuM sukha A lokamAM maLe che, ane sAta khetaramAM vAve te parabhavamAM tethI anaMtagaNuM phaLa maLe che, evuM dravyathI maLanAruM phaLa manamAM rAkhIne loko te kamAve che." evo uttara paNa mane ThIka lAgate nathI. kAraNa ke, lekamAM bhikSAnevAte paryaTana kare te deyAtrA jeTaluM zuddha AhArapANI tathA vastrApAtra (lugaDAM tathA pAtramAM) maLI nahIM zake ke zuM? sAvadha vyApArathI dravya kamAvIne je mANasa dharmakaraNI karavA icche che, te pote kAdavamAM paga boLIne pharIthI tene dhoI nAMkhavA cAheche. dravya kamAtAM jeTaluM navuM azubhakarma baMdhAya che, teTaluM ja je dravyathI karelA dharma karIne nAza pAmatuM hoya te ATalI mahenata karavAmAM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga ce. (89) vasanAzanapAnAdi-sukhamaidikamApnuyAt // saptatryAM ca vapanA-bhavedAmuSmikaM phalam // 136 // etahittaphalaM citte nidhAya tjjpaarcyte|| pratinAti ca no cArutathaitadapi me vcH||13|| vasanAzanapAnAdi niravayaM ca zuddhidam // yAvadartha hi loke'smi-paryaTanna laneta kim||13|| sAvayenopAya' vittaM ystsmaadhrmmiti|| pAdaM paGke majayitvA punaH dAlayatIda sH||13|| vittasyopArjaneneda badhyate karma yannavam // . tadeva dharmeNa nazye-tatko nAma navo gunnH||140|| dAlAdalaM viSaM naiva vittaM viSamavemyaham // prathamaM svalpaHkhAya vitIyaM niryaartye||141|| viSayANAM sevanena viSayAzA na zAmyati // nAjyena vahninirvAti kiM tu nUyaH pravardhate // 14 // zuM phAyado? huM halAhalane jhahara mAno nathI, jhahara dravyaja che. kAraNa ke, hAlAhalato thoDA vakhatasUdhI dukha Ape che, ane dravya nArakInI vedanA ApanAruM che. viSayanA sevanathI viSayanI AzA zAMti pAmatI nathI. tene tethI ulaTI vadhe che. jema dhIreDe te agni olavAte nathI, paraMtu ulaTo vadhAre pradIpta thAya che, tema maraNasUdhI viSayonuM sevana karIe te cheDe viSayanI AzA mAtra vadhe che, bIju kaMIja bAkI rahetuM nathI. vRddhAvasthAmAM tAkada nahIM hovAthI mANasa viSaya bhogavI zakto nathI, tethI bhoganI AzA te dizAmAM jIvane ghaNo AkuLavyAkuLa kare 1 e nAmathI prasiddha eka jabaruM jhahara che. 12
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9 ) mohanacarite caturthaH sargaH / yA mRteryadi sevyante viSayAstarhi takatA // zaiva vardhate prAnte nAnyatkimapi ziSyate // 143 // vArdhake hInazaktitvA - viSayAnnoktumakSamaH // jogAzayAdi jIvo'yaM vyAkulI kriyate nRzam // 144 // yathA yathAsya jogAzA vardhate'yaM tathA tathA // viSayaistyajyate dUraM jaraThaH kasya vallanaH // 145 // kRtvAsmAllAlupAnprAnte vipralabhya svayaM yadi // gantAra ete tarhyeSAM parityAgo hitAvadaH // 146 // svayameva parityaktAH puruSeNa vivekataH // paribAdhAM vidhAtuM di hatAste prabhavanti kim // 147 // tasmAtparidaM sarva vidAya viratiM zrayet // tAM vinA na javottAre vidyate sAdhanAntaram // 148 // tato mUrddhA parityajya nava saMtativardhinIm // saMvignatAM zrayAmyadya - pranRtyAtmahitAvadAm // 149 // che. jema jema bhAganI AzA vadheche tema tema iMdriyAnA viSaya ene choDI che. DIuna che, ghrdde| bhAeNUsa ane vahAso lAge ! the vissye| theotAne viSe Asakta thayelA amAne ThagIne pAteja jo nIkaLI javAvALA hAya, te temane pahelethIja cheDI devA emAM ApaNuM hita che. mAsa jo vivekathI peAtAnI meLeja viSayane mUkI de, teA e cheDelA viSaya pAchA kaMI upadrava karIzake ke zuM ? vAste badhA parigraha cheADI daine saMyamanA Azraya karavA, kAraNa ke, saMsArasAgaramAMthI utAranArUM saMyama jevuM khIjuM kaMi sAdhana nathI. mATe saMsArane vadhAranArI parigraha uparanI mUcho cheADI daine huM AtmAnA kalyANane arthe saMvegIpaNAnA Azraya karUM."
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarga ce. (91) nizcityaivaM mohanena yadAsItsaMnidhau vsu|| sarva nyayojitadharma-kriyAyAmavilambitam // 15 // kriyochAraM vidhAtuM sa dezakAlAdyacintayat // sarva dadarza sadRzaM dezamekaM vinA tdaa|| 151 // vaGgadeze zrAvakANAM nivaaso'lptrsttH|| tadantarvartiyAmeSu vihartuM naiva kalpyate // 15 // saurASTrA gUrjarAzcaiva kalAzca maravastathA // ete vidatu saMvignaiH zakyante na tthetre|| 153 // panthAH sudUrastatrApi zrAkSvAso na nuurishH|| vaGgAvidatu nAnyatra zakyate sNytaisttH|| 15 // satyapyevaMvidhe deza-svarUpe'sau tadAsmarat // zunasya zIghramityetada-canaM vizvavizrutam // 15 // (13ra-149) evo nizcaya karIne mehanajIe je kaMI pAse hatuM te badhuM te ja vakhate dharmakaraNamAM vAvaryuM. (150) pachI ddhiAra karavA vAste mehanajIe deza, kAla, dravya, bhAva vigerene vicAra karyo, tyAre eka deza vagara bAkI badhuM ThIka che, ema temanA dhyAnamAM AvyuM. (151) pUrvazamAM zrAvaka lokonI vasati baha thoDI che, tethI te dezanA gAmamAM sAdhuthI vihAra karI zakAya ema nathI. (15ra) kAThiyAvADa, gujarAta, kaccha ane mAravADa e cAra dezamAM jema saMvegI sAdhuthI vihAra karAya che, tema bIjA dezamAM karAto nathI. (153) temaja raste ghaNe lAMbA ane temAM paNa zrAvakanI vasati prAye nathI, vAste baMgALAthI gUjarAta ane mAravADatarakSaNa sAdhuthI vihAra karI zakAya tema nathI. ( 154 ) me dezanuM sva35 chatAM 55 "zubhasya zI" ye
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (92) mohanacarite caturthaH srgH| caJcalaM hi mnstsyaa-dhyvsaayaastthaavidhaaH|| ko vA jAnAtyanAyAte samaye kiMnaviSyati // 15 // zuno'styadhyavasAyo'yaM tdidaaniimnaaturH|| kriyokSAraM kariSye'thA-patkalpaH zaraNaM mama // 15 // ApatkalpAlocanA ya-sulanAsminnave nRNAm // paraM vizudhazcAritra-pariNAmaH surkhnH||15|| tannAyapranRti ivyaM pratigRhNAmi nUtanam // yadasti pArthe tattyAga-saMkalpaM vidadhAmi ca // 15 // iti manasi vicintya prAjyasaMvegalAnAt vimalapariNatiH zrImodanaH karmadatyai // vidhutasakalakAmaH saMnavezasya pArce vyadhita sapadi dadaH sa kriyohaarmevm||160 // // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa-vichanmukuTAlaMkArazrIbAlakRSNanagavaccaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAha-govindAtmaja-dAmodarasya kRtau zAGke zrImohanacarite kriyochArakaraNaM nAma caturthaH srgH||4|| // // siddha vacana mata bhahana ne yAsAvyu. ( 155) "ma bhana - cala che tema tenA adhyavasAya paNa tevAja che. AvatA samayamAM zuM thaze te koNa jANe che. hamaNuM mArA manamAM zubha adhyavasAya che. vAste zarIranI paTutA sArI che, teTalAmAM huM krioddhAra karUM. pachI prasaMga Avaze to Apatkalpa-(dhopamArgathI karI zakAya nahIM evI vAta saMkaTamAM karavI paDe te-)no Azraya karIzuM. Apatkalpane Azraya karIne je kaMI karyuM hoya tenI AloyaNuM maLavI sulabha che; paNa A narabhavamAM cAritrane zuddha pariNAma pAma ghaNoja durlabha che. vAste AjathI mAMDIne navA dravyano parigraha huM karuM nahIM, ane pAse che tana tyaagn| 555 saM65 3 dhuM." ( 156-157-158-158 )
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarge pAMcamA. // atha padmamaH sarja // (12) zaMpAsaMpAtasadRzaM rAmANAM rAgamIdaya yaH // kumAra eva cAritraM lene dadyAhriyaM sa vaH // 1 // vihartukAmA munayo mohanA marunIvRti // tatra stokamuSitvAtha prAtiSThanta dine zubhe // 2 // nadIyAne mukhagirau tathAnyeSu purAdiSu // viharantaH kramAtte'thA - jagmurvArANasIpuram // 3 // saMvignAnmodanamunIn dRSTvA vArANasI sthitAH // zrAddhAH saMmadanAjo'tha rAgaM pUrvAdhikaM dadhuH // 4 // ghaNA saMvegane lAbha thavAthI zuddha pariNativALA ane parigrahanI mUrchA taddana kADhI nAkhanArA tathA ucitakArya karavAmAM dakSa evA meAhanajIe upara kahyA pramANe vicAra karIne karmone teADavAmATe zrIsaMbhavanAtha bhagavAn AgaLa teja vakhate kriyAddhAra karyo. ( 160 ) ( ceAthA sarganA bAlAvabAdha samApta.) sarga pAMcamo. 144 striyAnI prIti vijaLInA camakArA jevI kSaNika che, ema vicArIne je bhagavAne kumAraavasthAmAMja cAritra lIdhuM te zrIneminAtha bhagavAn tamane svarganI tathA meAkSanI lakSmI ApeA. (1) tyAra pachI mAravADa tara vihAra karavAnI icchA karanArA mAhanamunijI thADA kALasUdhI kalakattAmAM rahIne sArA muhUrta upara tyAMthI vidAya thayA. ( 2 ) nadhAna, moMgira temaja bIjA paNa gAmamAM vihAra karatA anukrame mAhanamunijI kAzImAM AvyA. ( 3 ) saMvegI thayelA mAhanamunijIne joIne
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) ____ mohanacarite paJcamaH srgH| avyaM yaviniyoktavyaM ttraasiitpuurvklpitm|| tatratyAndarzayAmAsuH shraahstnmohnrssyH||5|| yathAImatha te tasya viniyogaM vitenire|| sthitvA tatra caturmAsI munIn jgmurgrtH||6|| atha te munizArdUlAH krmaavaavstyyodhyyoH|| yAtrAM vidhAya vidhinA yayurlakSmaNapattane // 7 // ciraM nivasanAvAcA-statratyA atisNstutaaH|| saMvignAnmohanamunI-nyathAvidhi vavandire // 7 // pUrvasaMkalpitaM vittaM taistatrApi niveditam // zrAdhA jinAlayAdau ta-yojayAmAsuraJjasA // 5 // inprasthapradeze'tha tathApAprAnta eva ca // viharanto jayapura-rASTraM te samavApnuvan // 10 // kAzInA rahIza zrAvake ghaNe AnaMda pAmyA, ane temanA upara pahelA karatAM paNa vadhAre rAga rAkhavA lAgyA. (4) kalakattAmAM tyAga karatI vakhate kAzImAM kharacavA vAste je dravya kAryuM hatuM, te mohanamunijIe tyAMnA zrAvakane jaNAvyuM. (5) tyAre temaNe mehanamunijInI IcchA mAphaka tene viniyoga karyo, pachI tyAM cAra mahinA rahIne mehanamunijI mAma vihAya thA. (6) pachI zrAvastInI sane ayodhyAnI ythaavidhi yAtrA karIne mehanamunijI lakhanaumAM AvyA. (7) pUrve ghaNuM kALasUdhI tyAM rahevAthI tyAMnA zrAvako mehanathI sArA paricita ane rAgI hatA, temaNe saMvegI thayelA mehanamunijIne AgamamAM kahelI vidhi pramANe vAMdhA. (8) tyAga karatI vakhate lakhanaumAM kharacavA vAste kADhI rAkheluM dravya tyAMnA zrAvakone paNa mehanamunijIe jaNAvyuM, tyAre temaNe jinamaMdira vigeremAM te tarata kharacyuM. (9) pachI dillInA pradezamAM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarga pAMcame. na daviSThe na nediSThe grAmAdArAma ekadA // vidadhurvasatiM saMdhyA-mAsannAM vIdaya modanAH // 11 // zvApadAnAmaraNyeSu saulanyAdardharAtrake // zArdUlaH pucamAsphATya garjan saMmukhamAgamat // 1 // saMnajhena sadA stheyaM muninA maraNaM prti|| dharmadhyAnaM vidheyaM ce-tyevaM te'smArpurAgamam // 13 // ego me sAsa appA naanndNsnnsNjun|| sesA me bAhirA nAvA save saMjogalakaNA // 1 // khAmemi savajIve save jIvA khamaMtu me // mittI me savvanaesu veraM majjana keNa // 15 // tathA AgrAmAMtamAM vihAra karatA mohanamunijI anukrame jayapuranA rAjyamAM AvyA. (10) eka vakhate mehanamunijI saMdhyAno samaya najIka Avela jANuMne gAmathI bahu dUra paNa nahIM, tathA najIka paNa nahIM, evA eka bagIcAmAM rahyA. (11) vagaDAmAM jAnavare jyAM tyAM hovAthI madhyarAtre eka vAgha pUchaDuM pachADIne garjanA karate mehanamunijInA sAme Avyo. (12) "sAdhue hamezAM maraNane vAste taiyAra rahevuM, tathA dha dhyAna karavuM," evuM AgamanuM vacana mohanamunijIne yAda AvyuM. (13) pachI kAusaga karIne temaNe manamAM bhAvanA karI te A rIte -"jJAna ane darzana e mArA jIvanuM kharuM svarUpa che. temaja mAre jIva zAzvata (traNe kALamAM rahevAvALe) ane eka eTale rAgAdirahita che. bAkI sarva vastu saMyogathI AvelI che, mATe te mArAthI jUdIja che. huM sarva jIvone khamAvuM chuM, ane te sarva jIvo paNa mArAthI thayelA aparAdhane khame, sarva jIvone viSe huM mitrabhAva rAkhuM chuM. keipaNa jIvanI joDe
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) mohanacarite paJcamaH srgH| kAyotsarga vidhAyaivaM dhyAyantaste cidAtmani // tallInatAmavApyAzu tatyajurmamatAM tnoH||16|| mahAnunAvAn dRSTvA tAn shaarduulo'gaatpraangmukhH|| kaH sarvanUtasuhRdaM dantuM jagati zaknuyAt // 17 // so jayatItyevaM vadanto modanarSayaH // smRtvA paJcanamaskAraM kAyotsargamapArayan // 17 // viyavahayaGkadharaNI-mite vikramavatsare // zrImohanapadaiH pUta-manUUyapuraM puram // 2 // javyato nAvatazcaiva nirgranthA yatayo'tha te|| sarvasAvadhaviratA nyavasaMstatra saMmadAt // 20 // athAsannatamaM varSA-vAsaM tatra cikIrSavaH // shriimodnrssyo'nuuvN-stpHsvaadhyaayttpraaH||1|| mAre vairabhAva nathI. evI bhAvanA karIne cetanyasvarUpamAM tallIna thayelA mehanamunijIe te ja vakhate zarIra uparanI mamatA choDI dIdhI. (14-15-16) mahAnubhAva evA mohanamunine jotAMja vAgha moTuM pheravIne pAcho gayo. "sarva jIvonI joDe bhAvathI mitrabhAva je rAkhe che tene A jagatamAM koNa upadrava karI zake?" (17) pachI mohanajIe kevalibhASita dharma jayavaMta che." evuM vacana AnaMdathI kahyuM, ane navakAra saMbharIne kAusaga pAryo. (18) saMvat gaNIse trIsa(1830)maa mohanamuninA yasparzathI sayapu2 pavitra thayu. (18) pachI dravyathI tathA bhAvathI nigraMtha thaelA mehanamunijI sarva sAvadhavyaapaarne tyAgarIne tyA muzImA 2thA. (20) nAvaTuM yaamAruM tyAM karavAnI icchAthI mehanamunijIe tapasyA tathA bhaNavaMga
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pAMcamo. (97) tApatritayasaMtaptAna navyAndharmaparAyaNAn // dezanAmRtavarSiyA girA te niravApayan // 22 // atikrAntAsu varSAsu niryAtAyAM zarayapi // vijihIrSanti sma tadA-jayamerupure vre||33|| saMvignakalpamAzritya guptAzca samitAstathA // navyabodhaM vitanvantaH purAttasmAtpratasthire // 24 // prAptA ajayameAkhye pattane pattanottame // dharmadhyAnocitAyAM te vasatAvavasanmudA // // mUrgaraditamAtmAnaM dezaM ca vihatidamam // vijhAyAtha kriyohAraM vidhitsanti sma te punH||26|| kalikAtArAjadhAnyAM sAmAnyana purA kRtH||. sa eva vidhinaitasmin vyadhAyi jinasAdikam // 27 // NavuM zarU karyuM. (21) dharmakaraNumAM tatpara paNa tApatrayathI pIDAyelA lavyAne heshn||35 amRta pAne temaNe zAMta yA. (22) varSA tathA zara e be rUtu vItI gayA pachI mohanamunijIne ajamera tarapha vihAra karavAnI icchA thaI. (23) pachI saMgIkalpa svIkArIne traNa guptithI guma ane pAMca samitithI samita evA mohanamunijI dukhI thayetaa savyavone mAgha 2 // vanyaputhI vihAya thayA. (24) subhsamAdhithI ajameramAM AvelA mohanamunijI jethI dharmadhyAnanI vRddhi thAya evI vasatimAM sukhe rahyA. (25) pachI pitAne parigrahanI mUcha bilakUla rahI nathI, tathA dezapaNa vihAra karavA lAyaka che, ema jANIne bhAhanamunilaye zathI tyA vyohA2 42vAna viyA2 jyo. (26) pUrve kalakattA rAjadhAnImAM dravyatyAgano saMkalpa karIne je sAmAnya diyoddhAra karyo hato, te ja ajameramAM pAcho zrIsaMbhavanAtha bhagavAnanI sAme
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) mohanacarite paJcamaH srgH| madAvratadharAste'tha saMvignA modnrssyH|| bedopasthApanaM tatra vidhAyAtha prtsthire||20|| vidAreNoyatenAtha viharantaH krameNa te|| marudezAntargatAyAM pakSyAM paadaajmaaddhuH||2|| zrImodanapadaindha-manivandha punaH punH|| tatratyAH zrAvakAH prApu-audaM vAcAmagocaram // 30 // atha te modanamukha-paripUrNenmuniHsRtam // dezanAmRtamApIya tirshckrurdivauksH||31|| atyAsannA vIdaya varSAH pakSIsthAH zrAvakAstu taan|| atraiva varSAvasatiM kuruteti vyajijhapan // 32 // samIkSya dezaM kAlaM ca shraadhaanpynuraaginnH|| zrImodanamunInzAsta-vacanaM prtipedire||33 // . mehanamunijIe yathAvidhi karyo. (ra7) paMcamahAvratanA dhAraka ane rthAta saMvegI thayelA mehanamunijI chedoSasthApana karIne ajamerathI nI vyA. (28 ) pachI vihAra 2 // mohana nilaye manuThabhe maarvADa dezamAM AvelA pAlI zaheramAM caraNakamala mUkyAM. (29) tyAMnA zrAvakoe mohanamunijInAM caraNakamala vAraMvAra vAMdhA, ane tethI je bhane harSa thayo te pAthI hI zaya sebha nathI. (30) maahnamunijInA mukharUpI pUrNacaMdramAMthI nIkaLeluM dezanArUpI amRta pIne te zrAvako devatAone paNa tuccha mAnavA lAgyA. (31) pachI comAsuM najIka AveluM jeIne pAlInA rahIza zrAvakoe mohanamunijIne vinti 03, "Aya hI yomAsu 2." ( 32 ) deza tathA |Lano vicAra karIne ane vinaMti karanArA zrAvako rAgI che, ema jechne mohanamunilaye tasonI ( vana 2 jyo. ( 33 )
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ mihanacaritra sarga pAMcame. tadadhripaGkajAlInA-navatpallI yadA tadA // nAmadheyamanUttasyA yogarUDhaM suvizrutam // 34 // SaSThASTamASTAhnikAdi tapaH kurvan yathAbalam // pallI nivAsI zrIsaMgha-zyaturmAsImayApayat // 35 // injo munInnAtko vAnyo guruH sajuruto'pi vA // dezanAyAH sudhA kAnyA pallItthaM svargatAmagAt // 36 // mohojjitA apAkuryu-mohamatra kimanutam // citraM yanmodano'pyeSAM dRSTimodamapAkarot // 37 // navAjhuddI-sta maunaH | ziro nidhAya nAvena karmAgunamasUdayan // 30 // jyAre pallI (pAlI zaheranA zrAvako) mehanamunijIne page lIna thaI gaI tyAre tenuM jagamAM prasiddha "pAlI" evuM nAma sAcuM thaI gayuM. (34) potAnI zakti mAphaka chaTha, aThThama, aThThAI vigere tapasyA karIne pAlInA rahIza zrIsaMghe comAsuM gALyuM. (35) munirAjane mUkIne bIje iMdra te koNa, sazurUthI bIjo guru (bRhaspati) te koNa, temaja dharmanI dezanA karatAM amRta te bIjuM zuM; upara kahelI traNe vastune vega maLI AvyAthI pAlI zahera svarga jevuM thayuM. (36) meharahita thayelA jJAnI leka bhavyane moha dUra kare temAM zI navAI? paNa Azcarya e che ke, A munirAjAe pote "mohana" evuM nAma dharAvyuM che te paNa pAlInA zrAvakonI darzanamohinI dUra karI. (37) te vakhate zubhakarmanA udayathI zrAvakoe mehanajIne page bhAvathI mAthuM namAvIne potAnuM a 1 "palI" e zabdamAM "pa" ane "lI" evAM be pada che. pada eTale paga ane lI eTale laya pAmanArI.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) mohanacarite paJcamaH srgH| vardhayantaH pUrvacitaM tapaH sssstthaassttmaadinaa|| bodhayantazca navikA-nmudAsanmohanarSayaH // 30 // vikramArkAviMzazata-syaikatriMze vitenire|| pakSyAM te prathamAM varSA-vasatiM munivaasvaaH||40|| mArgazIrSa'tha saMprApte zrAhA virhkaatraaH|| nAkAmayanta tAnmoktuM bahA rAgeNa nUyasA // 4 // vihRtau santi yAvanto guNA jagati vishrutaaH|| ciramekatra vasatau doSAstAvanta eva hi // 4 // iti nizcitya te zrAhA nivAsanaparA api // pratyAkhyAtAH shiighr-metairvijidiirghnirgrtH||43|| prAyo marupradezeSu vidaranto yathAruci // cirAdavApurvizrAntyA arbudezapuraM prati // 44 // zubhakarma khapAvyuM. (38) pUrve saMcita karelI tapasyAne chaTha, aThThama vigere karI vadhAratA ane bhavya jIvone bodha karatA evA mehanamunijI tyAM supathI 2sA. (38) vima saMvatnA yogapIseM trIza-(1831) mAM paDeguM yomAsuM mohanamunilaye pAlImA thu. (40) pachI maagasara mahine Ave chate mehanamunijIne viyoga thaze ema jANIne dukhI thaelA ghaNuM rAgI zrAvako temane choDI zakyA nahIM. (41) vihAra karavAmAM jeTalA guNo rahelA che, teTalAja doSa ghaNuM koLasUdhI ye Ne 29vAthI cha, te 55 gatamA nItAcha. (42) AgaLa vihAra karavAnI IcchA karanArA mohanamunijIe evo nizcaya karela hovAthI ghaNe Agraha karanArA pAlIne zrAvakenuM kahevuM temaNe kabUla karyuM nahIM. (43) pachI rUcimAphaka mAravADamAMja ghaNe khare vihAra karatA mehanamunijI visAmo levA vAste abuMda rA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhanacaritra sarga pAMcamA. rAjaputrAnvavAyena rAjJA tatpratipAlitam // puraM zirodIti nAmnA sAMprataM prathitaM bhuvi // 45 // marorbhAgadvaye yo'lpa- marurityabhidhIyate // tatra pradhAnaM nagara - metadeva vadanti hi // 46 // tatra prasannamanaso - 'vasaMste munisattamAH // dharmadhyAnaM yatra nave - tsa dezo munisaMmataH // 47 // tatrApi dezanAsvAti - payaH zrAvakacAtakAH // nipIya vijadustRSNAM tRSNA hi navavardhinI // 48 // bAlaM madhyaM budhaM caiva dezakAlAnusArataH // tattadardopadezena bodhayanti sma te sadA // 49 // (202) jAnI rAjadhAnImAM AvyA. ( 44 ) rajapUta vaMzamAM thayelA rAjAe rakSaNa kareluM te nagara hamaNAM "zireAhI" evA nAmathI jagamAM prasiddha che. ( 45 ) mAravADanA be bhAga che. temAM je nAnI mAravADa kehevAya chetenI aMdara e nagara mukhya che, ema leAkeA kahe che. ( 46 ) pachI te zirAhImAM mAhanamunijI prasanna manathI rahyA, jyAM dharmadhyAna thaI zake te deza munione pasaMda hAyache. ( 47 ) te ThekANe paNa zrAvakarUpI cAtakAe mAhanamunijInIdezanArUpa svAtinakSatranuM pANI icchA mAphka pIne tRSNA ( tRSA tathA viSayanI abhilASA ) cheADI dIdhI. kAraNa ke, tRSNA je che te saMsArane vadhAre che. (48) khAla (aNasamajI), madhyama, 1 siddhAMtamAM khAla, madhyama ane budha (jANu) emane upadeza karavAnI rIta kahI che te A rIte:-mAlakanA upadezamAM leAcane vidhi, pagarakhA vigere nahIM paheravAM, rAtre e pAhAra jamIna upara sUI rahevuM, zItanA tathA uSNunA parigraha khamavA, chaDa, aThThama vigere vividha prakAranI tapasyA mahAkathI karavI, upakaraNa thoDAM ane zuddha rAkhavAM, piMDavizuddhi sArI peThe pALavI, vigere vAte khAlanA upadezamAM lAvavI. ATha pravacana mAtAne hamezAM Adara karavA, vidhipUrvaka siddhAMta sAMbhaLavA, gurUnA adhInamAM rahevuM, tenuM bahumAna karavuM vigere vAte madhyamanA upadezamAM levI. kevalI bhagavAnanA vacananI ArAdhanAthI dharma thAya che, ane tenuM utthApana kare teA doSa lAge che eja dharmanuM tattva che, vigere vAtA budhanA upadezamAM AddaravI.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202) mohanacarite paJcamaH sargaH / yatra yasya nave dharme'bhinivezazcaturvidhe // tatra tasyArucirna syA- tathA te tattvamUcire // 50 // praveze'tyAsanne zrAdAnAmuparodhataH // tatraiva teSAmanava - 6rSAvAsavinizcayaH // 51 // tadA khAnAGadArANAM samurUNAM manISiNAm // vitenurvividhaM zrAdhA-statratyA utsavaM mudA // 52 // dezanAmRtamAtRpteH pibantaH zrAvakottamAH // marudezAntargataM ta - menire'nupasaMninam // 53 // kundendudhavalaM teSAM yazaH prasaradekadA // tatpurAdhIzannRpateH karNagocaratAmagAt // 54 // zrutvA camatkAragarbhaM teSAM castimAdarAt // sonUttadAne so dRrAmurbhujamAnasaH // 5 // (ceADuM samajanAra ) ane budha (jANa ) e traNene dezakAlanA anusArathI je jene lAyaka hAya evA upadeza karIne te hamezAM bedha karatA hatA. ( 49 ) caturvidha dharmamAM je jIvanI je dharma upara ghaNI zraddhA hAya tenI te upara arUci na thAya, evI rIte meAhanamunijI AgamanuM tattva kahetA hatA. ( 50 ) pachI Adnapraveza ghaNA najIka AvyA tyAre zrAvakAnA AgrahathI tyAMja cAmAsuM karavAnA temanA nizcaya thayA. ( 51 ) te vakhate mananA udAra ane vivekI evA sadgurUnA lAbha thayAthI zirAhInA zrAvakAe AnaMdathI vividha prakAranA utsava karyo. (para)tRpti thAya tyAMsudhI dezanArUpI amRta pInArA tyAMnA uttama zrAvakA, jo ke zireAhI mAravADanI aMdara AvelI che, tepaNa tene koMkaNa vigere dezanI mAphaka pANIthI bharapUra evI mAnavA lAgyA. 53) kuMdanA phUla jevA athavA caMdramA jevA zuddha mAhanamunijInA yaza phelAtA chatA eka vakhate te nagarInA rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvyA. ( 54 ) sAMbhaLatAMja cama
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sage pAMcamA. nirNIta pUrve samaye samAgatya sa bhUpatiH // zrI modanapada6-6 - makaroda digocaram // 56 // mAdhyasthyamavalambyAtha teSAM bodhaM vitanvatAm // vaco'vaJcakamAkarNya nAvamagAdasau // 57 // zAsanonnatimetAM te vilokya zrAvakAstataH // mohanAGghriyuge rAgaM vidadhuH pUrvato'dhikam // 58 // dharmoyataM vitanvanta evaM te munipuGgavAH // ninyuryathAsukhaM tatra varSAmAsacatuSTayIm // 59 // nayananikhanandenDu-mite vikramavatsare // caturmAsIdvitIyA - tsAdaDI pattane zubhe // 60 // tho vihArayogyeSu saMjAteSu ca vartmasu // vijRmnamANe hemante viharanti sma te hutam // 61 // (202 ) tkAra upajAve evuM mAhanamunijInuM vRttAMta sAMbhaLIne rAjA teja vakhate temanI mulAkAta levAmATe manamAM ghaNAja utsuka thayA. (55) prathamaja nakkI TharAvelA samayaupara rAjAe AvIne mAhanamunijInI mulAkAta lIdhI. (56) tyAre kAIpaNa darzanaupara pakSapAta na rAkhatAM madhyasthapaNuM svIkArI bhavyajIvAne bAdha karanArA mAhanamunijInuM vaMcanArahita vacana sAMbhaLIne te rAjA bhadrakapaNuM pAmyA. ( 57) epramANe meAhanamunijIe karelI zAsananI unnati joine zirAhInA zrAvakA temanA caraNakamala upara pahelAM karatAM paNa vadhAre rAga rAkhavA lAgyA. ( 58 ) e rIte dharmanA udyota karanArA e munirAjAe sukha upaje tevIrIte zirAhImAM varSAkALanA cAra mahinA gALyA. ( 59 ) saMvat ogaNIsa atrIza-( 1932 )mAM zAhI nagarIne mAhanamunijInA pagalAMnA lAbha thayA. ( 60 ) pachI vihAra karI zakAya evA mArgo jyAre zuddha thaI gayA,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (04) mohanacarite paJcamaH srgH| vidArakramayogena punarAgatya satvaram // purametannijapadaiH sanAthIkriyatAM kila // 6 // evamanyarthamAnAMste zrAvakAnvinayAnatAn // Agamoktena vidhinA bodhayanto'grato yayuH // 3 // ekaditricatuHpaJca-prayANAni shaayyuH|| arbudeshpuriivaasi-shraadhaastessvnuraaginnH||64 // atha zrImohanamuni-vikasanmukhapaGkajam // vilokyeva vanAntaHsthaM mmlaavmnojmemlm||65|| mAnadhidaratAmeSAM bAdhA kApi madAtapAt // ztIvAlocyoSNarazmi-tyuSNakiraNo'navat // 66 // tyAre hemaMtarUtumAM mehanamunijIe zihIthI zIghra vihAra karyo. (61) "anukrame vihAra karatA pAchA vehelA padhArIne ApanA caraNakamalathI A nagarI dIpAvo." erIte vinayapUrvaka namIne vinaMti karanArA te zrAvakane siddhAMtamAM kahelI rIta pramANe bodha karIne te AgaLa cAlatA thayA. (62-63) zirohInA rahIza zrAvake je mehanamunijI upara rAgI hatA, te kaI eka, to koI be, ema pAMca mukAma sUdhI temanI sAthe AvyA. (64) vagaDAmAM sarovaranI aMdara rahelA kamaLanA samudAyo ziyALe zarU thayAthI karamAI gayA, te uparathI ema lAge che ke, mohanamunijInuM praphullita evuM mukhakamala ApaNuM karatAM suMdara che, ema vicArIne ja ke zuM? (65) ziyALAne lIdhe ja taDako paNa ocho thaI gaye, te uparathI evI kalpanA thAya che ke, "vihAra karanArA mohanamunijIne mArA kiraNathI kaMipaNa pIDA thavI nahIM jaIe." ema manamAM
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pAMcamo. (105) vidaratsveSu muniSu RtustaapopshaantitH|| zaityaM samAgAttenAsmin zItaM prasarati ditau // 6 // marau ca medaHpATe ca vidaranto yathAgamam // mArgAgatAni tIrthAni namantazca yathAvidhi // 6 // yathApAtraM vitanvanto dharmabodhamathAnyadA // zrImodanamunInjJAste pallIprAntaM samAsadana // 6 // taupazrutya pallIsthAH zrAhA nirtttmaansaaH|| sahasAgatya vinatA modanAGkrI vavandire // 70 // avadaMzca punaH pUjyaiH parkhayAM kRtvA padaM nijam // pAvanIyAzcirAjIma-darzanotkaritA vayam // 1 // vijJaptimurarIkRtya pallImAgatya taiH saha // dharma vivardhayantaste nyavasanvasatau sukham // 7 // ghArIne zu? teNe potAno // 5 samatosa yo. (16) the muni|| vihAra karavA lAgyA, tyAre rUtuno paNa tApa zamAI javAthI te ThaMDI paDI 4, tethI sAmAgatmA pddhn| 31 24 gye| zuM ? (17) bhaa2vADamAM tathA mevADamAM siddhAMtamAM kahelI rItane anusarIne vihAra karatA, mArgamAM AvelA tIrthone vidhipramANe vAMdatA ane sAMbhaLanAranI yogyatA hoya te pramANe dharmopadeza karatA, te mohanamunijI eka vakhate pAlInA pradezamAM AvyA. (68-69 ) e vAta sAMbhaLIne ghaNe AnaMda pAmelA pAlInA zrAvakoe tatkALa bhegA thaI AvI mehanamunichne vAMdhA. (70) ane "zavAra ||5saamopdiimaa 5i - rIne ghaNA kALathI Apa sAhebanA darzananI vATa jotA rahelA amane pAvana kare," evI temaNe vinati karI. (71) te kabUla karIne temanI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) mohanacarite paJcamaH srgH| kAmaM vavarSa varSAsu yathA sarvatra vaaridH|| dezanAmbu tathaivAyaM mohanAbdo'pi lIlayA // 3 // dRSTeryathA kAlikAyAH detramaGkuravabhavet // tathA dharmAGkaraM tasyAH kecinmanasi dadhire // 4 // tapasyantamaveyaika-manyo navyo'pi naavtH|| tapasyAmAtanodharmA-dharmo'pyevaM pravardhate // 5 // vikramodhalayagninanda-nUmite parivatsare // varSAvAsastRtIyo'nU-tpaDhyAM dhrmprvrdhkH|| 7 // atha dRzcikage sUrye samayaM vihatidamam // vilokya zonane lagne vyahAryurmohanarSayaH // 7 // vandamAnA dharmalAnaM sAstrA bodhapradAM giram // tathA yogaM vartamAnaM punraagmneuvH||3|| joDe pAlImAM AvelA mehanamunijI dharmadhyAnanI vRddhi karatA upAsashmaaN sume rayA. (72) yobhAsAmAMrabha madhe ANe 12sA 12syA, tema mehanamunijarUpa meghapaNa lIlAthI dezanArUpa udakanI vRSTi karI. (73) avasaraupara sArA khetaramAM paDelo varasAda jema phaLadrupa thAyache, tema dezanArUpa vRSTithI paNa keTalAka bhavyajInA manamAM dharmarUpI aMkura ugyA. (74) tapasyA karanArA eka bhavyajIvane joIne bIje bhavyajIvapaNa bhAvathI te vakhate tapasyA karavA lAgyo. ThIka che, dharmathakI dharmapaNa e rIteja vadhe che. (75) vikramarAjAnA rAjyAbhiSekathI ogaNIze tetrIza-(1933)me varSe mohanamunijIe dharmanI vRddhi thAya evI rIte trIjuM comAsuM pAlImAM karyuM. (76) pachI vRzcika rAzine sUrya thaye, tyAre samaya vihAra karavA lAyaka che, ema jANIne mehanamu
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga pAMcame. (07) vividhaM ca tathA pratyA-khyAnaM dhrmkriyaartaaH|| tadaivamucitaM tenyaH zrAhA laanmvaapnuvn||jnnaayugmm kvacidAhArapAnIyaM kvacisatimeva vA // kvacittajanayaM cApi kurvANAste yathAzrutam // 7 // ekarAtraMdirAnaM vA trirAtraM vA tato'dhikam // grAmAdiSu vasantazca deshkaalaaypekssyaa|||| vihRtya dhanvasu ciraM samavApuH krameNa te // puraM yatsAdaDInAmnA prathitaM sAMprataM nuvinzavizeSakam saMghastatratyo'dyayAva-tpapau teSAM yazaHsudhAm // adya nAgyodayAlene urlanaM dezanAmRtam // 3 // nijIe sArA muharta upara pAlIthI vihAra karyo. (77) vaMdanA karanArA lokone dharmalAbha maLe, e munirAja upara ghaNo rAga hovAthI jemanI AMkhamAM AMsu AvyAM, te lekene bodha thAya evA dharmopadezane lAbha thayo, "pharIthI Apa vahelA ahIM padhAraze, evI AzA amo rAkhIe chaIe," evI vinati karanArA lokone "vartamAnayoga e jabAba maLyo, ane tapasyA vigere karavAmAM tatpara evA lokone jAtajAtanAM paccakhANa maLyAM, evI rIte te mehanamunijI pAsethI zrAvaka lokone jenI jevI yogyatA te pramANe lAbha thaze. (78-79) pachI mohanamunijI kaI gAmamAM ekaluM AhArapANI ja to kaI gAmamAM ekalI vasatija ane koI ThekANe AhArapANI tathA vasati e pramANe AgamAnusAra vihAra karatA, temaja grAma, pura, nagara ityAdikane viSe eka rAta be rAta, traNa rAta athavA te karatAM paNa vadhAre deza, kALa vigereno vicAra karIne nivAsa karatA mAravADamAM ghaNuM kALa sUdhI vihAra karIne anukame, AjakAla je sAdaDInAmathI oLakhAya che, te nagaramAM AvyA. (80-81-82) tyAMne saMgha AjasUdhI mehanamunijInI kIrtirUpa amRtane
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite paJcamaH sargaH / athAmodamanirvAcyaM tatrasthA nejire janAH // yattatra varSAvasatiM munIndrAste prapedire // 84 // aGgapraviSTaM vA kiMci - DupAGgamapi kiMcana // prAkpauruSyAstato vi6 -praNItaM caritAdikam // 85 // dharmavyAkhyAnamevaM te girA madhurayAnvadam // zrAvayantaH kasya cittaM dharmaraktaM na cakrire // 86 // yugmam // samantato ye nyavasa - JzrAchAH saralabu-dayaH // te paryuSaNavelAyA - mAgatAstatra satvaram // 87 // utsAhavantaH sarve'to -'bhavattatrotsavo mahAn // tathA tapo'pi vividhaM cakre saMhananAnvitaiH // 88 // cAturmAsyanave jAte pratikramaNakarmaNi // dharmakriyAsu pUrNAsu nirvighnaM nikhilAsu ca // 8e // ( 108 ) pItA hatA, teja saMdha Aja bhAgyanA udaya thayAthI saheja nahIM maLI zake evuM dezanArUpI amRta pIvA lAgyA. (83 ) pachI vacanathI kahI zakAya nahIM evA harSa sAdaDInA zrAvakAne thayA. kAraNake, mAhanamunijIe tyAM ceAmAsuM karavAnuM kabUla karyuM. (84) peArisI bhaNatA pahelAM agIAra aMgamAMnuM athavA upAMgamAMnuM kaMipaNa sUtra ane te pachI gItArtha munioe racelAM caritra vigere, e rIte madhura vacanathI dararAja jyAkhyAna saMbhaLAvanArA mAhanamunijIe kAnuM citta dharmaneviSe rAgI na karyuM? (85-86) sAdaDInI AsapAsa je bhadrikazrAvakA rahetA hatA, te pazusaNu upara tyAM zIghra AvyA. (87) badhAnA manamAM ulaTa ghaNI hatI, tethI tyAM mATe utsava thayA, temaja jenuM saMyaNa sArUM hatuM te leAkeAe jAtajAtanI tapasyApaNa karI: ( 88 ) pachI kArtikI ceAmAsAnuM paDimaNuM
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga pAMcame. ( 202 ) vijidIrSA munIndrANAM nairAzyamanurAgiNAm // vimalatvaM vartmanAM ca samakAlamabhUttadA // 50 // yugmam vikramAdabdhivahnayaiGka - jagatImitavatsare // varSAvAsaM turIyaM te vidadhuH sAdaDI pure // 1 // yathApUrva vihatyAtha cirAtte mohanarSayaH // mahanmaruSu vikhyAtaM yayuryodhapuraM varam // zrIsaMghastannivAsyAsI - pUrvato'pyeSu rAgavAn // saMvignAnavalokyainAM - stadaivaM so'nvamanyata // 93 // jAtyaM suvarNaratnena pratyuptaM rAjate'dhikam // munisvarNaM tathaivedaM ratnacAritrayogataH // e4 // api nUpitasarvAGgaM sundaraM mahilAvapuH // tijJanaiva vasati munila vratena vA // r // 2 // = ane bIjI dharmanI kriyAe e badhuM aMtarAyarahita pUruM thayuM, tyAre mehanamunijInA manamAM vihAra karavAno vicAra AvyA, rAgI zrAvakAnAM mana "have ApaNI vinati munirAja kabUla karaze nahIM" ema jANIne nirAza thayAM, ane vihAra karavAnA badhA mArgo sAibaMdha jovAmAM AvyA. e traNe vAtA te vakhate samakAle thaI. (89-90 ) saMvat egaNIneM cAtrIza( 1934)me varSe meAhanamunijIe ceAthuM cAmAsuM sAdaDImAM karyuM. (91 ) pachI meAhanamunijI, pUrve karyo tepramANe ghaNAkALasudhI vihAra karIne mATI mAravADamAM ghaNuM prasiddha je jodhapura kahevAya che tyAM AvyA. (92 ) tyAMnA saMdha pahelAMthIja emanA upara dhaNA rAgI hatA. have saMvegI thayelA e meAhanamunijIne joine tenA manamAM AveA vicAra AvyAH-(93 ) "sATacanuM sAnuM ralajaDita thAya tyAre te jema dIpeche, tema A munirAjarUpI suvarNa cAritrarUpI ralanA saMyAgathI ghaNuM zAbheche. (94) kiMvA jAtajAtanA nAnA moTA alaMkArathI tathA kasa
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) mohanacarite paJcamaH srgH| tArakopetamathavA zaratkAlikamambaram // rAjate rajanIzena muniratnamidaM tathA // e6|| evaM dRDhAnurAgeNa vAste shraavkottmaaH|| mudde vimunIstA -varSAtimavi vinA | us at tapaHzastraiH karmazatruH parAjigya zdaiva yaiH // a gva thopAttevi ra vAtAdhapure viSA paE I etAdRze pure zrIma-nmodanAghrisarorudam // tatra vitI vaLyA zAsanonnatiH nUtapUrve caturmAsI-catuSke yA purAnavat // etasyAmadhikA tsmaa-hrmonntirnuuttdaa||10|| bikoranA vastrathI zaNagArelI strI jema kapALe karelA tilakathI tema A munirAja paNa cAritrathI zebhe che. (5) athavA koDogame nakSatrathI zebhituM zaraskALanuM nirmaLa AkAza jema caMdramAnA udayathI zobhe che, tema A munirAja cAritrathI zebhe che."(96) e rIte ghaNA rAgathI baMdhAyelA te utkRSTa zrAvako comAsuM utaryA vagara e munirAjane kema choDI deze? (7) tapasyArUpa zastra hAthamAM laIne karmarUpI zatruno A lakamAMja jemaNe parAbhava karyo, teja yogha (subhaTa) kahevAya che, ane temane nivAsa A puramAM hovAthI ene yodhapura (jodhapura) kahe che. evA te jodhapuramAM mohanamunijInAM caraNakamaLa virAjamAna thayAM, tyAre tyAM thayelI dharmanI unnati te keTalI kahevI? (98-99) saMvat ogaNaze ekatrIzathI te cetrIza (1931-34) sUdhInA gayAM cAra comAsAmAM te te ThekANe je kaMI zAsananI unnati thaI te karatAM ghaNI unnati jodhapuramAM cAlumAsAnI aMdara mohanamunijInA prabhAvathI thaI. (100) ghaNuM pa
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga pAMcame. parva paryuSaNaM pUtaM tapasyA vividhApi ca // utsavAdi tadA sarva nirvighnaM niravartata // 11 // yatibetAgninando:-mite'bde mohnrssyH|| . varSAvAsaM paJcamaM te cakruryodhapure vre||10|| mArgo'yaM vimalo vyadhAyina kimapyatrAsti doSo'dhunA dIne'hAya dayAM vidhAya caraNasparzo'dya me dIyatAm // mArgAkhyAvidhateritIva manaso nAvaM sphuTaM kurvati mAse te viddhurvidaarmmlsvaantairjnaiHsNstutaaH||13|| iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa-vidvanmukuTAlaMkArazrIbAlakRSNanagavaccaraNAravindamilindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAhva-govindAtmaja-dAmodarasya kRtau zAGke mohanacarite prathamAdi-paJcamAvadhi-cAturmAsyavarNanaM nAma paJcamaH srgH||5|| vitra pajusaNuparva tathA jAtajAtanI tapasyA ane utsava vigere e badhuM kaMIpaNa aMtarAya vagara te vakhate pUruM thayuM. (101) saMvat ogaNuzaMpAtrIza-(1935)mAM mehanamunijIe pAcamuM comAsuM jodhapuramAM karyuM. (12) "me A mArga ce karI rAkhyo che, enI aMdara hamaNa sacitta vastune saMghaTTa vigere kaMIpaNa doSa nathI, vAste dIna evA mArA upara zIdhra dayA karIne Aja Apa caraNakamaLane lAbha Apa." evI, "mArga" evuM nAma dharAvIne mohanamunijInI vinatija karato heyanI zuM? evo mAgasara mahino Avye zuddhamananA zrAvakothI vakhaNAyelA evA mohanamunijIe jodhapurathI vihAra karyo. (103) (pAyamA sanI pAsAyA sabhAsa.)
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite SaSThaH srgH| // atha SaSThaH srgH|| zaGkhaladamA zivAyAstu ydhvNshaabdhicnmaaH|| yo na reme'nyarAmAni-muktirAmAratotsukaH // 1 // vidaranto munIjAste-'jayamerupuraM yayuH // prAyaH pramANaM vihRto yahaLA saMyatAtmanAm // 2 // yatroparodhaH zrAdhAnAM vizeSAtparidRzyate // tatraiva varSAvasatiM nUmnA kurvanti sNytaaH||3|| kriyohAro yatra cakre tatra varSA vasAmyaham // IdRzI mohanamuni-vAganUtsaphalA tadA // 4 // prAyaH zunataraM yasya karma syAudayonmukham // tasya dharmakriyAyAM syA-dantarAyaH kuto'pi kim // 5 // sarga ho. muktirUpa strInI joDe ramavAnI icchAthI jeNe bIjI strIne saMga nahIM karyo, te zaMkhalAMchananA dharanArA zrIneminAtha bhagavAna tamane kalyA ne arthe thAo.(1) pachI mehanamunijI vihAra karatA ajameramAM AvyA, prAye karIne munirAjane vihAra temanI marajI hoya te tarapha thAya che. (2) je ThekANe zrAvakane ghaNe Agraha jovAmAM Ave, tyAMja ghaNuMkarIne munishaa yAmAsu rahecha. (3) "tyAM dhyohArotyAMyomAsuM42." evuM mehanamunijInA manamAM hatuM, te tyAMnA zrAvakoe ghaNe Agraha karavAthI banI AvyuM. (4) jenA zubhakarmane ja prAye udaya thatuM hoya
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahanacaritra sarga cho. (22) ujakatvaM vacasi sAvayaM hRdaye tthaa|| yatra nedaM dhyaM tatra janaH kiM naanurjyti||6|| dharmAtparAGmukhA Asa-nye janAste'pi ttpraaH|| dharmakriyAyAmanavan muniraajprnaavtH||7|| dharmarakSiH pApadAniH prasattirapi cetsH|| samAptizca caturmAsyAH sukhamevAnavattadA // 7 // suvarNa pArthivaM merA-vato jayyaH sa kiirtyte|| dharmasvarNa yato'treda-majayAdyanidhaM puram // e|| gudAsyavahninandorvI-mite'bde dhrmttpraaH|| SaSThaM cAturmAsyamete-'jayamerupure vyadhuH // 10 // te purUSanI dharmakriyAmAM keIthI paNa aMtarAya thaI zake ke zuM? (5) sAMbhaLavAthI koIne paNa udvega (manamAM kheda) thAya evuM vacana ane jethI doSa lAge evI sAvadha vAto jemAM che evuM mana, e be vastuo jenI pAse na hoya tenI upara keNa rAgI na thAya? (6) je lokonI dharmakaraNI karavA upara bilakUla AsthA nahotI, te loko paNa mohanamunijInA prabhAvathI dharmakaraNuM karavAmAM te vakhate tatpara thaI gayA. (7) mehanamunijInA puNyanA udayathI te samaye dharmanI vRddhi ane pApanI hAni thaI dharmakaraNI karanArA lokonA cittamAM prasannatA rahI, temaja sukhathI comAsuM paNa pUruM thayuM. (8) meruparvata upara raheluM suvarNa dravyarUpa hovAthI mRttikAmaya che, tethI te parvata jItavA lAyaka che, paNa A ajameramAM te dharmarUpI bhAvasuvarNa ghaNuM hovAthI e "ajamerU" evA nAmathI jagatumAM oLakhAya che, ema mane lAge che. (9) saMvat ogaNIse chatrIza(1936)nA sAlamAM mohanamunijIe sukhe chaThuM comAsuM ajameramAM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 114 ) mohanacarite SaSThaH sargaH / atha te'vasare prApte vitenurvihatiM laghu // vihAre'pratibandhe hi sAdhUnAmutsavo mahAn // 11 // vidaranto yathAkAmaM saMyatAste samAyayuH // kramAdyodhapuraprAntaM gantuM tatra samutsukAH // 12 // teSAM pravizatAM yodha- pure dakSiNamIkSaNam // tathApasavyo bAhuzca paspande zobhanaM hi tat // 13 // pUrNakumnadharA nArI saMmukhaM samupAgatA // ceruH zakuntA madhuraM kUjantaH pArzvayostathA // 14 // zobhanAJzakunAndRSTvA dadhyurevaM munIzvarAH // pratibodhaM ko'pi vyo matto labdheti nizcitam // 15 // atha te saMmukhAyAtaiH zrAcaiH sAstraiH samAnataiH // saMmAnitAH samAgatya vasatAvavasansukham // 16 // karyuM. ( 10 ) pachI avasara upara mAhanamunijIe tyAMthI zIdhra vihAra karyo. ThIkaja che, apratibaMdha vihAra thatA haiAya tyAre sAdhune meTA - tsava jevuM lAgeche. ( 11 ) tyArabAda rUcimAphaka vihAra karanArA mADhunamunijI jodhapura javAnI marajI hAvAthI anukrame te prAMtamAM AvyA. ( 12 ) jodhapuramAM pesatAMja temanI jamaNI AMkha tathA jamaNA hAtha pharakayA, ene zAstramAM sArAM zakuna kaheche. ( 13 ) pANIthI bharelA dhaDA mAthAupara mUkIne eka suvAgaNa strI sAme AvI. temaja be bAjUupara pakSio madhura zabda karatA javA lAgyA. ( 14 ) evAM sArAM zakuna joine mAhanamunijIe manamAM dhAryuM ke, "kAI bhavyajIva mArA thakI pratidha pAmaze." ( 15 ) pachI jemanI AMkhAmAM AnaMdanAM AsuM AvyAM che evA ane sAmA AvI namra thaelA zrAvakAe mAhanamunijInA dhaNA AdarasatkAra karyo, tyAre te upAsarAmAM jaine sukhe rahyA. (16)
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga cho. (115) alaMca nAma tatra navya ekaH samAgamat // dezanAmapi zuzrAva zrImodanamukhobhavAm // 17 // AsannodayamenaM te jhAtvA sajuravo'pi di|| tayopadidizurdharma yathAsau pratyabudhyata // 17 // cAritramohanIyasya dayopazamataH sa tu|| mahAvratAni me datte-tyevaM vyajhapayazurUn // 15 // vIdayAyatiM te'laMca-vijJapti prtipedire|| muhUrto'yAsanna AsIttadA daivvshaabunH||20|| munyagninendadharaNI-mite'bde vaikrame shune|| zucau site dazamyAM cA-laMcanze vratamAdade // 1 // sazurUNAM pAdanakha-maemale sati sundare // alaM canNeti vadaM-stannAmAyamanUkila // 22 // tyAM eka vakhate alaMcaMdanAmA eka bhavyajIva AvyA, ane teNe mAhanamunijInA mukhathI dezanA sAMbhaLI. (17) "enA cAritrano udaya najIka che." ema jANIne mehanamunijIe dezanA paNa evI rIte ApI ke, jethI te pratibaMdha pAme. (18) pachI cAritramehanIya karmano kSayapazama thavAthI alaMcade mehanamunijIne evI vinati karI ke -"mane pAMca mahAvrata Apo." (19) pariNAma sAre joIne mehanamunie alacaMdanI vinati kabUla karI, eTalAmAM dIkSAnuM sAruM muhUrta paNa tenA bhAgyathI najIkaja maLI AvyuM. (2) saMvat ogaNIse sADatrIza(1997)nA ASADha sudI dazamI-(10)ne divase sArA muhUrta upara alacaMdajIe mohanamunijI pAse saMgIpaNAnI dIkSA lIdhI. (21) sazurUnA caraNanA nakho caMdramAkaratAM ghaNuM suMdara chatAM "ala caMdraNa" eTale caMdranI zI jarUra che?" evI alaMcaMdajI bhAvanA karatA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) mohanacarite SaSThaH srgH| navadIditaziSyeNa sahitA mohnrssyH|| vitatya vihati prApuH pallIM pallInasaGanAm // 23 // zAtameva tadA tsyaa-mvindshraaisttmaaH|| anuttara vimAnasthA yathA tridivnaaykaaH||24|| pallIsthAnAM madabhAgyaM yadete munisttmaaH|| varSAvAsamimaM tatra vidhAtumanumenire // 25 // sthAnAGgaM zrAvayAmAsuH zrAhastena vivekinH|| jhAnATateH dayaM copa-zamaM kecidavApnuvan // 26 // zrImanmodanapAdAje-'vanatAH shraavkrssnaaH|| AtmAnamunnataM cakru-namanAunnatirvarA // 27 // hatA tethIja ke zuM? tenuM "alaMcaMda" evuM nAma paDI gayuM. (22) pachI meMhanamunijI navI dIkSA ApelA celA-(alaMcaMdajI)ne sAthe laI vihAra karIne, jyAMnA sArA zrAvaka munirAjane page lIna thaI rahyA che, evA pAlI zaheramAM AvyA. (23) anuttara vimAnamAM rahelA devatAo jema kevaLa sukha bhogave che, tema pAlInA rahIza zrAvakoe mehanamunijI padhAryA tyAre kaMI paNa dukha vagara ekaluM sukha ja bhagavyuM. (24) pAlInA zrAvakanuM moTuM bhAgya! kAraNa ke, e munirAjAe tyAM trIjIvAra comAsuM karavAnuM kabUla karyuM. (25) comAsAmAM mehanamunijIe zrAvakene "ThANAMga sUtra" saMbhaLAvyuM, tethI keTalAka vivekI jIvanA jJAnAvaraNIya karmano kSayezama thaI gayo. (26) mohanamunijInA caraNakamalaneviSe zarIrathI namelA uttama zrAvakoe potAnA AtmAne uMce caDhAvyuM, eTale munirAjane vaMdanA karyAthI je zubhakarma bAdhyuM tethI te 'uMcI gati pAmavA lAyaka thayA. ThIkaja che, vinayathI sArI unnati thA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (27) varta-(-)naitinasaMsalene varaghoghati che. navyaistu sAdhusatsaMgA-ttadordhvagatirApyata // 2 // vijJAyate naiva kAlo yathA vissysNginiH|| niryAtApi caturmAsI tathA nAzAyi dhrminiH||25|| munimohanagIrevA-mUlamantraM di kaarmnnN|| yatastAM zRNute yaH sa yayoktaM pratipadyate // 30 // zrImohanena gopena nItA aagmshaagle|| gAvaH payAM lasanti sma sArthA sAnUttadA kila // 3 // yache. (ra7) comAsAmAM meghajevI malina vastunA saMsargathI jaLa adhogati (nIce paDavuM) pAmyuM, paNa pAlImAM mohanamunijI comAsuM rahyA tyAre satsaMgathI tyAMnA bhavyaloko to uMcI gatine pAmyA. ThIkaja che, "sobata tevI asara" e kahevata kharekhara sAcI che. (28) strI, madirA vigere viSayamAM Asakta thayelA lokone jema keTale kALa gayo tenI khabara paDatI nathI, tema dharmakaraNa karavAmAMja rAtadahADe vaLagI rahelA pAlInA bhavyajIne AkhuM comAsuM nIkaLI gayuM paNa te jaNAyuM nahIM. (29) mohanamunijInA mukhamAMthI nIkaLelI vANuM teja eka mULamaMtravagaranuM kAmaNa che, ema amane lAge che. kAraNake, je mANasa te vANI sAMbhaLe che, te temanA kahyA pramANe kabUla kare che. (30) mehamunijarUpa govALIAe AgamarUpa lIlA ghAsavALA bIDamAM lAvelI gAyo (vacane) jyAre pAlImAM zebhavA lAgI, tyAre pAlInuM "pallI" (gevALIAnuM rahevAnuM gAma) evuM kAma yathArtha thaI gayuM. (31) * 1 A zlokane bhAvArtha nIce pramANe -ge zabdano artha jema gAya evo thAya che, tema rAkhI evo paNa thaI zake che. temaja palI zabdano artha govALIAne rahevAno pradeza evo che. e artha dhyAnamAM laI ahIM rUpaka karyuM che. temAM mehanamunijIne govALIAsarakhA javA. tathA temanI vANuM te gAyo samajavI. ane vyAkhyAnamAM je stra vigere vAMcatA caMdra te lIlA ghAsavALA pradeza samajavo.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) mohanavate .. vinA virato -Avata naH-(-)rAyA che prAyo naiva parotkarSa sahante uHdA jddaaH||32|| dakSiNAdhvacarasyApi mama kiM kirnnaavlim|| malImaso rupayeSa jalavAdo jddaantrH||33|| ztIva roSAdAditya-statApa nikhilaiH kraiH|| pATacarA zva tadA meghA jagmurdizo daza // 34 // pUtAvikarasparzA-nmalinA api niirdaaH|| mAlinyamapaninyuH svaM jADyaM caanyntrsthitm||3|| tejastigmaM vIkSya padma-bandhovikasitAnavat // padminI tatparimalaH prathate sma smnttH||36|| jyAre varasAda tadana rahI gayo, tyAre jalAzaya (jemanA mananA adhyavasAya ghaNuM malina evA jIva, tathA taLAva, sarovara vigere ) nirmaLa thaI gayA. ThIka ja che, kadAgrahathI bharAI gayelA evA jaDamUDha loko ghaNuMkarIne bIjAnI unnati khamI zakatA nathI. (32) "huM dakSiNamArga(sIdhe raste tathA dakSiNa dizAtaraphanA pradeza-)thI cAluM chuM, topaNa A malina (melo tathA koLa) ane jaDatara eTale jenuM mana jaDamUDha che, e tathA jenI aMdara pANI bhareluM che, evo e megha (vAda ) mArA kiraNone kema harakata kare che," evI rIza AvavAthIja ke zuM! sUrya potAnA tamAma (1500 ) kiraNa pragaTa karIne jagatane tapAvavA lAgyA. tyAre cora jevA badhA megha daze dizAmAM bhAgI gayA. (33-34) aMdara pANI hovAthI raMge kALA, ane jaDa (bhAre) evA meghoe paNa sUryanA pavitra kiraNanA sparzavaDe karIne potAne bAhara rahelo kALo raMga ane aMdara raheluM jaDapaNuM e banne nAMkhI dIdhAM, eTale zaraDatu zarU thayAthI sUceno tApa ghaNo paDavA lAge, temaja vAdaLAM paNa dhoLAM ane halakAM thaI gayAM. (35) sUryano tApa ghaNe paDavA lAge tyAre, tenA udayathI A
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (22) atyantamatyayaM vIkSya meghAnAmapi naaskrH|| kavoSNAnkiraNAJcake kopo di daNikaH satAm // 3 // pravINe bAhyatApe'pi manastApo vyavardhata // pallIsthAnAM yataH zIghraM vijhrmohnrssyH||37|| girivahUyaGkanUmAne vatsare mohnrssiniH|| vyadhAyi saptamI pakSyAM caturmAsI yathAsukham // 30 // atha nAgapuraM prApu-vidAreNodyatena te|| vinAsaktiM vidaratAM kiM dUre kimu vAntike // 40 // dRDhAnurAgiNAM tatra shraahaanaamuprodhtH|| sthitvA stokaM purazcalu-rvikAnerapuraM prati // 42 // tatpradeze'tha paryAptaM vihRtyaite yathAsukham // krmaadyodhpurpraant-maayyurvimlaashyaaH||4|| paNe udaya thAya che, ema vicArIne kamalinI khIlI gaI ane tene sugaMdha cAre tarapha phelAyo, eTale, zaraDatumAM jyAM tyAM talAva vigeremAM kamaLo khIlI rahyAM. (36) meghano tadana nAza thaI gayo ema jANIne sUrye paNa potAnA kiraNa saumya karyA. ThIkaja che, moTAne kepa kSaNamAtraja rahe che. (37) ziyALAmAM sUryane tApa ocho thavAthI pAlInA rahIza zrAvakeno bAharano tApa maTI gaye, paNa aMdara to ulaTa pahelAM karatAM vadhAre tApa thaye, kAraNake, mohana munijIe zIdhra tyAMthI vihAra karyo. (38) saMvat ogaNIse sADatrIza-(1937)mAM mehanamunijIe pAlImAM sAtamuM comAsuM sukhe karyuM. (39) pachI ugravihAra karIne mehanamunijI nAgora AvyA. koI ThekANe Asakti na karatAM vihAra karanArA sAdhuone dUra athavA najIka te zuM? (40) ghaNuM rAgI evA zrAvakonA AgrahathI tyAM theDe vakhata rahIne mehanamunija vikAnera tarapha vidAya thayA. (41) zuddhamananA dhaNuM evA mohanamunijI vikAnera pra
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) mohanahi paNa sA. zrutvA yodhapurAvAsa-zrAvakA modanAgamam // sametya sajurUnnantuM nirjagmuravilambitam // 43 // alaMcan'sya dIdAva-sare'smAniH kRtArthanA // nodhAnavanAthasi gnatsitAdhunA che hIne'sminsamaye prAyo-'smAdRzAM gurukarmaNAm // yuSmAdRzAM sazurUNAM yogo nAgyairvinA kutH||45|| kRpAM kRtvA tadasmAkaM pUraNIyA mnorthaaH|| saMsRtau sIdatAM zIghra-muhAro hi satAM vratam // 46 // nipIDya caraNAvevaM prArthayanto muhurmuhuH|| vaniyuttaramApukhta sahu nAcarthanA thayA che as . gItavAditrapUrva te zrAvakaiH parayA mudA // pravezitA natenyo'-dharmalAnaM muniishvraaH||47|| dezamAM sukha upaje tema vihAra karIne anukrame pAchA jodhapura prAMtamAM AvyA. (42) jodhapuranA rahIza zrAvako mehanamunijI najIka AvyA che, ema sAMbhaLIne badhA bhegA thaI temane vAMdavA vAste zIdhra jodhapurathI nIkaLyA. (43) mehanamunijIne vAMdIne temaNe vinaMti karI te A rIte -"alaMcaMdajInI dIkSA thaI te vakhate Apa sAhebanI ame ghaNI vinati karI, paNa amArA kamanazIbane lIdhe te vRthA gaI hamaNAM teja amArI vinati saphaLa thaze evI ame AzA rAkhIe chaIe. A huMDA avasarpiNuM kALamAM amArA jevA bhAreka jIvane ApasAhebajevA sadgurUne yoga bhAgyavinA kayAMthI maLe? vAte kRpA karIne amArA maratha pUrNa kare. saMsAramAM dukhI thatA jIvono uddhAra karavo eneja moTA leke pitAnuM kartavya samaje che." A pramANe page lAgIne vAraMvAra vinati karanArA jodhapuranA zrAvakone "ThIka che" evo uttara mehanamunijIe Ape. barAbara che, moTA leka pAse karelI yAcanA phegaTa jatI nathI. (44-47) pachI zrAvakoe ghaNuM umaMgathI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (22) marAvalpA megharaSTiH kalaGkamimamasya te|| nirAvartugivAnalAM varapurAnA paNa UparaM detramanava-denaM bIjasamanvitam // bIjamApnodakaratA-maGkaraH hupatAmagAt // 5 // tupo viTapitAmApa viTapI kusumojmm|| kusumAnyanavazIghra phaladAnonmukhAni ca // 51 // mithyAtvamUSaraM proktaM devaM nakatA tthaa|| samyaktvaM bIjamityAdu-raGkaro'NuvratAni ca // 5 // tupaH syAtsarvavirati-viTapI dAyikaM vrtm|| devalokastu kusumaM phalaM nirvANamucyate // 53 // mohanamanichane jodhapuramAM padharAvyA. te vakhate jiyo dhavalagIta gAtI hatI, ane vAjAM vAgatAM hatAM. bAda upAsarAmAM AvyA pachI je lekae viMdanA karI temane mehanamunijIe dharmalAbha Ape. (48) "mAravADa dezamAM varasAda ghaNo thoDo varase che," evuM te dezanuM kalaMka dUra karavAne vAsteja ke zuM? mohanamunijIe tyAM dezanArUpa udaka ghaNuM varasAvyuM. (49) te vakhate meghanI vRSTi to sArA khetaramAM ja phaLa ApanArI thaIpaNa A mehanamunijInI dezanArUpa vRSTi te jevuM pAtra te pramANe phaLadAyaka thaI te A rIte, jyAM naradama khArI jamIna hatI, te sAruM khetara banI gayuM. jyAM sAruM khetara hatuM, tyAM bIjanI vAvaNI thaI gaI. jyAM bIjanI vAvaNI thai hatI, tyAM aMkuro nIkaLyA. tathA jyAM ekare nIkaLyA hatA, tyAMnhAnAM vRkSa thaI gayAM. jyAM nhAnAM vRkSo thayAM hatAM, te moTAM jhADo banI gayAM. tema jyAM moTAM vRkSa ugyAM hatAM, temane puSpo AvyAM, ane jene puSpo lAgyAM hatAM, tene phaLa AvavAnI taiyArI thaI. evI rIte meghanI jaLavRSTi ane mehanamunijInI dezanArUpa vRSTi e bemAM ghaNo taphAvata paDI gayo.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacarite SaSThaH sargaH / abdavRSTistu sukSetra -mAtre phalavatI param // yathApAtramanUdevaM saphalA dharmadezanA // 24 // tApe'ratiprade'rkasya zAnte'tha navikA janAH // tapo vividhamAtenuH zodhanaM hi tapaH param // 55 // zItena tApazAntirhi viditA bhuvane'khile // tapastApAtkarmatApo - ccheda citrakaraH param // 56 // vRtte paryuSaNa parva - eyanUttatrotsavo mahAn // utsAhazaktiryatrAsti tatrAnAratamutsavaH // 57 // vikramAdirnavaitayaGka - bhUmite vatsare zubhe // caturmAsyaSTamI teSAM pure yodhapure'navat // 58 // medaH pATAdidezeSu viharanto yathAgamam // zirodInagaraM prApuH saMyatA modanarSayaH // 50 // ( 122.) ahIM khArI jamIna te mithyAtva, sArUM khetara te bhadrakapaNuM, khIja te samachIta, aMkurA te zrAvakanAM khAra tratA, nhAnuM vRkSa eTale sAdhupaNuM, moTuM jhADa te kSAyika cAritra, puSpa te utkRSTa devalAkanI prApti ane phaLa te mukti samajavI. ( 50-54 ) dukha upajAvanArA sUryanA tApa zAMta thayA, tyAre bhavyajIvA jAta jAtanI tapasyA karavA lAgyA, kAraNa ke, tapasyA je che te jIvane ghaNI zuddhi ApanArI che. (55) ThaMDI cIja tApane maTADeche, e vAta tA jagatmAM prasiddha che. paNa tapasyArUpa tApathI bhagavAnA karmarUpI tApanA uccheda thaI gayA, e vAta ghaNI navAI jevI lAgeche ! (56) pannusaNaparva vItI gayA pachI tyAM mATeA utsava thayA. jyAM umaMga dhaNA hAya, tyAM haMmezAM utsava thAya temAM zI navAI? (7) saMvat bhogalIseM mADatrIza - ( 1838 ) mAM mohanamuninuM yaaThamuM ceAmAsuM jodhapuramAM thayuM. (58 ) pachI mevADa vigere dezAmAM siddhAM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (123) nandAgninandanUmAne vatsare vaikrame'tha te|| navamIM vidadhustatra caturmAsIM yathAsukham // 60 // tato'vasaramAsAdya vijhrmunisttmaaH|| prAyaH santo nAvasaraM viphalIkurvate kila // 1 // vidarantaH saMyatAste-'jayamerupuraM yyuH|| . tatazca nagare nUna-nagarAkhye'tivizrute // 6 // zunairnimittaiH kthit-shunaaytirnaakulH|| tatraikaH zrAvako'nyAgA-jjyeSTho nAmnA gunnairpi||6|| AsannodayamaikSyAsya cAritraM mohnrssyH|| pratibodhArthamityeva-mUcuH smykovidaaH||65|| jyeSTha tvamida saMsAre jyeSThaM dharma samAzraya // nahi tena vinA kiMci-tsAraM jagati vidyate // 65 // tanI AjJA pramANe vihAra karatA mohanamunijI zihImAM AvyA. (59) saMvatu ogaNIse ogaNacALIza-(1939)mAM mohanamunijIe sukhathI zihImAM navamuM comAsuM karyuM. (60) pachI avasara Avyo tyAre mehanamunijIe zirehIthI vihAra karyo. barAbara che, ghaNuM karIne sArA purUSo AvelA avasarane phegaTa javA detA nathI. (61)te munirAja vihAra karatA prathama ajamera gayA, ane tyAMthI ghaNuM jANItuM evA navA zaheramAM AvyA. (62) pachI te ThekANe jeThAnAmano eka guNI tathA daDhacittavALe zrAvaka mohanamunijInI pAse AvyA, te vakhate sArA zakuna thavAthI eno AvavAno pariNAma sAre nIkaLaze, evo vicAra temanA manamAM Avyo. (63) "enA cAritrano udaya najIka Avelo che? ema vicArIne samayanA jANa evA hanamanijIe tene pratibaMdha pabhaaddaa vAste paheza ya. te mArIta:-(64) 24! tuN|| saM
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 224 ) mohanacarite SaSThaH sargaH / rasamikSoH samAdAya kUrcakastyajyate yathA // dedA dharma tathAdAyA - sAramenaM samutsRjet // 66 // zAtAzAtaM karmaphalaM jIvo vedayate hi yat // tatrAlpaM prAyazaH zAtaM tadapIha na zAzvatam // 67 // udarko dAruNo'tyantaM viSayANAmavedate // tathApi mUrvayA tatra sukhaM jIvo'bhimanyate // 68 // tasmAdvaiSayikaM ditvA sukhAnAsaM vivekataH // cAritraM pratipadyeta janma tasya prazasyate // 60 // viveka eva jIvAnAM Durlano mAnave nave // tadbalAdeva nikhilA doSA nazyanti tadyathA // 70 // sAramAM kevalibhASita utkRSTa dharmanA Azraya kara. kAraNa ke, te dharmavagara A jagamAM bIjuM kaMI sAra nathI. ( 65 ) zelaDImAMthI rasa cUsI laine kUcA jema nAMkhI deche, tema A manuSyabhavamAMthI sArabhUta dharma grahaNa karIne asAra dehanA tyAga karavA. (66 ) zAtA ane azAtA evA e prakAranAM karmanAM phaLa jIva je vedeche, temAM ghaNuMkarIne zAtA vedanIya AchuMja heAyache, ane tepaNa zAzvata rahevAnuM nathI. (67) rUpa, rasa vigere viSayanA ghaNA dArUNa pariNAma pratyakSa dekhAya che, tApaNa anAdikALanI mUrchAthI jIva temAMja sukha mAnI rahyo che. 68 ) kharUM jotAM viSayamAM sukha nathI, te te sukhanA AbhAsamAtra che, vAste vivekathI viSayasukhanA parityAga karIne je cAritranA aMgIkAra kare, tenA manuSyabhava A jagamAM vakhANavAlAyaka che. ( 69 ) A manuSyabhavamAM jIvane viveka maLavA bahu muzkela che. kadAca maLe te tenA prabhAvathI tamAma dASAnA nAza thAyache. e vAta purAhitaputranI kathA -
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhanacaritra sage chaThTho. ( 129 prastyasminneva jarate zrIpuraM zrI virAjitam // zrISeNo nAma tatrAsI - matimAnnItimAnnRpaH // 71 // purohitastasya soma-zarmA vaMzakramAgataH // rAjaprasAdAdanava - tpAtraM niHzeSazarmaNAm // 72 // paraM putramukhaM nAsA - vapazyadaivadoSataH // vArdhakyamAsannamannU - nyakkArANAM yadAlayaH // 73 // ekadA taM nRpaH proce taveyamanapatyatA // yathA mAM bAdhate na tvAM tathAtra kimu kAraNam // 74 // nirvyUDho'nUdiyatkAla - mAvayoranvayakramaH // ataH paraM ko navitA matsutasya puroditaH // 75 // parathI jANI levI. te A rIte-( 70 ) "A bharatakSetramAMja lakSmInA nivAsathI zAbhituM zrIpuranAmA nagara che. tyAM nItivALA tathA buddhimAn " zrISeNa " nAme rAjA rAja karatA hatA. ( 71 ) te rAjAnA kuLaparaMparAthI cAlatA AvelA " sAmadatta " nAme purAhita rAjAnI ghaNI maheramAnIthI sarve jAtanAM sukha bhAgavatA hatA. ( 72 ) paNa karmanA dAkhathI te pureAhitane putra thayA nahIM, ane dhikkAranuM teA jANe sthAnaja hAyanI zuM ? evI tenI vRddhAvasthA paNa najIka AvI. (73 ) eka vakhata rAjAe purAhitane kahyuM ke " tane putra nahIM hAvAthI jeTaluM mane dukha thAyache, teTaluM tane thatuM nathI, tenuM zuM kAraNa ? ( 74 ) tArA ane mArA phulanA saMbaMdha AjasudhI kharAbara cAlatA AvyA che. AthI uparAMta mArA putranA purohita kANu tharo vArU? (75) kadAcit devanA dASathI te navA purAhita kulIna nahIM maLaze, to tenA upara vizvAsa te zAnA rakhAya? e vAtanI tArA manamAM kema kaMI ciMtA thatI nathI. "
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126 ) mohanacarite SaSThaH sargaH / kulIno yadyasau naiva labhyetAdRSTadoSataH // ko nAma tatra vizvAsa eSA cintA kathaM na te // 76 // somo'vadaccintayAtra kiM daivAyattavastuni // junakti svakRtaM jIvo nAdattamupatiSThate // 77 // AtmAyatte guNAdhAne nairyaevaM vacanIyatA // daivAyatte punaH kArye puMsaH kA nAma vAcyatA // 78 // rAjAvoca pAyo'sti daivaM yena naveju // vidhAya sAhasaM devI- mArAdhaya kulAgatAm // 15 // dharmA pUjyate vIta - rAgo'nye vighnazAntaye // te tAM yadi na kurvIraM - statpUjA kiMphalA vada // 80 // evaM rAjJeritaH somo devIbhavanamAgamat // darbhasaMstAra ke tasyAH puraH sa samupAvizat // 81 // ( 76 ) evuM rAjAnuM vacana sAMbhaLIne sAmadatte kahyuM ke-"he rAjan ! je vAta ApaNA hAthamAM nathI, te kevaLa nazIkhanAja hAthamAM rahelI che, tenI ciMtA karavAthI zuM thavAnuM ? jIva peAtAnuM kareluM sArUM athavA narasuM karma bhAgaveche. je vastu jIve pUrvabhavamAM upArjelI na heAya, te AbhavamAM tene kyAMthI maLe ? ( 77 ) sArA guNeA saMpAdana karavAnuM ApaNA hAthamAM chatAM jIva te guNavagaranA rahe, te te mATI zaramanI vAta che ! paNa je vAta nazIbane hAtha rahI te na maLe teA tenA jIvane mAthe zuM doSa ?" ( 78 ) rAmaye, "somahatta ! nethI nazIla anuDUna thAya evA eka upAya che. te eja ke, tuM sAhasa karIne ApaNI kuladevInI ArAdhanA kara. (79) vItarAgabhagavAnanI pUjA dharmanI prApti thavAmATe karAyache, ane bIjA devatAonI pUjA karavAnuM prayAjana teA AveluM vinna maTADavuM eja che. jo bIjA devatAe ApaNuM kAma na kare teA tenI pUjA karavAmAM zuM phaLa te kahe? " (80) ema rAjAe kahyuM, tyAre
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (27) putradAnAnivacanaM yadA devi pradAsyasi // tadA noktAsmyahaM no ce-netyanigrahamagradIt // // tRtIye'dani sA devI tubdhA somasya saMtatim // apazyantyAgatya si-6-yakSamevamavocata // 3 // kaSTaM no vartate kurve kimadya yadayaM dijH|| putraM mAM yAcate'dRSTe so'sya naivopalanyate // 4 // zrutvaitadUce yakSo'sau mugdhe sukaramuttaram // te jhUphivivuM e tava putroDakti viMsa tathA pAradAryarato dyUta-kArazcaurazca nizcitam // doSANAmaparANAM ca nidhAnaMsa naviSyati ||6||yugmm ekaikamapyanarthAya pAradAryAdi sevitam // saMyamitena viM putre sthiti us | somadatta kuladevInA maMdiramAM AvyA, ane nhAI dhoIzuddha thaIne devI AgaLa darbhano saMthAre karI te upara beTho. (81) ane teNe e abhigraha lIdho ke "he devI! tuM jyAre mane putra ApavAnuM kabUla karIza tyAreja huM annagrahaNa karIza, nahIM to nahIM." (82) tethI trIje divase devI kSebha pAmI, ane "somadattanA nazIbamAM saMtAna nathI," ema joine siddhanAmAM yakSanI pAse AvIne bolI ke - (83) "he yakSa! mane Aja ghaNuM dukha thAya che, zuM karuM? e brAhmaNa mArI pAse putra mAge che, paNa te enA nazIbamAM bilakUla jaNAto nathI." (84) evuM devInuM vacana sAMbhaLIne yakSe kahyuM ke, "bheLI! eno uttara sahejamAM apAya ema che. te brAhmaNane te evI rIte kahe ke, "tArA nazIbamAM putra che, paNa te parastrIne vyasanI, jugArI, cora ane evAja bIjA doSane bhaMDAraja hoyanI zuM? evo nIpajaze, emAM koI jAtano saMdeha nathI." (85-86) e uttara daIza eTale tArI phIkara maTI gaI. kAraNa ke, upara
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) mohanacarite SaSThaH srgH| prahRSTA-sAgamadyakSa-proktamUce purodhasam // sarvitriA kRpAya tevIvanamadravItA I vimRzya nRpatiH proce kA dAniH soma yaacytaam|| yadIhazo'pyastu putraH kiM tu devi vivekavAn // // AdAya zikSAM tAM gatvA vijo devImayAcata // pratipannaM tayApyata-tato'sau svagRhaM gataH // e0 // atha tasyAsti gaNikA kAcidizramnanAjanam // tAvantyadAni sApyasthA-bhUsvApA tyaktanojanA // 2 // ceTyA nivedya sapadi tatsvarUpaM balAdapi // tade'nAyi tatrAsau snAtanukto'vasannizAm // e|| kahelA dAmAne eka eka deSa paNa ghaNa anarthanuM mULa che. ema hoya te badhA deSa jenI aMdara rahelA che, e putra mAgIne te zuM karavAno? (87) pachI harSa pAmelI devIe cakSanA kahyA pramANe purehitane uttara Apyo. tyAre purehite paNa rAjAnI pAse jaIne devInA kahyA mujaba kahyuM. (88) purahitanuM vacana sAMbhaLIne rAjAe ghaNe vicAra karyo, ane kahyuM ke, "he somadattA devI kahe che tevo putra mAgavAmAM tAre zI hAnI che?"vAte tuM devIne evI rIte kahe ke, "tuM kahe che tevo durvyasanI putra bhale rahe; paraMtu te vivekI levo joIe, eTaluMja huM tArI pAse mAgI lauM chuM."(89) pachI brAhmaNe devI pAse jaIne rAjAnI zIkhAma pramANe putra mAgyA, tyAre devIe paNa brAhmaNanuM vacana kabUla karyuM. tyArabAda te brAhmaNa pitAne ghera gaye. (90) have te brAhmaNanI ghaNuM vahAlI ane bharesAdAra evI eka gaNikA hatI. temaNaje divasathI somadate abhigraha lIdhe te divasane AraMbhIne khAvApIvAnuM tathA bIjA badhAM paribega choDI daIne bhoMya para sUtI hatI. (91) semadatta raste
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sage che. (22) prAtaH svagRhamAgaha-ndadhyAvevamasau dijH|| dhigmAM jAyAM sukulajA-mupekSyAtra sthitaM shm||3|| labdhvA prasAdaM devyA y-dtraivaavsmunmnaaH|| trijJastaputro ne nAvI kUne na cAnyathA ! antarviSIdantacimaM nRpaH prAda purodhasam // harSasthAne kimevaM noH zucAkrAnto'si tada // ey|| kiM vipralabdho devyA vA mantu kNcitsmaacrH|| tato yathAyathaM sarva-mAkhyabhUpaM purohitH|| e6|| rAjhoce mA kRthAH kheda-metAzi kule yataH / / navanti devatAdiSTA-stAdRzAstava kA dtiH||7|| jate ho, eTalAmAM gaNikAnI dAsI utAvaLathI AvI, ane tenI badhI vAta kahIne jabaradastIthI somadattane tene ghera laI gaI pachI hAI dhoI tathA khAnapAna karI eka rAtrI te tyAM rahyo. (92) savAre semadatte potAne ghera jatAM manamAM evo vicAra karyo ke, "re mArA jevA durAcaraNane dhikkAra ho? kAraNa ke, sArA kuLamAM upajelI evI potAnI strIne cheDI daI huM A gaNikAnA gharamAM rahyo. (3) devInuM varadAna pAmatAM vArane ja huM utsukatAthI A gaNikAne viSe rata thaye, tethI nakkI A nIca kSetra-(strI)ne viSe mArAthI putra thaze, emAM phera nathI." (94) upara kahyA pramANe manamAM kheda pAmato somadatta rAjA pAse gaye, tyAre rAjAe tene kahyuM ke-"semadatta harSa mAnavAne badale tuM AvaDo khedazAmATe kare che? (5) zuM tane devIe Tho? athavA tArAthI tene kaMI aparAdha thayo?te mane kahe " pachI yathArtha vAta hatI, te somadatte rAjAne kahI. (96)rAjAe kahyuM, "he somadatta! kheda karIza mA. devatAnA varadAnathI maLelA putra AvA nIca kuLamAMja upaje che. temAM tArI zI
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 130 ) mohanacarite SaSThaH sargaH / paraM tAvadasau naiva prakAzyo yatnatastvayA // vivekaravirAvirna yAvadoSatamodaraH // e8 // rAjAdezasudhAM pItvA somaH svagRhamAgamat // pracannAM tAM kArayitvA raratAvahito nRzam // ee // samaye'sUta sA sUnuM tato rAjAnuzAsanAt // ninRtaM kRtasaMskAraH somenAsau vyavardhata // 100 // tato'dhyayanayogyaM taM vijJAyAsau vicakSaNaH // svayamevAdhyApayitu- mArene janakaH sutam // 101 // suraGgAntasthitasyAsyo- pariDuphalakAsanaH // chAtrANAM purataH zAstraM bahiradhyApayatyasau // 102 // sUtraM baccA nijAGguSThe tadagraM sUnave dadau // saMdehe'dazvAlanIyamiti saMketapUrvakam // 103 // hAnI che." ( 97 ) paNa jyAMsudhI dASarUpI aMdhakArane dUra karanArA vivekarUpI sUryanA udaya thayA nathI. tyAMsudhI ene dhaNI huzIArIthI sAcavI rAkhI pragaTa na kara. (98 ) amRta jevuM madhura rAjAnuM vacana sAMbhaLIne sAmadatta peAtAne ghera AvyA, ane te garbhavatI strIne chAnI rAkhIne ghaNI sAvacetIthI rakSaNa karavA lAgyA. (99) samaya AvyA tyAre te strIe putra jaNyA pachI rAjAnA hukamathI tenA jAtakarma vigere saMskAra kAI na jANe tema karIne seAmadatta tenuM pASaNa karavA lAgyA. (110) kAlAMtare te putra bhaNavAgaNavA lAyaka thayA, tyAre ghaNA huzIAra evA sAmadattaja pAte tene bhaNAvavA lAgyA. (101) te putrane bhoMyarAnI aMdara rAkhIne upara nAkhelA pATiyA upara sAmadatta peAte besIne bAhara sAmA beThelA ghaNA ziSyAne zAstra bhaNAvatA hatA.(102) ane peAtAnA aMguThAe
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. (22) vajJAAnI narasI nAnAti stova to vahRA prastAvAtprathitaM padya-matadAgamadanyadA // 104 // dAnaM nogazca nAzazca vittasyedaM gatitrayam // na dattaM nApi nuktaM ta-tRtIyAM gatimApnuyAt // 10 // vyAkhyAM zrutvAsya kurute sutaH saMdedasUcanam // somadatto'vabodhArtha punarvyAkhyAti pUrvavat // 106 // vyAkhyAte vistrirapyeSa sUtraM cAlayate punH|| somadattastadA rossaa-tsrvaagtraanvysrjyt||10|| bahirAkRSya tanaya-mevaM sa vijane'bravIt // re mUDha sAgaraM tIrkhA kathaM maUsi goSpade // 10 // deraDI bAMdhIne tene cheDo somadatte putranA hAthamAM Ape, ane kahyuM ke, "tane koI zaMkA upaje tyAre dorI halAvaje"--(103) ghaNe buddhizALI te putra thavuM kahevAmAM ghaNuM samajato hato. eka vakhate koI prasaMgathI AgaLa lakhelo leka graMthamAM Avyo.(104) teno artha A rIte - dAna, bhega ane nAza e traNa prakAranI dravyanI gati che. je te dravya sapAtrane Ape nahIM, athavA pote paNa bhegave nahIM, to te trIjI gati (nAza) pAme che." (15) A lokano artha sAMbhaLatAMja te putra saMzaya jaNAvavA mATe deraDI halAve, ane somadattapaNa,tene bodha thavAvAste ekavAra kahyuM hatuM, te pramANe pharIthI lokanuM vyAkhyAna kare. (106) e rIte be traNavAra lokanI vyAkhyA karI topaNa te putre pharIthI saMzacanI sUcanA karI. tyAre somadatte khIjavAIne badhA ziSyone vidAya karyA. (107) ane te putrane bAhara kADhIne ekAMtamAM kahyuM ke-"re mUDha! tuM Akho sAgara tarIne gAyanA pagalA jeTalA pANImAM kema DubI jAya che? (108) je tArI buddhi moTA gahanazAstramAM paNa vagara mahenate praveza pAmI, te buddhi, bALaka paNa samajI zake evA A lokamAM kema
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 132) .. mohanacarite SaSThaH sargaH / gahanAnyapi zAstrANi lIlayA gAdate sma yaa|| uttAnArthe vacasyasmin sA mUDhA tvanmatiH katham 10e suto'vadadado tAta yacittasya gatitrayam // vyAkhyAtaM navatA tanna pratinAtyucitaM mama // 120 // (yataH) AyAsazatalabdhasya prANenyo'pi griiysH|| gatirekaiva vittasya dAnamanyA vipttyH||111|| sarvottamaM tatpAtre syA-dvayAkhyaM punarardite // vanIpake yazasyaM ca bandhuSu premavardhanam // 11 // vighnanAzAya nUtAdau vairanAzAya vairissu|| evamaucityena dattaM dAnaM na vApi niSphalam // 113 // noge tu daNikaM saukhya-maidikaM kevalaM navet // hAmutra vinAzAya nAzastasyeti nizcitam // 11 // bhuM?" (108) pachI putre , "tAta! dravyanIti tame hamaNuM kahI te mane ThIka lAgatI nathI. (110) kAraNa ke, seMkaDo kaSTa veThIne kamAveluM ane prANathI paNa vadhAre vahAluM evA dravyanI dAna karavuM, eja sArI gati che, ane bIjI (bhogavavuM vigere) te gatine mahale vipatti (durgati) vAya! (111)tehAna sAdhu, sAdhvI vigere supAtrane ApyuM hoyate sarvottama dAna tathA rAgAdikathI pIDA pAmatA dInajanane ApeluM anukaMpAdAna kahevAya che. temaja yAcakane dAna ApyuM hoya to tethI kIrti vadhe che, ane jJAtilA tathA sagAvahAlA vigere lokone dAna ApavAthI mahAmAM rahelo prema daDha thAyache. (112) bhUta, pizAca vigerene ApelA dAnathI vighane ane vairIne ApelA dAnathI vairane nAza thAya che. e rIte vivekathI dIdheluM dAna keI ThekANe paNa niSphaLa jatuM nathI. (113) ane dAna na ApatAM kevaLa dravya -
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga chaThTho. cAkarNya tanayasyetthaM vivekavizadaM vacaH // purohitaH prahRSTAtmA gatvA rAjJe nyavedayat // 115 // rAjAha sAdhu sAdhveSa vivekArkaH samuGgataH // cyAvayoH khatamasAM jAlaM Agapanotsyati // 116 // tadAropya gaje taM tvarayA tvamihAnaya // tathA nAmAsya sumati - rityastu svaguNArjitam 117 evamAdizya nRpatiH preSayAmAsa dastinam // somo'pi sadanaM gatvA bandhuvargamamelayat // 118 // tataH zRGgAraruciraM kRtasvastyayanaM sutam // gajArUDhaM maharyAsau ninye nRpatimandiram // 119 // ( 12 ) na gave teA tethI mAtra ihalAkanuM kSaNika viSayasukha maLeche, ane dAna athavA bhAga na karavAthI peAtAnI meLe thayelA dravyanA nAza te A lAkamAM tathA paralAkamAM nAzaja samajavA." (114) evuM putranuM vivekathI zuddha thayeluM vacana sAMbhaLIne purAhitane ghaNA AnaMda thayA, pachI teNe A vAta rAjAne jaine kahI. (115) te sAMbhaLI rAjAe kahyuM, "ghaNuM sArUM, e tArA putranA cittamAM udaya pAmelA vivekarUpI sUrya ApaNA dukharUpI aMdhakAranA jALane turata teDI nAMkhaze. (116) vAste tuM ene gajeMdra(mATA hAthI--)upara besADIne ahIMlAva, temaja peAtAnA guNathI meLaveluM enuM "sumati" evuM nAma paNa AjathI jagatamAM prasiddha thAo."(117) evA hukama karIne rAjAe parivArasahita potAnA hAthI mAkalyA. sAmatte paNa ghera jaine peAtAnA jJAtilA vigerene ekaThA karyA. (118) pachI maMgaLasnAna, devapUjA vigere karAvIne sAre zaNagAra paherAvyAthI suMdara dekhAtA evA te putrane hAthIpara besADI ane dhaNI RddhithI rAja
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) mohanacarite SaSThaH srgH| rAjA saMmukhamAgatya vidhAyocitamAdaram // paurohitye pade cainaM nyayojayadatumadhIH // 10 // rAjakAryapaTuH so'ya vivekodynirmlH|| vidyAnAM paardRshvaanuu-krmaannRptisNmtH||11|| vivekamanyadA tasya parIditumanA nRpH|| aSTavatsa noH kasmA-jIvAnAM vividhA sthitiH 122 provAca sumatiM deva jAnAno'pi navAnidam // Tabatyatra prasAdo di detustatkiciucyate // 123 // karmaNAmeva vaicitryA-jIvA vaicitryamAgaman // nUmikocitaveSANAM nAnAtvAbharatA yathA // 12 // ityAdivacanaistasya rAjA prItamanA nRzam // cakre'skhalajati zIghra-menamantaHpurAdiSu // 125 // maMdiramAM somadatta laI Avyo. (119) je kuchabuddhine nathI; evA rAjAe sAmA AvIne te putrane ucita Adara karyo, ane purahitapada upara tenI sthApanA karI. (120) vivekanA udayathI jemAM doSa rahyo nathI, evo te sumati rAjakArya karavAmAM ghaNo dakSa (DAhyo) ane badhI vidyAomAM nipuNa hovAthI AgaLa jatAM rAjAne ghaNe mAnIta thayo. (121) ekavakhate sumatinA vivekanI parIkSA karavAnuM manamAM AvavAthI rAjAe tene prazna karyo. "he sumati jagatamAM jInI vicitra sthitiyAMthI 4 ?" ( 122) te 52 subhatithe yuM ," - tuM e badhI vAta jANatAM chatAM paNa mane pUche che, tenuM kAraNa, tArI mArA upara meherabAnI eja che. vAste kaMI thoDuM kahuM chuM. (123)jemanaTa (nATakamAM judA judA veSane dhAraNa karanAra) leke jeno veSa levo hoya tenA anusArathI citravicitra rUpa svIkAre che, tema karmanI vicitratAthI jIpaNa bhinna bhinna svarUpa pAmyA che." (124) sumatinA upara kahelA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga cho. (21) devatAdiSTadoSeNa calacitto'yamekadA // vijane nUpaterdAra-mAlokyApajadAra ca // 126 // yAvatsarAGkaH saMgopya taM taM trlednnH|| niryAti tAvatsahasA vivekaH prakaTo'navat // 12 // dadhyau ca dhigado rAjye nikhile krvrtini|| mayA vinirmame mohA-jarditaM karma uHkhadam // 12 // adattAdAnasadRzaM TathivyAM nAsti nISaNam // rAjapUjyo'pi yenAdya raGkAdapi binemyhm||12|| ztIvAntAdaratA vivekenoprodhitH|| dAraM ca steyattiM ca muktvaagaatsumtirbhiH||130|| tathA bIjA paNa vizvAsu vacanathI rAjAe saMtuSTa thaIne "aMtaHpura vigere guptasthAnamAM paNa javAne sumatine manA karavI nahIM," ema prasiddha karyuM. (125) devatAe somadattane kahyuM hatuM ke, "tAre putra vyasanI nIkaLaze, tethI sumatinuM citta ekavakhate caMcaLa thayuM, tene lIdhe teNe ekAMtamAM rAjAno motIno hAra joIne te upADI lIdhe. (126) pachI te hAra saMtADI daIne zaMkAthI Amatema joto chato sumati jeTalI vAramAM bAhara paDe che, eTalAmAM ekadama tenA manamAM viveka pragaTa thaye. (127) tethI teNe vicAryuM ke -"mane dhikkAra che kAraNake, A badhuM rAjya mArA hAthamAM chatAM jagatamAM jethI niMdA thAya tathA dukha upaje evuM karma me karyuM. (128) cerI jevuM bhaya upajAvanAruM vyasana jagatamAM bIjuM nahIM ja haze ! kAraNa ke, rAjApaNa jenI pUjA kare che, evo huM cerInA dUSaNane lIdhe Aja raMkathI paNa DaruM chuM."(129) e rIte aMdare bodha ja karatA hoyanI zuM ? evA viveke re, tethI sumati motInA hAranI jeDe corI karavAnI
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) mohanacarite SaSThaH srgH| athAnyadAyaM lAvaNya-nirjitAnaGga AtmavAn // rAjhIniH sasTadaM dRSTaH kAmabANavazaM yayau // 131 // kumatInUya sumati-gantuM tatrodyato'navat // . yAvattAvadarautsIttaM viveko bndhusodrH||13|| so'cintayacca yadado mahAmodavijRmnitam // vicakre nogasausthye'pi yazAjhISvadhamaM manaH // 133 // zirazchedo'tra narako-'mutra syaatpaardaarytH|| akIrtizca yathAdalyA-saMgataH svaHpaterapi // 13 // sa di dhanyatamo loke yaH sadA dUrato vaset // nujaGgInya zvaitAnyaH kuTilAnyaH pritrsn||135|| icchAne paNa tyAMja mUkIne tarataja bAhara nIkaLe. (130) pachI vivekI evo sumati potAnA saudaryathI kAmadevane paNa jIte evo hovAthI ekavakhate aMtaHpuramAMnI rANIoe tene kAmadRSTithI joye, ane tethI te kAmavAsanAne adhIna thaI gayo. (131) kAmAtura thayela sumati kumati jevo thaIne aMtaHpura tarapha javA mATe taiyAra thaye, eTalAmAM sagAbhAI jevA viveke tene rokyo. (132) tethI sumatie vicAra karyo ke - "mehano kevo vicitra pariNAma che. kAraNa ke, mArAthI bhagavAya teTaluM strIsukha mane maLe che, to paNa mAruM mana mA jevI rANI upara vikArane pAmyuM. (133) parastrI bhegavanAranuM A lokamAM rAjA mAthuM kApI nAMkheche, ane paralokamAM te narake paDe che. temaja, jema ahalyAnA saMgathI svarganA mAlIka evA iMdranI paNa durdazA thaI tema game tevo moTo mANasa hoya to paNa teno apayaza parastrIne saMga karavAthI phelAyA vagara raheteja nathI. (134) je purUSa nAgaNI jevI kuTila ane jhaherIsvabhAvanI evI strI jAtathI hamezAM DarIne dUra rahe che, tene jagamAM dhanya
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga cho. ( 137) evamAlocya sumati-stato rAjaparigrahe // nirvikAramanAH so'nuu-prnaariishodrH||236|| kautukenaikadA so'gA-sanikAnAM nivezane // tatrAhato na kenApi pratyutAyaM tirskRtH||13|| gAlipradAnaM kalahaM bedanaM tADanaM tthaa|| kurvANAMstAnsamAlokya sa tu gADhaM vyarajyata // 13 // vivekAnmAnase caivaM vyanAvayadasau kRtii|| dyUtaM hi dhuri sarveSAM vyasanAnAmadhiSThitam // 13 // yA kimucyate'nena yudhisstthirnlaadyH|| vimambitAstaviuSA nAtra sthayamapi daNam // 140 // suhRdeva vivekena dyUtAdevaM nivaaritH|| sumtirvysntyaagaa-shjho'nuudtivllnH|| 24 // che," (135) e vicAra karIne rANI upara thayela manane vikAra tarata kADhI nAMkhI sumati parastrIne pitAnI sagI bena mAphaka mAnavA sAdhyo. (136) ye mate javAnotuthIte, lugArI 2bhtA hatA tyAM gaye; paraMtu te ThekANe keIe paNa tene Adara karyo nahIM, eTaluM ja nahIM, paNa teno te lokoe ghaNo tiraskAra karyo. (137) mAMhomAMhe gALe daI jhaghaDo karI mArapITa karanArA te lekene joIne sumatinA manamAM ghaNeja vairAgya upaje. (138) vivekathI te catura sumatie manamAM ciMtavyuM ke-"dhUta ( jugAra) e sarva vyasana karatAM meTuM che. emAM koI jAtane saMdeha nathI. (139) athavA emAM zuM vadhAre kahevAnuM? e dhRtathI yudhiSThira, naLa vigere moTA rAjAo paNa durdazA pAmyA. mATe DAhyA mANase kSaNamAtra paNa ahIM ubhuM rahevuM nahIM." ( 140 ) bhitra vive merIta sumatine dhUtathI pAryo, tyAre vya
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) modanavarite paNa sA vizvAso naiva kutrApi rAjhA kArya iti zrutam // tatkathaM tava devAsti vizvAso'yaM myiihshH||14|| evaM sumatinA pRSTo-'nyadA provAca nuuptiH|| sumate vrlbdhstv-msmbNshpurodhsH||143 // tadIhazaH kathaM vatsa vizvAsastvayi nocitH|| gdhA vizvAsapAtra varata vizeSataH eka che yadyevaM tarhi kiM guptau bAlye'haM nidadhe'nvadam // vizvastaM naiva badhAtI-tyevaM sumatinodite // 145 // rAjA prAdodayaM vatsa vivekasya pratIditum // vivekAUdaye doSAH samujjantyeva doSatAm // 146 // sanane tyAgI hovAthI te rAjAne ghaNo vahAle thayo. (141) ekavakhate sumatie rAjAne pUchyuM ke -"he rAjana! rAjanItimAM kahyuM che ke, rAjAe kaI paNa mANasa upara vizvAsa rAkhavo nahIM, ema chatAM tuM mArA upara eTale vizvAsa kema rAkhe che?" (142) tyAre rAjAe kahyuM he vatsa! amArA vaMzaparaMparAthI thatA AvelA purohitane devatAnuM varadAna maLavAthI te prApta thayo che. vAste tArA upara vizvAsa rAkhavo e ucita nathI ke zuM? prathama purohita je che te vizvAsa rAkhavA lAyaka che, temAM paNa je varadAnathI mAnya hoya tenA upara to vadhAreja vizvAsa rAkhavo joIe."(143-144) tenA upara sumatie kahyuM ke -"je ema hatuM to bAlyAvasthAmAM mane bhoMyarAmAM kema chAno rAkhyo hato. kAraNa ke, jenA upara vizvAsa hoya te mANasane koI pratibaMdhamAM rAkhatuM nathI. evuM sumatinuM vacana sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke -"he vatsa! tArA manamAM viveka pragaTa thatAM sudhI tane pratibaMdhamAM rAkhyo hate." kAraNa ke, vivekarUpI sUryane udaya thAya tyAre doSo paNa potAnuM daSapaNuM choDI daine teja sadguNa
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga cho. ' (22) kulAdapi varaM zIlaM varaM dAridyamAmayAt // rAjyAdapi varaM vidyA tapaso'pi varaM kSamA // 14 // yasmAtkasmAtprasUto'pi guNavAnpUjyate nrH|| . suvaMzo'pi dhanurdaeko nirguNaH kiM kariSyati // 14 // ityetacanaM zlAghA-garnitaM nRpatermukhAt // zrutvA sa sumatistasthau vinayAvanato nRzam // 14 // sadhveikavazAdevaM dhvastadoSaH satAM mtH|| sumatiH sugatiM prApa sArAdhanAkramAt // 150 // evamanyo'pi yo navyo vivekmvlmbte|| sajati samavApnoti sa kramAtsumatiryathA // 151 // thAya che. (145-146) kahyuM che ke -"zILa vagara sAruM kuLa hoya te karatAM kula vagara sArUM zILa hoya te vakhaNAya che. dravya ghaNuM chatAM zarIre rega hoya te karatAM nirdhana hoya topaNa nirogI hoya teja vakhaNAya che. vidyA vagara ekaluM rAjya hoya te karatAM rAjyavagaranI ekalI vidyA hoya teja vakhaNAya che. tapasyA ghaNI hoya paNa kSamA nahAya tenA karatA tapasyA vagaranI ekalI kSamAja vakhaNAya che. (147) temaja game te jAtamAM upa hoya, topaNa je guNa purUSa hoya tene jagatamAM AdarasatkAra thAya che. nahIM te jema sArA vaMza-(vAMsaDA-)thI thayelo dhanuSyano daMDa(dAMDa) nirguNI (dorI vagarano) hoyate tene jema kei pUchatuM nathI, tema sArA kuLamAM pedA thayela hoya topaNa nirguNI evA purUSane kaNa pUche?'(148) evuM rAjAnA mukhamAMthI nIkaLeluM potAnuM prazaMsArUpa vacane sAMbhaLIne sumati vinayathI nIcuM moDhuM ghAlIne ubho rahyo. (19) e rIte sArA vivekanA AzrayathI sumati sapurUSone mAnya thaye, ane tenA tamAma doSa nAza pAmyA. pachI sadarmanI ArAdhanA karIne te anukrame sArI gati pAmyo. (150) e
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 240 ) mohanacarite SaSThaH samaeN I jyeSTha tvamapi vegena vivekAlambanaM kuru // viveko mAnave dehe saMsRtau sa tu durjanaH // 152 // sukhaM paulikaM caiva sahajaM ca zrute zrutam // zreyastayoH kiM tadidaM vivekena vinirNaya // 153 // sukhe pauUliketu - buddhirjIvasya jAyate // vivekasya parAkASThA procyate sA vivekinaH // 154 // cabuddhiryadA tasmin jIvasyotpadyate dRDhA // taddAtmaratiovAsau prAyazcAritramadbhute // 255 // jyeSTha pramAdamutsRjya tadvivekaM samAzraya // nave nave nuktamuktaM sukhaM paulikaM tyaja // 156 // suzrAvako'si navyo'si tapasvyasi sudhIrasi // tattva vivejAlandhena cAritrI nava suvrata // 256 // rIte khIjo je bhavya jIva vivekanuM avalaMbana kareche, tepaNa sumatinI peThe anukrame sArI gati pAmeche. ( 151) vAste re jeDA! tuM paNa zIghra vivekanA Azraya kara. kAraNa ke, te viveka manuSyabhavamAMja prAye upajeche. ane A saMsAramAM manuSyabhava pAmavA tA ghaNAja durlabha che. ( 1para ) zAstramAM pulika ane svAbhAvika evuM be jAtanuM sukha saMbhaLAyache. te be sukhamAM kayA sukhathI AtmAnuM kalyANa thAya, tenA tuM vivekathI nizcaya kara. (1pa3) "pulika sukha ghaNuMja tuccha che." evA jIvanA manamAM dRDha nizcaya thAya te vivekanI uttama sthiti samajavI, ema vivekI leAkeA kaheche. ( 154) "pulika sukhatuccha che," evI dRDha buddhijyAre jIvane upajeche, tyAre te Atmasukha bhogavatA thakA dhaNuMkarIne cAritra pAmeche. (155) mATe he jeTA! tuM paNa pramAda cheADI daine manamAM viveka dhara. ane bhavabhavamAM bhAgavIne mUkI dIdhelAM pulika sukhanA tuM have Adara karIza nahIM. (156) tuM vratadhArI, sArA zrAvaka, bhavya, tapasvI ane
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga cho. ... (141) sajurUNAM mukhAdetAM jyeSTha AkarNya dezanAm // gatvA yodhapuraM dIdA-mAdAsyAmItyanAvayat // 15 // tenAtha dIdAdAnArtha vijJaptA mohnrssyH|| AgalAmo yodhapura-mityevaM prtipedire||15|| viyadedhyaGkanUmAne vatsare zonane knne|| jyeSThe site ca paJcamyAM jyeSTho dIdAM samAdade // 16 // zrImohanarSayo vAsa-depAvasara aagte|| jyeSTho'yamadyaprati yazonAmeti te jguH||16|| caturmAsISu navasu yattairyaza upArjitam // yazomunimiSAnmUrta tadevAgAdida dhruvam // 16 // dIdotsavastadA tatra-tyaiH shraadhairnuraaginiH|| yathA syAbAsanazlAghA tathAkAri prmodtH||13|| sAre buddhimAna che, vAte hamaNAM viveka rAkhIne cAritrano aMgIkAra kara. (157) sazurUnA mukhathI evI dezanA sAMbhaLIne jeThAe evo viyA2 yaryo :-"huMjapuramA ne dIkSAza."(158)pachI dIkSA ApavAvAste teNe mehanamunijIne vinati karI tyAre temaNe jodhapura AvavAnuM kabUla karyuM. (159) saMvat ogaNaseM cALIza-(1940)nA jeTha sudI pAMcamane divase sArA muharta upara jeThAe mohanamunijI pAsethI saMgIpaNanI dIkSA lIdhI. (16) vAsakSepa karavAno avasara Avyo tyAre bhIDanamunila thu, "2AthI yenuM "samuni" se nAma thA." (161)gayA navacomAsAmAM AmohanamunijIe sAdhuno AcAra sArI peThe pALInejeyaza meLavyo hato, teja jasamunijInArUpathI temanI pAse pAcho Avya,ema mane lAge che. (162) tevakhate jodhapuranArAgI zrAvakoe ghaNA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) mohanacarite SaSThaH srgH| yazomuniyutAste'tha vijhrmodnrssyH|| kramAdajayamervAkhyaM pattanaM ca samAgaman // 164 // vyomAbdhinandanUmAne vatsare tatra tenire|| dazamI te caturmAsI yazomuniniSevitAH // 165 // ityaM tairnavikaprabodhakuzalaiH zidAM sadA grAhitaH svAcAre nipuNo yshomunirnuutsNsevnaatsjuroH|| yo navyaM vidadhAti dharmanipuNaM bodhAmRtaM pAyayan yo navyazca niSevate gurupadaM dhanyA matAste nuvira66 iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa-vinmukuTAlaMkArazrIbAlakRSNanagavaccaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAhva-govindAtmaja-dAmodarasya kRtau zAGke mohanacarite SaSThAdi-dazamAvadhi-cAturmAsyavarNanaM nAma SaSThaH sargaH // 6 // harSathI dIkSAne utsava evo karyo ke, jethI zAsananI unnati thaI. (163) pachI jasamunijIne sAthe laine mohanamunijIe jodhapurathI vihAra kayo. ane anukrame vihAra karatAM te ajameramAM AvyA. (164) jasamunijI jemanI sevAmAM tatpara che, evA mohanamunijI saMvatu ogaNIse cALIza-(1940)mAM dazamuM comAsuM karavAvAste ajameramAM rahyA. (165) bhavyane bodha karavAmAM kuzaLa evA mohanamunijIe sAdhunI sAmAcArI vigerenI zIkhAmaNa jasamunijIne dIdhI tyAre te sadgurUnI sevAthI sAdhunI karaNI karavAmAM nipuNa thayA. je satyaruSa bhavyajIvane bodharUpI amRta pAIne dharmakaraNImAM nipuNa kare che, temaja je bhavyajIva gurUnA caraNanI bhAvathI sevA kare che, te banne jaNAne bhagatamA dhanyavAda che. (166) (7 / sAno mAyAyAya samApa.)
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga sAtameA. // atha saptamaH sargaH // ( 143 ) zambUkagarbhasaMkAza - kAntizcandrapranaH prabhuH // abhISTAM bhavatAM dadyA - buddhiM darzanagocarAm // 1 // atha te'jayamervAkhye pattane mohanarSayaH // zrIsaMgha prINayAmAsu- rdezanA sudhayAnvadam // 2 // zrImohanamunIndrANAM yathA puNyodayastathA // tatrotsavatapasyAya - manavatpUrvato'dhikam // 3 // caturmAsyAM vyatItAyAM samaye zobhane'tha te // viyogabhIrukAnnavyA - bodhayanto viniryayuH // 4 // yazomunistu nAvena vaiyAvRttyaM samAcaran // vihAraM gurubhiH sArdhaM vitatAna mahAmanAH // 5 // sarga sAtamo. chIpanI mAMhenA bhAga jevI sapheda kAMtine dhAraNa karanArA zrIcaMdraal lagavAn tabhane dRSTi sevI harzanazuddhi (samati) Ayo. (1) pachI te mAhanamunijIe dararAja dezanArUpI amRta pAine ajameranA zrIsaMdhane tRpta karyo. (2) mAhanamunijInA puNyanA udaya divase divase jema vadhatA jAyache, tema te ajameramAM pahelA cAmAsA karatAM paNa A vakhate vadhAre tapasyA tathA utsava vigere thayAM. (3) cAmAsuM uta pachI sArA muhUrta upara mAhanamunijI ajamerathI vidAya thayA, tyAre temanA viyAgathI dukhI thayelA rANI zrAvakAne temaNe bedha karyo. (4) bhAvathI gurUmahArAjanuM vecAvacca karanArA, mananA moTA jasamunijIe
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) mohanacarite saptamaH srgH| dakSiNAste dakSiNasyA-mathAyAtuM pryetire|| apUrvApUrvadezeSu vihAro hi satAM mtH||6|| sAhAyyaM naiva kAi~yuH kasya cinmunisattamAH // paraM yahabAlabdhaM ta-kuryuna viphalaM hi te||7|| yazomuneH sAhAyyena munInzaste vishesstH|| vidartumanasastIrtha yAtrAyai nizcayaM vydhuH||7|| prAkpaJcatIrthI kRtvAgre prasthitAste samAgaman // sihAcalamasaMkhyAtAH sidhA yatra zivaM yyuH|| e|| navyAnAM puNyasaMghAtaM sNpieiktmivaikdhaa|| dRSTvA sicAcalaM te svaM saphala menire navam // 10 // girimArohatAM teSAM modo yo'nUtpade pde|| labdhabIjo navya eva jAnIyAttaM ncetrH||12|| paNa gurUnI joDe vihAra karyo. (5) pachI mananA udAra tathA sarala evA mohanamunijIe dakSiNadizAtarapha vihAra karyo. navA navA dezamAM vihAra karavo te sAdhuone ISTaja che. (6) munirAja koinI madadanI IcchA manamAM nathIja rAkhatA, e vAta kharI che, paNa enI meLeja madada maLe te te phogaTa javA detA nathI. vAste jasamunijInI madada maLI tyAre vadhAre vihAra karavAnI icchA thavAthI mohanamunijIe tIrthayAtrA karavAno nizcaya karyo. (7-8) prathama paMcatIrthInI yAtrA karIne AgaLa vidAya thayelA mehanamunijI, jyAM asaMkhyAta bhavya jIvo siddha thaIne mukti pAmyA, evA zrI siddhAcaLa kSetramAM AvyA. (9) bhavya jIvonA puNyane samudAya DuMgaranA AkArathI jANe ekaThAja thaI gayelo hoyanI zuM? evA vimaLAcaLane joIne mohanamunijIe potAne manuSyabhava saphaLa mAnyo. (10) DuMgaraupara caDhatAM temane pagale pagale je harSa thayo
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga sAtame. (49) puNmarIke puemarIka-mRSanaM ca jinarSanam // dRSTvaino'nAdinicitaM kathAzeSa vitenire // 1 // rAjAdanIM ca tabAye rAjamAnaM padadhyam // pradakSiNIkRtya mukte-gi te dakSiNaM vyadhuH // 13 // vIryaguptiryathA na syA-na syAcca tdtikrmH|| tathA distriH pratidina-mArodanvimalAcalam // 24 // yAtrANAM navanavate-rAsItpariNatiDhA // te samayAvA-vihRzyatrasaMyutA che 25 . atha mallijinezaM te noyanIgrAmavAsinam // anivandha purazcalu-ya'zasA saditA vidhaa||16||. tene belibIja pAmela bhavyajIvaja jANI zake, bIjA koInI paNa jANavAnI zakti nathI. (11) puMDarIka giriupara jInezvaramahArAja zrIRSabha bhagavAnanAM tathA puMDarIka gaNadharanAM darzana karIne temaNe anAdikALanuM saMcaya kareluM azubha karma khapAvyuM. (12) rAyaNane tathA tenI chAyAmAM zobhatA evA zrIgaSabha bhagavAnanA pagalAne pradakSiNa daIne temaNe potAno muktino mArga sIdhe karyo. (13) jema vIrya gopavI rA khyAne tathA tene oLaMgavAno paNa doSa na lAge, tema mehanamunijIe dararoja vimaLAcaLanI (DuMgara upara caDhIne bhagavAnanuM darzana karavAnI) be tathA traNa sUdhI keTalAka divasa yAtrAo karI. (14) te vakhate mehanamunijIne navANuM yAtrA karavAne dRDha nizcaya hatA, paNa samaya nahIM hovAthI temaNe jasamunijIne joDe laIne tyAMthI vihAra karyo.(15) sandra guNathI phelAyelo eka yaza, tathA bIje yaza nAmane cele (jasamunijI) evA be yazathI zebhatA mehanamunijIe bhAyaNamAM zrImallinAtha bhaga 19
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 146 ) mohanacarite SaptamaH sargaH / kramAtsi puropAnta - mAganmohanarSayaH // saMghaH pahanavAsyeSA - manUnmArgapratIkaH // 17 // siharAjAdayo'bhUvan bahavo yatra bhUmipAH // ye'sya gurjararASTrasya pratatastamnasaMninAH // 18 // kumArapAlo nUpAlo dharmonnatisahAyakaH // yatrAbhUdatidAtRtvAt suraDuriva jaGgamaH // 115 // kalikAle'pi sarvajJa - nAmadheyavibhUSitAH // zuSyadharmamArAmo-nede jaladasaMninAH // 20 // mithyAtvadhvAntazamane zAradA rkakaropamAH // demacandra jAtyama - ninA yatrodayaM yyuH|| 22 // yugmam prabodhitA demacandhairbahavo yatra mAnavAH // mithyAtvaM dUratastyaktvA jinadharmamazizriyan // 22 // vAnane vAMdhA. (16) anukrame meAhanamunijI siddhapurapATaNanA prAMtamAM AvyA, tyAre pATaNanA rahIza zrIsaMdha temanI vATa jotA rahyo. ( 17 ) gUjaeNrarASTrarUpa meATA mahelanA je dRDhataMbha jevA kahevAya che, evA siddharAja vigere ghaNA rAjAe te pATaNamAM thai gayA. ( 18 ) dharmanI unnati karavAmAM ghaNI madada karanArA tathA ghaNA dAtAra heAvAthI jANe manuSyarUpI kalpavRkSaja heAyanI zuM? evA kumArapALa nAme rAjApaNa te pATaNamAM thayeo. (18) tebhana, the NimAM (yAMyabhA sArAmAM ) yazu " sarvajJa" evA nAmanI padavIthI zAlanArA, sukAi jatA dharmarUpI bagIcAne sRSTi karanArA vAdaLAnIpeThe navapallava karanArA, mithyAtvarUpI aMdhakAra dUra karavAvAste zaratukALanAsUryanA kiraNa sarakhA tathA sATacanA sAnA jevA hemacaMdra AyAryakapaNa te pATAbhAMna uya pAbhyA. ( 20-21 ) te he
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga sAtama. (47) purAtanaM pattanaM ya-nAnAM prikiirtyte|| yasmiMzca samavAsAghu-rAcAryA bahavaH purA // 23 // lAnamAlokya te tsmi-trnndillaakhypttne|| saMghena tatratyenAni-nanditAH praavishnmudaa||24|| rAgiNaH zrAvakA bodha-niSNAtA guravastathA // yoga eSAM navedharma-dRcistatra kimabhutam // 25 // zrAdhAnAM rAgiNAM dharma-lAno'stviti vicintya te|| teSAmatyuparodhena caturmAsI samAvasan // 16 // atha svAdhyAyanirato yshomunirnuutdaa|| vihAraviratau prAyaH svAdhyAyo yatinAM navet // 27 // dRDhasaMdananatvena tapaH SaSThASTamAdikam // vividhaM tena muninA cakre karmanikRntanam // 2 // macaMdrAcAryajIe pratibaMdha pamADelA ghaNA bhavya mithyAtvane dUra choDI daIne e pATaNamAMja janadharmI thayA. (22) e pATaNa jainIonuM purAtana zahera kahevAya che, tathA pUrvakALamAM ghaNuM AcAryo emAM AvIne nivAsa karatA hatA. (23) pATaNanA zrIsaMghe ghaNuM AdaramAna karyuM, tyAre mehanamunijIe bhavyajIne lAbha thaze, ema vicArIne AnaMdathI te zaheramAM praveza karyo. (24) zrAvake ghaNA rAgI tathA sadgarUpaNapratibaMdha karavAmAM nipuNa e be vastune jyAM ga hoya tyAM dharmanI vRddhi thAya temAM zuM navAI? (25) "rAgI zrAvakane dharmane lAbhathAo" ema vicArIne temanA ghaNA AgrahathI mohanamunijI tyAMcamAsuM rahyA.(26) comAsuM nakkI thayuM tyAre jasamunijI bhaNavAgaNavAmAM potAne vakhata gALavA lAgyA. eka jagyAe nakkI mukAma thavAthI vihAra baMdha rahe che, tyAreja ghaNuM karIne sAdhuone bhaNavAgaNavAne avasara maLe che.(27)ni
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) mohanacarite saptamaH srgH| prajvalajjvalanaM yo vA-krAmyedanilaSana sukham // sa evAjhA sazurUNAM na manyeta htaashyH||25|| yazomunistu gurvAjhA-tikramaM phaNimastake // pAdanyAsasamaM mene sajAtrANAmiyaM sthitiH||30|| piteva satsutaM dRSTvA samAtraM modate guruH|| sutenyo nirvizeSA hi gatrAH proktA mhaatmniH||31|| yazomuneH sazuNatvA-tathA te modamApnuvan // yayaivaM menire gatra IdRzo urlanaHkSitau // 3 // atha paryuSaNaM parva tathA nvpdaavliH|| sarva ythaanilssit-mnuunmohnpunnytH||33|| kazcitkimapi nAvena pratyAkhyAnaM smaadde|| sazurUNAM sevanena zunA pariNatirnavet // 34 // kAcita karmane paNa teDI nAkhe evI chaThTha, ama vigere tapasyA - ghaya sohAvAthI samuniyatavamaterI. (28) "sumanI sbhilASAthI baLatA azcine je ullaMghana kare teja naThAra mANasa sadgurUnI AjJA nahIM mAne,"e niyama dhyAnamAM rAkhIne jasamunijI gurUnI AjJA oLaMgavI, ane sarSanA mAthA upara paga mUko, e be vAto sarakhI mAnavA lAgyA. sArA ziSyanI rIta evI ja hoya che.(29-30) jema saguNa putrane joIne pitA AnaMda pAme che, tema sArA ziSyane joIne gurU paNa AnaMda pAme che. kAraNa ke, mahAtmA leke putrane ane ziSyane sarakhAja gaNe che. (31) jasamunijInA sArA guNa joIne mehanamunijI evA khuza thayA ke -"Avo ziSya jagatmAM maLavo durlabha che." ema temane sAyu. (32) pachI pannusa parva, temA 15hanI sotI vigere. badhI dharmakriyAo mohanamunijInA puNyathI jenI jevI IcchA hatI te pramANe te pUrI thaI (33) keTalAka bhavyae bhAvathI temanAthI
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga sAtameA. ( 249) tatratyAH zrAvakAH prApya mohanarSisamAgamam // yathAzaktyutsavaM tenu-rutsavAccAsanonnatiH // 35 // bhUmyaibdhinandanUmAne vatsare pattane'vasan // ekAdazIM caturmAsIM saccAtrA mohanarSayaH // 36 // prayAsanne zItakAle saumyeSvarkakareSu ca // zaGkezvarAkhyaM pArzva te 'STumaichanyatIzvarAH // 37 // citraM yanmohanarSINAM vihAraH sukhaduHkhakRt // pattanasthAH prApurArtiM sukhaM zaGkezvarasthitAH // 38 // zaGkezvaraM nAma pArzva-mabhivandya vidhAnataH // vAtreNa sahitAzcelu - rayato mohanarSayaH // 38 // atha prahlAdanapura-vAsinaH zrAvakottamAH // zrI modanAgamaM zrutvA babhUvurvandanotsukAH // 40 // paLAya evAM paccakhANa lIdhAM. DIkaja che, sadgurUnI sevAthI mananA pariNAma zubha thAyache. ( 34 ) tyArabAda mAhanamunijInA yAga maLI gayA tethI khuzI thayelA pATaNanA zrAvakAe zaktimAphaka utsava karyo. evA utsava thavAthI zAsananI unnati thAyache. (35) saMvat AgaNIsa ekatAlIza( 1941 )mAM mAhanamunijIe peAtAnA ziSya jasamunijI joDe pATaNamAM agIAranuM cAmAsuM karyuM. ( 36 ) pachI ziyALA najIka AvyA, ane sUryanAM kiraNa maMda thai gayAM, tyAre meAhanamunine zaMkhezvara pArzvanAthanAM darzana karavAnI icchA thaI. ( 37 ) e mATuM Azcarya che ke, mAhanamunijInA ekaja vihAra keTalAkane sukhAkArI tathA keTalAkane dukhakArI thai paDyo. kAraNake, pATaNanA rahIza zrAvakA tethI dukha pAmyA, ane zaMkhezvara gAmanA rahIza zrAvakA tethI sukha pAmyA. ( 38 ) pachI zaMkhezvarapArzvanAthane AgamamAM kahelI rItapramANe vAMdIne meAhanamunijI ziSyanI joDe AgaLa vidAya thayA, (39) pAlanapuranA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mohanacarite saptamaH srgH| prahlAdanaM nAma tasya yathArtha samajAyata / yanmodanAgamAGajhe sarveSAM hlAdakAri tat // 41 // prItyA nivAsayAmAsuH zrAvakAstAnmahAmunIn // atyAsannAM caturmAsI vIdaya te'pyavasansukham // 4 // noktAraH zrAvakAzcitraM sAdhavaH privesskaaH|| guruniH pariviSTaM te papuryaddezanAmRtam // 43 // athaikaH zrAvakastatra badaro nAma nshkH|| chAya gayaTuMkAvA-jUte dharmadevAnAm I che iGgitajJAnakuzalA-staM vijhAya zunAzayam // shriimohnmuniinshaast-bodhnaayaivmuucire||45|| rahIza utkRSTa zrAvako "mehanamunijI najIka AvyA che" ema sAMbhaLIne temane vAMdavAvAste ghaNA utsuka thayA. (4) te zrAvakanuM moTuM bhAgya ke, jethI pAlanapuranuM "raeNlhAdana" evuM nAma yathArtha thaI gayuM. kAraNa ke, mehanamunijInA padhAravAthI te nagara sarva lokene AnaMda u. pajAvanAruM thayuM. (41) mehanamunijIne te zrAvakoe ghaNuM AnaMdathI tyAM rAkhyA, ane mAruM bahu najIka AveluM joIne mohanamunijI paNa tyAM sukhe rahyA. (42) mohanamunijIe piraseluM dezanArUpI amRta pAlanapuranA zrAvakoe pIdhuM. vAha! sAdhu pirasanArA ane zrAvako jamanArA e vAta ghaNI Azcarya jevI che! (43) hAla thoDA vakhata upara eka bAdaramalla nAmane zrAvaka dararoja upAsarAmAM AvIne mohanamunicchanI dharmadezanA bhAvathI sAMbhaLavA lAgyo. (44) mANasanuM mana jANavAmAM kuzaLa evA mohanamunijIe tenA mananA adhyavasAya zubha che, ema jANune pratibaMdha karavA vAste tene A rIte upadeza karyo 1 "prahAdana" e zabdano artha "AnaMda upajAvanAreevo thAya che.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga sAtama. (12) badareda nave dharmA-danyatkiM saarmiikssse|| sukhaM yadida tatsarva dharmAdevopajAyate // 46 // rAjAno'pi purA keci-jhuJjAnA api saMpadam // na pArzva dharmane sAra sorArthano viH as | tadyathA nojanAmAsI-jJAjA rAjaziromaNiH // tamAha kazcidevaM noH pretezastvAhayatyayam // 4 // zrutvA tabodhavacanaM nojo'nuudhrmttprH|| tivoTTe vudhAyA-citaM pAritoSivanA paNa na ekadA naiSkikasyAna-bilambo hAri yaackH|| AziSaH zatazo dattvA svamanISTamayAcata // 50 // (45) "he bAdaramala! A saMsAramAM eka dharmane mUkIne bIje zuM sAra tArI najaramAM Ave che? je kaMI sukha A saMsAramAM jaNAya che, te badhuM pUrvabhave upArjelA dharmathakI ja thAya che, emAM saMzaya nathI. (46) sAra vastune grahaNa karavAnI icchA karanArA, pUrvakALamAM thaI gayelA keTalAka rAjAo rAjyalakSmIne bhogavatA hatA, paNa "saMsAramAM dharma teja sAra che. rAjyamAM kaMI paNa sAra nathI,"ema teo mAnatA hatA. (47)e vAta dhyAnamAM AvavA mATe tuM bhejarAjAnI kathA sAMbhaLa. "pUrvakALamAM badhA rAjAomAM zreSTha e bhajanAme rAjA hato. tene bodha karavAvAste eka vakhate koI paMDite kahyuM ke -"he rAjana! tane A ghoDAupara beThele yama belAve che." (48) evuM bodhavacana sAMbhaLIne bhejarAjA dhamakaraNa karavAmAM tatpara thaye. ane pratibaMdha karanArA paMDitane teNe yogya e sarapAva Ape. (49) eka vAra tijorIdArane kaMI kAraNasara AvavAne vilaMba thayo. eTalAmAM rAjadvAra upara koI yAcaka rAjAne seMkaDevAra AziSa daIne potAne je cIja vAhalI hatI, te mA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ " | (22) mohanacarite saptamaH srgH| svAlaMkAraM vitIryAsya nojo'nISTamapUrayat // tadA pArzvacaraiH eSTaH pratyAhaivaM ca nuumipH||51|| utthayotthAya bodhavya kimadya sukRtaM kRtam // AyuSaH khaephamAdAya ravirastaM prayAti hi||5|| lokaH ebati mAM vArtA zarIre kuzalaM tava // kutaH kuzalamasmAka-mAyuryAti dine dine||53|| zvaHkAryamadya kurvIta pUrvAhne cAparAhnikam // mRtyuna hi parIdeta kRtaM vAsya na vA kRtam // 54 // mRto mRtyurjarA jIrNA vipannAH kiM vipttyH|| vyAdhayo bAdhitAH kiM nu hRSyanti yadamI jnaaH|| 55 // gavA lAge. (50) tyArapachI pitAno pahelo alaMkAra utArI ApIne bhejarAjAe te yAcakano abhISTa maratha pUrNa karyo. te joIne pUchanArA khidamatagArane bhejarAjAe javAba dIdho ke-(51) "vivekI purUSe sadA uThIne vicAra karavo joIe ke, Aje me zuM sukRta karyuM? kAraNa ke, hamezAM badhA jIvanA AyuSyane bhAga laIne sUrya Athame che. (para) leke mane vAtacita karatAM pUche che ke -"tamArA zarIre kuzaLa che?" paNa kuzaLate kayAMthI hoya? amAruM AyuSya ekasarakhuM ochuM thatuM jAya che! (53) vAste AvatI kAle karavA dhAreluM kAma Ajeja karavuM. temaja pAchale pahere karavAnuM hoya te bapora thatAM pahelAM ja karavuM. kAraNa ke, mRtyu Avaze, tyAre te evo vicAra nahIM karaze ke, "A mANase karavA dhAreluM kAma karyuM ke nathI!"(54) A lekazuM samajIne AnaMdamAM rahetA haze? kema kaMimRtyu marI gayuM, evI pakkI khabara AvI? vRddhAvasthA gharaDI thavAthI have ApaNI pAse na AvI zake ke zuM? ApadAne te koI gaLI gaye ke zuM? athavA moTA moTA regene koIe aTakAvyA ke zuM? jethI te have pachI bahAra nIka
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga sAtame. (153) anityanAvanAmevaM nAvayansa narAdhipaH // vidhAyAvadito dharma prAnte svargatimAsadat // 56 // satvaraM badaraivaM tvaM jinoktaM dharmamAzraya // dezasarvaviratyAkhyaH sa dharmoM vividhaH shrutH||5|| zaktizca pariNAmazca yadi syaatpuurvpunnytH|| tatsarvaviratiM mukti-ramaNIdatikAM zrayet // 5 // vinA yatsarvaviratiM muktidhAramapAratam // kartuM na ko'pi pranave-tasmAdeSA prazasyate ||ee|| . yadi nirvadaNe zaktiH pariNAmo'pi susthirH|| tadimAM sarvavirati-murarIkuru naka // 60 // nizamyaitatsajurUNAM vaco nirvedagatim // cAritragrahaNe gADha-nizcayo'sau tadAnavat // 6 // Laze ja nahIM." (55) evI rIte te bhejarAjA anityabhAvanA karI pramAda mUkIne dharmakaraNamAM tatpara thaye, ane aMte svarge gaye."(56) he bAdaramalla! tuM paNa jInabhASita dharmano Azraya kara. te dharma be prakArane AgamamAM sAMbhaLyo che. ekanuM nAma dezavirati ane bIjAnuM sarvavirati. (57) pUrvabhavamAM upArjelA sukRtathI je pALavAnI zakti ane AdaravAnAM daDha pariNAma hoyate muktirUpa strIne vaza karanArI jANe dUtI ja hoyanI zuM! evI je sarvavirati (cAritra) tene aMgIkAra karavo. (58) sarvavirati vagara bIjuM kaMipaNa muktinuM dvAra udhaavaane samartha nathI. vAste se ghI mAyache. (58) 2 lAdi ! je te sarvavirati pALavAnI tArAmAM zakti hoya, ane te levAnAM pariNAma paNa daDha hoya te tuM tene aMgIkAra kara."(60) jenI aMdara bharapUra vairAgya raheluM che, evuM sadgurUnuM vacana sAMbhaLIne bAdaramalane cA 20
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (154) mohanacarite saptamaH srgH| vyajijhapacca mAM dInaM samutu navArNavAt // cAritraM taraNIkalpaM dayayA dAtumarhatha // 6 // pariNAmaH parIyo'sya vicintyeti muniishvraaH|| darnaizcayikaM naiva tasmai prativacastadA // 3 // yathA varSAtyaye meghA-varaNaM nAzamAsadat // tathopadezAnavyAnAM jhAnAvaraNamaJjasA // 6 // yathApUrvamanttatra dharmonnatiranuttamA // manaHprasattizca sarva-navyAnAM gurulaantH||65|| cAturmAsye'tha nirdRtta jhatau ca vihatidame // sikSyenna vA mamAnITaM badarazcetyacintayat // 66 // netrAdhinendadharaNI-mite'bde mohnrssyH|| tapomitAM caturmAsI-mUSuH prahlAdane pure // 6 // ritra levAne daDha nizcaya thai gayo. (61) pachI teNe mahAmunijInI vinati karI te A rIte -"gurUmahArAja ! dIna evA mane saMsArarUpa sAgaramAMthI tAravAne mATe cAritrarUpI naukA ApasAhebadayA karIne Ape." (12) "no yAtri sevAna pariNAma nahIM ta tpaasvaanIe," ema vicArIne mehanamunijIe, jethI nizcaya thAya tevA koIpaNa javAba te vakhate Apyo nahIM. (63) cemAsuM utaryuM tyAre AkAzamAM caDhelA vAdaLAMnuM AvaraNa jema nAza pAmyuM, temaja comAsAne aMte mohanamunijInA upadezathI bhavyajIvonuM jJAnAvaraNa paNa zIdhra ochuM thayuM. (64) AjasUdhI thayelA mAsAM mAphaka pAlanapuramAM paNa dharmanI ghaNI unnati thaI ane sagurUno samAgama thavAthI tyAMnA paNa bhavyajIvenAM mana prasanna thayAM. (65) comAsAnI badhI dharmakriyA pUrI thaI ane tupaNa vihAra karI zakAya evI thaI, tyAre bAdaramala evI ciMtaamaa 57yo:-"bhArI dhArevI vAta sithaze nahI." (66) saMvat
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga sAtamo. - (16) atho vihArasamaye vijJaptA mohnrssyH|| mArge pratIyo'vasaro badaraM te'vadanniti // 6 // yazomunihitIyAste DIsAkhyaM puramAgamana // badaro'pyAjagAmAzu shunkrmodyeritH||6|| zrImodanAnujighRdA badarasyAgamastathA // muhUrtAsannatetyevaM tritayaM saMgataM tadA // // vikrmaagunnvedongk-jgtiimitvtsre|| mArge'site vitIyAyAM cAritraM badaro'grahIt // 7 // yazazcAritrajanitaM kAntyedAnIM samAgamat // itIva vidadhe kAnti-munirityasya nAma taiH||7|| samaM ziSyadhyanAtha saMyatAste yathAkramam // vidaranto'rbudagirau jinAdhIzAnvavandire // 3 // ogaNaze betALIza-(1942)mAM mohanamunie bAramuM comAsuM pAlanapuramAM karyuM. (67) pachI vihArano avasara Avyo te samaye bAdaramadhye pUrvanI peThe mohanamunijInI vinati karI. tyAre "tuM mArgamAM avasara joi le," "e mehanamunijIe tene javAba Ape. (68) tyAra bAda jasamunijIne joDelaI mohanamunijIDIsAmAM padhAryA. te vakhate bAdaramala paNa zubhakarmane udaya thavAthI tyAM AvyA. (69) mohanamunijInI dIkSA ApavAnI icchA, bAdaramallanuM AvavuM, ane sArA muhUrtano yoga paNa najIka, e traNe vAto te vakhate bhegI thaI. (30) saMvat gaNaze tretAlIza-(1943)nA mAgazara vadI bIjane divase bAdaramae mohanamunijI pAse cAritra lIdhuM. (71) "sagI dIkSAthI mAMDIne pALelA cAritrathI utpanna thayelA yazane Aje kAMtine yoga maLI gayo." ema dhArIneja ke zuM! mehanamunijIe bAdaramalanuM sAdhupaNAnuM kAMtimuni" evuM nAma pADyuM. (72) dIkSetsava thayA pachI be zi
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ () mohanacarite saptamaH srgH| paJcatIrthI tathAnyAni tIrthAnyAsevya naavtH|| saziSyA munivaryAste puraM yodhapuraM yyuH|| 4 // tatra kAntimuneste'tha dopasthApanaM vydhuH|| zrAstadAnIM vidadha utsavo nAvato mahAn // 7 // tatroparodhAtkAryAcca sthitvA mAsatrayaM ttH|| prApuH purIM phalavatIM zrAddhairanyarthitA nRzam // 6 // gamanAgamane pUrva-matrAhaM bhusho'vsm|| . varSAvAsaH punarnAsmi-nayayAvadanUkila // 7 // zati saMcintya manasi zrAdhAzAM mohnrssyH|| apUrayanyataH santaH pramAdyantyucite nahi // 7 // bdonI joDe anukrame vihAra karatA mehanamunijIe Abu parvata upara jaIne tyAMnA jInezvara mahArAjane vAMdhA. (73) tyAMthI paMcatIrthInI temaja bIjApaNa tIthInI bhAvathI yAtrA karIne mehanamunijI tathA temanA ziSya jodhapuramAM AvyA. (74) tyAM sArA muhUrta upara mehanamunijIe kAMtimunijIne vaDI dIkSA ApI. te vakhate tyAMnA zrAvakee bhAvathI meTo utsava karyo. (75) rAgI zrAvakono ghaNo Agraha thavAthI tathA vaDI dIkSA vigere dharmakArya paNa hovAthI tyAM mohanamunijIne traNa mahinA sUdhI mukAma thayo. pachI phalodInA zrAvakee ghaNI vinati karI tethI te jodhapurathI tyAM padhAryA. (76) "jatAM AvatAM mAre A gAmamAM gha vAra mukAma thaye, paNa Aja sUdhI ahIM comAsuM karavAno yoga Avyo naheAte." ema manamAM vicArIne zrAvakonA manamAM comAsuM rAkhavAnI IcchA hatI te, mehanamanijIe pUrI karI. ThIka che, satyurUSo ucitakAmamAM pramAda karatA nathI. (77-78) saMvat ogaNaze tetAlIza(1943)mAM zuddha cAritranA dhaNI evA mohanamunijIe te
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanayaritra sarga sAtamI. (157) guNAdhinandanUmAne vatsare te susNytaaH|| . trayodazI caturmAsI-mUSuH phalavatIpure ||je|| sarvAnnIno'pi suhito miSTamapyannamujjati // paraM phalavatIsaMgha-stRpto'pyaujchanna tAngurUn // 7 // puNyAde'tha vijahaste ziSyAnyAM sahitA mudA // puraM jesalamerAkhyaM jagmuzca sparzanAvazAt // 1 // tato niTattA niSevya paJcatIrthI vizuddhidAm // bhUyo vavandire nAvA-darbude tIrthanAyakAn // 2 // athAvataratAM teSA-marbudArupatyakAm // muniveSadharaH kazci-bhavyo dRSTipathaM yyau||73|| AgatyAsau modanAghri-paGkajAnyanyavandata // zAtamATacya purato-'tiSThacca vinyaanvitH||4|| rama comAsa phaledImAM karyuM. (79) khAdhaDa (bahukhAnAra) mANasa paNa tRpta thAya tyAre lADu vigere miSTa padArthone paNa bhANAmAM paDatAM mUkI de che; paNa phalodIne saMghate mehanamunijInuM dezanArUpa amRta niraMtara pIne dharAyo hato paNa temane mUkI zakyo nahIM. (80) pachI sArAM muhartapara jasamunijI ane kAMtimunijI eone sAthe laIne pharIthI vihAra karI pharsanA hovAthI mehanamunijI jesalameramAM padhAryA. (81) tyAMthI pAchA AvatAM jIvane karmamaLa dUrakaranArI paMcatIrthInI yAtrA prathama karIne bIjIvAra te AbujI upara zrIjInezvara mahArAjane vAMdavA vAste gayA. ( 82 ) sAmunI yAtrArIne mohanamuni nIya 6ratA hatA eTalAmAM munino veSa dhAraNa karanAre eka bhavyajIva temanI najare Avyo. (83) pachI teNe pAse AvIne mehanamunijIne vaMdanA karI, ane zAtA pUchIne AgaLa vinaya sAcavI ubhe rahyo.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) mohanacarite saptamaH srgH| saralaprakRtirbodha-yogyo'yamiti nizcayAt // kace tairmuniniH kiM tva-mekAkI paryaTannasi // 5 // sa prAda gItArthA veSaH svymevaaymaadRtH|| karmanirmUlanArtha ca tIrthayAtrAM karomyaham // 6 // guravaH procire navya dhIro'si matimAnasi // saMvigno'si paraM kiMci-kathayAmi zRNuSva tat // 7 // yathotpathacaro vAdo vinA sUtaM vinshyti|| tathA cAritrIda yuvA sazurUnantarA dhruvam // 7 // deve gurau ca dharme ce-vadhA nirticaarinnii|| saphalaM tarhi karmAtra dRSTAntaM laukikaM shRnnu||ne|| kAnane kvacidekAnta AsIdekaH shivaalyH|| tatraikaH zabaro nitya-mAgatyApUjayacivam // e|| (84) "te tIno sa21 sanemAgha 42sAya cha," mevI pAtrI thavAthI mehanamunijIe tene pUchayuM ke -"tuM ekalo kema vihAra kare che?" (85) teNe kahyuM -"aho gItArtha munirAja ! A sAdhuno veSa pote ja laIne karmanuM nirmUlana karavA vAste huM tIrthayAtrA karUM chuM." (86) te sAMbhaLI mehanamunijIe kahyuM ke, "he bhavya ! tuM dhIra, buddhimAna ane saMvigna (muktinI icchA karanAra) evo che," paNa kaMI kahevA lAyaka che, te tane huM kahuM chuM, sAMbhaLa. (87) jema unamArge cAlanAre ghaDe sArathi na hoya te nAza pAme che tema A jagatamAM cAritrI thaelo javAna purUSa sagurUnuM AlaMbana na hoya to jarUra kalaMka pAme che. (88) deva, gurU ane dharma e traNa upara je niraticAra zraddhA hoya to, jIve karelI dharmakaraNI saphaLa thAya che. e vAta upara laukika dRSTAMta sAMbhaLa. (89) "kaI jaMgalamAM ekAMta jagyAe eka zivamaMdira hatuM, tyAM eka bhillA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga sAtame, ( 12 ) anabhijJo jAtihIno - 'pyasau zradAsamanvitaH // puSpANyavacinotyAdau gatvATavyAM yathAruci // 1 // snAtvArdhavapuramnoni-rmukhamApUrya satvaram // pAdena zivanirmAlyaM nipAtayati lIlayA // 2 // tiSThanga emaSapAtena strapayitvA zivaM rayAt // puSpANi mastake ditvA yAti zIghraM ythaagtm||93|| vipro'pi kazvidAyAti zivapUjArthamanvaham // vidhinArcati gaurIzaM stutvA natvA ca gacchati // e4 // prAtarAyAti vipro'sau tadA pUjAM svayaMkRtAm // niSkAzitAM navInAM ca racitAmavalokate // e5 // rAja rAja AvIne zaMkaranI pUjA karatA hatA. ( 90 ) te paNa te bhikSa pUjA vigerenI vidhInA ajANa tathA jAtanA nIca hatA, teApaNa tenI mahAdeva upara zraddhA dhaNI hatI, te dararAja savAramAM moTA jaMgalamAM jaine peAtAne gamatAM phUla vIMNIne ekaThAM kare, pachI taLAvamAM nhAine bhIne Dileja mADhAmAM pANInA kAgaLA bharIne jaladIthI maMdiramAM Ave, tathA jema khAlaka ramatA heAya te pramANe page karIne mahAdevanA mAthAuparathI nirmAlya kADhI nAMkhe, ane ubhAubhAja zivajIpara kAgaLA nAMkhIne tene nhevarAve, eTaluMja nahIM, paNa utAvaLathI mAthAupara phUlanA DhagalA pheMkI daine jema AvyA tema pAche cAlyA jAya. (91-92-93 ) temaja eka brAhmaNa paNa tyAM zivajInI pUjA karavA mATe niraMtara AvatA hatA. te te zAstramAM kahelI rIta pramANe mahAdevanI pUjA kare, ane chevaTa stuti tathA namaskAra vigere karIne pAche jAya. (94) savAramAM brAhmaNa pahelA pUjA karavA Ave, tyAre pote karelI AgalA divasanI pUjA kADhI nAMkhI kAi purUSe navI turatanI karelI pUjAne jIve. (95)
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (160) mohanacarite saptamaH srgH| ko'yaM dhRSTaH pUrvakRtAM pUjAM niSkAzya delyaa|| AraNyakAni puSpANi kSipati sthANumUrdhani // e6|| iti saMcintya kopAtsa tasthau taM prati pAlayan // zabaro'pi yathApUrva-mAgatyApUjayabivam // e|| niryAte zabare vipro rossaarunnitlocnH|| zivaM nirnarsayAmAsa vaconiniSThurairnRzam // ena // tataH zivo'vadapri-mavinIto'pyasau vija // zraddhAlurnaktimAMzceti tuSyAmyasyArcayA nRzam ||ee|| prAtaH zraddhAsya iSTavye-tyevaM zrutvA zivoditam // vipro'gAdurmanAH prAtaH punraagaadidRdyaa||10|| dhAramukhATya natvA ca zivamUrtimavedate // dakSiNaM nayanaM tAva-dasyA utkRttamaidata // 10 // te joi eka divase brAhmaNe vicAra karyo ke, "keNa evo dhITha purUSa che? ke je mArI pahelAM karelI pUjAne kADhI nAMkhI mahAdevanA mAthA upara A jaMgalI phUle caDhAve che. (96) ema vicArIne ghareSa AvyAthI te brAhmaNa pUjA kADhI nAMkhanAranI tyAM vATa joto rahyo. eTalAmAM bhilepaNu rajanI peThe AvIne zivajInI pUjA karI. (7) bhila pAcho game tyAre te brAhmaNe reSathI AMkho lAlaceLa karIne niSpharavacanathI zivachanI ghaNuM nirbharsanA karI. (98) pachI mahAdeve brAhmaNane kahyuM ke, he brAhmaNIe bhilla vinayarahita che, paNa mArAupara zraddhA ane rAga ghaNe rAkhe che. mATe enI pUjAthI huM ghaNe rAjI thAuM chuM. (9)enI zraddhA keTalI che, te tAre jovI hoya to kaoNle savAre jeje. evuM zivajInuM vacana sAMbhaLIne brAhmaNa manamAM vilakho thaIne ghera gayo, ane savAramAM camatkAravAnI icchAe pAcho tyAM Avyo.(100) maMdiranAM bAraNuM ughADI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) meAhanacaritra sarga sAtame, anarcanIyA nagneyaM pratimetyapasRtya saH // dUre'sthAcabaraM praSTuM nRzamutsukamAnasaH // 102 // Agatya zabaro mUrtimahidInAM vilokya ca // nijamutkRtya nayanaM tasyAM zIghraM nyavezayat // 103 // tataH prasannaH zabarA - nISTaM zaMnurapUrayat // viprastu vimanAH zravA - mAhAtmyamabudhatsvayam // 104 // evaM tvamapi devAdi - trike zrAyuto java // AjJAvartI sadgurUNAM bhUtvA sukhamavApnuyAH // 105 // zrutvaitavacanaM so'tha guravaH zaraNaM mama // ityuktvA mohanamuni - caraNAn nAvato'namat // 106 // svayamAdRtaveSAya tasmai dIkSAM yathAvidhi // darmunivarAste'tha kharADIsaMnivezane // 207 // namaskAra karIne zivajInI mUrti tarapha jIveche, eTalAmAM tenI jamaNI AMkha ukheDI nAMkhelI brAhmaNanI najare paDI. (101 ) te jotAM veMtaja " e bhAMgelI pratimA darzana tathA pUjA karavA lAyaka nathI," ema vicArIne brAhmaNa ekatarapha khUNAmAM jai beThA, ane ghaNI utsukatAthI bhillunI vATa jotA rahyo. ( 102 ) eTalAmAM te bhinna AvyA, anemahAdevanI jamaNI AMkha keAie ukheDI nAMkhelI jotAMja turata teNe pAtAnI jamaNI AMkha kADhIne te ThekANe besADI. ( 103 ) tethI prasanna thacelA mahAdeve bhinnanA iSTa manAratha pUrNa karyAM, ane brAhmaNe teA manamAM kheda pAmIne zraddhAnuM mAhAtmya keTaluM che, te pAte jANyuM. " (104) e rIte tepaNa daiva, gurU ane dharma e traNa vastu upara ghaNI zraddhA rAkha, ane sadgurUnI AjJAmAM rahIne sukhI thA." (105) evuM mAhanamunijInuM vacana sAMbhaLIne teNe " Apa sadgurU mane zaraNa che," ema kahI mAhanamunijInAM caraNakamalane bhAvathI vAMdhAM. ( 106 ) jeNe peAtAnI 21
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 162 ) mohanacarite saptamaH sargaH / yato'sya dIkSAvasare nananDara khilA janAH // tato harSamunirnUyA - nAmnAyamiti te'bhyadhuH // 108 // prabdhyabdhinandanUmAne vaikrame vatsare zune // caitre site tathASTamyAM lalau darSamunirvratam // 109 // yazaHkAntI laneyAtAM sukRtaiH pUrvasaMcitaiH // harSaH saMgaccheta tatra yadi tadyuktameva tat // 110 // ziSyatrayayutAste'tha saMvignA mohanarSayaH // viharantaH kramAdvAja - nagaraM samavApnuvan // 111 // dharmakriyAsu kuzalAn zrAstatra vivekinaH // dRSTvA parimitaM moda - mAsadaMste susaMyatAH // 112 // dRSTvA devaM guNopetaM zrAvakA nipuNAMstathA // rAgiNAmuparodhaM ca varSAvAsaM prapedire // 113 // 44 meLeja sAdhunA veSa lIdhA evA te bhavyajIvane meAhanamunijIe zAstramAM kahelI rIta pramANe AnaMdathI kharADI gAmamAM dIkSA ApI. ( 107 ) 'enI dIkSAne avasare badhA leAkeA harSa pAmyA, mATe enuM 'harSamuni " zretuM nAma thaao|" ye rIte mohanamuniko u. (108) saMvat ogaNIsa cumALIza( 1944 )nA caitra sudI AThamane divase kharADI gAmamAM harSamunijInA dIkSAtsava thayA. ( 109 ) yaza ane kAMti e e vAnAM jyAM heAya tyAM harSa peAtAnI meLe Ave te vAta ucitaja che, eTale meAhanamunijInA khIjA celA jasamunijI, trIjA kAMtimunijI ane cAthA harSamunijI thayA. ( 110 ) pachI saMvegI evA mAhanamunijI anukrame vihAra karatA traNa ziSyAnI joDe amadAvAda AvyA. (111 ) tyAMnA zrAvakA dharmakaraNI karavAmAM kuzaLa ane dhaNA vivekI che, ema joine meAhanamunijIne pAravinAnA AnaMdathayA. "sAdhunecAmAsuM rahevA lAyaka
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga sAtame. (16) yathApUrvamanUttatra caturmAsI nirtyyaa|| tapasyA vividhA yasmA-tatratyAnAM hi sA priyaa||114|| tataH sijhAcalaM gantu-maibaMste munipunggvaaH|| paraM darSamunergAtre vAtAudanavajA // 125 // yazomuni vaiyArattya-kRte tatra nyvaasyn|| svayaM ca kAntimuninA vijhrmohnrssyH||116|| vedArNavAGkanUmAne vatsare raajpttne|| caturdazI caturmAsImUSuste muninaaykaaH||127|| gavanto noyanIvAsi-mallinAthaM ca vartmani // anivandya tathAnyAni tIrthAnyAsevya naavtH||11|| jeje kSetra kahyAM che, temAMnA ghaNu kharA guNa amadAvAdamAM che," emaine tathA dharmakriyAmAM nipuNa ane rAgI evA tyAMnA zrAvake mAsuM rahevA mATe Agraha kare che, te vAta paNa dhyAnamAM laIne mohanamunijIe tyAM comAsuM karavAnuM nakkI karyuM. (11ra-113) pahelAMnI peThe amadAvAdanuM comAsuM paNa kaI jAtanA aMtarAyavagara pAra paDyuM, ane tyAM jAta jAtanI tapasyA paNa thaI. kAraNake, tyAMnA lekane bIjI dharmakriyAo karatAM tapasyAja ghaNuM vahAlI lAge che. ( 114 ) comAsuM utaryA pachI mehanamunijIne siddhAcalajInI yAtrA karavAnI IcchA thaI paNa teTalAmAM vAyunA vikArathI harSamunijInA zarIre maMdavADa thayo. (115) tyAre jasamunijIne harSamunijInuM veyAvacca karavAvAte rAkhIne mehanamunijI pote kAMtimunijIne joDe laIne vihAra karI gayA. (116) saMvat ogaNuseMcumAlIza-(1944)mAM mehanamunioe caudamuM comAsuM amadAvAdamAM sukhe karyuM. (117) pachI amadAvAdathI nIkaLelA mehanamunijI vihAra karatAM bhoyaNImAM zrImallinAtha bhagavAnane vAMdIne tathA rastAmAM
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) mohanacarite saptamaH srgH| tatra tatra nivAsena kRtvA dharmaparAnnarAn // kramAtsihAcalaM dRSTvA siddhArtha janma menire||11|| ekonazatayAtrAste pUrvoddiSTAH prckrire|| sukRtodayatastatra nAntarAyastu ko'pyanUt // 12 // tadA kAntimuniH zrIma-zurUNAM sevayAnizam // samayaM yApayAmAsa vaiyArattyaM hi durlanam // 11 // ekonazatayAtrAsu pUrNAsvatha smnttH|| vihRtya varSAvasatiM punaH sigirau vyadhuH // 12 // sattIrthasAMnidhyAttatra sazurUNAM ca laantH|| navikA badavo jIvA-zvaturmAsIM tadAvasan // 123 // zrImohanamukhobhUtAM sudhAM zravaNagocarAm // upatyakAyA iSTavyaM sihADiksudhAM tthaa||124 // AvelA bIjA paNa tIrthonI bhAvathI yAtrA karIne tene ThekANe bhavyajIvone pratibodha karatA anukrame siddhagiri kSetramAM AvyA, ane tyAM bhagavAnanAM darzana karIne temaNe potAne manuSyabhava saphaLa mAnyo. (118119) mehanamunijIne navANuM yAtrA karavAno vicAra prathamathI ja hato, te pramANe te temaNe zarU karI. pUrvabhavanA puNyano udaya hovAthI te yAtrAmAM keIpaNa jAtane aMtarAya Avyo nahIM. (12) te vakhate kAMtimunijI, gurUmahArAja mehanamunijInuM veyAvacca karavAmAMja ghaNo kharo vakhata gA 1. hI cha, sazu3tuMkyAvayya mAghajhuna che. (121) navANuM yAtrA pUrI thaI tyAre AsapAsa keTalAka divasa vihAra karIne mohanamunijI pAlItANAmAM comAsuM rahyA. (122) pAlItANa jevuM tIrtha ane mehanamunijI jevA zurU e be vastune lAbha thavAthI ghaNuM bhavyo tyAM comAsuM karavAmATe rahyA. (123) mehanamunijInA mukhathI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga sAtame pibantaH zrAvakA eka - sudhApAnAn divauksH|| jahasuH sattIrthagurvoH sevayA kiM sudurlabham // 125 // mahAvratanadIzvareGkadharaNI mite vatsare // niSevya munimodanAGghrikamalaM mudA bhAvukAH // yathAsukhamayApayantrataratAzcaturmAsakam kaTityaghahare tadA vimala giryupAntye pure // 126 // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa - vidvanmukuTAlaMkAra - zrI bAlakRSNajarAvaccaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kAnaDopAhna - govindAtmaja - dAmodarasya kRtau zAGke mohanacarita ekAdazAdi - paJcadazAvadhi cAturmAsyavarNanaM nAma saptamaH sargaH // 7 // ( 165 ) nIkaLeluM dezanArUpI amRta kAnavaDe pIne tathA taleTI uparathI 6rzana karAya evA siddhagirirUpI amRta dRSTithI cAkhIne cAmAsuM rahelA bhagavAe ekaja jAtanuM amRta pInArA devatAonA tiraskAra karyo. DIkaja che, sArUM tIrtha ane sArA gurU emanI sevAthI zI vastu durlabha che ? ( 124-125 ) saMvat bhogalIseM pistAlIza - ( 1845) mAM bhI hanamunijInA caraNanI sevAthI bhavyajIvAe pAlItANAmAM sukhe cAbhaasuN . ( 126 ) ( sAtabhA sarganA mAsAvadhi samApta. )
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 166) mohanacarite aSTamaH srgH| // athASTamaH srgH|| zaMnurmuktisukhaprApti-hetutvAyaH prkiirtyte|| sa AyanAtho navatAM sumatiM dadatAd tam // 1 // atha zrImodanamuni-kIrtidUtI dharAtale // paribhramantI saMprApa pattanaM suratAnidham // 2 // mantrayitvAtha kimapi shraavkshrvyorsau|| vazIcakAra tAndautyaM paraM saMvananaM ytH||3|| militvA te'tha sihAsijurUMzvAnivanditum // pratasthire'lpapuNyAnAM yogo'ymtilnH||4|| vimalADipure zrIma-nmodanAghrisaroruham // anivandyAdhyarohaste zrAvakA vimalAcalam // 5 // sarga AThamo. bhAvathI pUjA karanArA bhavya jIvone muktisukhanA dAtAra hovAthI "zaMbhu" evo nAmathI je oLakhAya che, te AdinAthabhagavAna tamane zIdhra bhalI mati Apo. (1) pachI mohanamunijInI kIrtirUpa dUtI (saMdezo pahoMcADanArI strI) jagatamAM cAre tarapha bhamatI surata zaheramAM AvI. (2) teNe kAnamAM kaMI vAtacita karIne ja ke zuM? badhA zrAvakone vaza karyA. ThIka che, jAsUnuM kAma evuM che ke, tenAthI caDhatuM bIjuM koIpaNa vazIkaraNa dunayAmAM nahIM haze. (3) pachI suratanA zrAvako bhegA thai siddhAcalajIne tathA sadgurU zrI mohanamunijIne vAMdavA vAste suratathI nIkaLyA. jenI gAMThe puNya ochuM hoya, evA lokone tIrthayAtrA karavAne tathA sadagurUne vAMdavAne yoga maLavo bahuja durlabha che. (4) pAlItANAmAM AvI temaNe prathama mohanamunijInAM caraNakamalane
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga AThama. (7) atha zrImodanamunIn vinItAste vyajijhapan / zrImaHi sUryanA pAthatAM pApAM i 6 AgAminI caturmAsI zrImaccaraNasevayA // nUyAnnaH saphaletyevaM ciramAzAsmahe vayam // 7 // evamanyarthitAH zrAH prtyuucurmohnrssyH|| yatra syAtsparzanA tatra jIvo'yaM nIyate balAt // 7 // Aranya kArtikyA yAtrA yAvantyo mnsiipsitaaH|| tAsu pUrNAsu guravo bnuuvurvijihiirssvH||e|| tadAvasaramAlokya vijJaptAste punaH punH|| prapedire zrAzvaco nAvaH kiM viphalo navet // 10 // vAMdhAM, tyArapachI te zrAvako DuMgara upara yAtrA karavA gayA. (5) zaktimAphaka yAtrA karIne temaNe vinayathI namIne mohanamunijInI A rIte vinati karI ke -"gurUmahArAja ! ApasAheba caraNakamaLanI rajathI surata zaherane pavitra karo." (6) ghaNe divasa thayA, ame AzA rAkhIe chIe ke -"ApasAhebanA caraNakamalanI zaktimAphaka sevA karIne AvatuM comAsuM saphaLa karIzuM." e pramANe suratanA zrAvakoe vinati karI tyAre mohanamunijIe javAba Apyo ke -"jyAM jIvanI pharsanA hoya, tyAM tenuM karma balAtkArathI paNa laI jAya che." comAsuM utaryA pachI kArtikI punamathI mAMDIne jeTalI DuMgaranI yAtrAo karavAnI mehanamunijIe manamAM dhArI hatI, teTalI pUrI thaI tyAre temaNe pAlItANethI vihAra karavAno vicAra karyo. (9) te samaye avasara jANIne suratanA zrAvakoe pharIthI vinati karI, tyAre te mohanamunie kabUla karI. barAbara che, bhavyanA manamAM rahela bhAva (zuddha pariNAma) -
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (168) mohanacarite aSTamaH srgH| prAktanaM sukRtaM yeSA-mudiyAya sukarmaNAm // te tAnvidarataH seva-mAnA anuyayuH pthi||11|| vidArakramataH prAptA guravaH stamnanaM puram // tatra zrIpArzvamAnamya nRgukabamayAsadan // 12 // suvratasvAmipAdAnaM natvA tatra muniishvraaH||' suzrAvakairyutAH sUrya-puraprAnte padaM nydhuH||13|| tadA sUryapurAvAdhA gurUMstAnanivanditum // AyAtAstAnsamAlokya pramodaM ghanamAsadana // 4 // prazaMsanistataH sUrya-purasthaiH shraavkairyutaaH|| sulagne gatrasaditA guravaH prAvizanpuram // 15 // tadA maGgalagItena vAditrANAM raveNa ca // jayaghoSeNa navyAnA-manUvanimayaM puram // 16 // phaLa thayA vagara rahetaja nathI. (10) je laghukama nuM pUrvabhavamAM upAjeluM sukRta te vakhate udaya pAmyuM, te bhavyajIvo mohanamunijIe pAlItANethI vihAra karyo tyAre sevAmAM tatpara rahIne pagarasteja temanI sAthe gayA. (11) pachI anukrame vihAra karatA mehanamunijI khaMbhAtamAM zrIyaMbhaNa pArzvanAthane namIne bharUca zaheramAM AvyA. (12) tyAM zrIsutrata svAmInA caraNakamalane temaNe vAMdhA. pachI suratanA zrAvakoe ghaNuM AdaramAna karyuM, tyAre temaNe potAnA ziSyone joDe laI suratamAtamAM pagalAM karyA. (13) tyAre gurUmahArAja zrIhanamunijIne vAMdavA vAste suratathI AvelA ghaNA zrAvake emane joine bahu AnaMda pAmyA. (14) pachI suratanA zrAvakoe vakhaNAyelA mehanamunijIe sArA muhUrta upara AnaMdathI pitAnA ziSyo sahita surata zaheramAM praveza karyo. (15) te
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga AThama. (2) vAtAyanasthavAmAnAM vikacairmukhapaGkajaiH // " munInAM mUrdhni puSpANi kirantIva purI banau // 17 // jaina vidyottejikayA prssdaagmvmni|| nRtyantIva purI rej-jvitairdhvjtornnaiH||17|| atha sarvaguNopete kSetre tsminvickssnnaaH|| dharmabodhaM vitanvAnA nyvsnmodnrssyH||10|| keSAMcitsurate ramye niratAnAmapi daNAt // dezato viratirjane sajurUNAM prsaadtH||20|| kazcidvyaparINAmaM kazcidigviratiM tdaa|| have sataH zrA pratyAdhyAne saMtulA II vakhate jiyonAM dhavalagIta tathA vAjiMtranA madhurazabdo ane sAthe cAlanArA zrAvakavae karelo jayASa e traNavaDe karIne AkhI surata vanimaya thaI gaI. (16) mohanamunijIne jevAvAste gokhamAM beThelI triyonA khIlelA mukharUpI kamalane joIne evI kalpanA thAya che ke, gurUmahArAjanA caraNa upara te nagarI kamala puSpanI vRSTija karatI hAyanI zuM? (17) te vakhate jainavidyottejaka sabhAe je raste mane hArAjajI padhAravAnA hatA te rasto vAvaTA tathA toraNa vigerethI zaNagAya hate. tethI ema lAge che ke, vAvaTAnuM tathA teraNanuM bahAnuM karIne te nagarI mohanamunijI padhAravAnA te harSathI jANe nAcatI ja hatI ke zuM? (18) jemano suratamAMja hamezAM nivAsa evA lokone paNa sadagurUne lAbha thavAthI dezavirati (zrAvakanAMtrata)levAnI IcchA thaI. ThIka ja che, sapurUSanA samAgamathI zuM na maLe? (19) pachI AgamamAM kahelA badhA guNa jenI aMdara rahyA che, evA te suratakSetramAM sAdhunI kriyAmAM ghaNA vicakSaNaevAhanamunijIdharmIlokone dharmalAbha detA thakA sukhe rahyA. (20) koie dravya rAkhavAnuM parimANa te koie daze dizAmAM javA Ava 22
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 270 ) mohanacarite aSTamaH sargaH / prakRtyodAra cittAste zrAddhAH suratavAsinaH // zrI modanapadasparzA - danavandharmatatparAH // 22 // kaSAyabahulA dharma - vimukhAH zrAvakA yapi // zrutvA zrImohanarSINAM dezanAM dharmiNo'bhavan // 13 // keciDaemakasaMsargA-zrUSTA dharmAkinoditAt // te'pi sadgurusAMnidhyA - danavanpratimArcakAH // 24 // yo madezAnavAsI kazcidyamanAmanAk // tathAparo mAlavIyo rAjamallA nidhastadA // 25 // zrI modane saMbhUtAM pItvA sadezanAsudhAm // sukhaM vaiSayikaM sarva-mamanyetAM vissopmm|| 26 // yugmam // vAnuM e rIte gurUmahArAja zrImAhanamunijI pAsethI bhavyajIvAe AnaMdathI paccakhANa lIdhAM. (21) suratanA rahIza leAkeA svabhAvathIja cittanA udAra hAya, temAM zrI mAhanamunijInA caraNakamaLanA yAga maLyA, tyAre tA te pahelAM karatAM paNa vadhAre dharmakaraNI karavAmAM tatpara thayA. ( 22 ) je leAkA kevaLa viSayasukha bhogavavAmAM tatpara hatA, ane dharma te zuM, eTaluM paNa jANatA nahAtA, te leAkeA zrImeAhanamunijInIdharmadezanA sAMbhaLIne dhIme dhIme kevalibhASita dharma upara zraddhA rAkhanArA thayA. ( 23 ) keTalAka zrAvakA DhuMDhiyAnI sAmatathI bhagavAnanI pUjA vigere mUkI beThA hatA, te leAkeA paNa mAhanamunijInA samAgamathI pratiedha pAmyA. ( 24 ) pachI mesANAnA ujamabhAi nAmanA eka zrAvaka tathA khIjo mALavAnArAjamallanAmanA zrAvaka e bannejaNAe te vakhate meAhanamunijInA mukharUpI caMdramAthI nIkaLeluM dezanArUpI amRta pIne "rUpa, rasa vigere viSayeAvaDe je kaMI sukha thAyache te badhuM viSatulya che, " ema mAnavA lAgyA. ( 25-26) saMveganA lAbha thavAthI cAritra le
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga AThama. - (72) saMvegalAnAcAritraM lipsunyAM modnrssyH|| tAnyAmanyarthitA dIdAM daH saMsAratAriNIm // 2 // vikramAdizazataka-SaTcatvAriMzavatsare // jyeSThasya kRSNaikAdazyA-meSa dIdotsavo'navat ||shn|| uddayotanAmA prathamo vitIyo raajnaamkH|| nUyAdityavadanvAsa-depe shriimodnrssyH||2|| yazaHkAntI darSarAjA-vuyotazceti paJcakam // yadIyapAdasaMlagnaM tanmAhAtmyaM bruve kiyat // 30 // caturmAsyAM prasattAyAM munimohanadezanAm // zrotuM samAya, zrA rAtoDaza saMrA A rU5 gatrANAM paJcakaM vaiyA-kRtye tapasi caanghe|| svAdhyAye cAsaktamanU-trayametanmataM satAm // 3 // vAnI icchA karanArA te banne jaNAe vinati karI tyAre mehanamunijIe temane saMsArasAgarathI tAranArI saMvegI dIkSA ApI. (ra7) saMvat ogaNIse chetAlIza-(1946)nA jeTha vadI agyArasane divase upara kahelI dIkSAone utsava tha(28) pachI vAsakSepa karatI vakhate mohanamunijIe kahyuM ke -"pahelAnuM (ujamabhAInuM) "udyota" evuM ane bIjAnuM (rAjamallanuM) "rAjamuni" evuM nAma AjathI prasiddha thAo.' (29) jemanA caraNakamalanI pAse jaza, kAMti, harSa, rAjA ane udyota e pAMce namIne sevAmAM tatpara che, temanA mahimAnuM varNana keTaluM karAya? eTale jasamuni, kAMtimuni, harSamuni, rAjamuni ane udyotamuni e pAMce celAo mohanamunijInI sevAmAM tatpara rahyA. (30) comAsuM zaruM thayuM tyAre mohanamunijInI dezanA sAMbhaLavA vAste seMkaDo tathA hajAre bhavyajIvo AvavA lAgyA. (31)upara kahelA pAMce celAe
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202) mohanacarite aSTamaH sargaH / vArSikaM parva mahatA mahena zrAvakAstadA // dharme caturvidhaM jAvA-dArAdhya saphalaM vyadhuH // 33 // ASTA hikotsavaH snAtraM pUjA ca vividhaM tapaH // zrImanmohanamAhAtmyA - nirvighnamannavatkila // 34 // zobhanAni nimittAni vihAraM nikaTAgatam // vIkSya te navikaH kazci- dudhyetetyanumenire // 35 // atha lATanivAsyAgA - tkazcicca gaNanAmakaH // zrImodanamunInnatvA dezanAM zuzruve'malAm // 36 // lAnamAlokya nUyo'pi bodhito mohanarSiniH // sa dharmatattvaM vijJAya paraM saMvegamAsadat // 37 // kAi veyAvacca, teA kAi sArI tapasyA, temaja keAi bhaNavuMgavuM, vigere dharmakaraNImAM tatpara thayA. ThIkaja che, veyAvaca, rUDI tapasyA ane bhaNavuMgaNavuM e traNa prakAranI sAdhunI kriyA satpurUSone mAnya che.(32) pazusaNa parva AvyuM tyAre moTA utsavanI sAthe badhA zrAvakAedAna, zIla, tapa ane bhAvanA e cAra prakAranA dharmanI ArAdhanA karIne AveluM parva saphala karyuM. (33) te parva utarI gayA pachI aThThAi utsava, sAtra, dhaNIprakAranI pUjAe tathA jAtajAtanI tapasyAe thaI, te badhuM zrImAhanamunijInA prabhAvathI aMtarAyarahita pAra paDyuM. ( 34 ) tyArabAda mAhanamunijInA vihAra karavAnA avasara najIka AvyA, ane sArAM zakuna thavA lAgyAM, te dhyAnamAM laI mAhanamunie tarka karyo keH" kAI bhavyajIva mArAthakI pratibAdha pAmaze. " ( 35 ) eTalAmAM lATa dezanA (bharUca prAMtanA) rahIza keAI chagana" nAmanA zrAvaka mAhanamunijIne vAMdIne temanI pavitra dezanA sAMbhaLavA beThA. (36) mAhanamunijIe paNa lAbha joine dezanA pUrI thayA pachI IthI tene dharmopadeza karyo, tyAre
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga AThama. (272) .. dRDhAM pariNatiM jJAtvA tasmai nvtitiirssve|| munInsaste dardIdAM karmasaMghAtanAzinIm // 3 // muMnyabdhinandanusaMkhye vaikrame'bde smaadde|| mAghe'site ca paJcamyAM gaNaH sa mahAvratam // 3 // tasyAkhyA devmuniri-tynvtsguruuditaa|| bedopasthApanamatha pUrvadaditayoranUt // 40 // tato yazomunezgatro gunnnaamaattsNymH|| rujaardito'nvtpuurv-kRtkrmodyaadsau||41|| vaiyAvRttyArthametasya tatra rAjamuni nydhuH|| svayaM gatrayutAste'tha vidartumanaso'navan // 42 // dharmanuM tatva jANavAmAM AvyAthI tene ghaNo saMga upaje.(37) saMsArasAgaramAMthI taravAnI icchA karanAra evA te zrAvakano cAritra levAne daDha pariNAma che, ema jANIne mohanamunijIe karmanA saMghAtane toDI nAMkhanArI sagI dIkSA tene ApI. (38) saMvat ogaNIse suDatAlIza(1947)nA mAhA vadI pAMcamane divase "chagana" zrAvake mohanamunijI pAsethI dIkSA lIdhI. (39)mohanamunijInI AjJAthI tenuM sAdhupaNAnuM "devamani evuM nAma prasiddha thayuM. tyArapachI pUrve jyeSTha mahinAmAMdIkSA lIdhelA udyotamuni tathA rAjamuni e be jaNAne vaDI dIkSA ApavAno utsava tha. (40) eTalAmAM jasamunijIne navI dIkSA ApelA guNamuni nAmanA celAne pUrvabhavamAM upArjelA azubha karmanA udayathI harasa nAmanA rogano vikAra thayo. (41) tenuM veyAvacca karavAmATe rAjamunine rAkhIne bAkI parivArasahita mehanamunijIne vihAra karavAno vicAra tho. (42) eTalAmAM muMbaInA rahIza zeThiyA lekae bhegA thaIne mehanamunijIne ghaNuM AdarathI vinati karIke, "Apa padhArIne muMbaInagarI pA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ( 174 ) mohanacarite aSTamaH sargaH / tadA mohamayIvAsI saMghastAnmunisattamAn // vyajiGgapanmohamayI pAvanIyeti sAdaram // 43 // prastutAM SomazImetAM caturmAsIM yathAsukham // nivasya te munivarA vijahuH samaye zubhe // 44 // vijJaptimurarIkRtya prasthitA dakSiNAM dizam // samaM chAtraiH zrAvakaizca damanAkhyaM puraM yayuH // 45 // tatra mohamayIvAsI saMghaH sadayiyAsayA // Agatya modanamunI - nvavande hRdi rAgavAn // 46 // zrImohanamukhA dharma -lAnaM zrutvA suDarlanam // labdhapUrvamAnanda - mAnotsaMghaH sa bhAgyavAn // 47 // mohamayyA nAtidUre puramAkAzanAmakam // caitre'site samAjagmuH sasaMghA mohanarSayaH // 48 // vana re|," (43) saMvat bhogalI seM suDatAlIza - ( 1847 )bhAM soNabhuM yaamAsuM suratamAM sukhe rahIne mAhanamunijIe sArA muhUrta upara tyAMthI vihAra karyo. (44) muMbainA leAkeAnI vinati kabUla karIne dakSiNa dizItarapha vihAra karanArA meAhanamunijI peAtAnA celA tathA sAthe cAlanArA keTalAka zrAvakA e badhAnI joDe damaNamAM AvyA. (45) mAhanamunijInI sAthe muMbaI javA vAste tyAMnA keTalAka zrAvakAnA saMdha damaNamAM AvyA. ane hRdayamAM ghaNA rAga rAkhIne teNe meAhanamunijIne vAMdhA. (46 ) mAhanamunijInA mukhamAMthI "dharmalAbha" evA durlabha zabda sAMbhaLIne bhAgyazALI saMdhane pUrve kAipaNa vakhate nahIM thayelA harSa thayA. (47) pachI caitra vadImAM saMdhanI sAthe meAhanamunijI,je muMbaithI dhaNuM dUra nathI evA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga AThame. ( 271 ) tatrasthajinacaitye'nU - utsavo divasatrayam // mumbApuryAzca bahava AjagmurbhavikA janAH // 49 // caitre site tithau SaSThyAM mumbAparisare zubhe // udyAnAntarvATikAyA AgamanmohanarSayaH // 50 // saptamyAM mohanamuni - svAgatAya samAyayuH // sadasrazo janAH prAta - gurupAdAnvavandire // 51 // vicitraveSAlaMkArai - zcArupuSparathasthitaiH // vAjitrasahitairagre - yAyi nirvAlakaiH zubhaiH // 52 // madhurAndUNavAji - svarAnAkarNya nanditaiH // ghaNAnuyAtaH zrRdrAcirai: zrAvare // parU // M "AgAzI" gAmamAM AvyA. (48) tyAMnA jinamaMdiramAM pUjA, aMgI, bhAvanA vigere utsava traNa divasa sudhI thayA. temaja paisAdAra zrAvakAe sAdharmivAtsalya paNa karyuM, te vakhate muMbaithI dhaNA zrAvakA mAhanamunijIne vAMdavAvAste AvyA. (49) saMvat egaNIsa suDatAlIza-(1947)nA caitra sudi chaThThane divase mAhanamunijI parivArasahita bhAyakhALAuparazeTha meAtIzAhanI vADImAM padhAryA. ( 50 ) pachI sAtamane divase savAramAMja meAhanamunijInuM svAgata karavAvAste hajArA bhavyajIvAe sAMbelA sAthe tyAM AvI mAhanamunijInA caraNa vAMdhA. (51) tyArabAda bhAyakhALethI meAhanamunijIne padharAvavAvAste mATI dhAmadhUmathI taiyAra karelA varadhADA sAthe gurUmahArAja meAhanamunijIne teDavA gayelA tamAma lAkA temane AgaLa karIne tyAMthI nIkaLyA. te vakhate varadhADAnI racanA apUrva anI hatI. temAM jAtajAtanA pAzAka tathA dhareNAM paherIne suMdara gADImAM eDelI cheADIo tathA cheAkarAe vAgatAM vAjAMnI sAthe AgaLa cAlatA hatA. aMgrejI vAjAMnA madhurazabda sAMbhaLIne AnaMda pAmelA tathA tarehatarehanAM
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) mohanacarite aSTamaH sargaH / nepathyaratnAlaMkAra - rucirAbhiH sahasrazaH // zrAvikA nizca madhuraM gAyantI nirgurorguNAna // 54 // jayaghoSaizca gambhIra - rughuSTairantarAntarA // madhye virAjamAnaizca saziSyairmodanarSiniH // 55 // manoharaM samAlokya pravezotsavamAdarAt // mumbApurIsthAH saphalaM menire dRSTisauSThavam 56 kulakam tataH saparivArAsta prAjagmurmodanarSayaH // vasati nagarImathya--vartinI trAguAM varAm // 23 dezanAyAM ca saMbAdha - statrAnUAgagocaraH // tilo'pyuparivartI ya-nnAntarantaramAsadat // 58 // vyAkhyAnazAlAM vistIrNA tadA saMgho nyavezayat // satrapaca yaMtro--virodRvatAM nAm // 5 // ucAM vastro paheravAthI suMdara dekhAtA evA ghaNA sukhI zrAvakA pAchaLa cAlatA hatA. ghaNI uMcI kinakhAkhanI sADIo paherelI tathA meAtInA ane ralajaDita alaMkArA paherelI hajArA suMdara strIe madhura svare mAhanamunijInA guNa gAtI hatI. raste jatAM vacce vacce rANI zrAvakA gaMbhIradhvanithI " mAhanalAla mahArAjakI jaya " evA zabda vAraMvAra khelatA hatA. varadhADAnI vacamAM celAenA parivArasahita zrImAhanamunijI virAjyA hatA. evI varadhADAnI maneAhara zAbhA AdarathI joine muMbainA rahIza khIjA leAkeAne paNa AvA samAraMbha jovAthI ApaNAM netra saphaLa che, ema lAgyuM. (para-56 ) pachI parivArasahita mAhanamunijI sAdhune rahevA lAyaka ane zaheranA madhyabhAge AvelA lAlamAgamAM AvyA. ( 57 ) tyAM dararAja savAramAM mAhanamunijInuM vyAkhyAna zarU thayuM, tyAre kahevAya nahIM eTalI bhIDa thavA lAgI, te eTalI ke, upara paDelA talapaNa aMdara pesI zake nahIM! (58) tyAre saMdhe
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga AThameA. ( 277 ) purI mohamayI tatra vyAkhyAtA modamodanaH // yadi tatkiM narA naiva budherannupadezataH // 60 // dharmazravaNato navyA vyadhitsanvividhaM tapaH // gurvAjJayA paJcaraGgI - tapaH prAgAdiyanta ca // 61 // vratinAM saptazatyA ta-danvaSThIyata jAvataH // tataH paryuSaNa parva urlanaM ca samAgamat // 62 // dviSaSTiktapratyAkhyA caturbhirurarIkRtA // ghAyAM vedAbdhisaMkhyAnAM bhaktAnAM tyAga yAdRtaH // 63 // catvAriMzanmitaM caikaH pratyAkhyAdazanAdikam // catustriMzanmitAni dhau dhau chAtriMzanmitAni ca // 64 // dvAviMzatiM ca dhAtryAM tA-madhikAM ca zataM narAH // sArdhavizatyA naktAni tyaktAnyaSTAdazApi ca // 65 // vicAra karIne, sAMbhaLanArA pAMca hettara mAsa aMdara besI zake,evI mATI vyAkhyAnazALA turata manavAvI. ( 59 ) nagarInuM nAma mehamacI (muMbaI ) ane mAhanepaNa mAha pamADe evA meAhanamunijI tyAM vyAkhyAna ApanArA evA ceAga maLI gayA, tyAre te nagarInA rahIza lokeA dharmadezanA sAMbhaLIne pratikheAdha nahIM pAme ke zuM ! (60) te vakhate dharmavyAkhyAna sAMbhaLavAthI bhavyAne jAtajAtanI tapasyA karavAnI icchA thaI, pachI gurUmahArAjanI AjJAthI temaNe paMcaraMgI tapa prathama AdaryuM. (61) te tapa Asare sAtasoM mANasAe bhAvathI AdarIne pUrUM karyuM. eTalAmAM puNyavinA maLavuM durlabha evuM pattusaNaparva najIka AvyuM. (62) tyAre cAra jaNAe eka mahinAnA upavAsanuM paccakhANa gurUmahArAja pAsethI lIdhuM. temaja be jaNAe ekavIsa upavAsanuM, eka jaNAe ogaNIsa upavAsanuM, be jaNAe sALa upavAsanuM, be jaNAe 23
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 278) mohanacarite aSTamaH sargaH / zataizca paJcadazani - stapo'STamamurarIkRtam // SaSThAnAM copavAsAnAM saMkhyAM kartuM kSameta kaH // 66 // evaMvidhA tapasyAnU - tadA parvaNi zobhane // kalpotsavo jogicandra - zrAdenAkAri naavtH|| 67 // tato'daya nidhiM nAma tapaH svIcakrurArdatAH // zatatrayamitAstacca vinA vighnaM samApyata // 68 // Azvine ca site navyai - rAgamAkhyaM mahattapaH // cakre trizatyA tadAnU - pUjA snAtrAdi zAntidam 6e sametAzca samava - saraNasyAgamasya ca // saMnivezo yathAzAstraM saMghenAkAri nAvataH // 70 // paMdara upavAsanuM, eka jaNAe daza upavAsanuM ane aDhIsA jaNAe AdivasanA upavAsanAM paccakhANa lIdhAM. (63-64-65) paMdarasA jaNAe aThThama tapa karyuM, ane chaThThanI tathA upavAsanItA gaNatarIja nahIM! (66) e rIte pajIsaNa jevA rUDA parva upara ghaNI tapasyAo thaI. te avasare bAbUsAheba bhAgIlAla punamacaMda taraphathI kalpasUtranI padharAmaNInA varadhADA vigere utsava thayA. (67) pachI bhavyajIvAe " akSayanidhi" nAmanuM tapa AdaryuM. temAM Asare traNaseA jaNAe bhAga lIdhA hatA, devagurUnA prasAdathI te kAma kAI paNa aMtarAyavagara pU thayuM hatuM. (68) AzA mahinAmAM pisatAlIza AgamanA tapanI zarUAta thaI, temAM paNa Asare traNasA mANasAe bhAga lIdhA hatA. te vakhate jAtajAtanI pUjA, vidmanI zAMti kare evuM snAtra, varadhADA vigere ghaNI dhAmadhUma thaI. (69) pachI sameta zikharanI, samavasaraNanI ane pisatALIza AgamanI racanA zAstramAM kahelI rIta pramANe muMbainA
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga AThamo. (72) tasyotsavaH pravaTate nRNAmutsAhavardhanaH // .. pratyahaM mahatI pUjA-navadIpotsavo'pi ca // 1 // pUjAdIpotsavAdyAsu tadA dharmakriyAsu ca // dhanADhyAH zrAvakAzcakruH spardhayA vinnvyym|| 3 // mAsaM yAvadanUdeva-mutsavo modvrdhnH|| sapAdalapramitaM vyaM vivyAya tatra ca // 73 // tadA navyazataM nAvA-caturthaM vratamAdade // parastrItyaniya sApa vatuthaHI 98. evaM sahasrazaH pratyA-khyAnAni navikA jnaaH|| zrImodanamunInzaNAM sakAzAlebhire tadA // 5 // buddhisiMhAnidhaH zreSThI shriimohnnideshtH|| zAlArthamadadAcittaM sahasrANi ca SoDaza // 16 // rAgI saMgha taraphathI karavAmAM AvI. (70) racanA thayAbAda jethI bhavyonI dharmakaraNI karavAnI icchA vadhe, evo moTo utsava zarU thayo, tyAre dararoja seMkaDorUpIAnA kharacathI moTI pUjAo, dIpotsava vigere dharmakAryo thavA mAMDyAM. (71) pUjA, dIpatsava vigere dharmakaraNImAM moTA zeThiyA lokoe ulaTathI mAMhomAMhe spardhA (harIphAI) rAkhIne vadhAre kharca karyo. (72) evo AnaMdane vRddhi karanAra mahotsava ekamahinA sUdhI cAlyo hate. temAM tathA bIjI dharmakriyAomAM maLIne Asare savAlAkha rUpiyAno kharca thaye. (73) pachI mehanamunijI pAsethI so jaNAe cothAvatanI bAdhA lIdhI, temaja cArahajAra lekoe zIlatratanAM paccakhANa lIdhAM. (74) e rIte gurUmahArAja mehanamunijI pAsethI bhavyajIvoe te vakhate hajAre jAtanAM paccakhANa lIdhAM. (75) te vakhate makasudAbAdanA rahIza bAbUsAheba buddhisiMghajIe mehana
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) mohanavara zarama . evaM dharmonnatikarI caturmAsI mhrssyH|| puH satata muvA-puryo trasakavitA ss athaiko rAjanagara-vAsI sakalanAmakaH // tathAnandapurAvAso darigovindanAmanAk // 7 // ghAvetau mohanamuni-mukhAdAkarNya dezanAm // saMsArAnityatAM jJAtvA pravrajyAM lAtumaiDatAm // 5 // caturmAsImupAsAtAM modanAghrisaroruham // tadA prasAdaM lenAte sevayA hi sa lanyate // 7 // site mArgasya paJcamyAM cAritraM lalatuzca tau // anUdanUtapUrvazca tadA niSkramaNotsavaH // 1 // munijInA upadezathI moTA lAlabAganI dharmazALA sudharAvataiyArakarAvavAvAste zeLahajAra rUpiyA ApyA. (76) upara kahyA pramANe dharmanI unnati karanAruM sattaramuM comAsuM parivAra sahita mehanamunijIe muMbaImAM karyuM. (77) pachI amadAvAdane rahIza "sAkaLacaMda" nAme tathA vaDanagarane rahIza "haragovana"nAme e be zrAvakone mehanamunijInA mukhathI dhamaidezanA sAMbhaLIne "saMsAramAM dekhAtI badhI vastu kSaNabhaMgura che," evo bodha thavAthI teone cAritra levAnI IcchA thaI (78-79) te be jaNAoe AkhuM comAsuM. mohanamunijInI sevA karI, tethI temanA upara mehanamunijInI prasannatA thaI ThIkaja che, sadgurUne prasAda sevA karavAthIja maLe che. (80) mAgazara sudI pAMcamane divase upara kahelA zrAvakoe mohanamunijI pAsethI cAritra lIdhuM. te vakhate varaghoDA vigerene je apUrva utsavatha, te joIne gharaDAlako paNa kahevAlAgyA ke, "Avo DADa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga AThamo. (282) prathamaH sumati ma vitIyo hemanAmakaH // anUtAM tau sazurUNAM prasAdAkiM nu urkhanam // 7 // athaikadA dharmacan-nAmA dhrmkriyaaprH|| zrImodanamukhAima zrutvAnigrahamAdade // 3 // caturvidhena saMghena na yAvadhimalAcalam // gajeyaM vidhinA tAva- daidavaM me na kalpatendhiAyugmam vijihIanmodanaDhun rAgiNaH zrAvakAH punH|| nyavAsayanko nu vAJche-diyojayitumamRtam // 5 // vidAranizcayamayo jJAtvA teSAM mahAtmanAm // saMghaH saMmITya tAnpremNA saccakAra munIzvarAn // 6 // ame AjasUdhI kadI nathI." (81) pahelAnuM (zAkaLacaMdanuM) sAdhupaNAnuM nAma "sumatimuni ane bIjAnuM "hamamuni" evuM nAma mehanamunijIe rAkhyuM. ThIka che, sazurUnA prasAdathI zI vastu durlabha che? (82) pachI eka vakhate dharmakaraNI karavAmAM tatpara evA dharamacaMdanAmA zrAvake mohanamunijInA mukhathI dharmadezanA sAMbhaLIne abhigraha lIdho te A rIte -caturvidha saMghane sAthe laI charI pALIne jyAM sudhI huM siddhAcaLanI yAtrA na karuM tyAM sUdhI geLa, khAMDa, sAkara vigere keIpaNa gaLapaNa mane na khape." (83-84) pachI vihAra karavAnI IcchA karanArA mehanamunijIne ghaNuM AgrahathI rAgI zrAvakee keTalAka divasa sudhI rAkhyA. ThIkaja che, pAse raheluM amRta dUra karavA keNa icche? (85) tyArabAda rahevAno ghaNe Agraha chatAM paNa mehanamunijIne vihAra karavAno nizcaya jANIne muMbaIne saMgha lAlabAgamAM bhego thayo, temAM moTA moTA zeThiyAoe "Apa sAhebe ahIM padhArIne comAsuM karyuM. tathA upadeza daIne zAsananI ghaNI unnati karI" ema kahI mehanamunijIne bahumAna
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (182) mohanacarite aSTamaH srgH| mAghe'site tRtIyAyAM pranAte mohnrssyH|| vihRtya saparIvArA mumbAparisare yyuH|| // dayAcansyoparodhA-sthitvA tatra kiyacciram // yathAgataM vihRtyAtha prApnuvan surataM kramAt // 7 // aSTAdazI caturmAsI tatraiva nyvsnmudaa|| dharmonnatirhi yatra syA-ttiSTheyustatra sNytaaH|| nae // zrImodanopadezena mumbAyAM surate'pi ca // tasthuSAM navinAM cittaM dharmaraktamanazam // e|| atha paryuSaNe prv-eyaagte'nvyrkhne|| zrAdhAnAM dharmabudhistu jAgarUkAnavanRzam // 1 // itaH sUryapurAsanne grAme kAntAranAmani // jinacaityaM ca zAlA ca jiirnnaanuutkaalyogtH|| e|| ApyuM. (86) mahAvadi trIjane divase prabhAtakALamAM parivArasahita mohanamuni vihAra zane sAya52 sAvyA. (87) tyAM dhyaacaMda malakacaMdana ghaNuM AgrahathI cArapAMca divasa mukAma karIne pachI je raste AvyA teja raste anukrame vihAra karIne surata padhAryA. (88) parivArasahita mehanamunijI sukhe aDhAramuM comAsuM karavAvAste suratamAMja rahyA. ThIka che, jyAM dharmanI unnati thAya, ema lAge tyAM saMvegI sAdhuo rahe che. (89) mehanamunijInA upadezathI muMbaInA ane suratanA rahIza bhavyajIvonuM mana dharmakaraNI karavAmAM ghaNuMja tatpara thaI gayuM. (90) pachI abhavyajIvone maLavuM durlabha evuM pajusaNa parva AvyuM, tyAre zrAvakokonI dharmakaraNa karavAnI buddhi ghaNI jAgRta thaI (91) ANatarapha suratathI eka gAuupara AvelA katAra gAmamAM dharma
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ mehanacaritra sarga AThame. (283) prAgjIrNatarazAlAyAH samujhAro vidhIyatAm // evaM niraNayatsaGghaH shriimohnniyogtH||53|| parSayanayacankhyaH zreSThI tu prthme'dni|| sa6 niphlapatti yathAzakti gIcatA kho sahasrapaJcakaM praadaa-vissnnucnsho'grtsttH|| viteruranye nAvena vittaM dharmaparAyaNAH // ee|| devadharmagurUNAM ca prasAdAttadaNe'navan // pAdaladamitA muza-stadAsmindharmakarmaNi // e|| caturmAsyAM vyatItAyAM dharmacancho vyajijhapat // sArdhamAnajonArya saMghasiyitAniti Us | tIrthayAtrA navebAha-vAJgapi saphaleti te // vivitya vacanaM tasya dharmagra vireA DG . zALA tathA jInamaMdira jIrNa thaI gayAM hatAM. (2) "ghaNuM jIrNa thaI gacilI dharmazALAno prathama uddhAra karavo" evo mehanamunijInI AjJAthI tyAMnA saMdhe TharAva karyo. (93) pajusaNane pahele divase abhayacaMda kasturacaMde parakhadAmAM saMghanI vinati karI ke, "jenI jevI zakti hoya te te pramANe dharmazALA samAravAnA kAmamAM AMkaDA bhare." (94) pachI kalakattAnA rahIza bAbUsAheba visanacaMdajIe prathama pAMcahajAra rUpiyAno AMkaDo mUkyo, tyAra bAda keIe paMdarase, keIe agIAraso, hajAra, pAMcaso vigere potapotAnI zaktimAphaka AMkaDA bharyA. (lpa) devanA, dharmanA tathA gurUmahArAja zrI mohanalAlajInA prasAdathI upara karelA dharmanA kAmamAM pacIsa hajAra rUpiyAnI rakama bhegI thaI(6) comAsa utaryuM tyAre dharamacaMde AvIne mohanamunijInI vinati karI ke, ApasAheba sAthe AvI pAlItANe jatA mArA saMghane zebhAvazeja." (7) pachI "siddhagirinI yAtrA thaze, ane e suzrAvaka dharamacaMdanI
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (284) mohenajarite mamaH HI atha zrImodanamuni-nAmnA saMyataveSanAk // gumAnanAmAjagAma mohanAghisaroruham // ee|| atha demasumatyozca gumAnAkhyamunestathA // dopasthApanaM cakre sulagne mohnrssiniH||10|| pauSe'site ca paJcamyAM sAdha shissyairthaassttniH|| saMghaM vinUSayantaste vijyurmodnrssyH||10|| nRguka stamnanake tathAnyeSu purAdiSu // nivasannadhvani sukhaM saMghaH svAgatamAsadat // 10 // narA nAryazca zizavaH sarve sukhamavApnuvan // padAtayo yayuH paJca-zataM navyA muniishvraiH|| 103 // vAMchA paNa pUrI thaze." ema vicArIne dharmanI unnati thavA mATe mohanamunijIe tenI vinati kabUla rAkhI. (98) eTalAmAM mohanamunijInA nAmathI poteja sAdhuno veSa paherI DabhoImAM comAsuM karI gumAnamuni nAmanA sAdhu mohanamuni pAse AvyA. (9) sArA muhataiupara siddhAMtamAM kahelI rIta pramANe gumAnamunijI, hemamunijI ane sumatimunijI e traNe jaNane vaDI dIkSA mahanamunijIe sArA lagnaupara ApI.(100) poSa vadI pAMcama gurUvArane divase ATha ziSyono parivAra sAthe laIne saMghane zebhAvatA evA mohanamunijIe suratathI vihAra karyo. (101) pachI te te gAmanA saMghe karelA sAdharmivAtsalyano aMgIkAra karanAra dharamacaMdano saMgha bharUca, khaMbhAta, tathA raste AvelAM bIja paNa gAmaDAomAM ane zaheromAM mukAma karato pAlItANuM tarapha gaye. (12) saMghanI aMdara rahelA marada, bAyaDIo ane chokarAo e badhAM rastAmAM ghaNuM sukha pAmyAM, temaja me 1-e piSamAsa uttarane samajo. ahIne te mAgasara thAya.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga AThame. (28) saMghavAtsalyamanava-tasthAne sthAne manoharam // dharmo'pi vittamavapa-caityAdau dhrmttprH||104|| saMghAntarvartinaH zrAhA dhanADhyAH pratyahaM vydhuH|| nAvataH saMghavAtsalyaM saMghaH pUjyo hi sarvadA // 15 // mAghAsitatrayodazyAM saMghezaH sNghsNyutH|| sagurUNAM prasAdena pAdaliptaM samAsadat // 106 // . tatratyo nRpatiH saMgha-svAgatArtha padAnugAn // azvavArAn gajAdIMzca preSayAmAsa saMmukham // 10 // rathayAtrAdi sakalaM vidhAya vidhinAya sH|| dharmacanze mohanAGgrI nipIDya nirgaatttH||10|| hanamunijInI joDe Azare pAMcase mANase charI pALIne page cAlatA hatA. (103) ThekANe ThekANe te te gAmanA lokoe dharamacaMdanA saMghane jamADo, tathA prabhAvanA paNa karI, temaja dhamekara NImAM tatpara evA dharamacaMde paNa kAvI, gaMdhAra vigere gAmomAM jInamaMdira, jIvadayA vigere dharamakhAtAmAM ghaNuM dravya vAvaryuM. (104) saMghanI joDe AvelA ghaNuM dhanADhya zrAvakoe dararoja bhAvathI saMghanuM vAsalya karyuM. ThIkaja che, zrAvakone hamezAM zrIsaMgha pUjanIka che. (15) mAhA vadI terasane divase savAramAM saMghavI dharamacaMda gurUmahArAja zrImehanamunijInA prasAdathI saMghasAthe pAlItANe pahoMcyA. (16) tyAre pAlItANAnA rAjAe saMghanuM svAgata karavA vAste dezI lazkaranI eka TukaDI, ghoDesvAra, hAthI, uMTa vigere parivAra sAme mokalyA. (107) pAlItANAmAM praveza karyA pachI rathayAtrA, nokArasI, tathA mALAnI paherAmaNI vigere dharmakiyA zAstramAM kahelI rIta pramANe dharamacaMde karI, ane mohanamunijInA caraNane bhAvathI vAMdIne saMghane sAthe laI pAlI
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 286 ) mohanacarite aSTamaH sargaH / zreSTha dhanapatirnAma tadAJjanazalAkikAm // vidhAtuM mohanamuni - pratIkSAM purato'karot // 101 // zrI mohanamunIndrAsta - kArya nirvighnamAcaran // IdRzI vimalA kIrti - rvinA puSpairna labhyate // 110 // parivArayutAstatra sukhaM zrI modanarSayaH // cavAbhuH siSTharAvatha-binecArjanatatvazaH || 122/ tataH samantataH stokaM vihRtya punarAgatAH // sArdhaM ziSyaizcaturmAsIM nyavasaMstatra saMyatAH // 112 // ASADhe ca site SaSTyAM navyamekamadIyan // zrImohanamunIndrAH sa vinAmnA prathAmagAt // 113 // tANAthI te nIkaLyA. ( 108) ANItarapha maqhudAbAdanA rahIza rAvabahAdUra dhanapatisiMhajI aMjanazalAkA karavA vAste meAhanamunijInI AgaLathIja vATa joi rahyA hatA. ( 109 ) gurUmahArAja zrImAhanamuni jInA hAthathI aMjanazalAkAnuM moTuM kAma aMtarAyarahita pAra paDyuM. AvAM moTAM kAmA pUrvabhave karelAM ghaNA puNyanA udayathIja thAyache. kAraNa ke, puNyavagara mANasane sArA kAmamAM yaza maLatA nathI. (110) pachI parivArasahita mAhanamunijI siddhagiri upara virAjatA zrIAdinAtha bhagavAnanI sevA karavAvAste pAlItANAmAMja rahyA. ( 111 ) vacamAM bhAvanagara, geAdhA, mahuvA, dADA vigere AjUbAjUnA gAmAmAM vihAra karIne thADA divasamAM pAchA parivArasahita AvI mAhanamunijI pAlItANAmAM cAmAsuM rahyA. ( 112 ) tyAM vikAnera taranA rahIza eka gauDabrAhmaNe mAhanamunijInA upadeza sAMbhaLI vairAgya upajavAthI ASADha sudI pAMcamane divase temanI pAsethIcAritralIdhuM. tenuM "Rddhimuni " evuM 77
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohanacaritra sarga AThame. - (187) zrImodanamunIndrANAM sAMnidhyAnavikA ghnaaH|| sihAjinikaTe vastuM caturmAsI samAgaman // 14 // vArSike parvaNi tapo-'kAri yjvikainraiH|| tenAnUhIranagava-bAsanonnatiradbhutA // 115 // tataH samavasRtyAdi-saMnivezaM sushilpiniH|| kArayitvAtha saMghena cakre tatrotsavo mahAn // 126 // mArge site ca SaSThayAM ca navyamekaM muniishvraaH|| adIdayansa bagaNa-nAmnAnutprathito nuvi // 127 // nandodadhyadharaNI-mite'bde vaikrme'vsn|| UnaviMzAM caturmAsI sidhdetre muniishvraaH||12|| atha sUryapurasthAnAM shraadhaanaamuprodhtH|| zrImodanarSayaH prApuH saziSyAH surataM punH||12|| nAma gurUnI AjJAthI prasiddha thayuM. (113)mehanamunijI pAlItANAmAM comAsuM rahyA che, e vAta sAMbhaLIne ghaNuM bhavyajIvo tyAM comAsuM rahevAvAte AvyA. (114) saMvatsarI parva upara tyAM bhagyalakoe , aThThama, aThThAi vigere je tapasyA karI tethI zrI vIrabhagavAnanA zAsananI ghaNI AzcaryakAraka unnati thaI (115) pachI cemAse rahelA lekenI sahAyatAthI tyAMnA zrIsaMghe samavasaraNa, aSTApadajI,merUparvata, Abu tathA sametazikhara e pAMcanI racanA karAvI meTo utsava karyo. (116) mAgazara sudI chaThane divase eka chagananAmA zrAvake pratibodhapAmI mohanamunijI pAsethI saMvegI dIkSA lIdhI. tenuM mohanamunijIe "chaganmuni" ye nAma ||v-yu. ( 117) yezata saMvat yogazIseM yogaNapacAsa-(1949)mAM mohanamunijIe pAlItANAmAM ogaNIsamuM comAsuM karyuM. (118) pachI suratanA rahIza rAgI zrAvakanA ghaNA Agra
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (188) mohanacarite aSTamaH srgH| yathApUrva caturmAsyAM tpsyaaynvbdu|| prAvartatAtha kAntAra-grAme tatrotsavo mahAn // 12 // zAlAyAM nUtanAyAM ca saMnivezaH zuno'navat // sametazikharAdInAM prAnte snAnaM tathA mahat // 12 // ASTAhnikotsave tatra samantAdhAsino nraaH|| AsannaladA jagmu-stena sNgho'tussddhRshm||22|| tadA tilakacanzAdi-zreSThino dhrmttpraaH|| caityohArArthamadaH sahasrANi ca viMzatim // 123 // zrImohanamunInzANAM sukRtodyto'khilm|| nirantarAyamanava-pUjAsnAnAdi shojnm|| 124 // evaM viMzacaturmAsyAM kRtvA dharmonnatiM parAm // vidartumaicanmunayaH parivAreNa sNyutaaH||135|| . hathI teo pAchA parivAra sahita surata padhAryA. (119 ) pahelAMnI mAkake suratanA cemAsAmAM tapasyA, AMgI, pUjA, zAMtisnAtra vigere ghaNuM dharmakaraNI thaI comAsuM utaryA pachI pauSamahinAmAM katAra gAme AvelI dharmazALAmAM mATe utsava zarU thayo. (120) tyAM navI baMdhAvelI suMdara dharmazALAmAM sametazikharanI racanA karI hatI. tathA chelle divase aSTottarI snAtra bhaNavyuM hatuM. (121) te aThThAI utsavamAM AsapAsanA rahIza Azare eka lAkha zrAvake darzana karavA AvyA hatA. tethI suratanA zrIsaMghane ghaNo harSa thayo. (12) te vakhate talakacaMda mANekacaMda, nagInacaMda kapuracaMda, dharamacaMda udecaMda vigere dhanADhya zrAvakoe jIrNamaMdirano uddhAra karavAvAte mAhomAhe TIpa karIne vIza hajAra rUpiyA bhegA karyA. (123) te samaye mohanamunijInA puNyanA udayathI pUjA, AMgI, aSTottarI snAtra, nokArasIo vigere badhAM dharamanAM kAmo aMtarAyarahita pAra paDyAM. (124) e rIte
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahinacaritra sarga Aie. (22) atha mohamayIvAsi-zrAhA evaM vyajijhapan / nijaiH padaiH punarmumbA pAvanIyA prsaadtH||126|| rAgiNaH zrAvakA-ndezakAlAdyAlocya sNytaaH|| urarIkRtya vijJaptiM vijhvshvgtrsNyutaaH||12|| zrAvakaiH sevyamAnAste mumbAparisaraM kramAt // AjagmuraSTaniH ziSyai rAgiNAM modavardhanAH // 10 // zrImodanamunIzANAM pravezasyotsavo mahAn // . saptamyAM navitA prAtarvArteyaM pprthe'grtH||12|| pariSkRtAH puSparathAH pranAte sprichdaaH|| sanAthA nUSitairbAlaiH zatazastUrNamAsadan // 130 // vizamAM comAsAmAM suratanI aMdara ghaNI dharmanI unnati karIne mohanamunie parivArasahita vihAra karavAno vicAra karyo. (125) pachI muMbaInA zeThiyAoe hanamunijInI vinati karI ke -" Apa sAheba pharIthI pagalAM karIne muMbaIne pavitra karo." (126) "vinati karanArA zrAvako ghaNuM rAgI che" ema vicArIne temaja deza, kAla, dravya ane bhAva emane paNa vicAra karIne mehanamunijIe muMbaInA zrAvakanI vinati kabUla karI. ane parivAra sahita vihAra karo. ( 127) rAgI zrAvako rastAmAM jemanI ghaTatI sevA karavA taiyAra che, evA mohanamunijI ATha ziSyone sAthe laine anukrame vihAra karatA bhAyakhALA upara AvyA. tyAre muMbaInA rAgI zrAvakone ghaNo harSa thayo. (128) citra sudi sAtamane divase prabhAtakALamAM parivAra sahita mohanamunijI muMbaIzaheramAM praveza karaze, ane te vakhate varaghoDA vigereno meTo usava thaze." e vAta keTalAka divasa AgaLathIja zaheramAM phelAI hatI. (129) sAtamane divase savAramAM ja pUrve karelA TharAva mAphaka seMkaDo
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) movarite zarama . caturvidhAnAM vAdyAnAM vAdane kuzalA gaNAH // 13 // paJcAzatpramitAH zIghra dUNAnAM smupsthitaaH|| kAntairvasananUSAyai-otayanto dizo daza // sahasrazo narA nAryaH svAgatAya samAgaman // 13 // tataH saMghaM prINayantaH shriimodnmuniishvraaH|| parivAreNa madatA mumbAyAM prAvizanmudA // 133 // nArINAM ca narANAM ca vidhA lakSaNa sasTaham // pravezasyotsavasteSAM dadRze saMyatAtmanAm // 134 // vasatau nUtanAyAM te nivasantazca sAMpratam // dezanAsudhayA saMghaM prIpayanti muniishvraaH||135|| zaNagArelI suMdara gADIo bhAyakhALA upara AvI. temAM keTalIka cAra ghoDAnI tathA bAkI be ghoDAnI hatI. tenI joDe sipAIpyAdAne parivAra hato, ane aMdara jAtajAtanAM kapaDAM tathA ghareNAM paherelI bALakIo tathA bALake beThAM hatAM. (130) cAra prakAranAM vAchatra vagADavAmAM nipuNa evA aMgrejI vAjAo vagADanArA lekonI Azare pacAsa TakaDIo teja vakhate hAjara thaI. (131) jAtajAtanAM dIpatAM vastra tathA alaMkAravaDe daze dizAone prakAzita karanArI hAre briyo tathA purUSo mohanamunijInuM svAgata karavAvAste AvyA. (132) pachI upara kahelA moTA ADaMbarasahita mehanamunijIe ApaNA ATha ziSyone sAthe laIne muMbaI zaheramAM praveza karo. tyAre mehanamunijInA padhAravAthI muMbaInA saMghane ghaNe harSa thaye. (133) raste jatAM lAkho nagaravAsI jiyoe tathA purUSoe lakSa daIne ghaNuM utsukatAthI mehanamunijIno pravezatsava (varagheDa vigere) dIThe. (134) pachI lAlabAgamAM navA tayAra thayelA upAsarAmAM mehanamunijIe vasati karI.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ meAhanacaritra sarga AThameA. yathekturasamAdhurya-magrejyo'dhikamaGghriSu // sukRtaM mohanarSINAM tathA vidyAdyathottaram // 136 // ataH pUrvAdhikaitasyAM caturmAsyAM bhaviSyati // dharmotsAdajananI pravarA zAsanonnatiH // 137 // zrI modanamunIndrANA - malaMcandrAdayo daza || ziSyAH paJca praziSyAzca vartante sAMprataM kila // 138 surjanAH sAMprataM yadarmonnatikarA janAH // ciraM tatsaparIvArA jIyAsurmodanarSayaH // 130 // visrasAvizadA yeSAM mUrdhni puSyAGkarA iva // ullasanti zirojAste jIyAsurmohanarSayaH // 140 // ( 12 ) hAlamAM tyAM dararoja dezanArUpa amRta pAine mAhanamunijI muMkhainA saMghane tRpta kareche, uparathI mULiyA tarapha AvelA zelaDInA gAMDAmAM jema uttarAttara mIThAza vadhAre hAyache, tema mAhanamunijInA sukRtanA udaya paNa divase divase vadhAreja thatA jAyache. ( 136) vAste, pahelA cAmAsA karatAM A caiAmAsAmAM adharmane daze dizIe nasADanArI ghaNI zAsananI unnati tharo. (137) zrImAhanamuni mahArAjanA 1 alaicaMdajI, 2 jasamunijI, 3 kAMtimunijI,4harSamunijI, paudyotamunijI, 6rAjamunijI, devamunijI, 8 gumAnamunijI, sumatimunijI ane 10 hemamunijI e dasa celAe tathA alaMcaMdajInA be, jasamunijInA guNamunijI ane RddhimunijI e be celAe tathA rAjamunijIneA chaganamunijI nAmanA eka celA, e badhA maLIne emanA saMdhADAmAM hAla pandara sAdhuo che. (138) dharmanI unnati karanArA mahAtmA 7 e hAlanA vakhatamAM ghaNA durlabha che, vAste mAhanamunijI ApaNA 5rivArasahita cirakALa jayavaMtA raheA. (139) avasthAthI sapheda thayelA
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 192 ) mohanacarite aSTamaH sargaH / pakSapAtena rahitA yeSAM rucyA vacaH sudhA // vazIkaroti navyAMste jIyAsumaharSayaH // 141 // iti munivara mohana prakRSTaguNagaNarucirAmbujAsanAyAH // vacanakusumamAlikA sukaeThenavaratamida rAjatAM zivAya // 142 // iti zrImatpadavAkyapramANapArAvArINa - vidvanmukuTAlaMkAra - zrI bAlakRSNa jagavaccaraNAravinda milindAyamAnAntevAsinaH kAnasopA - govindAtmaja - dAmodarasya kRtau zAGke zrImohanacarite pozAdi - viMzAvadhi - cAturmAsyavarNanaM nAmASTamaH sargaH // 8 // jemanA mAthAnA vALa udaya pAmatA mukRtanAM aMkurAja heAyanI zuM? evA zoleche, te mohanamunila thirANa bhavatA rahe. (140) pksspaat2hita jemanI madhura vANI bhavyajIvAne vaza kareche, te mAhanamunijI cirakALa jIvatA raheA. (141) meAhanamunijInA sarvotkRSTa guNanA AdhArathI zAbhatI evI e mArI vacanarUpI phUlanI mALA saMskRtabhASArUpa sarasvatInA suMdara kaMThamAM bhadrika jIvAnA kalyANane arthe cirakALa zolatI rhe|. (142) (AbhA sargano mAsAvodha samApta.) govindAcAryaputreNa zrIkRSNAkukSijanmanA // manojJakRSNAkUlastha-- vairAjakSetravAsinA // 1 // prANAya kAnaDopA zrIdAmodarazarmaNA // zrI mohanarSicaritaM zreyase bhavyajanminAm // 2 // yugmam // devakarNAdayaH zreSThi -varyA asyAGkane daduH // sAhAyyamucitaM tena nandantu bhuvi te ciram // 3 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
_