Dictionaries Tantrashastra

Author(s): Ramkumar Rai
Publisher: Prachya Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020799/1

Page #1

• DICTIONARIES OF TANTRASASTRA
RAM KUMAR RAI

Page #2

Indological Reference Series No. 2
Dictionaries of TANTRA SASTRA
or
THE TANTRĀBHIDHĀNA
Containing:
Texts and English Translations of
Mantrabhidhanam, Prakäräntara Mantrabhidhāna,
Ekākṣarakosa, Bijanighantu, Matṛkānighaṇṭu, Prakārāntara Mätṛkänighantu I and II, Prakärantara Varnanighantu, Bījābhidhana, Manträrthäbhidhäna of Varada Tantra, Mudranighantu and Varnabijakosa.
Text Edited and Translated into English by RAM KUMAR RAI
PRACHYA PRAKASHAN VARANASI-221 002

Page #3

Second Edition : 1984
PRACHYA PRAKASHAN
74-A, Jagatganj VARANASI—221002 (INDIA)
Phone : 53252
All Rights Reserved
No part of this book inay be translated or reproduced iu any form, by print, photoprint, microfil or any other
means without written permission from the publishers.
Price Rs. 50.00
Printed by P. K. Rai at the Anoop Printing Works, Varanasi, nda Published by Rakesh Rai for Prachya Prakashan, Varanasi,

Page #4

PREFACE The Tantra literature of India, though in most cases almost lost, is still the only source whence a knowledge of Sadhanā in all its aspects--theoretical, practical and ritualistic-may be derived and understood, because it is a Practical ( Pratykșa ) Science. However, the Šāstra in its literature is not a plain exposition which would reveal its intricacies to anyone who lays a hand on it. The Initiation from a Guru is therefore essential. In fact it has been repeatedly emphasised in the Śästra that it can be fully understood only by such an Initiation - Śrīnatha vaktrat. However, if the subsequent tools which unravel the mysteries of Texts and also assist the process of docoding the Mantras concealed in the Text, are available, a Sādhaka can achieve some practical result. Today when worthy Teachers ( Sadgurus ) are getting scarce such tools become all the more essential. The various Abhidhānas or Dictionaries come under this category.
These Abhidbānas and Koşas contain some of those methods which help deciphering the relationships of Śabda and Artha as they are put forward in the Sāstras. Therefore, when a true knowledge of this relationship is acquired, the significance of Sabda and Artha is fully realised. As Abhidhāna is essentially necessary for the understanding of other Śăstras, likewise Sabdārtha-jñāna is essential for the understanding of Tantraśāstra. The Upāsanā as denoted in the Āgamaśāstra is absolutely impossible without a complete understanding of the significance of Mantras. The particular Upāsanā of a particular Deyatā by means of a definite Mantra as laid down in the Tantras, is not possible to be gone through unless and until the significance of that Mantra is at the very

Page #5

Preface
beginning realised. No fruit is derived from a Mantra if it is used without being understood. This understanding of a Bīja or a Mantra is never possible without the help of a Alhidhāna. As for example, the Ekākşara Mantra of Kāli is Krim (#). This is derived from the unification et Wherever this Bijākṣara has been referred to in the Agamaśāstra no mention is made of this simple unification of which the Bījāksara is constituted. Only a few apparently unintelligible Sabdas are given there. If the meaning of these Sabdas are not understood this Ekākşara-bíja of Kālī cannot be comprehended in its fullest significance. A few other examples would further clarify this point.
In the Tripuţ stotra it is said : "Such as recite the first of thy golden Bīja Bakam placed on Vahni accompanied by Trimūrti combined with Śaśānka, attain all prosperity.” ( Bakam vahnisamsthilan trimüreya prajustam sašaukena yuktam).
This statement in itself may be completely unintelligible; but if all the technical words are substituted loy the Bījāksaras then everything would become clear : Bakam, which ordinarily means a crane, is Sa (FT) in its special Bīja-sense; Vahni or fire is Ra (7), Trimurti or the Trinity is I (f), and Saśāńka or the Moon is the Candrabindu (). The Bīja-mantra, therefore; denoted by the Sloka is combination of all these Akşaras, viz., Śa + Ra +1+ Candrabindu ( 7+-+*+) which becomes Śrīm ( 1° ). This Śrîm is the Bīja-mantra of Lakşmī the Goddess of Prosperity. Therefore, Japa of this Mantra brings to the Sādhaka Prosperity, as said in the Śloka.
A reference to tke Koşas under the Devanagari letters would show that one letter connotes several Deities. For example, I () stands for Trinity, Rati, Govinda, Vāmāksī, Kamalā, Kalā, Māyā, Lakşmī, śānti, and Vaişnavī.
These examples are enough to emphasize the necessity of consultation of various Koşas or the Dictionaries of Tantra.

Page #6

Preface
It was customary with Ācāryas of the past to make excerpts from Tantras of such portions as might be of general importance and current use. The various Mantrābhidhānas and Nighaņķus are such excerpts which were originally parts of bigger Tāntrika works. Besides, there are certain other works of Dictionary class which were written exclusively to facillitate deciphering of the Mantras which are usually given in the Texts in a covert form.
Most of these Koşas are, however, either lost or not available. Long back Sir John Woodroffe collected and published them, but only in their Textual form. His edition also is not available, although its necessity was always being felt. Therefore, when the Publishers proposed to bring it out not only in its original form but with an English translation, I readily agreed to it although fully conscious of my limitations.
The works of Dictionary class included in the present collection can be placed under different categories. The Prakārāntara Mantribhidhāna is reputed to be a part of the Rudrayāmala Tantra. The Mätskānighanțu and the Bījanighantu by Bhairava are Dictionaries of the single vowels and consonants of Devanāgarī alphabet. The Ekāksara-kosa and Dvayākşara-koşa are also of similar character. The Ekākşara-koşa gives the meanings of one lettered words and Dvayākşara-koşa of two-lettered words. Both are ancient Dictionaries, but differ from Måtskānighantu and Bījanighantu in as much as the Ekākşara and Dvayākṣara state the general literary meaning of the words. While the latter give their technical meaning according to Tantras. Thus, whereas the letter Ka (**) in its general sense means 'water', in special or technical sense in the Sāstras denotes Krodhīsa who is one of the Bhairavas.
The Bījanighanțu, Mātrkānighanțu, and Mudrānighantu are divisions of Mantra-koşa.

Page #7

Preface
The modes of Bījoddhāra have been illustrated in Bījanighaņķu and Bijābhidhāna and in some places the Vācaka Sabdas of these have been mentioned. A Sadhaka's duty does not end with the recital of these Bījas only; he should also know the mcaning of the Bīja. For this very reason, it is useless to perform the Upāsanā of a Bīja without knowing its import in full. For the purpose of easily understanding the significance of the Bijas, the Mantrārthābhidhāna of the Varadā Tantra, as presented here, may be found useful. Although all the Bijas have not been mentioned in it, yet with a little insight the Sādhaka will be able to glean out the mcaning of other Bījas by working along the line shown in the stock examples of the Text.
At the end a Varņabījakoşa has been given which contains meanings of nearly five thousand Tāntrika words.
How far I have succecded in bringing out the subtlities of meanings contained in the obscure and difficult Ślokasi concealing the meanings in a mystified form, I am not certain; but I am sure about the earnestness of my efforts. I hope the work will prove considerably helpful to the Sadhakas in the determination of Mantra and Deity for their Sādhanā.
RKR

Page #8

TABLE OF CONTENTS
Preface
Mantrābhidhāna
Prakārāntara Mantrābhidhāna
Ekākşarakoşa
Bījanighaņķu
Mátrkānighantu Prakārāntara Mātrkānighanțu I
Prakārāntara Matṣkānighanțu II Prakārāntara Varnanighangu
Bijābhidhāna of Bhūtaļāmara Tantra
Mantrārthābhidhāna of Varada Tantra
Mudrānighantu
Varnabījakosa

Page #9

SAKTI GODDESS

Page #10

DICTIONARIES OF
TANTRASASTRA
OR
THE TANTRĀBHIDHĀNAM

Page #11

ॐ नमः
अथ मन्त्राभिधानम्
श्रीभैरव उवाचअ-कार: केशवो विष्णुः श्रीकण्ठोऽपि स्वरादिकः । मस्तकञ्च ललाटच ह्रस्वश्व वरवणिनि ! ॥१॥ मा प्रतिष्ठा मुखं दीर्घ नारायणोऽप्यनन्तकः । इ-कारो माधव: सूक्ष्मो दक्षनेत्रश्च लोचनम् ॥ २ ।। ई-गोंविन्दस्त्रिमूर्तिः स्याद्वामाक्षि कमला कला। माया लक्ष्मी रतिः शान्तिवष्णवी बिन्दुमालिनी॥३॥ उ: शिव: प्रणवं विष्णुर्दक्षकर्णोऽमरेश्वरः !: ऊ-र/शो वामकर्ण: कथितो मधुसूदनः ॥ ४॥ ऋ- सा दक्षनासा च भाव(र)भूतिस्त्रिविक्रमः । ऋ-कारो वामनासा च वामनोद्यदधीश्वरः ॥ ५॥ ल: स्थाणुइंक्षगुल्फस्थो गण्डाख्यः श्रीधरोऽपि च । ल-कारोऽपि हृषीकेशो हरोऽसौ वाम गण्डक:॥६॥ ए-कारो विजया शक्तिभंगसंज्ञाभिधायकः । पद्मनाभो महेशानि ! प्रोक्तो झिण्टीशनायक: ॥ ७॥ ऐ-कारो भौतिकश्चैव दामोदरोऽधराह्वयः । अष्टस्वरोऽपि विज्ञेयो हिमपर्वतकन्यके ! ॥८॥ ओ-कारश्चोर्ध्वदन्तश्च सद्योजातश्च सत्यकः । वासुदेवो महेशानि ! दन्तो मे परिकीत्तितः ॥९॥ औ-कारो मनुराख्यातो दन्तान्तोऽधोरदाह्वयः । सङ्कर्षणोऽति देवेशि ! कथितोऽनुग्रहेश्वरः ॥ १० ॥ अनुस्वारश्च बिन्दुश्च दण्डो दण्डो वियद् विदुः । प्रद्युम्नश्चाक्ररश्चापि शीर्षश्च मरणं प्रिये ! ॥ ११ ॥ विसर्ग: सर्ग आख्यातो विष(प)द्विषममानसः । अनिरुद्धो महासेनः कलाज्ञाऽपि रमापि च ।। १२ ॥
२४

Page #12

Auñ Namah
Mantrabhidhanam
1
Śrī Bhairava said :
A-kāra, O Varavarņinī! expresses Keśava, Vişņu, Śrīkaņ. tha, Svara, Mastaka, Lalāța, and Hrasva.
A-kāra denotes Pratisthā, Mukha, Dīrgha (mātrā), Nārā. yana, Ananta; and I-kāra is Madhava, Sūksma, Dakşanetra and Locana.
2 I-kara denotes Govinda, Trimurti, perhaps Vāmāksi, Kam. alā, Kalā, Māyā, Lak mi, Rati, śānti, Vaisnavī and Vindumālini.
3 W-kāra denotes Śiva, Praņava, Vişnu, Dakşakarņa, and Amareśvara; and U-kāra stands for Arghīša, Vāmakarņa and Madhusudana.
R-kära lcnotes Nāsā, Dakşanāsā, Bhāva, Bhūti and Trivikrama; and R-kāra stands for Vamanāsā and Vāmanodyadadhisvara.
5 L-kāra denotes Sthānu, Dakşagulpha, Gançla and Sridhara. T, indicates Hşşikesa, Hara and Vāmaganda. 6
E-kāra, O Maheśāni ! is indicative of Vijayā,Śakti, Bhaga, Padmanābha, Mahesa and Jhințišanāyaka.
7 Ai-kāra, O Himaparvata-kanya! is Bhautika, Damodara, Adharāhvaya, Astasvara.
8 O-kāra, O Mahesāni ! indicates Urdhvadanta, Sadyojāta, Satyaka, Väsudeva, Mahesa and Danta.
9 Au-kara, O Devesi ! denotes Manu, Dantānta, Adhorada, Sankarana and Anugraheśvara.
10 Anusvāra (M), O my Beloved ! is Bindu, Danda, Dandlī, Viyat, l'radyumna, Akrüra, Sirsa and Marana,
11 Visarga (11) stands for Sarga, Visadvisama, Mānas, Aniruddha Mahasena, Kalojna and Karl,
12

Page #13

मन्त्राभिधानम् कः क्रोधीशो मुखं चक्री व्रतदेवः सुरो रविः । खश्चण्डो देवि ! चण्डेश ऋद्धिश्चव तथा गदी ।। १३ ॥ ग-कारो देवि ! शारङ्गी स्मृति: पञ्चान्तकोऽपि च । घ-कारश्च महेशानि ! खड्गी चैव शिवोत्तमः ॥ १४ ॥ ड-कारश्चैव रुद्रश्च शङ्खी चैव वरानने !। प-कारः कूर्चसंज्ञः स्यात् कथितश्च प्रिये ! हली ॥ १५ ।। छ-कारो मुषली ज्ञेय एकनेत्रश्च शैलजे !। जः शिवोऽचिमहेशानि ! शूली च चतुराननः ॥ १६ ॥ झः पाशी स्यादजेशश्च ज-कारः सर्वकोऽङ्कुथी । ट-कारो देवि ! सोमेशो मुकुन्दश्च प्रकीर्तितः ।। १७ ॥ ठ-कारो लाङ्गली चन्द्रो नन्दयोनिगात्मजे !। ड-कारश्च महेशानि ! खड्गार्धाकारसंज्ञकः ॥ १८ ॥ ढ-कारश्चार्धनारीशो नवश्च परमेश्वरि !। नकारश्चाप्युमाकान्तो विज्ञेयो नरजित् प्रिये ! ॥ १६ ॥ त-कारो हरिराख्यात आपटी च वरानने !। थ-कारो देवदेवेशि ! कुष्ठो दण्डी च कीत्तितः ॥ २० ॥ द-कारः पत्यसंज्ञः स्यादद्रिश्च परमेश्वरिः । ध-कारश्च महेशानि ! मीनः सानुग एव च ॥ २१ ॥ न-कारो मेषसंज्ञः स्याद्दी/ सौरिश्च कोत्तितः । प-कारो लोहित: पावं शूरश्च परमेश्वरि !॥ २२ ॥ फ-कारश्च महेशानि ! शिखी चव जनार्दनः । ब-कारो भूधरश्चव दश गण्डो वरानने ! ॥ २३ ।। भ-कारश्च द्विवचनो विश्वमूत्तिश्च कीर्तितः । म-आदित्यो महाकालो वैकुण्ठोऽपि विषं प्रिये ! ॥ २४ ॥ य-कारः पवनः कालो पुरुषोत्तम एव च । रोऽसुः पञ्चकसीशोऽग्निरंकुशं परगुविणी ॥ २५ ॥ ल-कारश्च पिनाकीश इन्द्रांशी स्वर्बलानुजः ।। व.कारो वरुणो बालो मेद: खड्नीश्वरोऽजरः ॥ २६ ।। श-कारश्च महेशानि ! वृषध्न: कथितो वकः । ष-कारः श्वेत आख्यातो मूर्द्धन्यो वृषसंज्ञकः ॥ २७ ॥ सः कुली शक्तिराख्यातो हंसो दु:खीशसंज्ञकः ।। भृगुर्देवो च परमा चन्द्रोऽपि परमेश्वरि ! ॥ २८ ॥
२०
२५
३०

Page #14

Mantrabhidhānam
5
15
Ka is Krodhīša, Mukh, Cakrī, Vratadeva, Sura and Ravi. Kha, O Devi ! is Caņda, Caņçlesa, Rddhi and Gadi. 13
Ga-kāra, o Devi ! denotes sārangi, Smsti and Pancāntaka. Gha-kāra, O Maheśāni ! expresses Khadgi and Sivottama. 14
Na-kāra, o Varānane ! denotes Rudra and Sankhī and Cakāra, O Beloved ! is Kūrca-samjñaḥ and Hali.
Cha-kāra, o Śailaje! denotes Muşalī and Ekanetra. Ja-kāra. O Mahesāni ! indicates Siva, Arci. Śūlī, and Caturānana. 16
Jha denotes Pasī and Ajesa; and Na-kāra, Sarvaka and Ankuśī. O Devi ! Ța-kāra indicates Somesa and Mukunda. 17
Tha-kāra, o Nagātmaje ! denotes Lāngalī, Candra and Nandayoni. Da-kāra, O Mahesani ! is Khadgārdhākāra. 18
Dha-kāra, O Paramesvari ! expresses Ardhanā rīsa and Nava. Ņa-kāra, My Beloved ! is Umākānta and Narajit. 19
Ta-kāra, o Varānane! represents Hari and Apati. Thakāra, O Deva-devesi ! indicates Kuştha and Dançī. 20
Da-kāra, O Parameśvari ! is Satyasamjñaḥ and Adri. Dhakāra, O Maheśāni ! expresses Mina and Sānuga.
21 Na-kāra denotes Meşa, Dirghi and Sauri. O Paramesyari! Pa-kāra expresses Lohita, Pārsva and Sūra.
22 O Maheśāni ! Pha-kāra dcnotes Sikhī and Janārdana, and O Varānane ! Ba-kāra expresses Bhūdhara, Daśa and Ganda.
Bh-kāra denotes Dvivacana and Viśvamūrti; and O My Beloved ! Ma is Āditya, Mahākāla, Vaikuntha and Vişa. 24
Ya-kāra denotes Payana, Káli and Purusottama, and Ra indicates Pañcakasīša, Agni, Ankusa and Paragurviņī. 25
La-kāra denotes Pinākiša, Indrāmśāmsa, Balānuja. Vakāra is Varuņa, Bāla, Meda, Khadgiśvara and Ajara. 26
Śa-kāra, O Maheśāni ! indicates Vrşaghna, and Vaka, and Şa-kāra is Sveta, Mūrdhanya and Vņşa.
Sa, O Parameśvari ! is Kulī, Śakti, Hansa, Puḥkhāśa, Bhrgu, Devī, Paramā and Candra.
27
28

Page #15

मन्त्राभिधानम्
ह-कारो नकुलीशोऽपि हंस: प्राणोऽगुलं प्रिये !। महेशो नकुली व बराहो गगनं रविः ॥ २६ ॥ ल-कारो विमलो जीवः शिवो भूगिनने !। क्ष-कारो नरसिंहश्च मेस: संवतकोऽपि च ।। ३० ।। तव स्नेहान्महादेवि ! कथितं मातृकाक्षरम् । पर्यायैरपि विज्ञेयं न प्रकाश्यं कदाचन ।। ३१ ।। ओङ्कारः प्रणवो ध्रुवश्च गिरिजे ! तारश्च वेदादिको ह्रीं लज्जा गिरिजा घ शक्तिरपि हुल्लेखा च माया परा । श्रीकारः कमला च विष्णुनिता क्रोङ्कारबीजं शृणि: स्वाहा वह्निवधूः शिरोऽपि ठयुगं फटकारमस्त्राक्षरम् ॥ ३२ ॥ हूं कूर्च परमेशि ! दीर्घकवचं हुं वर्मबीजं नमः स्वान्तं हृच्च रतिस्तुषारगिरिजे ! स्त्री कारवीजं वधू. । ऐङ्कारोऽपि च वाग्भवोऽथ सुतरां आंबीजकं पाशक सौदेवी च परा च शक्तिरथ वं तत् तोयबीजं प्रिये ! ।। ३३ ।। क्लीं कामो ग्लौञ्च भूबीजं श्रौं विश्वः क्षों नृकेशरी । हौं प्रासादं शिवो गव विघ्नराज उदाहृतम् ॥ ३४ ।। ई-कारो वेदमाता च क्लीबं ऋ ऋ ल ल च वै । एतत् सर्व महेशानि ! पठनीयं प्रयत्नतः ॥ ३५ ॥
१५
१८

Page #16

Manträbhidhānam
Ha-kāra, My Beloved ! is Nakulīša, Hamsa, Prāņa, Angula, Mahesa, Nakuli, Varāha, Gagana and Ravi.
29 La-kāra, o Varānane! denotes Vimala, Jiva, Śiva, and Bhūmi, and Kșa-kāra is Narasiñiha, Meru and Saņvartaka. 30
O Mabādevi ! with love for You I have described the Mātrkā Akşaras, synonyms of which even after having known them, should not be disclosed to all.
31 O Girijā ! Aumkāra is Praņaya, Dhruva, Târa and Vedas; Hrīin is Lajjā, Girijā, Sakti, Hộllekhā, Māyā and Parā; Śrīmkāra is Kamala and Vispuvanitā; Krom-kāra is Bīja Krom and śrṇiḥ; Svāhā is Vahnivadhū, sira and Țhayugam; Phat-kāra is Astrākşara.
32 Hrīm, O Paramesi ! is Kūrca and Dirghakavaca; Hum is Varmabīja. O Daughter of the Snows! Svānta is Rati. Bīja Strīí is Vadhü; Aim is Vāgbhava; Ām is Pāśaka; Sauh is Devī, Parā, and Sakti; and Vam is Toya.
33 Klim is Kāma; Glau is Bhū-bīja; sraum is Visva; Kşraun is NȚsimha; Haun is Prāsāda and Siva; Gan is Vighnarāja. 34
I-kāra is Vedamātā and the Klības Ķ, R, L. Ę. O Maheśāni ! these are all worth effortful study.
35

Page #17

प्रकारान्तर
मन्त्राभिधानम्
ॐ ॥ ३५ ॥ ओङ्कारो वर्तुलस्तारो वामश्च हंसकारणम् । मन्त्राद्यः प्रणवः सत्यं बिन्दुशक्तिस्त्रिदेवतम् ॥ १॥ सर्वबीजोत्पादकश्च पञ्चदेवो ध्रुवस्त्रिकः । सावित्री विशिखो ब्रह्म त्रिगुणो गुणजीवकः ॥ २ ॥ आदिबीजं वेदसारो वेदवीजमत: परम् । पञ्चरश्मिस्त्रिकूटे च त्रि(तार)भवो भवनाशन: ।। ३ ।। गायत्री-बीजपञ्चांशी मन्त्रविद्याप्रसूः प्रभुः ।। अक्षरं मातृकासूश्चानादिरद्वत मोक्षदौ ॥ ४ ॥
अ॥४२॥ मः श्रीकण्ठः सुरेश ललाटश्चकमात्र(१)कः । पूर्णोदरी सृष्टिमेधी सारस्वतः प्रियंवदः ॥ ५ ॥ महाब्राह्मी वासुदेवो धनेशः केशवोऽमृतम् ।। कोत्तिनिवृत्तिर्वागीशो नरकारिहरो मरुत् ॥ ६ ॥ ब्रह्मा वामाऽऽधजो ह्रस्वः करसूः प्रणवाद्यकः । ब्रह्माणी कामरूपश्च कामेशी वासिनी वियत् ॥ ७ ।। विश्वेश: श्रीविष्णुकण्ठौ प्रतिपत्ति: स्थिर शिनो' । अर्कमण्डलवर्णाद्यो ब्राह्मणः कामकर्षिणी॥८॥
आकारो विजयाऽनन्तौ दीर्घच्छायो विनायक: । क्षीरोदधिः पयोदश्च पाशो दीर्घास्यवृत्तको ॥९॥ प्रचण्ड एकजो रुद्रो नारायण इभेश्वरः । प्रतिष्ठा मानदा कान्तो विश्वान्तक-गजान्तको ॥ १० ॥
पितामहो द्विठान्तो भूः क्रिया कान्तिश्च सम्भवः । १ प्रतिपत्तिथिरश्विनीति पाठान्तरम् ।

Page #18

PRAKARANTARA
Mantrabhidhanam
Aum 35.
Aum-kara denotes: Vartula, Tāraḥ, Vama, Hamsakāraṇa, Mantradya, Pranava, Satya, Vindusakti, Tridaivata, Sarvabījotpadaka, Pañcadeva, Dhruva, Trika, Savitrī, Trisikha, Brahma, Triguna, Guņajīvaka, Adibīja, Vedasāra, Vedabīja, Paramaḥ, Pañcarasmi, Trikūta, Tritāra, Bhava, Bhavanasana, Gayatri, Bīja, Pañcamsa, Mantravidyāprasu, Prabhu, Akşara, Matṛkāsu, Anadi, Advaita, and Mokṣada.
A 42.
A denotes Śrīkantha, Suresa, Lalata, Eka-matraka, Pūrņodari, Sṛṣṭi, Medha, Sarasvata,Priyamvada, Mahābrāhmī, Vāsudeva, Dhanesa, Kesava, Amṛta, Kirti, Nivṛtti, Vagisa, Narakāri, Hara, Marut, Brahmā, Vāmā, Ādyaja, Hrasva, Karasu, Praṇavādyaka, Brahmāņi, Kamarupa, Kameśī, Vasinī, Viyat, Viśvesa, Śrīvişņukantha, Pratipatti, Sthira, Śinī, Arkamandala, Varnadya, Brahmana, Kamakarṣiņi.
Ā 36.
A-kara denotes Vijaya, Ananta, Dirghaechāyā, Vinayaka, Kşirodadhi, Payoda, Pasa, Dirghasya, Vṛttaka, Pracanda, Ekaja, Rudra, Nārāyaṇa, Ibheśvara, Pratīṣṭhā, Mānadā, Kānta, Viśvāntaka, Gajāntaka, Pitamaha, Dviṭhānta, Bhūḥ, Kriyā, Kanti, Sambhava, Dvitiyā, Mānada, Kāśī, Vighnaraja, Kuja, Viyat, Svarantaka, Hṛdaya, Angustha, Bhagamālinī.

Page #19

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
१०
द्वितीया मानदा काशी विघ्नराज: कुजो वियत् । स्वरान्तकश्च हृदयमङ्गुष्टो भगमालिनी ॥ ११ ॥
इ॥२६॥ ६: सूक्ष्मा शाल्मली विद्या चन्द्रः पूषा सुगुह्यकः । सुमित्रं सुन्दरो वीरः कोटर: काटरः पय: ।। १२ ।। भ्रमध्यो माधवस्तुष्टिदक्षनेत्रश्च नासिका । शान्तः कान्तः कामिनो च कामो विघ्नविनायकः । नेपालो भरणी रुद्रो नित्या क्लिना च पावकः ॥ १३ ॥
ई ॥ ३८ ॥ ईत्रिमूत्तिमहामाया लालाक्षी वामलाचाम् । गोविन्द: शेखर: पुष्टिः सुभद्रा रत्नसंज्ञकः ॥ १४ ॥ विष्णुलक्ष्मी: प्रहासश्च वाग्विशुद्ध: परापरः । कालोत्तरीयो भेरुण्डा रतिश्च पौण्ड वर्द्धन: ॥ १५ ॥ शिवोत्तम: शिवा तुष्टिश्चतुर्थी बिन्दुमालिनी । वैष्णवी बन्दवी जिह्वा कामकला सनादका ॥ १६ ॥ पावक: कोटरः कीत्तिर्मोहिनी कालकारिका। कुचद्वन्द्रं तर्जनी च शान्तिस्त्रिपुरसुन्दरी ।। १७ ।।
॥३२ ।। उ: शङ्करो वर्तुलाक्षी भूत: कल्याणवाचकः । अमरेशो दक्षकर्णः षड्वक्त्रो मोहन: शिव: ॥ १८ ॥ उग्रप्रभुधृतिविष्णुर्विश्वकर्मा महेश्वरः । शत्रुघ्नश्चेटि(न्धि)का पुष्टिः पञ्चमी वह्निवासिनी ॥ १९ ॥ कामध्नः कामना चेशो मोहिनी विघ्नहन्मही । उटसूः कुटिला श्रोत्रं पारद्वीपो वृषो हर: ॥ २० ॥
ऊ ॥ २५ ॥ ऊः कण्टको रतिः शान्तिः क्रोधनो मधुसूदनः । कामराजः कुजेशश्च महेशो वामकर्णकः ॥ २१ ॥ अर्धीशो भैरवः सूक्ष्मो दीर्घघोणा सरस्वती। विलासिनी विघ्नकर्ता लक्ष्मणो रूपकर्षिणी। महाविद्येश्वरी षष्ठी षण्डो भूः कान्यकुब्जका ॥ २२ ॥

Page #20

Prakarantara Mantrabhidhanam
1
I 29.
I-kara denotes: Sūk mā, Šālmalī, Vidya, Candra, Pūṣā, Suguhyaka, Sumitra, Sundara, Vira, Kotara, Katara, Paya, Bhrūmadhya, Madhava. Tuşti, Dakṣanetra, Nasika, Śanta, Kānta, Kāminī, Kama, Vighna vinayaka, Nepāla, Bharaṇī, Rudra, Nitya, Klinna, Pavaka.
I 38.
11
I-kara denotes: Trimurti, Mahāmāyā, Lolākṣī, Vāmalocana, Govinda, Sekhara, Pusti, Subhadra, Ratnasaṁjñaka, Vişņu, Laksmi, Prahasa, Vägvisuddha, Paraparaḥ,Kalottariya, Bherunda, Rati, Paundravardhana, Śivottama, Śiva, Tuști, Caturthi, Vindumālinī, Vaisnavī, Baindavi, Jihvā, Kāmakalā, Sanādakā, Pāvaka, Kotara, Kirti, Mohini, Kalakärikā, Kucadvandva, Tarjani, Santi, and Tripura-sundari.
U 32.
U-kara denotes: Sankara, Vartulākṣi, Bhūta, Kalyāņa, Amaresa, Dak akarna, Saḍvaktra, Mohana, Śiva, Ugra, Prabhu, Dhṛti, Visņu, Viśvakarma, Maheśvara, Śatrughna, Indhika, Pusti, Pañcami, Vahnivasinī, Kamaghna, Kāmanā, Isa, Mohini, Vighnahṛt, Mahi, Uṭasuḥ, Kutila, Śrotra, Paradvipa, Vrsa, and Hara.
Ú 25.
U-kāra denotes: Kantaka, Rati, Śanti, Krodhana, Madhusūdana, Kämaraja, Kujeka, Mahesa, Vamakarnaka, Arghisa, Bhairava, Sūkṣma, Dirghaghona, Sarasvati, Vilasini, Vighnakarta, Lakṣmaṇa, Rüpakarsini, Mahavidyesvarī, Sasthi, Şanda, Bhūḥ, Kanyakubjaka.
R 27.
R denotes Puḥ, Dirghamukhi, Rudra, Devamātā, Trivikrama, Bhāvah, Bhutiḥ, Kriya, Krūrā, Recikā, Nāsikā, Dhṛta, Ekapada, Śira, Mālā, Mandala, Śantini, Jala, Karņa, Kāmalabhā (tā), Meda, Nivṛtti, Gaṇanayaka, Rohini, Śivadūtī, Purnagiri, Saptami.

Page #21

१२
५
१०
१५
२०
प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
ऋ ॥ २७ ॥
ऋः पुर्दोषमुखी रुद्रो देवमाता त्रिविक्रमः
भाव (र) भूति: क्रिया क्रूरा रेधिका नासिका धृतः ॥ २३ ॥ एकपाद: शिरो माला मण्डला शान्तिनी जलम् । कर्ण: कामलभा (१) मेदो निवृत्तिर्गणनायकः ॥ २४ ॥ रोहिणी शिवदूती च पूर्णागिरिश्च सप्तमी || २५ ॥ ऋ ॥ ३१ ॥
ऋः क्रोधोऽतिथीशो वाणी वामना श्रीश्च गोघृती (२) । ऊर्ध्वमुखी निशानाथः पद्ममाला विनष्टधीः ॥ २६ ॥ शशिनी मोचिका श्रेष्ठा देत्यमाता प्रतिष्ठिता । एकदन्तायो माता हरिता मिथुनोदया ॥ २७ ॥ कोमल : श्यामला मेधी प्रतिष्ठा प (र) तिरष्टमी । ब्रह्मण्यमपि कीलाल पावको गन्धकर्षिणी ॥ २८ ॥ लृ ॥ ३१ ॥ ल: स्थाणुः श्रीधरः शुद्धो मेधा धूम्रो वको वियत् । देवयोनिर्दक्षगण्डो वहेश : ( ३ ) कौन्त - रुद्रको ॥ २९ ॥ विश्वेश्वरो दीर्घजिह्वा महेन्द्रो लाङ्गलिः परा । चन्द्रिका पार्थिवो धूम्रा द्विदन्तः कामवर्द्धनः ॥ ३० ॥ शुचिस्मिताच नवमी कान्तिरावा (धा) तकेश्वरः । चित्ता (न्ता) कपिणी काशच तृतीयः कुलसुन्दरी ॥ ३१ ॥
T
ल ॥ ३४ ॥
लृकारः कमला हर्षा हृषीकेशो मधुव्रतः ।
सूक्ष्मा कान्तिर्वामगण्डो रुद्रः कामोदरी सुरा ॥ ३२ ॥ का (शान्तिकृत् स्वस्तिका शक्रो मायावी लोलुपो वियत् । दशमी सुस्थिरो माता नीलपीतो गजाननः ॥ ३३ ॥ कामिनी विश्वा कालो नित्या शुद्धा शुचिः कृती । सूर्या धैर्या कर्षणीच एकाकी दनुजप्रसूः ॥ ३४ ॥ ए ॥ ३३ ॥ ए-कारो वाग्भ (स्त) वः शक्तिभिण्डीशोष्ठो भगो मरुत् ।
१ " कामलता मेष : " इति पाठान्तरम् । २ वामनागोऽथ श्रीर्धृतिः
३ वाहगः कुम्भ:

Page #22

Prakārāntara Mantrabhidhanam
13
R 31.
R denotes: Krodha, Atithisa, Vāņi, Vamana, Śrī, Godhṛti, Urdhvmukhi, Nisānātha, Padmamālā, Vinaṣṭadhīḥ, Śasinī, Mocika, Śreṣṭhā, Daityamātā, Pratiṣṭhitā, Ekadantāhvayaḥ, Mātā, Harita, Mithunodaya, Komala, Śyāmalā, Medhi, Pratiṣṭhā, Pati, Aştami, Brahmanya, Kilala, Pavaka, Gandhakarşini.
I. 31.
I denotes: Sthāņu, Śrīdhara, Śuddha, Medha, Dhūmra, Vaka, Viyat, Devayoni, Dakṣaganda, Vehesa, Kaunta, Rudra, Visvesvara, Dirghajihvā, Mahendra, Langali, Para, Candrikā, Parthiva, Dhumra, Dvidanta, Kamavardhana, Śucismita, Navami, Kanti, Ava(dha)takeśvara, Citta(nta)karṣiņī, Kāśaḥ, Tṛtiya, Kulasundari.
34.
L-kara denotes: Kamala, Harşa, Hṛṣīkesa, Madhuvrata, Sükṣmā, Kanti, Vamaganda, Rudra, Kamodarī, Surā, Kantikṛt, Svastika, Śakra, Māyāvī, Lolupa, Viyat, Dasami, Susthira, Mātā, Nīlapīta, Gajānana, Kāminī, Visvapa, Kala, Nitya, Śuddha, Suci, Krti, Surya, Dhairya, Karşiņi, Ekāki, Danujaprasūļi.
E 33.
E-kära denotes: Vägbhavaḥ, Sakti, Jhintisa, Osthah,Bhaga, Marut, Sūkṣmabhūta, Urdhvakeśī, Jyotsna, Śraddha, Pramardana, Bhaya, Jñana, Kṛṣa, Dhira, Jangha, Sarvasamudbhava, Vahni, Visnu, Bhagavati, Kundali, Mohini, Rasa, Yoşit, Adhārasakti, Trikona, Isasamjñaka, Sandhi, Ekadasi, Bhad: a, Padmanabha, Kuläcala.
Ai 36.
Ai-kära denotes: Lajja, Bhautikaḥ, Käntä, Väyavi,Mohini, Vibhuḥ, Dakṣā, Damodara, Prajña, Adhara, Vikṛtamukhi, Kṣamätmaka, Jagadyoni, Parah, Paranibodhakṛt, Jnānāmṛtā, Kapardi, Śri, Pithcsa, Agni, Samätṛkaḥ, Tripura, Lohitä, Rajni, Vagh wi, Bhautik is ini, Mahcsvara, Dvadaśī, Vimala,

Page #23

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम् सूक्ष्मभूतोर्वकेश्यो' च ज्योत्स्ना श्रद्धा प्रमर्दनः ।। ३५ ।। भयं ज्ञानं कृषा(शा) धीरा जङ्घा सर्वसमुद्भवः । वह्निविष्णुर्भगवती कुण्डली मोहिनी रसः ।। ३६ ॥ योषिदाधारशक्तिश्च त्रिकोणा ईशसंज्ञक: । सन्धिरेकादशी भद्रा पद्मनाभ: कुलाचल: ॥ ३७ ।।
ऐ॥३ ॥ ऐ-लज्जा भौतिकः कान्ता वायवी मोहिनी विभुः । दक्षा दामोदरः प्रज्ञाऽधरो विकृतमुख्यपि ॥ ३८ ॥ क्षमात्मको जगद्योनिः परः परनिबोधकृत् । ज्ञानामृता कपर्दी श्रीः पीठेशोऽग्निः समातृक: ॥ ३६ ॥ त्रिपुरा लोहिता राज्ञो वाग्भवो भौतिकासनः । महेश्वरो द्वादशी च विमलश्च सरस्वती ।। ४० ।। कामकोटो(टी) वामजानुरंशुमान विजया जटा ॥४१॥
ओ॥ ३२ ॥ ओ-कारः सत्यपीयूषो पश्चिमास्य: श्रतिः स्थिरा । सद्योजातो वासुदेवो गायत्री दीर्घजङ्घक: ॥ ४२ ॥ आप्यायनी चोर्ध्वदन्तो लक्ष्मीर्वाणी सु(मु)खी द्विजः । उद्देश्यदर्शकस्तीव्र: कैलासो वसुधाक्षर:॥४३ ॥ प्रणवांशो ब्रह्मसूत्रमजेशः सर्वमङ्गला। त्रयोदशो दीर्घनासा रतिनाथो दिगम्बरा ॥ ४४ ॥ त्रैलोक्यविजया प्रक्षा प्रोतिर्बीजादिकषिणी ॥ ४५ ॥
औ ॥ ३०॥ औ कारः वक्तिको नादस्तै(ते)जसो वामजङ्घकः । मणिबन्धो नहेशश्च शंकुकर्ण.३ सदाशिव: ॥४६॥ अधोदन्तश्च कण्ठोष्ठौ सङ्कर्षणः सरस्वती। आज्ञा चोर्ध्वमुखी शान्तो व्यापिनी प्रकृतः पयः ॥ ४७॥ अनन्ता वालिनी व्योमा चतुर्दशी रतिप्रिय: ।
नेत्रमात्माकर्षिणी च ज्वाला मालिनिका भृगुः ॥ ४८ ॥ १ सूक्ष्माऽमृतोर्ध्वकेशीच २ कैलासश्च सुधाकर इति पाठान्तरम् ३ शंकुवर्णः ४ रोमा ५ रतिः प्रियः
२५

Page #24

Prakārāntara Mantrālhidhānam
15
Sarasvatī, Kāmakota(tī), Vāmajānu, Anśumān, Vijaya, Jațā.
O 32. O-kāra denotes : Satya, Pīyūṣa, Pascimāsya, Śruti, Sthirā, Sadyojāta, Vāsudeva, Gāyatrī, Dīrghajanghaka, Āpyāyanī, Urdhvadanta, Lakşmī, Vāṇī, Sumukhī, Dvija, Uddeśyadarsaka, Tīvra, Kailāsa, Vasudhākşara, Praņavāmsa, Brahmasūtra, Ajesa, Sarvamangalā, Trayodasī, Dīrghanāsā, Ratinātha, Digainbarā, Trailokyavijayā, Prajñā, Prīti, Bījādikarşiņī.
Au 30. Au-kāra denotes : Śaktika, Nāda, Tai(Te)jasa, Vāmajanghaka, Manibandha, Grahesa, Sankukarņa, Sadāsiva, Adhodanta, Kantha, Ostha, Sankarşaņa, Sarasvatī, Ājtiā, Ürdhvamukhi, Sānta, Vyāpinī, Praksta, Paya, Anantā, Jvālinī, Vyomā, Caturdaśī, Ratipriya, Netra, Atmakarşiņī, Jvālā, Mālinikā, Bhrgu.
Ň 39. M-kāra denotes : Cakşuşī, Danta, Ghaţikā, Samaguhyaka, Pradyumna, śrīmukhī, Prīti, Bījayoni, Vğşadhvaja, Para, Saśī, Pramāṇīsa, Soma, Bindu, Kalānidhi, Akrūra. Cetanā, Nāda, Pūrņā, Duḥkha hara, Siva, Sira, Sambhu, Naresa, Sukhaduhkhaprvartaka, Pūruimā, Revatī, Suddha, Kanyäcara, Ravi, Viyat, Amrtākarşiņī, Sūnya, Vicitrā, Vyomarūpiņī, Kedāra, Rātrinātha, Kubjikü, Budbuda.
Aḥ 30. Ah denotes : Kanthaka, Mahāsena, Kalā, Pūrņāmộtā, Hari, Icchā, Bhadrā, Ganesa, Rati, Vidyä, Sukha, Mukha, Dvivindū, Rasanā, Soma, Aniruddha, Duḥkhasūcaka, Dvijihvaḥ, Kundala, Vaktra, Sarga, Śakti, Niśākara, Sundarī, Suyaśā, Anantā, Gañanātha, Mahesvara.
Ka 42. Ka denotes : Krodhīsa, Mahākäli, Kāmadeva, Prakāšaka, Kapālī, Taijasa, śānti, Vāsudeva, Jayā, Anala, Cakrī, Prajāpati, Sțsti, Dakşaskandha, Visāmpati, Ananta, Pārthiva, Bindu,

Page #25

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
अं॥ ३९ ॥ अ-ङ्कारश्चक्षुषण दन्तो घटिका समगुह्मकः । प्रद्युम्नः श्रीमुखी प्रीति:जयोनिवृषध्वजः ॥ ४९ ॥ परं शशी प्रमाणीश: सोमो बिन्दुः कलानिधिः । अक्ररश्चेतना नादः पूर्णा दुःखहर: शिवः ॥ ५० ॥ शिरः शम्भुनरेशश्च सुखदुःखप्रवर्तकः । पूर्णिमा रेवती शुद्धः कन्याचर(रो)रविवियत् ॥५१॥ अमृताकर्षिणी शून्यं विचित्रा व्योमरूपिणी । केदारो रात्रिनाथश्च कुब्जिका चव बुबुदः ।। ५२ ।।
अः ॥ ३० ॥ अ: कण्ठको महासेनः कला पूर्णामृता हरिः । इच्छा भद्रा गणेशश्च रतिविद्या सुखं मुखम् ॥ ५३ ॥ द्विविन्दू रसना सोमोऽनिरुद्धो दुःखसूचकः । द्विजिह्वः कुण्डलं वक्त्रं सर्गः शक्तिनिशाकरः ॥ ५४ ॥ सुन्दरी सुयशानन्ता(न्दा) गणनाथो महेश्वरः ।। ५५ ।।
- क ॥ ४२ ॥ कः क्रोधीशो महाकाली कामदेव: प्रकाशक: । कपाली त(ते)जसः शान्तिर्वासुदेवो जयाऽनलः ॥ ५६ ॥ चक्री प्रजापति: सृष्टिईक्षस्कन्धो विशाम्पतिः । अनन्तः पाथिवो बिन्दुस्तापिनी परमार्थकः ।। ५७ ॥ वर्गाद्यश्च मु(सु)खं ब्रह्मा सखाम्भोधि: शिरो(वो) जलम् । माहेश्वरी तुला पुष्पं (पा) मङ्गलश्चरणं कर: ।। ५८ ।। नित्या कामेश्वरी मुख्य: कामरूपो गजेन्द्रका । श्रीपुरं रमणी वङ्गकुसुमा परमात्मकः ।। ५९ ॥
ख॥ २६॥ ख: प्रचण्ड: कामरूपी ऋद्धिर्वह्निः सरस्वती । आकाशमिन्द्रियं दुर्गा चण्डीशस्तापिनी गुरुः ॥ ६ ॥ शिखण्डो दन्तजातीशः कफोणिर्गरुडो यतिः ।
शून्यं कपाली कल्याणी सूर्पकर्णोऽजरामरः ॥ ६१ ॥ १ कन्या चरा वियद्रवि: २ विद्यामुखी ३ दुःखसूचकौ ४ दक्षकक्षो निशापतिः ५ सखाद्योऽम्भः ६ अनङ्गकुसुमा, रंग: कुसुमिति वा पाढः
२५
m

Page #26

Prakārāntara Mantrābhidhānam
17
Tāpinī, Paramārthaka, Vargādi, Mu(su)kha, Brahmā, Sakhā, Ambhodhi, sira(va), Jala, Māheśvarī, Tulā, Puşpa(ā), Mangala, Caraņa, Kara, Nityā, Kāmeśvarī, Mukhya, Kāmarūpa, Gajendra, Śrīpura, Ramana, Vangakusumā, Parainātma.
Kha 26. Kha denotes : Pracanda, Kāmarūpī, Ķddhi, Vahni, Sarasvatī, Ākāśa, Indriya, Durgā, Caņdīša, Tāpinā, Guru, Sikha. ņçī, Dantajātīsa, Kaphoņi, Garuda, Yati, Sünya, Kapālī, Kalyānī, Sürpakarra, Ajarāmaraḥ, śu(śva)bhrā, Āgneyā, Caņdalinga, Janavyāhāra, Khadgakah.
Ga 33. Ga denotes. Gaurī, Gaurava, Gangā, Ganesa, Gokhulesvara, Sārngī, Pancāntaka, Gāthā, Gandharva, Sarvagaḥ, Smộti. Sarvasiddhi, Prabhā, Dhūmrā, Dvijākhya, Sivadarśana, Viśvātmā, Gau, Pịthagrūpā, Bālabaddha, Trilocana, Gíta, Sarasvátī, Vidyā, Bhoginī, Nandana, Dharā, Bhogavalī, Hşdaya, Jñāna, Jālandhara, Lava.
Gha 25. Gha denotes : Khadgi, Ghurghura, Ghanți, Ghantīša, Tripurāntaka, Vāyu, Sivottama, Satya, Kinkiņī, Ghoranādaka, Marsei, Varuņa, Medha, Kālarūpī, Dāmbhika, Lambodarā, Jvālamūla, Nandesa, Hanana, Dhvani, Trailokyavidyā, San. hartā, Kāmākhyam, Anaghāmaya.
Na 30. Na dcnotes : Sankhi, Bhairava, Caņda, Bindultamsa, Sisupriya, Ekarudra, Daksanakha, Kharpara, Visayaspshā, Kānti, Svetāhvaya, Dhīra, Dvijātmā, Jvālini, Viyat, Mantrasakti, Madava, Vighnesi, Ātmanāyaka, Ekanetra, Mahānanda, Durdhara, Candramā, Yati, Sivayoși, Nīlakantha, Kāmesī, Maya, Ansuka.

Page #27

१०
प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम् शु(श्व)भ्राग्नेया घण्डलिङ्गो जनव्याहारखङ्गको ।। ६२ ॥
ग ॥ ३३ ॥ गो गौरी गौरवो गङ्गा गणेशो गोकुलेश्वरः ।। शाङ्गो पश्चान्तको गाथा गन्धर्वः सर्वगः स्मृतिः ॥ ६३ ॥ सर्वसिद्धिः प्रभा धूम्रा द्विजाख्यः शिवदर्शनः । विश्वात्मा गौ: पृथनपा बालबद्धखिलोचनः ॥ ६४ ॥ गीतं सरस्वती विद्याभोगिनी नन्दनो धरा । भोगवती च हृदयं ज्ञानं जालन्धरो लवः ॥ ६५ ।।
घ॥ २५ ॥ घः खङ्गी घुघुरो घण्टी घण्टीशस्त्रिपुरान्तकः । वायुः शिवोत्तमः सत्यं किङ्किणी घोरनादकः ।। ६६ ।। मरीचिर्वरुणो मेधा कालरूपी च दाम्भिकः । लम्बोदरा ज्वालमूलं नन्देशो हनन ध्वनिः ॥ ६७ ।। त्रैलोक्यविद्या संहर्ता कामाख्यमनघामय: ॥ ६८॥
ङ ॥ ३० ॥ ङ! शङ्खी भरवश्वण्डो बिन्दूत्तंस शिशुप्रियः । एकरुद्रो दक्षनख: खर्परो विषयस्पृहा ॥ ६९ ।। कान्तिःश्वेताह्वयो धीरो द्विजात्मा ज्वालिनी वियत् । मन्त्रशक्तिश्च मदनो विघ्नेशी चात्मनायकः ।। ७० ॥ एकनेत्रो महानन्दो दुर्द्धरश्चन्द्रमा यतिः । शिवयोषा नीलकण्ठः कामेशी च मयांशुको ।। ७१॥
च॥ ३७॥ च: पुष्करो हली वाणी पात्मशक्तिः सुदर्शनः । चतुर्मुण्डधरो मोमो महिषाचारसम्बिनी ।। ७२ ॥ एकरूपो रुचिः कूर्मश्चामुण्डा दीर्घबाहु(लु)कः । वामबाहुमलमाया चतुर्मूत्तिस्वरूपिणी ।। ७२ ॥ दयितश्च द्विनेत्रश्च लक्ष्मीस्त्रितयलोचनः । चन्दनं चन्द्रमा दैवतश्चेतना वृश्चिको बुधः ॥ ७४ ॥ देवी कीटमुखीच्छात्मा कौमारी पूर्वफल्गुणी।
अनङ्गमेखला वायुमंदिनी च मूलावती ॥ ७५ ॥ १ नरः । २ सत्या ३ घोरनायकः ४ कुलावती
२५

Page #28

Prakārāntara Mantrābhidhānam
19
Ca 37. Ca denotes : Puskara, Ilali, Vānī, Ātmasakti, Sudarsana, Catnrmundadhara, Bhauma, Mahişācārasambinī, Ekarūpa, Ruci, Kūrma, Cāmundā, Dārghabāhuka, Vāmabāhu, Mūlamāyā, Caturmūrti, Dayita, Dvinetra, Laksmī, Tritayalocana, Candana, Candramā, Daiva, Cetanā, Vrścika, Budha, Devī, Kītamukhī, ātmā, Kaumārī, Pūrvaphalguṇī, Anangamekhalā, Vāyu, Medinī, Mālāvatī.
Cha 25. Cha denotes : Chandana, Suşumņā, Pasu, Pasupati, Nirmala, Tarala, Vahni, Bhūtamātrā, Vilāsinī, Ekamātrā, Vrsalī, Dvisirā, Vāmakurpara, Gokarņā, Lāngalī, Vāmaḥ, Kāma. kartā, Sadasiva, Mātā, Nišācara, Pāyu, Viksata, Sthitisabdaka.
Ja 35. Ja is : Sava, Vānara, Śūlī, Bhogadā, Vijayā, Sthirä, Laladeva, Jaya, Jetā, Dhātaki, Sumukhī, Vibhu, Lambodarī, Smsti, śākhā, Suprabhā, Kartļkā, Dharā, Dīrghabāhu, Ruci, Hamsa, Nandī, Teja, Surādhipa, Javana, Vegita, Vāma, Mānavāksa, Sadātmaka, Hșt, Mārute'svara, Vegī, Āmoda, Madavihvala.
Jha 37. Jha denotes : Jhankārī, Guha, Jhanjhāvāyu, Satya, Şaçlunnata, Ajesa, Dravi, Nāda, Pāśī, Jihvā, Jala, Sthiti, Virājendra, Dhanurhasta, Karkasa, Nādaja, Kuja, Dīrghabāhu, Bala, Rūpa, Ākandita, Sucañcala, Durmukha, Naşta, Ātmā, Vikațā, Kucamandala, Kalahamsapriyā, Vāmā, Angulimadhyaparvaka, Dakşahāsa, Ayțahāsa, Pāpātmā, Vyañjana, Svara.
Na 24. Ña-kāra denotes : Bodhinī, Viśvā, Kundalí, Ma(su)khada, Viyat, Kaumārī, Nāgavijñānī, Savyāngulanakha, Vaka, Sar. vesa, Curnitā, Buddhi, Svargātmā, Ghargharadhvani, Dharma,

Page #29

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
छ॥ २५ ॥ छ-श्छन्दनं सुषुम्ण च पशुः पशुपतिर्मतिः । निर्मलं तरलं वह्निर्भूतमात्रा विलासिनी ।। ७६ ॥ एकमात्रा च वृषली द्विशिरा वामकुपरः । गोकर्णा लाङ्गली वामः कामकर्ता सदाशिवः ।। ७७ ॥ माता निशाचर: पायुविक्षतः स्थितिशब्दकः ।। ७८ ।।
ज॥३५॥ ज: शवो वानरः शूली भोगदा विजया स्थिरा । ललदेवो जयो जेता धातकी सुमुखी विभुः ॥ ७९ ।। लम्बोदरी स्मृति: शाखा सुप्रभा कर्तृका धरा । दीर्घबाहू रुचिहसो नन्दी तेज: सुराधिपः ॥ ८० ॥ जवनो वेगितो चामो मानवाक्ष: सदात्मकः । हृन्मारुतेश्वरो वेगी चामोदो मदविह्वलः ॥ ८१॥
झ ॥ ३७॥ झो झङ्कारी गुहो झन्झावायु: सत्यः षड्डन्नतः । अजेशो द्राविणी नादः पाशी जिह्वा जलं स्थितिः ।। ८२॥
विराजेन्द्रो धनुहंस्त: कर्कशो नादजः कुजः । १५ दीर्घबाहुर्बलो रूपमाकन्दितः सुचञ्चलः ॥ ८३ ॥
दुर्मुखो नष्ट आत्मा च विकटा कुचमण्डलम् । कलहंसप्रिया वामा चांगुलीमध्यपर्वकः ।।८४॥ दक्षहासाट्टहासौ च पापा(था)त्मा व्यञ्जनं स्वरः ॥ ८५॥
॥ २४ ॥ अ-कारो बोधिनी विश्वा कुण्डली म(सु)खदो वियत् । कोमारी नागविज्ञानी सव्यांगुलनखो वकः ।। ८६ ॥ सर्वेशश्चूर्णिता बुद्धिः स्वर्गात्मा घघरध्वनिः । धर्मेकपादौ सुमुखी विरजा चन्दनेश्वरी ।। ८७ ॥ गायन: पुष्पधन्वा च रागात्मा च वराक्षिणी ।। ८८॥
ट ।। २८ ॥ २५ ट-ष्टङ्कारः कपाली च सोमजो' खेचरो ध्वनिः ।
१ एकनेत्रश्च २ हास: ३ वेगिता ४ सिद्धिः ५ सर्गात्मा ६ वागात्मा ७ सोमेश:+सोमवा:

Page #30

Prakarautara Mantrabhidhanam
21
Ekapada, Sumukhi, Viraja, Candanesvarī, Gayana, Puspadhanva, Ragātmā, Varākṣiņi.
Ta 28.
Ta denotes Tankara, Kapālī, Somajā, Khecara, Dhvani, Mukunda, Vinada, Pṛthvi, Vaisnavi, Varuṇī, Nava, Dakṣāngaka, Ardhacandra, Jara, Bhuti, Punarbhava, Vṛhaspati, Dhanu, Citra, Pramada, Vimala, Kați, Raja, Giri, Mahādhanu, Ghranātmā, Sumukha, Marut.
Tha 28.
Tha denotes: Sunya, Mañjarī, Bīja, Panini, Langali, Kṣaya, Vanaja, Nandana, Jihvā, Sumanju, Ghurnana, Sudha, Vartula, Kundala, Vahni, Amṛta, Candramandala, Dakṣajānu, Ūrubhāva, Devabhakṣa, Vṛhaddhani, Ekapāda, Vibhūti, Lalata, Sarvamitraka, Vrsaghna, Nalini, Visņu, Mahesa, Grāmaṇī, Śasi.
Da 24.
Da denotes: Smrti, Daruka, Nandirūpiņi, Yoginipriya, Kaumārī, Sankara, Trasa, Trivaktra, Nadaka, Dhvani, Duruha, Jatila, Bhīmā, Dvijihva, Prthivi, Sati, Kolagiri, Kşamā, Santi, Nabhi, Svāti, Locana.
Dha 32.
Dha denotes: Dhakka, Nirnaya, Purva, Yajñesa, Nadeśvara, Ardhanarisvara, Toya, Isvarī, Trisikhi, Nava, Daksapādāngulimula, Siddhidanda, Vinayaka, Prahasa, Tribhavā, Rddhi, Nirguna, Nidhana, Dhvani, Vighnesa, Pālinī, Tvak, Kadharini, Krodapucchaka, Elapura, Tvagātmā, Viśākhā, Śrī, Mana, Rati.
Na 26.
Na denotes: Nirguna, Rati, Jñana, Jṛmbhana, Pakṣivahana, Jaya, Sambhu, Narakajit, Niskala, Yoginipriya, Dvimukha, Koṭavi, Śrotra, Samṛddhi, Bodhini, Mata, Trinetra, Mănuşi, Vyoma, Dakṣapādāñgulina(mu)kha, Rāghava, Śankhini, Vīra, Nārāyaṇa, Nirnaya.

Page #31

प्रकारान्तर
मुकुन्दो विनदा पृथ्वी वैष्णवी वारुणी नवः ॥ ८६ ॥ दक्षाङ्गकार्द्धचन्द्रौ च जरा भूतिः पुनर्भवः । बृहस्पतिर्धनुचित्रा प्रमदा' विमला कटि: ॥ ९०॥ राज(जा)गिरिमहाधनुर्माणात्मा सुमुखो मरुत् ।। ९१ ।।
ठः शून्यं मञ्जरी बीजं पाणिनी लाङ्गली क्षयः । वनजो नन्दनो जिह्वा सुमंजुषर्णन * सुधा ।। ९२ ॥ वर्तुल: कुण्डलं वह्निरमृतं चन्द्रमण्डलः । दक्षजानूरुभावौ च देवभक्षो वृहद्धनि: ।। ९३ ॥ एकपादो विभूतिश्च ललाटं सर्वमित्रकः । वृषध्नो नलिनी विष्णुमहेशो ग्रामणो: शशो ॥ ९४ ॥
ड॥ २४॥ ड: स्मृतिरुको नन्दिरूपिणी योगिनी प्रिय: । कौमारी शङ्करस्वासधिबक्त्रो(क्रो) नदको ध्वनिः ॥ ९५ ।। दुरूहो जटिलो(ली) भीमा द्विजिह्वः पृथिवी सती। कोलगिरि:३ क्षमा शान्ति भि: स्वाती च लोचनम् ॥९६॥
ढ ॥ ३२ ॥ ढो ढक्का निर्णयः पूर्वो यज्ञेशश्च नदेश्वर: । अर्द्धनारीश्वरस्तोयमीश्वरी विशिखी नवः ॥९७ ॥ दक्षपादाङ्गुलेर्मूलं सिद्धिदण्डो विनायकः । प्रहासस्त्रिभवा ऋद्धिनिगुणो निधनं ध्वनिः ।। ९८ ॥ विघ्नेशः पालिनी त्वक् कधारिणी क्रोड़पुच्छकः । एलापुरं त्वगात्मा च विशाखा श्रीमनो रतिः ॥ ९९ ।।
ण ॥२६॥ २० णो निर्गुणो रतिर्ज्ञानं ज(ज)म्भणः पक्षिवाहनः ।
जया शम्भुनरकजित् निष्कला योगिनी प्रियः ।। १०० ॥ द्विमुखं कोटवी श्रोत्रं समृद्धिर्बोधि(ध)नी मता।
त्रिनेत्रो मानुषी व्योम दक्षपादांगुलेन (मु)खम् । २५ राघव: शङ्खिनी वीरो नारायणश्च निर्णयः ।। १०१॥ १ प्रमोदा २ सुनञ्जोधर्णकः ३ कोरगिरिः ४ कान्ति भि: ५ यज्ञेशो दनदेश्वरा
meansar
--
-

Page #32

Prakārāntara Mantrābhidhānam
23
Ta 31. Ta is : Putanā, Hari(vi), Suddhi, Śaktī, Śakti, Jațī, Dhvajā, Vāmasphik, Vāmakaļī, Kāminī, Madhyakarņaka, Āşādhi, Tandatusna, Kāmikā, Pļsthapucchaka, Ratnaka(ntha), Syāmamukhī, Vārāhī, Makara, Aruna(ņā), Sugata, Ardhamukhī(khā), Buddhajānu, Krodapucchaka, Gandha, Vimba(śvā), Marut, Chatra, Anurādhā, Sauraka, Jayantī, Pulaka, Bhrānti, Anangamadanāturā.
Tha 27. Tha denotes : Sthirā, Mahāgranthi, Granthigrāha, Bhayānaka, Silī, Sirasija, Daņdī, Bhadrakālī, Šiloccaya, Krşņa, Buddhi, Vikarmā(rņā), Dakşanāsādbipa, Amara, Varadā, Bhogadā, Kesa, Vāmajānū, Rasa, Apaḥ, Anala, Lola, Ujjayinī, Guhya, Śaraccandra, Divākara.
Da 40. Da denotes : Adrība, Dhāta(na)ki, Dhātā, Dātā, Dala, Kalatraka, Dīna, Jñāna, Dāna, Bhakti, Ahavani, Dharā, Suşum ņā, Yogini, Sadyaḥ, Kunglala, Vāmagulphaka, Kātyāyanī, śivā, Durgā, Langhanā, Nā, Trikaņțakī, Svastika, Kuțilā, Rūpa, Kţşņa, Umā, Jitendriya, Dharmabột, Vāmadeva, Brahmi, Bāhu, Sueañcalā, Haridrā, Pūraṁ, Adri, Dakşapānī, Trirekhā.
Dha 35. Dha denotes : Dhanārtha(khya), Ruci, Sthāņu, śāśvata, Yoginīpriya, Mīnesa, Sankhini, Toya, Nāgesa, Visvapāvaní, Dhişaņā, Dhāraṇā, Cintā(trā), Netrayuma, Priya, Mati, Pītavāsā, Trivarṇā, Dhātā, Dharmaplavangama, Sandarśa, Mohana, Lajjā, Vajratūņçlādhara, Dharā, Vāmapādāngulimūla, Jyeșthā, Surapura, Bhava, Sparśātmā, Dirghajanghā, Dhanesa, Dhanasañcaya.
Na 36. Na denotes : Garjinī, Kşamā, Sauri, Vāruņī, Viśvapāvanî, Meşa, Savitā, Netra, Dantura, Nārada, Añjana, Urdhyavāsí, Dviraņda, Vāmapādāngulina(mukha, Vainateya, Stuti, Var

Page #33

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
तः पूतना हरिः(वि:) शुद्धिः शक्ती शक्तिर्जटी ध्वजा। वामस्फिग्वामकट्यौ च कामिनी मध्यकर्णकः ॥ १०२ ।। आषाढ़ी तण्डतुस्नश्च कामिका पृष्ठपुच्छकः । रत्नकच(ण्ठः) श्याममुखी वाराही मकरोऽरुण:(णा) ॥ १०३ ।। सुगतोऽर्द्धमुखी(खा) बुद्ध(छ)जानुश्च क्रोड़पुच्छकः । गन्धो विम्ब (श्वा) मरुच्छत्रश्चानुराधा च सौरकः ॥१०४ ॥ जयन्ती पुलको भ्रान्तिरनङ्गमदनातुरा ।। १०५ ॥
थ ॥ २७ ॥ थः स्थिरामो महाग्रन्थिन्थिग्राहो भयानकः । शिली शिरसिजो दण्डी भद्रकाली शिलोच्चयः ॥ १०६॥ कृष्णो बुद्धिर्विकर्मा() च दक्षनासाधिपोऽमरः । वरदा भोगदा केशो वामजानू रसो(पोऽनल: ॥ १०७॥ लोलाप्यु(लो)ज्जयिनी(पू:) गुह्यः शरच्चन्द्रो दिवाकरः ।। १०८ ॥
दोऽद्रीशो धात(न)किर्धाता दाता दलं कलत्रकम् । दीनं ज्ञानञ्च दानश्च भक्तिराहवनी धरा ।।१०९॥ सुषुम्ण योगिनी सद्य: कुण्डलं वामगुल्फकः । कात्यायनी शिवा दुर्गा लङ्घना ना त्रिकण्टकी ॥ ११० ॥ स्वस्तिकः कुटिला रूपं कृष्णश्वोमा जितेन्द्रियः । धर्महद्वामदेवश्च भ्रमिहि: गुमाञ्चला ।। १११ ।। हरिद्रा पूरमद्रिश्च दक्षपाणिस्त्रिरेखकः ।। ११२ ।।
ध ॥ ३५ ॥ धो धनार्थो(ख्यो) रुचिः स्थाणु: शावता योगिनीप्रियः । मीनेशः शङ्खिनी तोयं नागेशो विश्वपावनी ।। ११३ ॥ धिषणा धा(ध)रणा(1) चिन्ता(त्रा) नेत्रयुग्मं प्रियो मतिः । पीतवासास्त्रिवर्णा च धाता धर्मप्लवङ्गमः ॥ ११४ ।। सन्दर्शो मोहनी लज्जा वातुण्डाधरो(२) धरा। वामपादांगुलेमलं ज्येष्ठा सुरपुरं भव: ।। ११५ ।।
स्पर्शात्मा दीर्घजघा च धनेशो धनसञ्चयः ॥ ११६ ॥ १ आषाप्तढान्तक्षुद्रश्च २ जानुः क्रीडश्च

Page #34

Prakacantara Mantrabhidhanam
tma, Tarani, Bali, Agama, Vamana, Jvälini, Dirgha, Niriha, Sugati, Viyat, Śabdātmā, Dirghaghona, Hastinapura, Mecaka, Girinayaka, Nīla, Śiva, Anadi, Mahamati.
Pa 38.
25
Pa denotes: Pu(s)rapriyati, Tiksna, Lohita, Pañcami, Rama, Guhyakarta, Nidhi, Sesa, Kalaratri, Suvāhitā, Tapana, Palana, Pata, Padmareņu, Niranjana, Savitrī, Patinī, Pāna, Vīratattva, Dhanurdhara, Dakṣaparśva, Senānī, Marīci, Pāvana, Śani, Uddisa, Jayini, Kumbha, Alasa, Rekha, Mohaka, Mūlā, Dvitiya, Indrāṇī, Lokākṣi, Manatātmaka(na)ḥ.
Pha 34.
Pha denotes: Sakhi, Durgini, Dhumra, Vamapārsva, Janardana, Jaya, Päda, Sikhä, Raudri, Phetkāra, Śākhinīpriya, Uma, Vihangama, Kala, Kubjini, Priya, Pavaka, Pralayagni, Nilapada, Akṣara, Pasupati, Sasi, Phūtkāra, Yāminī, Vyaktā, Pavana, Mohavardhana, Nisphala, Väk, Ahamkara, Prayoga, Gramani, Phala.
Bha 33.
Ba 44.
Ba denotes: Avani, Bhudhara, Marga, Gharghari, Locana, Praceta, Kalasa, Pakşi, Chagalanda, Kapardini, Prsthavamsa, Abhaya, Mātā, Sikhiväha, Yugandhara, Mukhavindu, Bali, Ghanta, Yoddha, Trilocanapriya, Kledinī, Tapinī, Bhūmi, Sugama, Indra, Bali, Priya, Surabhi, Mukha, Visnu, Samhāra, Vasudhadhipaḥ, Sasthi, Pura, Peta, Modaka, Gagana, Prati, Pārvāṣādha, Madhyalinga, Śani, Kumbha, Truyaka.
Bha denotes: Klinna, Bhramara, Bhima, Viśvamurti, Nisahvaya, Dviranda, Bhusana, Mula, Yajñasutra, Vacaka, Naksatra, Bhramana, Dipti, Vaya, Bhumi, Paya, Nabha, Nabhi, Bhadra, Mahābāhu, Viśvamurti, Vibhāṇḍaka, Prāņātmā, Tapini, Vajra, Viśvarupi, Candrika, Bhimasena, Sudhasena, Sukha, Māyā, Pura, Hara.

Page #35

५
प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
न ॥ ३६॥ नो गजिनी क्षमा सौरिर्वारुणो' विश्वपावनी । मेषश्च सविता नेत्रं दन्तुरो नारदोऽञ्जनः ॥ ११७ ॥ ऊर्ध्ववासी द्विरण्डश्च वामपादांगुलेर्मु(न)खम् । वैनतेयः स्तुतिर्वम तरणिलिरागमः ॥ ११८ ।। वामनो ज्वालिनी दीर्घा निरीहा सुगतिवियत् । __शब्दात्मा दीर्घघोणा च हस्तिनापुर-मेचको ॥११९॥ गिरिनायक-नीली च शिवोऽनादिमहामतिः ॥१२० ॥
प॥ ३८॥ प: पू(शू)रप्रियता तीक्ष्णा लोहितः पञ्चमी रमा । गुह्यकर्ता निधिः शेषा कालरात्रिः सुवाहिता! ॥ १२१ ॥ तपन: पालन: पाता पद्मरेणुनिरंजनः । सावित्री पातिनी पानं वीरतत्वं धनुर्द्धरः ॥ १२२ ॥ दक्षपार्श्वश्च सेनानीर्मरीचि: पचनः शनिः । उड्डीश जयिनी कुम्भोऽलसो रेखाच मोहकः ॥ १२३ ॥ मूला द्वितीयमिन्द्राणी लोकाक्षी मन आत्मकः ॥ १२४ ।।
फ॥ ३४ ॥ फ: सखी दुर्गिणी धुम्रा वामपार्थो जनाईनः । जया पादः शिखा रौद्री फेत्कारः शाखिनीप्रियः ॥ १२५ ।। उमा विहङ्गमः कालः कुब्जिनी प्रिय-पावको। प्रलयाग्निर्नीलपादोऽक्षर: पशुपति: शशी ।। १२६ ।। फुत्कारो यामिनी व्यक्ता पावनो मोहवर्द्धनः । निष्फला वागहङ्कारः प्रयोगों ग्रामणी: फलम् ॥ १२७ ॥
व ॥ ४४ ॥ बोऽवनी भूधरो मार्गा घर्षरी लोचन प्रयः । प्रचेता: कलस: पक्षी छगलण्ड: कपद्दिनी ॥ १२८ ।। पृष्ठवंशोऽभया माता शिखिवाहो युगन्धरः । मु(सु)खबिन्दुर्बली घण्टा योद्धा त्रिलोचनप्रियः ॥ १२९ ।।
क्लेदिनी तापिनी भूमि: सुगमिन्द्रो'° बलि: प्रिय: । १ वरुणा २ दन्तुरा ३ ऊर्ध्वचामी ४ वीरतन्त्र: ५ उड्डीनं ६ कान्ताऽवसं रेषा ७ मनतात्मन:(क) ८ झन्झा ९ निष्फलो रागशृङ्गारो प्रयाणो १० सुगन्धिश्च
"
प
२५

Page #36

Prakārāntara Mantrabhidhanam
27
Ma 38. Ma denotes : Kālī, Kleśita, Kāla, Mahākāla, Mahāntaka, Vaikuntha, Vasudhā, Candra, Ravi, Puruşavācaka, Kālabhadra, Jayā, Medhā, Viśvadā, Dīptasamjñaka, Jathara, Bhramā, Māna, Laksamī, Mātā, Ugra, Bandhana, Visa, Siva, Mahā. vīra, Śaśiputra, Janeśvara, Pramatta, Priyasū, Rudra, Saryānga, Vahnimandala, Mātangamālini, Vindu, Śravaņābha, Ratha, Viyat.
Ya 50. Ya denotes : Vānī, Vasudhā, Vāyu, Viksti, Purusottama, Yugānta, Śvasana, Śīghra, Dhūmrā, Arci, Prāņisevaka, Sankhā, Bhrama, Jați, Lolā, Vāyuvegi, Yasaskara, Sankarşaņa, Kșapā, Bāla, Hşdaya, Kapilā, Prabhā, Āgneya, Vyāpaka, Tyāga, Homa, Yāna, Pramā, Sukha, Carda, Sarvesvarī, Dhūma, Cāmundā, Sumukheśvarī, Tvagātmā, Malaya, Mātā, Hamsini, Bhľnganāyaka, Cetanā, Soşaka, Mīna; Dhanisthā, Anangavedini, Mesa, Soma, Panktināmā, Pāpahā, Prāṇasamjaaka.
Ra 44. Ra denotes : Rakta, Krodhinī, Repha, Pāvaka, Taijasa, Mata, Prakāśa, Darsana, Dīpa, Vata, Krsna, Para, Bali, Bhujangeša, Mati, Sūrya, Dhāturakta, Prakāsaka, Vyāpaka, Revatī, Dāma, Krauñca, Aña, Vahnimaņdala, Ugrarekhā, Sthūladarda, Vedakasztha, Kalā, Purā, Praksti, Sugata, Brahmasabda, Gāyaka, Dhana, Srikantha, Uşma, Hğdaya, Mundi, Tripurasundarī, Yonija (Sabidnu) Jvālā, Śrīśaila, Visvatomukhī.
La 35. La denotes : Candra, Pūtanā, Pļthvī, Mādhava, Sakra, Balānuja, Pinākāśa, Vyäpaka, Māmsasanjñaka, Khadgī, Nāda, Amsta, Devī, Lavaņa, Vāruņi, Pati, Sikhā, Vāṇī, Kriyā, Mātā, Bhāmini, Kāminīpriya, Jñänini, Veginī, Nātha, Pra. dyumna, Soşana, Hari, Viśvātmā, Manda, Balavana, Meru, Giri, Kalāsasa.

Page #37

२८
१
१५
२०
२५
प्रकारान्तरमन्त्राभिधानम्
१
सुरभिर्मुख-विष्णु च संहारो वसुधाधिपः ॥ १३० ॥ षष्ठी पुरं च पेटा च मोदको गगनं प्रति । पूर्वाषाढा मध्यलिङ्गे शनिः कुम्भ-तृतीयको ॥ १३१ ॥ भ ।। ३३ । भ: क्लिन्ना भ्रमरो भोमो विश्वमूर्तिनिशाह्वयः । द्विरण्डो भूषणं मूलं यज्ञसूत्रस्य वाचकः ॥ १३२ ॥ नक्षत्रं भ्रमणा दीप्तिर्व (भू) पयो भूमिः यो नमः । नाभिद्रं महाबाहुविश्वमूतिविमा (तु) ण्डक. २ ॥ १३३ ॥ प्राणात्मा तापिनी वज्रार विश्वरूपी च चन्द्रिका | भीमसेन: सुधासेन: सु (मु) खं माया पुरं हरः ॥ १३४ ॥ म ॥ ३८ ॥
मः काली क्लेशितः कालो महाकाला महान्तकः । वैकुण्ठो वसुधा * चन्द्रो रविः पुरुषवाचकः ॥ १३५ ॥ लालभद्रा जया मेधा विश्वदा दीप्तसंज्ञकः ।
जठरश्च भ्रमा मानं लक्ष्मीर्मातो बन्धने ॥ १३६ ॥ विषं शिवो महावीरः शशिपुत्रो जनेश्वरः । प्रमत्तः प्रियसु रुद्रः सर्वाङ्गं वह्निमण्डलम् ॥ १३७ ॥ मातङ्गमालिनी बिन्दुः श्रवणाभं रथो वियत् ॥ १३८ ॥ य ॥ ५० ॥
यो वाणी वसुधा वायुविकृति: पुरुषोत्तमः ।
૭
युगान्त: श्वसनः शीघ्रं धूम्राचि प्राणिसेवकः ॥ १३९ ॥ शङ्खा भ्रमो जटो लोला वायुवेगी यशस्करः । सङ्कर्षणः क्षपा बालो हृदयं कपिला प्रभा ॥ १४० ॥ आग्नेयो व्यापकस्त्यागो होमो यानं प्रमा सुखम् । aण्डः सर्वेश्वरी धूम चामुण्डा सुमुखेश्वरी ॥ १४१ ॥ त्व (वे ) ग्रात्मा मलयो माता हंसिनी भृङ्गनायकः । चेतना शोषको मीनो धनिष्ठाऽनङ्गवेदिनी ॥ १४२ ॥ मेष : ' सोमः पंक्तिनामा पापहा प्राणसंज्ञकः ॥ १४३ ॥ र ।। ४४ ।। रो रक्त: क्रोधिती रेफः पावकस्त (स्तवो) जसो मतः । १ भयम् + तवः २ विमूत्र्तिक: ५ शशिप्रभा ६ मखो
३ रुद्रा
७ यगामः
४ वस्तुदा मेष्ठ + सेष्टः

Page #38

Prakarantara Manträbhidhanam
29
Va 22.
Va denotes: Bāla, Vāruṇī, Sūkṣmā, Varuna, Meda, Khadgisa, Jvälini, Vakṣa, Kalasa, Dhvanivacaka, Utkārī, Nīvīka, Vajra, Sphik, Sagara, Suci, Tridhātu, Śankara, Śrestha, Visesa, Yamasādana.
Śa 30.
Śa denotes: Savyam, Kamarupī, Kāmarupa, Mahamati, Saukhyanāmā, Kumāra, Asthi, Śrīkantha, Vrsaketana, Vṛşaghna, Śayana, Santa, Subhaga, Visphulingini, Mṛtyudeva, Mahalakṣmi, Mahendra, Kulakaulinī, Bāhu, Hamsa, Viyat, Vaktra, Hṛt, Anangankusa, Khala, Vamoru, Puṇḍarīkātmā, Kanti, Kalyāņa.
Şa 32.
Şa denotes: Sveta, Vasudeva, Pita, Prajñā, Vinayaka, Paramesthi, Vamabahu, Śreṣṭha, Garbhavimocana, Lambo dara, Yama, Ajesa, Kāmadhuk, Kama, Dhumaka, Suśrī, Uṣmā, Vṛṣa, Lajja, Marudbhakṣya, Priya, Śiva, Sūryātmā, Jathara, Koşa, Matta, Vakşovidariņi, Kalakantha, Madhyabhinna, Yuddhātmā, Khalapū, Śiva.
Sa 38.
Sa denotes: Hamsa, Suyasa, Visnu, Bhrgvisa, Candra, Jagadbija, Saktināma, So'ham, Vega(sa)vati, Bhrgu, Prakṛti, Isvara, Suddha, Prabha, Śveta, Kulojjvala, Dakṣapāda, Amṛta, Brahmi, Paramātmā, Parah, Aksara, Surupa, Gunesa, Gauḥ, Kalakantha, Vṛkodara, Pränadya, Tripuradevi, Lakṣmi, Soma, Hiranyabhu, Durgottāriņi, Sammoha, Jiva, Murti, Manohara.
Ha 51.
Ha denotes : Śiva, Gagana, Hamsa, Nagaloka, Ambikapati, Nakulisa, Jagatprāna, Pranesa, Kapila, Amala, Paramātmā, Atmaja, jiva, Yavaka, Śantidaḥ, Angana. Mrga, Abhaya, Arunā, Sthāņu, Krostu, Kupaviravana, Laksmi, Brahmā,

Page #39

३०
प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
प्रकाशो दर्शनो दीपो वत कृष्णः परं बली ॥ १४४ ॥ भुजङ्गेशो मतिः सूर्यो धातुरक्त:२ प्रकाशकः ।। व्यापको रेवती दाम क्रौञ्चांशी वह्निमण्डलम् ॥ १४५ ।। उग्ररेखा स्थूलदण्डो वेदकण्ठक(प)ला पुरा । प्रकृतिः सुगतो ब्रह्मशब्दश्च गायको धनम् ॥ १४६ ॥ श्रीकण्ठ उष्मा हृदयं मुण्डी त्रिपुरसुन्दरी । सबिन्दुर्योनिजो ज्वाला श्रीशलो विश्वतोमुखी ॥ १४७ ॥
ल ॥ ३५॥
ल-श्चन्द: पूतना पृथ्वी माधवः शक्रवाचकः । बलानुज: पिनाकीशो व्यापको मांससंज्ञकः ।। १४८ ।। खड्नी नादोऽमृतं देवी लवणं वारुणी पतिः । शिखा वाणी क्रिया माता भामिनी कामिनीप्रिया ॥ १४६ ॥ ज्ञानिनी वेगिनी नाथ:१० प्रद्यम्न: शोषणो हरिः। विश्वात्म मन्दी बलवान् मेरुगिरिः कलारस: ॥ १५ ॥
व ॥ २२ ॥ वो बालो वारुणी सूक्ष्मा वरुणो मेदसंज्ञकः । खड्नीशो ज्वालिनी वक्ष:१२ कलसं ध्वनिवाचकः ॥ १५१ ।। उत्कारीशस्तु नीवीको ३ वज्रस्फिक सागरः शुचि: । त्रिधातुः शङ्करः श्रेष्ठो विशेषो यमसादनम् ॥ १५२ ।।
श॥३०॥ श: सव्य कामरूपी कामरूपो महामतिः । सौख्यनामा कुमारोऽस्थि श्रीकण्ठो वृषकेतनः ।। १५३ ।।
वृषघ्न: शयनं शान्तः सुभगा विस्फलिङ्गिनी। २० मृत्युदेवो५ महालक्ष्मीमहेन्द्रः कुलकोलिनी ।। १५४ ॥
बाहुहंसो वियद् वक्त्रं हृदनङ्गाङ्कशः खलः ।
वामोरु: पुण्डरीकात्मा कान्ति: कल्याणवाचकः ॥ १५५ ।। १ रत्तकृष्ण:--रजस्तृष्णा २ धातुराजः ३ दानं कुक्ष्यंशी । दासो दक्षांशः ४ वेदकश्चपला ५ सुगणो-+-छगलो ६ माधवी ७ मृडं ८ मरणं
ज्वालिनी १० नादः त्म ११ मन्त्री+मन्द्री बलो चेत: १२ सङ्क-+-रक कलसं रवि १३ ना वीतो १४ शान्ता १५ मृत्युदंवो

Page #40

Prakärantara Mantrabhidhanam
Hari, Śambhu, Prāņaśakti, Lalāṇaja, Sva(Sa)kopavāraṇa, Śūlī, Caitanya, Padapūraṇa, Mahalakṣmi, Param, Nada, Meghanāda, Hari, Manaḥ, Bindu, Durgā, Priya, Devi, Megha, Śyāmesvara, Pumān, Dakṣapāda, Sada, Sambhu, Sākhoṭa, Somamandala.
31
La 23.
La denotes
Pṛthvi, Vimalā, Megha, Ananta, Havyavaha, Sitā, Vyāpinī, Śivadā, Ketu, Jagat, Saratara, Haṭha, Glau, Mṛḍānī, Vedarthasara, Nārāyana, Svayam, Jathara, Nakulī, Pita, Śivesa, Anangamālinī.
Kṣa 35.
Kṣa indicates: Kopa, Tumburu, Kāla, Ruksa, Samvartaka, Para, Nrsimha, Vidyuta, Māyā, Mahātejā, Yugantaka, Paratmā, Krodha, Samhara, Vananta, Meru, Sarvanga, Sagara, Kama, Samyoganta, Tripuraka, Kṣetrapāla, Mahākṣobha, Matṛkänta, Anala, Kṣaya, Mukha, Kavya, Mahanantā, Kalajihva, Ganesvara, Chayaputra, Samghata, Malayaśrī, Lalāṭaka.

Page #41

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
ष॥३२॥ ष: श्वेतो वासुदेवश्च पोत प्रज्ञा विनायकः । परमेष्ठि वामबाहुः श्रेष्ठो गर्भविमोचनः ।। १५६ ॥ लम्बोदरो यमोऽजेश: कामधुक काम(ल)धूमकः । सुश्रीरुष्मा वृषो लज्जा मरुद्भक्ष्यः प्रियः शिवः ।। १५७ ॥ सूर्यात्मा जठर: कोषो मत्ता वक्षोविदारिणी। कलष ण्ठी मध्यभिन्ना युद्धात्मा खलपू: शिरः॥१५८ ।।
स ॥२८॥ सो हंस: सुयशा विष्णुभृग्वीशश्चन्द्रसंज्ञकः । जगद्बोज शक्तिनामा सोऽहं' वेग(श)वती भृगुः ।। १३९ ।। प्रकृतिरीश्वरः शुद्धः प्रभा श्वेत: कुलोज्ज्वल: । दक्षपादोऽमृतं ब्राह्मो परमात्मा परोऽक्षरः ॥ १६० ।। सुरुपश्च गुणेशो गौ: कलकण्ठो वृकोदरः । प्राणाद्यस्त्रिपुरादेवी लक्ष्मीः सोमो हिरण्य भूः ॥ १६१ ।। दुर्गोत्तारिणी सम्मोहा जोवो मूत्तिमनोहर:" ।। १६२ ॥
१०
हः शिवो गगनं हंसो नागलोकोऽम्बिकापतिः । नकूलीशो जगत्प्राण: प्राणेश: कपिलाऽमल:१० ॥ १३ ॥ परमात्मात्मजो जीवो यवाक: शान्तिदोङ्गनम् १२ । मृगोऽभयाऽरुणा स्थाणु: क्रोष्टुः कूपविरावण:१५ ।। १५४॥ लक्ष्मीब्रह्मा हरि: १४ शम्भुः प्राणशक्तिललाट न:१५ । स्व(स)कोपवारण: शूली चैतन्यं पादपूरण: ॥ १६५ ।। महालक्ष्मी: परं नादो मेघनादो हरिमनः । विन्दुर्दुर्गा प्रिया देवी मेघ: श्यामेश्वरः पुमान् ॥ १६६ ॥ दक्षपाद: सदा शम्भु: साखोट: सोममण्डलम् ॥ १६७॥
ल॥२३॥ ल: पृथ्वी विमला मेघोऽनन्तो हव्यवहः सिता। १ बाहुहिना २ पीता+प्रीता श्रद्वा ३ मलपु: ४ सुजनी ५ माहो ६ श्वेता ७ सुरूपा च ८ श्च पुरादेवी ह हिरण्यपुः १० मनोज व: ११ मल:-+मत: १२ वराक: १३ अंगल: १४ अटकारिवारण । कूटकोपरिवारणः १५ मंविहरः हरिहरः

Page #42

प्रकारान्तर मन्त्राभिधानम्
व्यापिनी शिवदा केतुर्जगत् सारतरं हठः ।। १६८ ।। ग्लोर्मुडानी च वेदसारो' नारायणः स्वयम् । जठरो नकुलि: पीतः शिवेशोऽनङ्गमालिनी ॥ १६९ ॥
क्ष॥ ३५॥ क्ष: कोपस्तुम्बुरु: कालो रुक्ष: संवर्तकः परः । नृसिंहो विद्युता माया महातेजा युगान्तकः ।। १७० ॥ परात्मा क्रोध-संहारौ वनान्तो मेरुवाचकः । सर्वाङ्गं सागरः कामः संयोगान्तस्त्रिपूरकः ॥ १७१॥ क्षेत्रपालो महाक्षोभो मातृकान्तोऽनल-क्षयौ । मुखं कव्यं महानन्ता कालजिह्वा गणेश्वरः ॥ १७२ ।। छायापुत्रश्च संघातो मलयश्रीललाटक:* ॥ १७३ ।।
१ प्राणशंकिर्ललाटजः २ वेदार्थः सारो ३ पीता ४ स्तम्बुक:--स्तुघुकः ५ व्यक्ष: ६ पय: ७ बलान्तो+नलान्त: ८ सर्वाग: ९ कव्यवहाऽनन्ता: * ललाटक इत्यनन्तरम् एतत् पद्यपंचकं क्वचिदधिकं दृश्यते
अर्कमाता कला वाणी नादो बिन्दुः सदाशिवः । अनुच्चार्या तुरोया च विश्वमातृकला परा ॥ नादः ॥ नमो हृत् पूजनं न्यासः सन्नतिविनतिर्नतिः । भक्तिस्तथा मन्त्ररूपं वन्दनन्त्वभिवादनम् ॥ नमः ॥ स्वाहा परा देवभोज्यं ठद्वयं चन्द्रयुग्मकम् । शुवो हरिदेवमाता देवास्यं वह्निसुन्दरी ॥ स्वाहा ॥ शिखा वषट् शिरामध्यं शक्रमाता हरप्रिया ।। वषट् ।। क्रोधाख्योहं तनुत्रश्च शस्त्रादौ रिपुसंज्ञक: ।। हुँ ॥ नेत्रयुग्मं तथा वौषट् शक्रदैवतमेव च । वौषट् ॥ अस्त्रादौ फट् छोटिका स्यादङ्गान्त: सुरवाचकः ।। फट् ॥

Page #43

ܐ
५
१५
२५
एकाक्षरकोषः
अ-कारो वासुदेवः स्यादाकारश्च पितामहः । पूजायामपि माङ्गल्ये आ-कारः परिकीत्तितः ॥ १ ॥ इ-कारो उच्यते कामो लक्ष्मी-रो-कार उच्यते । उ-कारः शङ्करः प्रोक्त ऊ-कारश्चापि रक्षणे ॥ २ ॥ ऋकारो देवमाता स्याद् ऋकारो दनुजप्रसूः । ल-कारो देवयोनिः स्याल् लु-र्माता सद्भिरुच्यते ॥ ३ ॥ ए-कार: कथितो विष्णु-रेकारश्च महेश्वरः ।
ओ-कारस्तु भवेद्ब्रह्मा मौ-कारो रुद्र उच्यते ॥ ४ ॥ अं स्याश्च परमं ब्रह्म अः स्याद्देवो महेश्वरः ।
कः प्रजापतिरुद्दिष्टो को वायुरिति शब्दितः ॥ ५ ॥ क-श्वात्मा च समाख्यातः कः प्रकाश उदाहृतः । कं शिरो जलमाख्यातं कं सुखश्च प्रकीर्तितम् ॥ ६ ॥ पृथिव्यां कुः समाख्याता कुत्सायां कुः प्रकीर्तितः । ख - मिन्द्रियं समाख्यातं खमाकाशमुदाहृतम् ॥ ७ ॥ खं स्वर्गे व समाख्यातं खं सर्वे च प्रकीर्तितं । तथा श्वभ्रे च खं प्राहुः खं शून्ये च प्रकीर्तितम् ॥ ८ ॥ गो गणपतिरुद्दिष्ट गो गन्धर्वः प्रकीर्तितः ।
गं गीतं गाच गाथा स्याद् गौंधेनुगः सरस्वती ॥ ९ ॥ गोर्मातापि समुद्दिष्टा पृथिव्यां गोः प्रकीर्तिता ।
•
घो घण्टायां समाख्यातः किङ्किणी वा प्रकीर्तिता ॥ १० ॥ उपमा घा समाख्याता कुस्वरे घुः प्रकीर्तितः । हनने घा समाख्याता गन्धने घः प्रकीर्तितः ॥ ११ ॥ ङ-कारो भैरवः ख्यातो ङकारो विषये स्मृतः । च-कारश्चन्द्रमाः ख्यातस्तस्करश्च प्रकीर्तितः ।। १२ ।। निर्मलं छं समाख्यातं तरणी छः प्रकीर्तितः । छेदने छः समाख्यातो विद्वद्भिः शब्दकोविदैः ॥ १३ ॥ वेगिते जः समाख्यातो जघने जः प्रकीर्तितः ।

Page #44

Ekāksarakosa
2
.
3
A-kāra denotes Vāgudeva, A-kāra expresses Pitāmaha. Ākāra has been considered auspicious in worship.
1 I-kāra is Kāma; 1-kāra is Lakşmī; U-kāra is said to be śankara, and Ū-kāra is Rakşaņa.
R-kāra is Devamātā; R-kāra is Danujaprasū; L-kāra is Devayoni, and L-kāra is Mātā.
E-kāra is Vişnu; Ai is Maheśvara; O is Brahmā, and Au expresses Rudra.
M is Param-Brahina; Ỹ is Maheśvara; Ka is Prajāpati and Vậyu.
5 Ka is Ātmā; Kaḥ is Prakāśa, Kañ is Śira, Jala and Sukha. 6
Ku denotes Pșthyī and Kutsa. Kha expresses Indriya and Akāśa.
Khañ denotes Svarga, Sarpa, Švabhra and Śūnya.
Ga is meant for Ganapati and Gandharva; Gam is Gītā; Gā is Gāthā; Gau is Dhenu and Sarasvati.
9 Go is Mātā and Pệthivī. Gha denotes Ghanțā and Ghā is Kinkinī.
10 Ghā is Upamā; Ghu is Kusvara; Ghā is Hanana, and Ghah is Gandhana.
11 Na-kāra is Bhairava and Vişaya. Ca is Candramā and Taskara.
2 Cha is famous among the erudites as Nirmala, Taraņī and Chedana,
131

Page #45

एकाक्षरकोष
'जेता च जः समाख्यातः प्रसिद्धः शब्दकोविदः ॥ १४ ॥ भंझावाते झ-कारः स्यान्नष्टे झः समुदाहृतः । अ-कारो गायने प्रोक्तो अकारो घर्घरध्वनी ॥ १५ ॥ टकारे ट: पृथिव्यां टा टो ध्वनौ च प्रकीर्तितः । ठो महेश्वर आख्यातः शून्यै च ठः प्रकीत्तितः ।। १६ ।। वृहद्ध्वनी च ठः प्रोक्तस्तथा चन्द्रस्य मण्डले । ड-कार: शङ्करः प्रोक्तस्त्रासध्वन्योः प्रकीत्तित: ॥ १७॥ ढ कारः कीत्तिता ढक्का निर्गुणे च ध्वनावपि । ण-कारः कत्तितो ज्ञाने निर्णयेऽपि प्रकीत्तित: ॥ १८ ॥ त-कारः कथितश्वीरः क्रोड़े पुच्छे प्रकीत्तितः । शिलोचये थ-कार: स्यात् थकारो भयरक्षणे ॥१९॥ दं कलत्रे समाख्यातं दो दान-च्छेद-धातुषु । धं धने च धनेशे धो धा धातरि निदर्शित: ।। २० ॥ धिषणा धी: समाख्याता धूश्च स्याद् भार-चिन्तयोः । न-कार: सुगते बन्धे नुः स्तुती च प्रकीत्तितः ॥ २१ ॥ नेता नीश्च समाख्यातस्तरणी नौ: प्रकीतिता। ( नकारः सौगते बुद्धो स्तुतो सूर्ये च कीत्तितः ॥ २२ ॥ न-शब्द: स्वागते बन्धी वृक्षे सूर्य व कीत्तितः ।) प: कुवेरः समाख्यात: पश्चिमे च प्रकीत्तितः ॥ २३ ॥ पवने पः समाख्यात: पा: पाने पाश्च पातरि । कफे वाते फकारः स्यात्तथाह्वाने प्रकीर्तितः ॥ २४ ॥ झंझावाते फ-कार: स्यादक्षरे च प्रकीर्तितः। कोपे फिश्च समाख्यातस्तथा निष्फलभाषणे ॥ २५ ।। वक्षःस्थले च ब: प्रोक्तो गदायां समुदाहृतः । नक्षत्र में बुधैः प्रोक्त भ्रमरे भः प्रकीर्तितः ॥२६॥ भा दीतिरपि भूर्भूमिर्मीयं कथिता बुधैः । मः शिवश्चन्द्रमा वेधा मा च लक्ष्मीः प्रकीत्तिता ॥ २७ ॥ मा च मातरि माने च वन्धने मूः प्रकीर्तिता । यशो य: कथितः शिष्टयों वायुरिति शब्दित्त: ॥ २८ ॥ याने यातरि यस्त्यागे कथित: शब्दवेदिभिः । रः स्यात् कामेनिले वह्नौ शब्दे रुः परिकोत्तितः ॥ २६॥

Page #46

14
15
16
18
Ekākşara-koşa
37 Ja is famous among the masters of words to denote Vegita, Jaghana and Jetā.
Jha denotes Jhanjhāvāta and Naşta, while Na' expresses Gāyana and Gharghara-dhyani.
Ta is famous for Pșthivi and the sound Ța-Ța, and Tha for Mahesvara and Sünya.
Tha is used to mean Vịhaddhvani and Candramangala, and Da is used for the sound of Trāsa.
17 Dha denotes Dhakkā, Nirguna and Dhvani. Ņa expresses Jñāna and Nirņaya.
Ta means Caura, Kroda and Puccha. Tha is used to mean Siloccaya and Bhayarakşaņa.
19 Da mcans Kalatra, Dāna, Cheda and Dhātu. Dha expresses Dhana and Dhanesa, and Dhä is Dhātā.
20 Dhī expresses Dhişanā. Dhū is Bhāra and Cintā. Na is used for Sugata and Bandha, and Nu for Stuti.
21 Nī is Netā and Nau is Tarani. (Na expresses Sugata, Buddha, Stuti and Sürya.
22 Na indicates Svāgata, Bandha, Vộkşa and Sūrya ). Pa is Kuvera and Paścima.
23 Pa is Pavana, Pā is Pāna and Pātā. Pha indicates Kapha, Vāta and Ahvāna.
24 Pha is also used to mean Jhanjhāvāta and Akşara; and Phi is used for Kopa and Nisphala-bhāsaņa.
25 Ba is Vakşa-sthala and Gadā, while Bha denotes Nakşatra and Bhramara.
26 Bhā is Dīpti, Bhū is Bhūmi, and Bhĩ is Bhaya. Ma is Śiva, Candramā and Vedhā. Mā denotes Lakşmī.
Mā is Mätä and Mäna; Mu is Bandhana. Ya is used by the gentlemen for Yaśa and Vāyu.
. 28 Ya is Yāna, Yātā and Tyāga. Ra denotes Kāmā, Anila and Vahni.
29 Ra, Riare Dhana; Ra is Dhānya, and Ru is Bhaya. La is Indra, Lavaņa, and Dāna. Lī is Ślesaņa.
30 La denotes Śleşa, Āsaya, :Pralaya, Sadhana, Mānas, Varuña and Sāntvanā.
31
27

Page #47

एकाक्षरकोष धने रा रीश्च रो धान्ये रुभये च प्रकीर्तितः। ल इन्द्रे लवणे ल: स्याल्लादाने श्लेषणेऽपि ली: ॥ ३०॥ ल: श्लेष चाशये चैव प्रलये साधनेऽपि ल: । मानसे वरुणे चैव लकारः सान्त्वनेऽपि च ॥ ३१ ॥ प्रचेता व: समाख्यातः कलसे व प्रकीर्तितः । पक्षी च विनिगदितो गमने वि: प्रकीर्तितः ॥ ३२ ॥ वदन्ति शं बुधाः श्रेयः शश्च शास्ता निगद्यते । शी: शसं शयनं चाहुहिंसा शूश्च निगद्यते ॥ ३३ ॥ ष-कारः कीर्त्यते श्रेष्ठे खूश्च गर्भविमोचने । उपसर्ग परोक्षे च षकारपरिकीत्तितः ॥ ३४ ॥ सोऽपसर्गः समाख्यातः सा तु लक्ष्मीनिगद्यते । स: कोपे करणे स: स्यात्तथा शूलिनि कीर्तितः ॥ ३५ ॥ सकारो वानरः प्रोक्तः सकारः सबै उच्यते । सा चैव गो: समाख्याता संसर्ग स प्रकीत्तितः ।। ३६ ॥ हः कोपे धारणेऽपि स्याद् हः शूलिनि समीरितः । हिः पद्यपूरणे प्रोक्तो हिः स्याद् हेत्ववधारणे ।। ३७ ।। क्षः क्षेत्रे रक्षसि प्रोक्तो नियतं शब्दवेदिभिः । क्षिः क्षेत्रे क्षत्ररक्षे च नृसिंहे च प्रकीत्तितः ॥ ३ ॥
इति श्रीपुरुषोत्तमदेवविरचित.. एकाक्षरकोषः समाप्त: ।
१०
.

Page #48

Ekākşara-koşa
Va is Pracetā, Kalasa and Pakşī. Vi denotes Gamana. 32
Śa is Śreya and śāstra. Śī is Sasar and Sayana. Śū is Himsā.
33 Sa is Śreştha; Sū is Garbhavimocana. Șa denotes Upasarga and Parokşa.
34 Sa is Apasarga; Sā is Lakşmī and Sūlī; Sa is Kopa and Karaņa. Sa is Vānara, Sarva and Sansarga. Sā is Gau.
36 Ha is used to mean Kopa, Dhāraṇa and Śūlī. Hi is Padmapūraņa, Heta and Avadhāraņa.
Kşa is specified by the erudites to mean Kşetra and Rakşā. Kși denotes Kşetra, Kşatra, Rakşā and Nộsinha.
35
37
38
End of Ekakşara-koşa written by Śri Puruşottamadeva.

Page #49

बीजनिघण्टुः
अथ वक्ष्ये मन्त्रकोषं यदुक्तं भूतडामरे । क्रमाद् बीजविधानश्च श्रुत्यर्थज्ञानसम्भवम् ।।
१
श्रीशिव उवाचअ विद्युज्जिह्वा, आ कालवज्री, इ गजिनी, ई धूम्रभैरवी, उ कालरात्रिः, ऊ विदारी, ऋ महारौद्री, ऋ भयङ्करी, ल संहारिणी, लु करालिनो, ए ऊर्ध्वकेशी, .ऐ उग्रभैरवी, ओ भीमाक्षी, औ डाकिनी, अं रुद्रराकिणी, अ: चण्डिका, क क्रोधीशः, ख वामनः, ग चण्डः, घ विकारी, ङ उन्मत्तभैरवः, च ज्वालामुखः, छ रक्तदंष्ट्र: ज असिताङ्गः, झ बड़वामुखः, ञ विद्युन्मुखः, ट महाज्वालः, ठ कपाली, ड भोषण:, ढ रुरुः, ण संहारी, त भैरवः, थ दण्डी, द बलिभुक, ध उग्रशूलधृक, न सिंहनादी, प कपर्दी, फ करालाग्निः, ब भयङ्करः, भ बहुरूपी, म महाकाल:, य जीवात्मा, र क्षतजोक्षितः, ल बलभेदी, व रक्तपटः, श चण्डीशः, ष ज्वलनध्वजः, स धुमध्वजः, ह व्योमवक्त्रः, क्ष त्र्यैलोक्यनसनात्मकः ॥ ( नयनश्रोत्रास्यनासाहृत्सु ज्यासे दश स्वराः ।) विद्युज्जिह्वा कालवक्त्रा महाकालरलङ्कृता । ॐ॥ विशबीजं श्रुतिमुखं ध्रुवं हालाहलं प्रिये ( च तत् ) ॥
१०

Page #50

Bijanighantu
Now I shall describe the Mantra Koşa as it is told in the Bhutaḍāmara (Tantra ); and out of my knowledge of the meaning of Śrutis, I shall also declare the order of the Bījavidhāna.
Śrī Śiva Said
A is Vidyujjihvā; Ā is Kālavajrī; I is Garjinī; I is Dhūmrabhairavi; U is Kalaratri; Ū is Vidari; R is Mahāraudrī; R is Bhayankarī; Ļis Samhāriņi; Ļ is Karālinī; E is Urdhvakeśī; Ai is Ugrabhairavī; O is Bhīmākṣī; Au is Dākini; M is Rudrarakini; H is Candikā; Ka is Krodhisa; Kha is Vamana; Ga is Canda; Gha is Vikārī; N is Unmattabhairava; Ca is Jvālāmukha; Cha is Raktadaṁstra; Ja is Asitanga; Jha is Badavāmukha; Ñ is Vidyunmukha; Ta is Mahājvāla; Tha is Kapali; Da is Bhiṣaṇa; Dha is Ruru; N is Samhārī; Ta is Bhairava; Tha is Dandi; Da is Balibhuk; Dha is Ugrasuladhṛka; Na is Simhanādī; Pa is Kapardī; Pha is Karalagni; Ba is Bhayankara; Bha is Bahurūpī; Ma is Mahäkāla; Ya is Jivātmā; Ra is Kṣatajokşita; La is Balabhedī; Va is Raktapatah; Śa is Candisa; S is Jvalanadhvajah; Sa is Dhumadhvaja; Ha is Vyomavaktra; Kşa is Trailokyagrasanātmaka.
(For the Nyasa of Eyes, Ears, Mouth, Nose and Heart Ten Saaras are used.)
Note:-For the process of Bijoddhara (derivation of a Bija) refer to the Translator's Introduction at the beginning of the work and also the above Table ).
Consisting of Vidyujjihvä (A), Kalavaktrā (U) and aborned with Mahākāla (M) is the Bīja Aum for Viṣabīja, Śrutimukha, Dhruva and Halāhala.

Page #51

बोजनिघण्टु:
चण्डीश: क्षतजारूढ़ो ध्रम्रभैरव्यलंकृतः । नादबिन्दुसमायुक्तो बीजं विष्णुप्रिया मतम् ॥ श्री ॥ क्षतजस्थो व्योमवक्त्रो धूम्रभैरव्यलंकृतः । नादबिन्दुसमायुक्तो बीजं प्रार्थामकं स्मृतम् ।। ह्रीं ॥ क्राधीशः क्षतजारूढ़ो ध्रम्रभैरव्यलंकृतः । नादबिन्दुसमायुक्त: पितृभूवासिनी स्मृतः ।। क्रीं ॥ विदारीयुक्तं व्योमास्यं रुद्रराकिण्यलंकृतम् । कचं कालं क्रोधबीजं जानीहि वीरवन्दिते ॥ हूँ । नादबिन्दुसमायुक्तां समादायोग्रभैरवीम् । भौतिक वाग्भवं बीजं विद्धि सारस्वतं प्रिये ॥ ८॥ प्रलयाग्निर्महाज्वाल: ख्यातश्चास्त्रमनुः प्रिये ॥ फट् ।। क्रोधीशरक्तभीमाक्ष्योऽङकुशोऽयं नादबिन्दुमान् ॥ क्रो॥ विठः शिरो वह्विजाया स्वाहा ज्वलनवल्लभा ।। स्वाहा ॥ क्रोधीशो बलभिद् ध्रम्रभैरवीनादबिन्दुभिः । त्रिमूत्तिर्मन्मथः कामः बीजं व्यैलोक्यमोहनम् ॥ क्ली'। व्योमास्यः कालरात्र्यान्यों वर्म बिन्दीन्दुसंयुतः । कथितं कवचं बीज कुलाचारप्रियेऽमले ॥ हुँ॥ व्योमास्यः क्षतजारूढो डाकिनीनादबिन्दुभिः । ज्योतिर्मन्त्रः समाख्यातो महापातकनाशन: ।। ह्रीं । संयुक्तो धूम्रभरव्या रक्तस्थो बलिमोजनः । नादबिन्दुसमायुक्तः किङ्किणीबीजमुत्तमम् ॥ दी। वहुरूपिणमादाय क्षतजोक्षितसंस्थितम् ।। विदार्यालिङ्गितं तद्वद् विशेषार्थो महामनुः ॥ध्र। धमध्वजाधः कालाग्निः सोर्ध्वकेशीन्दुबिन्दुभिः । युगान्तकारकं बीजं भैरवेण प्रकाशितम् ॥ स्फे। संहारिन्याश्रितश्चोर्ध्वकेशिनी तु कपद्दिनम् । नादबिन्दुसमायुक्तं बीजं वैतालिकं स्मृतम् ॥ प्ले ॥ सनादबिन्दु क्रोधीशं गृह्यसंहारिणीस्थितम् । कम्पिनीबीजमित्युक्तं द्विठेनोक्ता मनोहरी ।। क्ली' स्वाहा ।।
२५
२६

Page #52

Bījanighanțu
43
Adorned with Candisa Kşatajārūdha and Dhūmrabhairavi and containing Nāda and Bindu is the Bīja Srīn of the Beloved of Vişņu (i. e. Lakşmī).
Adorned with Kşatajasya, Vyomavaktra and Dhūmrabhairavī, and containing Nāda and Bindu is the primal Bīja Hrim.
Adorned with Krodhīša, Kşatajārūdha, Dhūmrabhairavi and with Nāda and Bindu is the Pitsbhūvāsinī Bīja Krin.
Containing Vidārī and Vyomāsya and adorned with Rudrarākini, is the Kūrca, Kāla and Krodha Bīja Hüm.
Containing Näda and Bindu and Ugrabhairavi is Bhautika, Vāgbhava and Sarasvati Bīja Ai.
Depicted by Pralayāgni and Mahājvālā and famous in Šāstras is the Bīja Phat.
Depicted by Krodhīša, Rakta-bhímākşya and with Nāda and Bindu is the Ankusa Bīja Kron.
Dvitha, Sira, wise of Agni, Jvalanavallabhā Svāhā Bīja is Syahā.
Depicted by Krodhisa, Balabhid, Dhumrabhairavī, Nāda and Bindu is Trimārti, Manmatha, Kāma and Trailokyamohana Bīja Klīn.
Depicted by Vyomāsya, Kālarātri and with Bindu is the Varma, and Kavaca Bīja Hum.
Vyomāsya, Kşatajārūdha, Dākinī and with Nāda and Bindu is the Jyotirmantra Hraum, destroyer of biggest of the sins,
Raktastha, Balibhojana, Dhūmrabhairavī with Nāda-Bindu is the fine Kinkinī Bīja Drīm.
Bahurūpi, Kşatajokşita and indicated by Bidārī is the Bīja Bhrūñ of the special meaning of Mahāmanu.
Dhūmradhyaja, Kālāgni, Urdhvakesī and with Bindu is Yugāntakāraka Bīja brought to light by Bhairava.
Urdhvakesi, Sambāriņi, Kaparddī, and united with NādaBindu is to be known as the Vaitālika Bīja Plem..
Krodhāśa with Nāda-Bindu, Samhāriņi is the beautiful Kampinī Bīja Klīm Svābā, so said by the Devatās.

Page #53

बोजनिघण्टुः कपद्दिनं समादाय क्षत जोक्षितसंस्थितम् । संयुक्तं ध्रम्रभैरव्या ध्वांक्षोऽयं नादबिन्दुमान् ॥ प्री॥ कपालिद्वयमादाय महाकालेन मण्डितम् । समासनमिति प्रोक्तं चण्डिकाढ्यं मनोहरम् ।। ठंठं ठाठः ।। प्रलयाग्निस्थितो धूमध्वजो गुह्ये सबिन्दुमान् । संयुक्तो धूम्रभरव्या स्मृता फेत्कारिणी प्रिये ॥ स्फी ॥ क्षतजस्थो व्योमवक्त्रो बिन्दुखण्डेन्द्वलंकृत: । खद्योतमिति विख्यातं ग्रासिनी कालरात्रियुक । ह॥ क्षतजस्थं व्योमवक्त्रं नादबिन्दुसमन्वितम् ।। विदारीभूषणं कृत्वा बीजं वैवस्वतात्म(न्त)कम् ॥ ह॥ व्योमवक्त्रो धूमध्वजो वारण: प्रलयाग्निकः । ऊर्ध्वकेशी क्षतारूढ़ा बिन्दुचन्द्रार्द्धसंगता॥ बीजमानन्दभैरव्या मूकानन्दकरं परम् ॥ हसखफ्रें। अ-कारे भीषणा कीतिविद्युजिह्वेति कीर्तिता। आ-कारे तामसी कालवनी (जिह्वा) च कालभैरवी ।। इ.कारे गजिनी चण्डा विज्ञया रुद्रभैरवी । ई-कारे शूलिनी ख्याता चण्डोग्रा धूम्रभैरवी ॥ उ-कारे कालकूटा(वक्त्राख्या प्रचण्डा चण्डवल्लभा । विदाएं-कारके प्रोक्ता ता(ना)लजङ्घा कपालिनी ।। ऋ-कारे स्यान्महारौद्रो ज्यालिनी यागिनीत्यपि । ऋकारे कालिका प्राक्ता पितृकाली भयङ्करी ॥ संहारिणी ल-कारे स्यान्मेघनादोग्रभाषिणी। रुद्रचण्डा कालरात्रि: लु-कारे च करालिनी ।। ऊर्ध्वकेशी च चामुण्डा नादिन्ये-कारके स्मृता । ऐ-कारे कोटराक्षी च मालिन्युन्मत्तभैरवी ॥ ज्वालिन्यो-कारगा ज्ञेया भीमाक्षी चण्डमालिनी । औ-कारे डाकिनी सिंहनादिनी चण्डभैरवी ॥ अक्रराख्या विदारी च अं-कारे रुद्ररा(डा)किणी । शेषे कपालिनी याम्या चण्डिका कुण्डलद्वयम् ॥ विसों नादः सकला: षङ्दशोक्ताः स्वरा मताः ।। क्रोधीशो वारणश्चण्ड: शङ्का तून्मत्तभैरवः । ज्वालामुखो रक्तदष्ट्रीऽसिताङ्गो बलयामुखः ।।

Page #54

Bijanighaņķu
45
Kaparddi, Kşatajoksita, united with Dhūmrabhairavī, with Nāda-Bindu is the Dhvānkşa Bīja Prīm.
Two Kapālīs, imposed with Mahākāla is the beautiful Candikā and Samāsan Bīja Țham Tham Thah-?hah.
Embedded in Pralayāgni, Dhūmadhvaja with Bindu united with Dhūmrabhairavī is the Phetkāriņī Bīja Sphīm. -
Kşatajastha, Vyomavaktra, adorned with Candravindu and Kālarātri is the famous Khadyota and Grāsini Bīja Hrum.
Kşatajastha, Vyomavaktra with Nāda-Bindu and Bidārī is Vaivasvatā ntaka Bīja Hrūm.
Vyomavaktra, Dhūmadhvaja, Vāraņa, Pralayāgni, Urdhva. kesī, Kşatajārūdha with Candravindu is the Ananda Bhāiravi Bīja HSaKhaPhren which gives pleasure even to the Dumb.
A is Bhīşaņā, Kīrti and Vidyujjihvã. À is Tāmasī Kālavajrī, Kālajihvă, and Kālabhairavī. - I
is Garjins known in the form of Canda and Rudrabhairavī; I is Dhümrabhairavī famous in the form of Śūlini and Caņdogrā..
U is Kālakūța ( vaktra ) famous in the form of Pracanga and Caņdavallabhā. Ū is Vidārī said as Tālajanghā and Kapālipī.
Ris Mahāraudri famous in the form of Yogini and Jvālinī. R is Bhayamkari known as Kālikā and 'Pitļkāli.
Į is Sambāriņi who is Ugrabhāşinī like Meghanāda. Ļ is Rudracaņdā, Kālarātri, and Karālinī.
E is Kāmunda, Ürdhvakeśī and Nādini. Ai is Koțarākṣī, and Unmattabhairavī.
O is Jvālini, Candamālinī and Bhīmākṣī. Au is Samhanādinī, Candabhairavī, Dākinī.
M is Akrūra, Vidārī, Rudrarākinī. Į is Kapālinā, Yāmyā, Candikā and Kundaladvayam.
It is said that in Visarga are inherent the Nāda, Kāla and the sixteen Svaras.
Ka is Krodhīsa, Kha is Vārana, Ga is Canda, Gha is Sankā, Nis Unmattabhairava. Ca is Jvālāmukhā, Cha is Raktadamstra, Ja is Asitānga. Jha is Balayāmukha.

Page #55

बोजनिघण्टुः १ . विद्युम्मुखो महाज्वाली कपाली भोषणो गुरुा ।
प्रहारी रौरवो दण्डी बलितोऽत्युग्रशूलधृक् । सिंहनादी कपर्दी च प्रलयाग्निर्भयङ्करः । बहुरूपी महाकाल: स्थिरात्मा क्षतजोक्षितः ॥ बलभेदी रक्तपटश्चण्डीशो ज्वलनध्वजः । धुमध्वजो व्योमवक्त्रस्त्रलोक्यग्रसनात्मकः ॥ (नयनश्रोत्रास्यनासाहृत्सु न्यासे दश स्वराः ।। ध्वजिनीधूम्रभरव्यावभावे च दृशोः स्मृते । मूलार्णमुखमादिष्टं हृदयं स्वरशक्तयः ।। आदिमध्यावसानेषु पूर्वाभावे यथोत्तरम् । ) . कण्ठास्यः कालवक्त्रेण महाकालेन भूषितः । तदादि: पञ्चरश्मिश्च सृष्टिस्थितिलयं विषम् ।। ॐ ॥ शूलिया सहितोऽग्निस्थश्चण्डीश इन्दुबिन्दुमान् ।
एतद्विष्णुप्रियाबीजं यम्मान्यं जगत: प्रियम् ॥श्री ॥ __ क्षतजस्थो व्योमवक्त्रश्चण्डोग्राबिन्दुभूषितः ।
आंद्रजा रोद्री धूतेशी बीजम् प्राथमिक प्रियम् ।। ह्रीं'। क्रोधीशो रक्तसंस्थश्च धूम्रभरव्यलंकृतः । विन्द्विन्दुसंयुतो बीजम् द्रावणं क्लेदनं स्मृतम् ।। क्री॥ व्योमास्यो बिन्दुसंयुक्तस्तालजङ्घाविभूषितः । कूर्च कालो महाकाल: क्रोधबीजम् निरञ्जनम् ।। हैं॥ उन्मत्तभैरवी रुद्र डाकिन्या च विभूषिता । नादेनाऽलंकृता बीजम् वाग्भवं बुद्धिवर्द्धनम् ।। ऐ॥ फडित्यस्त्र प्रसिद्ध स्याज् ॥ फट् ॥ ज्वालाग्निापकांकुशः ॥ क्रों ॥ शिरः स्वाहा विठो वह्निजाया ज्वलनवल्लभा ।। दक्षजानुद्वयं सेन्दुः देवास्यं वह्निसुन्दरी ।। स्वाहा । इन्द्रासनगतो ब्रह्मा त्रिमूर्तीन्दुश्च मन्मथ: ।। क्लों ।।
गजिनी-धूम्रभरव्यो दक्षवामपयोधरी। २८ व्योमास्यः कामवक्त्राब्यो वर्मबिन्दीन्दुसंयुतः ॥ हुँ ।।
२५

Page #56

Bījanighantu
Ña is Vidyunmukha; Ța is Kapālī, Da is Bhīşaņā, Dha is Guru, Ņa is Prahārī; Ta is Raurava, Tha is Dandi, Da is Balita, Dha is Ugraśūladh;k.
Na is Simhanādi; Pa is Kapardī, Pha is Pralayāgni, Ba is Bhayankara, Bha is Bahurūpī, Ma is Mahākāla; Ya is Sthlrātmā, Ra is Kşatajoksita.
La is Balabhedī, Va is Raktapața, Śa is Caņdīša, $a is Jvalanadhvaja, Sa is Dhūmadhvaja, Ha is Vyomavaktra, Kșa is Trailokyagrasanātmaka.
(For the Nyāsa of Eyes, Ears, Mouth, Nose, and Heart ten Svaras are used. Dhvajinī and Dhūmrabhairavī are omitted. Mouth is the place of Mūlavarṇa and Heart of the Svaraśaktis. In the beginning, middle and end, the order is just as one letter comes after the other.)
Ornamented with Kanthastha, Kālavaktra and Mahākāla is the Pancaraśmi Bīja Aum, the cause of Srsti, Sthiti and Pralaya.
Sūlinī, Agnistha, and Caņdāśa with Näda-Bindu is the Vişnupriya (Lakşmī) Bīja Srīm, so accepted in the world.
Kşatajastha, Vyomavaktra and Candogrā, and ornamented with Bindu is thc Primal and loved Bīja Hrīs of Adrijā, Raudrī, and Bhūtesi.
Krodhīsa, Raktasamstha and embclished with Dhūmrabhairavī, with Candrabindu is the Bīja Krī known as Drāvana and Kledana.
Vyomāsya, adorned with Tālajanghā and with Bindu is Kūrca, Kāla, Mahākāla, Niranjana and Krodha Bīja Hūm.
Adorned with Unmattabhairavī, Rudi adakinī, and Nāda, is Buddhivardhana and Vāgbhava Bīja Aim.
l'amous Phadityāstra Bija is Phat. Jvālāgni, Vyāpaka, Ankusa Bīja is Krom.
Sira, Svābā, Dvitha, Vahnijāyā, Jvalanavallabhā, Dakşajānudvaya, Devāsya Vahnisundarī Bīja is Svāhā.
Indrāsanagata Brahmā, Trimurti and with Bindu is Manmatha Bīja Klīm.
Garjini, Dhūmrabhairavi, Dakşavāmapayodhara, Vyomā

Page #57

बीजनिघण्टु
शून्य क्षतजमारूढ़ चण्डभैरव्यलंकृतम् । नादबिन्दुयुतं मूनि ज्योतिर्मन्त्र उदाहृतः ॥ ह्रौं । आदिदेवेन निदिष्टं मन्त्रकोषमनुत्तमम् । यदथिभ्य: पुरा गुप्तं तन्मयाऽद्य प्रकाशितम् ।। यक्षडामरतन्त्रस्य मन्त्रकोशविवेचनम् । क्रोधीशेन तु यत्प्रोक्तं भैरवाय महात्मने । विद्युच्चण्डाशिनी गौरी क्रोशिनी नागिनी जया। किन्नरी योगिनी यक्षी भूतिनी प्रेतिनी नारी ॥ यामि(ग्रासि)नी त्रासिनी चण्डी कलेत्येवं प्रकीर्तिता । कालभैरवेमरसर्वासु भूतलाङ्गलवरासु च (?)॥ एभगा सुमुखी चण्डी पार्वती सुरतप्रिया । उर्वशी चेन्द्रि(चित्रिणी लीला कङ्काली मेखला शची ।। मानिनी हंसिनी चौला कलना भू(धू)मिनीति च । आदिदेवेन निदिश: प्रथमाधिपशक्तयः ।। विभ्रमो बाहुलो दण्डी भैरवो नटक: शुकः । वृकोदरो जटो भीष्मः क्षोभक: खे(ख)चरो नटः ।। निशाचरो ध्वजी भीमो विचित्र: कोषिको यमः । लिङ्गी वत्साधिको भृङ्गी मणिभद्रो घटोत्कचः ।। महानन्दो शुको दण्डी सुग्रीवः कलहो भवः । दण्डो भाषान्तकोऽजेशो (गों) हंस: पक्षश्चरो हली ॥ चण्डीबीजमिति ख्यातं विद्यन्नागाङ्गनांशुकः । औरसाधिके शुकाद्या च धूमिन्यसौ किन्नर: स्मृत: (?)॥ उर्वश्यालंकृतो हंसो हसेन्दुमस्तकोद्धतः॥ हूं॥ विद्युचण्डा च हंसी च केतुर्नागिन्यलंकृता । ह (?) डिण्डिभेन सरक्तेन कामिनी बिन्दुभिः शशी ॥श्री'। हंससुग्रीवपार्वत्या कपर्दीन्द्वाद्यलंकृता ॥ ह्रीं ॥ विग्रहकलहकामिनीन्द्वादिप्राणहारिणी॥क्री ।। विभ्रमो रक्तपार्वत्यै स्वाहा उल्कामुखी स्मृता । ज्वालपरीति विख्याता सबिन्द्विन्दुकला नटी ॥ठं ।।

Page #58

Bijanighantu
49
sya, Kalavaktra, Adhya and with Nada-Bindu is Varma Bīja
Hum.
Sunya, Kṣatajamārudha, adorned with Canḍabhairavi, with Nada-Bindu is Murdhni Jyoti Mantra Bīja Hraum.
The great Mantrakoga described by Adideva, which hither to remained a secret, has now been brought to light by me.
The Mantrakoşa of the Yakṣadamara Tantra was discribed by Krodhisa for Mahatma Bhairava.
Vidyuccanḍasini, Gauri, Krosini, Nagini, Jaya, Kinnarī, Yogini, Yaksi, Bhutini, Pretini, Narī, Yami (Grāsi)nī, Trāsinï, Candi, Kala, Kalabhairava, Amara, Sarva, Bhuta, Langali, Vara, Subhaga, Sumukhi, Candi, Parvati, Suratapriya, Urvasi, Caindrini (Citrini). Lila, Kankali, Mekhala, Śacī, Maninī. Hamsini, Caula. Kalana, Bhumi (Dhumi), Nīti, etc. are the Śaktis whose first reigning Deities are as follows:
Vibhrama, Bahula, Dandi, Bhairava, Nataka, Śuka. Vṛkodara, Jața, Bhisma, Ksobhaka, Khecara, Nata, Nisacara, Dhyaji, Bhima, Vicitra. Kausika, Yama, Lingi, Vatsādhika, Bhṛngi, Manibhadra, Ghatotkaca, Mahanandi, Suka, Dandi, Bhāṣāntaka. Ajesa, Hamsa, Paksesa, Cara, and Hali.
Candi Bija is remembered for Vidyadhara, Naga, Yakṣa, Carana and Kinnarī (?) and Suka; Dhumini, etc. remembered as Sadhikās of Candi Bīja.
are also
Embellished with Urvasi and with Nada-Bindu is Hamsa Bija Hum.
Embellished by Vidyuccanda, and Ketunägini is Bija H (?).
Dindibha, Sarakta, and with Nada-Bindu is Kāminī Bīja Śrim.
Hamsa, Sugrīva, Parvati and with Nada-Bindu is Kaparddi Bija Hrim.
Vigraha, Kalahakāminī, Nindā, Vāda, Prāṇahāriņi (Perhaps Krodha) Bīja is Krīm.
Known as Vibhrama, Rakta Parvati, Svāhā and Ulkämukhi, and famous as Jvalandhari with Nada-Bindu is Kalā Nați Bija Tham.
4

Page #59

बोजनिघण्टुः स: सुग्रीवः षण्डाद्यः खद्योतः परिकीर्तिता ।। हूं। श्यामालिङ्गितदेहोऽसो खद्योतो ज्योतिरीरितः ॥ ह्रौं । यमः सुग्रीवः कामिनीन्द्रेन्द्राध: किन्नरीति च ॥ हृ॥ सुग्रीवोऽपि यमश्चण्डो नीलाद्यर्वाण ईरितः ॥ द्रा॥ यमः सुग्रीवबिन्द्वीन्दुजपाद्यः पिशिताशनः ॥दु॥ त्यागिनं मणिभद्रस्थं प्रेतिनीन्द्वाद्यलंकृतम् । युगान्तकारकं बीजम् भैरवेण प्रकाशितम् ॥ स्फ्रें। भृङ्गिण मेखलायुक्तं प्रेतिनीन्द्वाद्यलंकृतम् । बीज वैतालिकं प्रोवतं द्विठेनोक्ता मनोहरी ॥ प्ले स्वाहा ।। विभ्रमो धूमिनी विधुश्चण्डिकाद्यस्तु काकिनी । ध्वाङ्क्षबीजमिति ख्यातं सर्वतन्त्रेषु गोपितम् ।। प्रीं ॥ नटद्वयेन धूमिन्या उर्ध्वकेश्या ह्यलंकृतम् (?) ॥ - ॥ नटो धवानसंयुक्तो नटोतीक्ष्णपयोधरैः (?) ।। टंटं॥ पार्वत्यालिङ्गितं मणिभद्रस्थं योगिनीप्रिये । फेटकारिणीति विख्याता विद्युञ्चण्डविभूषिता ।। स्फी ॥ सुग्रीवास्थिलयः श्रोत्रे हृद्यत्वाविकलादृश: (?)। विकलायाः ष्वभावे च स्याद्गौरीति च पार्वती ।। मूलार्णमासमाख्यातं हृदयं स्वरशक्तयः । भवस्थित्यवसानेषु विज्ञातव्यं यथोत्तरम् ।। आदिदेवेन निदिष्टं जम्बुद्वीपे कलौ युगे । मन्त्रकोषमिदं भूतयक्षडामरतन्त्रयोः ।। मानामुपकाराय त्रिषु लोकेषु दुर्लभम् ॥ इति श्री भैरवविरचितो बीजनिघण्टुमन्त्रकोषः
समाप्त:

Page #60

Bījanighantu
51
Hamsa, Sugrīva, Caņdadya and Khadyota Bīja is Hram.
Known as Syāma Śarīra Khadyota Jyoti is the Bīja Hraum.
Yama, Sugrīva, Kāmini, Indra, Indu, Ādyā and Kinnara Bīja is Hru.
Sugrīva, Yama, Caņda, Nīlādi are said Ārņava and their Bīja is Drān.
Yama, Surīva, with Candravindu and Japādi is Pišitāsana Bīja Drūn.
Adorned hy Tyaginī, Manibhadrastha, Pretini, Indu, etc., and told by Bhairava is Yugāntakāraka Bīja Sphem.
Adorned by Bhsngi, Mekhalayukta, Pretinī, and Indu etc., and told as Manohari by the Devtás is Vaitālika Bīja Plen Svāhā.
Consisting of Vibhrama, Dhūminī, Vidyuccaņņikā, Kākini etc., and secret in all the Tantras is Dhvāńksa Bīja Prīm.
Naţadvaya, Dhūmini and with Urdhvakesī is the Bīja Phrem.
Consisting of conical breasted Națī and Nața sound is Bīja Tam-Tham.
Inherent in Manibhadra embracing Pārvatī, Yoginīpriya, and like the restlessness of Ears and Heart, are Gaurī and Pārvatī of restless nature.
The Svaraśaktīs situated in the Heart are described as Mūlavarna, Creation, Existence and Destruction come after one another in their sequence.
In Kaliyuga, this Mantrakoşa of Bhūtadāmara Tantra, scarce in all the three worlds, was described by Adideva for the benefaction of mankind.
End of the Bijanighantu Mantrakoşa
written by Śrī Bhairava.

Page #61

अथ मातृकानिघण्टुः
श्रीगणेशं नृसिंह तं भारतीमीश्वरं गुरुम् । नत्वा वक्ष्ये मातृकाणां निघण्टु बालबुद्धये ॥ १॥ ध्रुवस्तारस्त्रिवृद् ब्रह्म वेदाद्य(दि)स्तारकोऽव्ययः । प्रणवश्व त्रिमात्रोऽपि ओङ्कारो ज्योतिरादिम: ॥ २ ॥ श्रीकण्ठ: केशवः कण्ठो निवृत्तिश्च स्वरादिकः ।। अ-कारो मातृकाद्यश्च वात इत्यपि कीतितः ॥ ३ ॥ नारायणस्तथाऽनन्तो मुखवृत्तं गुरुस्तथा । विष्णुशय्या तथा शेषो दीर्घ आ-कार एव च ॥ ४ ॥ माधवः सूक्ष्मसंज्ञश्च विद्या दक्षिणलोचनम् । गन्धर्वः पाञ्चजन्यश्च इ-कारश्च मखांकुरः (न्तक:) ॥५॥ गोविन्दश्च त्रिमूर्तीश: शान्ति: स्याद्वामलोचनम् । नृसिंहास्त्रं तथा माया ई-कारोऽपि सुरेश्वरः ॥ ६ ॥ अमरेशस्तथा विष्णुरिन्धिका च गजांकुशः । दक्षकर्णश्च विज(न)य उ-कारो मन्मथाभिधः ॥ ७॥ अर्धीशो दीपिका वामश्रवणो मधुसूदनः । इन्द्रश्चापः षण्मुखश्च ऊ-कारो रक्षणाभिधः ।। ८ ।। रेचिका दक्षनासा च भारभूतिस्त्रिविक्रमः ।। देवमाता रिपुनश्च ऋ-कारस्तपन: स्मृतः ॥ ९ ॥ अतिथीशो वामनश्च मोचिका वामनासिका। दैत्यमाता च दैवज्ञ ऋ-कारस्त्रिपुरान्तकः ॥ १०॥ श्रीधरचामरः(परा) स्थाणुर्दक्षगण्डस्त्रिवेद(देव)कः । एकांघ्रिर्वज्रदण्डश्च व्योमाद्ध ल-स्वरः स्मृतः ॥ ११ ॥ हृषीकेशो हरः सूक्ष्मो वामगण्डः कुवेरदृक् । अर्द्धच्चौं नीलचरण ल.कारश्च त्रिकण्ठ(कूट)कः ।। १२ ।। झिण्टीशः पद्मनाभश्च शक्ति ईक्षः क्षमाऽमृतम् । भग ऊर्ध्व कामरूप एकारश्च त्रिकोणक: ॥ १३ ॥
२५

Page #62

Matrkanighantu
Bowing to my Isvara-like Guru Nrsimha, Bharati and Śrī Ganesa, I describe the Matṛkānighantu for the common
I
man.
2
Dhruva, Tara, Trivṛt, Brahmi, Vedas, Tāraka, Praṇava, Trimātrā and Aumkara etc., Jyotis are depicted by Aum. Śrīkantha, Kesava, Kantha, Nivṛtti, Svaras, Matṛkas, and Vata are denoted by A-kära.
3
A-kara is the name of Nārāyaṇa, Ananta, Mukhavṛtta, Guru, Visņusayya Śesa and Dirghĩ.
4
I-kāra denotes Madhava, Sükṣmasamjña, Dakssinalocana, Gandharva, Pañcajanya and Makhānkura.
I-kara denotes Govinda, Trimurtisa, Śanti, Vamalocana, Nrsimhastra, Māyā, and Sureśvara.
5
6
U denotes Amaresa, Vişņu, Indhika, Gajankusa, Dakṣakarna, Vijaya ( Vinaya) and Manmatha.
7
Ū is the name of Arghisa, Dipikā, Vāmasravana, Madhusüdana, Indra, Capa, Sanmukha, and Raksana.
8
R is the name of Recikā, Dakṣanāsā, Bharabhūti, Trivikrama, Devamātā, Ripughna, and Tapana.
9
Ṛ denotes Atithisa, Vamana, Mocikā, Vāmanāsikā, Daityamātā, Daivajña and Tripurantaka.
10
Ļ denotes Śrīdhara, Amara, (Para), Sthāņu, Dakṣaganda, Trivedakah (Tridevakah ), Ekanghri, Vajradanda and Vyomardha.
11
Ļ denotes Hṛşikeśa, Hara, Sūkṣma, Vāmagaṇḍa, Kuveradrk, Ardharca, Nilacarana, Trikanthak (Trikūṭaka ). 12 E denotes Jhintisa, Padmanabha, Śakti, Dakṣa, Kşamā, Amṛta, Bhaga, Urdhva, Kamarupa, and Trikoņaka.
13

Page #63

५
१०
मातृकानिघण्टु ज्ञानामृता भौतिकश्च धरा दामोदरस्तथा । वागीशो व(ध)म भयद ऐ कारस्त्रिपुरस्तथा ॥ १४ ।। सद्योजातो वासुदेवो रुद्रो दन्तस्त्रिमातृ(त्र)कः । आप्यायनी मन्त्रनाथ ओ-कारो न(ना)गसंज्ञकः ।। १५ ।। सङ्कर्षणोऽनुग्रहेशो मुरारियापिनी तथा । अधोदन्तगतो मायी नृसिंहाङ्ग तथी-स्वरः॥ १६ ॥ अक्ररो व्योमरूपश्च प्रद्युम्नश्चन्द्रसंज्ञकः । अनुस्वारस्तथा बिन्दुरं-कारश्च शिरोगतः ॥ १७ ॥ अनन्तश्च महासेनोऽनिरुद्धो रसव(ना)र्णकः । कन्यास्तननिमः सर्गो विसर्गश्चान्तिमस्वरः ॥१८॥ (एतानि स्वरनामानि । मातृकाव्यञ्जननामनि वच्मि ॥) क्रोधीशो धातृसज्ञश्च चक्री सृष्टि: करादिगः।। वर्गादिर्माया देवेशः क-कारः कामगः स्मृतः ।। १९ ।। ऋद्धिगदी च चण्डेश: खेटो दक्षिणकूपरः। . . कैटभश्चैव मातङ्गः संहारः खार्णकः स्मृतः ॥ २० ॥ स्मृतिः पञ्चान्तक: शानों गणेशो मणिबन्धम: । गोमुखो गजकुम्भश्च ग-कारः सिंहसंज्ञकः ।। २१ ।। खड्गी शिवोत्त(न)मो मेधा दक्षिणांगुलिमूलकम् (गः)। घनो धनस्वरश्चंव घ-कारो ङादिमः स्मृतः ॥ २२ ॥ शङ्खको रुद्रकान्तिश्च दक्षांगुल्यनसंस्थित: । क्लीबवक्त्रश्च मा(म)द्रेशो ङ-कारश्चानुनासिकः ॥ २३ ।। हली कुर्मेश्वरो लक्ष्मोमबा(ह्वादिग)हुद्दिथस्तथा । चि(त्ताचा)त्र-वारी चञ्चलश्च च-कारः संस्मृतो बुधैः ॥ २४ ॥ एकनेत्रश्च मुषली वामकूपरगो द्युतिः । त्रिबिन्दुकस्तथाचारी छ-कारः प्रेक्ष(श्लेष्म)काभिधः ॥ २५ ॥ स्थिरो जयन्तो जयज: शूली च चतुराननः । मणिबन्धगतो वामो ज-कारो जप(न)को मतः ॥ २६ ॥ स्थिति: पाशी तथाऽजे(हे)शो वामांगुलितलस्थितः । स्वस्तिकः खण्डसंज्ञश्च झ-कारो जान्तसंज्ञकः ॥ २७ ॥ वामांगुल्यग्रत:(ग.) सिद्धिरंकुश: सर्वसंज्ञकः । ज्ञप्रियो(हिगो)ह्यनुनासन म-कारण निरखनः ॥ २८ ॥
१५

Page #64

Mátrkānigħiaņķu
15
Ai denotes Bhautika, Dbarā, Jõānāmsta, Dāmodara, Vāgāša, Varma ( Dharma), Phayadā and Tripura. 14
O is the name of Sadyojāta, Vāsudeva, Rudra, Danta, Trimātěka ( Trimātraka), Āpyāyanī, Mantranātha, Nāga (Naga).
Au denotes Sankarşaņa, Anugrahesa, Murārī, Vyāpinī, Adhodanta, Māyī, Nșsiñhānga, and Svara.
16 Ñ is the name of Akrūra, Vyomarūpa, Pradyumna, Candra, Anusvāra, Vindu, and Sirogata.
17 ” is the name of Ananta, Mahāsena, Aniruddha, Rasavarņa, ( Rasanārņaka ), Kanyāstananibhaḥ, Sarga, Visarga, Antima-svara.
18 These are the names of the Svaras ( Vowels). Now I describe the names denoted by the Vyañjanas (Cansonants).
Ka denotes Krodhisa, Dhätssamjñaka, Cakrī, Sțști, Karādiga, Vargādi, Māyā, Devesa, and Kāmaga.
19 Kha denotes Rddhi, Gadī, Gandesa, Kheta, Dakşiņakūrpara, Kaitabha, Mātanga and Samhāra.
Ga stands for Smrti, Pancāntaka, śārågī, Ganesa, Manibandhaga, Gomukha, Gajakumbha and Simha.
Gha denotes Khadgī, śivottama, Medhā, Dakşināngūlimülaka, Ghana, Ghanasvara, Nadima.
N denotes Śarkhaka, Sankrānti, Daksāngulyagra, Sansthita, Klībavaktra, Bhadresa, Anunāsika.
23 Ca denotes Halī, Kūimeśvara, Lakşmi, Vāmabāhu, Disā, Citra and Cañcala.
Cha denotes Ekanetra, Muşalī, Vāmakūrpara, Dyuti, Trivinduka, Ācārī, and Prekşaka.
25 Ja denotes Sthira, Jayant, Śūlī, Caturānana, Manibandhagata, Vāwa, and Japana(ka).
Jha denotes Sthiti, Paśī, Ajesa (Ahesa), Vāmāngulitalasthita, Svastika, Khanda, and Jānta.
Na denotes Vāmāngulyagrataḥ, Siddhi, Amkusa, Sarva, Jūāpriya, Ānunāsa and Niranjana.
20
22
24
26
27
28

Page #65

x
मातृकानिघण्टु जरा मुकुन्द: सोमेशो दक्षपादादिगो मुखम(क:)। गजांकुशश्च बालेन्दुरमृताधष्ट-कारकः ।। २९ ॥ लागलीशो नदज्ञ(न्दज)श्व पालिनी च कमण्डलुः । दक्षजानुर(ग)तः स्थायी ठ-कारः स्थविरः स्मृतः ॥ ३० ॥ नन्दी क्षान्तिर्धा(दी) रकश्च चा(डा)मरो दक्षगुल्फगः । व्याघ्रपादः शुभांघ्रिश्च ड-कारो भौमजः स्मृतः ॥ ३१ ॥ ईश्वरश्चार्द्धनारीशो नरः शङ्खान्तराकृत:(ति)। दायादोऽङ्गुलिमूलञ्च ढ-श्व सङ्कोचकारकः ॥ ३२ ॥ उमाकान्तो नरकजिद् रतिर्दक्षपदाग्रगः । निर्वाणस्त्रिगुणाकारस्त्रिरेखो ण: समीरितः ।। ३३ ।। वामोरीन(मूल)निलय आषाढ़ी कामिको हरिः। तीवश्च तरलो नीलस्त-कारः कीतितो बुधैः ।। ३४ ॥ दण्डीशो वरदः कृष्णो वामजानुगत: स्थिरः । सौरिश्चापि विशालाक्षी थ-कार: परिकीत्तितः ॥ ३५॥ सत्योऽत्री(शसः श्री)शो ह्लादिनी च वामगुल्फतस्तथा । शूलः कुवेरो दाता च द-कारो धादिमः स्मृतः ॥ ३६॥ मीनेशः सात्वत: प्रीतिर्वामपादांगुलीगतः । धर्म(न)शो धरणीशश्च ध-कारो दान्तिमो मतः ॥ ३७॥ शर्यो मन्त्रेश्वरो दी? वामपादांगुलाग्रगः । नरो नदी च नादी च न-कारश्चानुनासिकः ॥ ३८ ॥ तीक्ष्णा च लोहितः शूरो दक्षपाणि(च)श्च पार्थिवः । पद्मशो नान्तिम: फादिः प-कारोऽपि प्रकीत्तित: ॥ ३९ ॥ जनाईन: शिखी रौद्री वामपार्श्वकृतालयः । फटकारः प्रोच्यते सद्भिः फ-कार: पान्तिमस्तथा ॥४० ।। छगलण्डो भूधरश्वामया पृष्ठ(ष्ठं)गतस्तथा। सुरसो वज्रमुष्टिश्च ब-कारो भादिमोऽपि च ॥४१॥ विश्वमूर्तिद्धिरण्डेशो निद्रा नाभिगतस्तथा । भृकुटी च भरद्वाजो भ-कारश्च भयावहः ॥ ४२ ॥ वैकुण्ठश्च महाकालस्तन्द्री(न्त्री) जठरसंस्थितः । मन्त्रेशो मण्डलो मानी विषं सूर्यो म-कारका ॥४३ ।। क्षुधा बाली च वायुस्त्वग हृद्गतः पुरुषोत्तमः ।। यमुना यामुनेयञ्च य-कारो मान्तिमः स्मृतः ।। ४४ ।।
१५
२५.

Page #66

Mātrkānighanțu
Ța denotes Jarā, Mukunda, Somesa, Dakşapādādiga, Mukha, Gajāïkusa, Bālendu and Amstādya.
29 Tha denotes Lāngalisa, Nadajña, Pālini, Kamandalu, Dakşajānurata, and Sthavira.
30 Da cienotes Nandi, Kșānti, Dhāraka, Dāraka, Cā(Da)mara, Dakşagulphagaḥ, Vyāghrapāda, śubhānghri, and Bhaumaja.
31 Dha denotes īśvara, Ardhanārīša, Nara, Sankhāntarāksti, Dāyāda, Angulimüla and Samkocakāraka.
32 Ņa denotes Umākānta, Narakajit, Rati, Dakşapādāgragaḥ, Nirvāṇa, Triguņäkāra, Trirekhā and Samirita.
33 Ta denotes Vāmoru, Minanilaya, Āsādhi, Kāmika, Hari, Tīvra, Tarala, and Nila.
34 Tha denotes Daụdisa, Varada, Kịşņa, Vāmajānugata, Sthira, Sauri, and Viśālākşī.
35 Da denotes Satya, Atrīsa, Śrísa, Hlādini, Vāmagulphagata, Sała, Kubera, Dātā, Dhādima.
Dha denotes Minesa, śātvata, Prīti, Vāmapādānguligata, Dharmesa (Dhanesa ), Dharanī and Däntima.
37 Na denotes Sarva, Mantreśvara, Dirgha, Vāmapādāngulāgraga, Nara, Nadi, Nādi and Anunāsika.
38 Pa denotes Tīkşņa, Lohita, Sūra, Dakşapāņi, Parthiva, Padmesa, Näntima and Phādi.
39 Pha denotes Janārdana, Sikh7, Raudrī, Vāmapārsvakstālaya, Phatkāra, Sadbhiḥ and Pāntima.
40 Ba denotes Chagalanda, Abhaya, Ipsșhagata, Surasa, Vajramuşti, and Bhādima.
Bha denotes Viśvamurti, Dviranglesa, Nidrā, Nābhigata, Bhộikuțī, Bhāradvāja, and Bhayāvaha.
42 Ma denotes Vaikuntha, Mahākāla, Tandri (Tantrī ), Jatharasamsthita, Mantresa, Maņdala, Mānī, Vişa and Surya.
43 Ya denotes Kşudhā, Balī, Vāyu, Tvak, Hşdgata, Purusottama, Yamunā, Vāmuneya, and Mantima.
36
31
44

Page #67

मातृकानिघण्टु क्रोधिनी च भुजङ्गेशो बाली रुधिर-पावको । रोचिष्मान् दक्षिणांशश्च रुचिरो रेफ ईरितः ॥ ४५ ॥ क्रिया ककुदो मांसश्च पिनाकी भूर्बलानुजः । लम्पटः शक्रसंज्ञश्च वायवीयो ल-कारकः ॥ ४६ ॥ बाली वामांसनिलयो मेदो पारिद-वारुणी। ह(उ)त्कारी जलसंज्ञश्च चण्डीशोऽपि व-कारकः ॥ ४७ ॥ मृत्युर्वको वृ(विषघ्नश्च हृदो दक्षकरस्थितः । शह(क)कर्णोऽस्थिसंज्ञश्च श कारो विद्भिरीरितः ॥ ४८ ॥ वृषः श्वतेश्वर: पीता मज्जा तृड् वामबाहुगः । षडाननः षडाकार: ष-कारः कीतितो बधः ॥ ४६ ।। भृगुः श्वेतस्तथा हंसो हृदो दक्षिणपादगः। ' समयः सामगः शुक्रः सङ्गतिः सार्णकः शशी ॥ ५० ॥ नभो वराहो नकुली हृदो वामपदः स्थित: (ति:)। सदाशिवोऽरुणः प्राणो हयग्रीवो ह-कारकः ॥ ५१॥ हृदयात्राभिसंस्थानः शिवेश: क(वि)मलोऽसितः । खघुप्रयत्नश्वोपान्त्यो(त्यो) ल-कारः प्रोच्यते बुधः ॥ ५२ ॥ संवर्तको नृसिंहश्च हृदयान्मुखसंस्थितः । अनन्त: परमात्मा च वज्रकायोऽन्तिम: क्ष-कः ॥ ५३॥ अथ कादिमते प्रोक्ताः शङ्करेण शिवां प्रति । अकारादिक्षकारान्ता वर्णसंज्ञा: क्रमाद् अवे ।। ५४ ॥ वातो मरुञ्चाग्निर्वाह्नधरा क्षमा जल-वारिणी। बिभुः खञ्च चरः शुचिर्भूवनं स्वञ्ज शक्तियुक् ॥ ५५ ॥ प्राणस्तेजः स्थिरा वायु वायुश्चापि प्रभा जया । कमभ्रं नाद-दावी च कु: पाथो व्योम तारकः ॥ ५६ ।। शिखी गोत्रा तोय-शून्ये जवा धुति रविः स्मृतः। भूमी रसो नभश्चैव व्याप्तं दाहो रसम्बधिः ॥ ५७ ॥ वियत् स्पशश्च रुद्धंस इला तासां क्रमा: स्मृताः । मातृकावर्णसंज्ञास्तु ता ज्ञात्वा चोद्धरम्मनून् ।। ५८ ।। ग्रस्थाननेकानालोक्य महीदासेन धीमता। मातृकाक्षरसंज्ञेयं बता स्वपरबुद्धये ॥ ५९॥
इति श्रीमन्महीदासविरचितमातृका-निघण्ठः समासः ।
5
.

Page #68

Mātrkānighantu
Ra denotes Krodhini, Bhujangesa, Bali, Rudhira, Pavaka, Rocişma, Dakṣiņa, Rucira, and Repha.
45
La denotes Kriya, Kakuda, Mamsa, Pinākī, Bhūḥ, Balānuja, Lampata, Śakrasamjña, and Vāyaviya. 46
Va denotes Bālī, Vāmāmsanilaya, Meda, Värida, Vāruņa, Hṛtkārī (Utkārī ), Jala, and Candisa. 47
Śa denotes Mṛtyu, Vaka, Vṛṣaghna (Vişaghna), Hṛda, Dakṣakarasthita, Sankhakarna, ( Sankukarna), Asthi.
48
Şa denotes Vrsa, Śvetesvara, Pita, Majjā, Vāmabāhuga, Şaḍānana, and Ṣaḍākāra.
Sa denotes Bhrgu, Śveta, Hamsa, Hrd, Dakṣiņapādagah, Samaya, Samagaḥ, Sukra, Sangati, and Śaśī.
Ha denotes Nabha, Varaha, Nakuli, Hrt, Vamapada, Sthita, Sadasiva, Aruna, Prana, and Hayagrīva.
59
49
51
La denotes Hṛdaya-Nabhi-samsthāna, Śivesa, Kamala, Vimala, Asita, Laghuprayatna, Upantya ( Upatya).
52
Kṣa denotes Samvartaka, Nrsimha, Hrday-samsthita, Ananta, Paramātmā, Vajrakaya and Antima.
53
After this, Lord Śamkara described to Parvati the names of different letters from A to Kşa and their meanings in their order according to the Kadi-mata. 54
End of the Matṛkānighaṇṭu written by
Śri Mahidas.
50
Vāta, Mārut, Agni, Vahni, Dhara, Kṣamā, Jala, Vāri, Vibhu, Khaṁ ( Akasa ), Cara, Suci, Bhūḥ, Vana, Sva, Śakti, Praia, Teja, Sthira, Varyu, Vayu, Prabhā, Jaya, Kam, Abhra, Nāda, Rāva, Kuḥ, Patha, Vyoma, Tāraka, Śikhi, Gotra, Toya, Sunya, Dyuti, Ravi, Bhumi, Rasa, Nabba, Vyāpta, Dāha, Rasa, Ambudhi, Viyat, Sparsa, Rut, Hamsa, Ila, are in their order the names of Matrkā Varņas (Letters of the Alphabet). One who knows them gets emancipated. 55-58
After a study of numerous works the erudite Mahīdāsa has, for the enhancement of his and others' knowledge, created this nomenclature of the Matrkās. 59

Page #69

प्रकारान्तर मातृकानिंघण्टुः
ध्रुवस्तारस्तथोङ्कारो मूलज्योति: शिवोऽव्ययः । वेदाधस्तारकोऽव्यक्त: शाखादिः प्रणवः स्मृतः ॥१॥ मातृकाद्यः स्वराद्यश्च श्रीकण्ठः केशवो लघुः । कलाद्य: केशवः कृष्णो भूतेशः प्रथमो भवेत् ॥ २॥ हृत तारको गुरुर्दी? नारायण चतुर्मुखी । अनन्तो वासुदेवश्च वेदान्तः कारकः स्मृतः ॥ ३ ॥ दक्षाक्षो माधवः सूक्ष्मः पाञ्चजन्यो मखांकुरः । विड बिन्दुः परमेशश्च गन्धर्वः परमः स्मृतः ॥ ४ ॥ वामाक्षिश्च त्रिमूत्तिश्च महामाया सुरेश्वरः । इन्द्रमूतिर्नृसिंहास्त्रं स्मृतो गोविन्द ई-स्वरः ॥ ५ ॥ याम्यकर्णोऽम रेशश्च मन्मथोऽथ गजांकुशः । विजयो विघ्नहर्ता च विष्णुरुकारकः स्मृतः ॥ ६ ॥ वामकर्णोऽथ वामांसो दीर्घश्च मधुसूदन:।। इन्द्रचापोऽथ सूक्ष्मञ्च षण्मुखः पट् स्वरः स्मृतः ॥ ७ ॥ दक्षनासा त्रिविक्रान्तो भारमवि(तिम्र)ग्रहाधिपः । ऋमूत्तिस्तु यती धर्म(र्मो)रिपुघ्न ऋ-स्वरः स्मृतः ॥ ८ ॥ वामनासा(s)तिथीशश्च श्रीकण्ठस्त्रिपुरान्तकः । अमृतेश: स्वरः स्थाणुदेवजु(कोs)स्वर: स्मृतः ॥ ९॥ याम्यगण्डस्थितः स्थाणुहूंशीकेशस्त्रिदेवकः । 'एकांघ्रिर्वज्रदण्डश्च व्योमाद्री ल-स्वरः स्मृतः ॥ १० ॥ वामगण्डोदरार्द्ध च पद्मनाभः कुबेरहक । गणेशश्च त्रिकण्ठश्च नीलांघ्रिर्दशम : स्वरः ॥ ११ ॥ ऊर्ध्वहस्तो गजज्योतिर्दामोदर स्त्रिकोणकः । झिण्टीशः कामरूपश्च शक्तिरेकारकः स्मृतः ॥ १२ ॥ अधो धरेन्द्र-वागीशा वासुदेवोऽथ भौतिकः । पुरः प्रणतो वर्म-मरुतौ द्वादशस्वरः ॥ १३ ॥

Page #70

PRAKĀRĀNTARA
Matrkānighantu
6
Aum is the name of Dhruya, Tāra, Mūlajyoti, Siva, Avyaya, Vedādya, Tāraka, Avyakta, Sakhādi and Praņava. I
A is the name of Mātņkādya, Svarādya, Śrīkantha, Kešava, Laghu, Kalādya, Keśava, Krsna, Bhūtesa, and Prathama. 2
A is the name of Hst, Tāraka, Guru, Dīrghī, Nārāyaṇa, Caturmukha, Ananta, Vāsudeva, Vedānta and Kāraka. 3
I is the name of Dakşākşa, Sūkşma, Pāñcajanya, Makhānkura, Vida, Vindu, Paramesa, Gandharva and Parama. 4
I denotes 'Vāmākşi, Trimārti, Mahāmāyā, Sureśvara, Indramürti, Nțsimhāstra, Govinda and I'śvara.
U denotes Yāmyakarņa, Amaresa, Manmatha, Gajāňkusa, Vijaya, Vigknahartā, and Vişnu.
Ū is the name of Vāmakarņa, Vāmāsa, Dīrgha, Madhusūdana, Indracāpa, Sūkşma, Şaņmukha and Şațsvara. 7
R is the name of Dakşanāsā, Trivikrānta, Bhārabhūti, Grahādhipa, Rumūrti, Yati, Dharma and Dharmaripughna. 8
☆ is the name of Vämanāsā, Atithīsa, Śrīkantha, Tripurāntaka, Amsteśa, Svara, Sthāņu, Devajuşțasvara,
9 Ļ stands for Yamyagandasthita, Sthāņu, Hņšīkeśa, Tridevaka, Ekānghri, Vyoma and Adri.
10 Į stands for Vāmaganda, Udarārdha, Padmanābha, Kuberaděka, Gaņeśa, Trikantha, and Nilānghri.
11 E denotes Urdhvahasta, Gajajyoti, Dāmodara, Trikoņaka, Jhiņķīša, Kāmarūpa, and Sakti.
Ai denotes Adhah, Dharendra, Vāgīša, Väsudeva, Bhautika, Traipura, Prāņa, Varma and Marut,
12
13

Page #71

प्रकारान्तरमातृकानिघण्टा ऊर्धदप्तालिज: सद्यः सङ्कर्षणस्त्रिमात्रकः । मन्त्रेशो नगसंज्ञश्च मात्रेशरत्वोस्वरः स्मृतः ॥ १४ ॥ अधोदन्तानिलो मित्रः प्रद्युम्नो:नुग्रहेश्वरः । नृसिहाख्यो मुरारिश्च मायाविच्चीस्वरः स्मृतः ॥ १५ ॥ ऊध्वदन्तश्चानिरुद्धो हरो भानुः स्वरः शशी । मनश्चानङ्ग-कवची निगूढ़ अं-स्वरः स्मृतः ॥ १६ ॥ कात्तिकेयोऽनिरुद्धश्च शिल्पाभिज्ञो रमापि च । सृष्टिः संहारकर्ता च विषं च अः स्वरः स्मृतः ।। १७ ।। याम्यकर्णादिकः क्रोधी वायुर्वद्विर्गदी रजा । यादवेशो मुरारिश्च कामाङ्गः कार्णकः स्मृतः ॥ १८ ।। दक्षिणकूपरः खेट: शाी चण्डीशकः खगः । कैटभारिश्च मातङ्गः संहारः खार्णकः स्मृतः ॥ १६ ॥ मणिबन्धस्थित: सिंहः पञ्चान्तक-गणेश्वरी । गौमुखो गजकुम्भश्च हलीशश्च गजाननः ॥ २० ॥ . अंगुलीमूलगो मेघो मुषली च शिवोत्तमः । बराहो धनकामश्च शिवाऽधो घार्णकः स्मृतः ॥ २१ ॥ दक्षांगुल्यग्रग: शूली क्लीवाख्यश्चैव रुद्रकः । डामरेशो हरिः श्रीमान् रुद्रेशो ङार्णकः स्मृतः ॥ २२ ॥ ना चामरादिकः कुर्मः शूली चन्द्रक सायको । भभेत्ता चित्रचारी च चञ्चलश्चार्णको मतः ।। २३ ॥ वामकृपरग: पाशी परिपूर्णकनेत्रको । त्रिबिन्दुको ज्वरी वामा श्लेषकरछार्णकः स्मृतः ॥ २४ ॥ वाममणिबन्धगतश्चतुर्मुखो जयन्तकः । जपज्योतिरनाकारो जनक उत जार्णकः ॥ २५ ॥ अंगुलीमूलगः खण्डः कुमुदः स्वस्तिकः स्मृतः । विख्यातक: स्थिराकारो झङ्कारो झार्णको मतः ॥ २६ ॥ वासांगुल्यग्रगः सोमो नन्दो विदिड् निरञ्जनः । सुधर्मो ह्यनुनासश्च ज्ञप्तिगो आणक: स्मृतः ।। २७ ।। दक्षपादादिगो नन्दी लाङ्गली चार्द्धचन्द्रकः । गजांकुशो मृगाद्यश्च बालेन्दुष्टार्णकः स्मृतः ॥ २८ ॥ याम्यगुल्फोऽर्द्धनारीशो भौमजो दिव्यनायकः । सुधाबिन्दुर्घटाकारः प्लावकष्ठाणको मतः ।। २९ ।।
२५

Page #72

Prakārāntara Mátýkānighanțu
63
17
19
O is the name of Urdhyadantālijaḥ, Sadyah, Samkarşaņa, Trimātraka, Mantreśa, Naga, and Mātreśa.
Au denotes Adhodanta, Anila, Mitra, Pradyumna, Anu. graheśvara, Nșsimha, and Māyāvit.
15 Ñ denotes Urdhvadanta, Hara, Bhānu, Svara, Śaśī, Mana, Ananga, and Kavaca..
16 ” denotes Kārtikeya, Aniruddha, silpābhijña, Ramā, Sęsti, Sanhārakartā, and Vişa.
Ka denotes Yāmyakarņādika, Krodhī, Vāyu, Vahni, Gadī, Rujā, Yādavesa, Murāri, Kāmānga and Kārņaka. 18
Kha stands for Dakşiņakūrpara, Kheța, śārngī, Candīša, Khaga, Kaițabhādi, Mātanga, Samhārņaka.
Ga denotes Maņibandhasthita, Simha, Pancāntaka, Ganeśvara, Gomukha, Gajakumbha, Halīsa, Gajānana. 20
Çha is the name of Angulimūlaga, Megha, Muşålī, śivottama, Varāha, Dhanakāma, Sivā and Agha.
21 Na stands for Dakşāngulyagraga, śūlī, Klība, Rudraka, Dāmaresa, Hari, Srimān, Rudresa.
22 Ca is the name of Nā, Camarādika, Kūrma, Śūli, Candraka, Sāyaka, Bhūbhettā, Citrakārī and Cancala. 23
Cha denotes Vāmakūrparaga, Paśī, Paripūrņa, Ekanetra, Trivinduka, Jvari, Vāmā and Śleşaka.
Ja denotes Vāmamaņibandhagata, Caturmukha, Jayantaka, Japajyoti, Anäkāra, Janaka and Uta.
25 Jha denotes Angulimūlaga, Khangla, Kūmuda, Svastika, Vikhyātaka, Sthirākāra and Jhankāra.
26 Na denotes Vāmāngulyagraga, Soma, Nanda, Vidvid, Niranjana, Sudbarma, Anunāsa, Jürāptiga.
27 Ta is the name of Dakşapādādiga, Nandi, Lāngalī, Ardhacandra, Gajānkusa, Mpgādya, and Bālendu.
28 Tha denotes Yāmyagulpha, Ardhanārīša, Bhaumaja, Divyanāyaka, Sudhāvindu, Ghațākāra, Plāvaka.
24
29

Page #73

C
प्रकारान्तरमातृकानिघण्टुः यौम्यजानुस्थितो दण्डो दारुको वत्सलो नरः । डामरो व्याघ्रपादश्च शूली स्त्री डार्णकः स्मृतः ॥ ३० ।। याम्यपादांगुली पूर्णोऽप्युमाकान्तस्तथा हरिः । शङ्खनाभिदृढ़ लोहो दाहको ढाणकः स्मृतः ३१॥ याम्यपादांगुलाग्रस्थ आषाढ़ीशस्त्रिविक्रमः । त्रिरेखस्त्रिगुणाकारो निर्वाणो णार्णको मतः ॥ ३२ ॥ वामपादादिकस्तोत्रो हस्त्यश्वतरलोऽन्रिकः । नीलकोऽप्यर्थको धाता तडित् तु ताणको मतः ।। ३३ ॥ वामजानुविशालाक्षी शौरी इग् वै कमण्डलुः । सूनीपूरस्थिरस्थायी स्थविरस्थाणको मतः ।। ३४ ॥ वामगुल्फस्थितः शूली दात्री दाता कुबेरकः । चन्द्रकश्च हरिद्रान्तो देवेशो दार्णकः स्मृतः ॥ ३५ ॥ वामांगुल्यादिको मीनो जनार्दन-शिरः कराः । धर्मशो धरणीशश्च स्थाणुः प्रीतिश्च धार्णकः ॥ ३६॥ वामांगुल्यग्रगो मेषो भूधरोऽथ विशाम्पतिः । नरोऽन्तरं दिनं दीनो नदीनो नार्णकः स्मृतः ॥ ३७ ॥ याम्यपाश्चों दक्षकुक्षिविश्वात्तिश्चैव लोहितः । पार्थिव: पद्मनामश्च पद्मशः पार्णकः स्मृतः ॥ ३८ ।। वामपाश्र्वोऽथ वैकुण्ठः शिवोऽनलस्निपत्रकः । कान्तोरगौ सरित फुलः फटकारः फार्गको मतः ॥ ३९ ॥ पृष्ठवंशो गणेशश्छगलण्डः पुरुषोत्तमः । बलवान् वज्रमुष्टिश्च सुरसो वार्णकः स्मृतः ॥ ४० ॥ नाभिजश्च द्विरण्डेशो भारवाही जया बलः । शुभदोऽथ भरद्वाजो भृकुटो मार्णकः स्मृतः ॥ ४१ ।। जठरो भाववीरश्च महाबालो बलानुजः । माधवो मरणं मायी मन्त्रेशो मार्णको मत: ॥ ४२ ॥ यमो वरुण-वागीशी स्वशनो यामुनेयकः । मृगेन्द्रो वायुसंज्ञश्च वचनं याणकः स्मृतः ।। ४३ ॥ असृग यातुष ईषघ्नो भुजङ्गशो हुताशनः । तीव्रज्योतिः परं चिह्न सुचिरो रार्णको मतः॥४४॥ मेधा धियो जलान्तस्थः खड्गीथो हंस-वारिदौ । वरुणश्च शिवो रोद्रो मृतेशो वार्णकः स्मृतः ॥ ४५ ॥
३

Page #74

Prakārāntara Mātrkānighanțu
65
35
Da is the name of Yāmyajānusthita, Daņda, Daruka, Vatsala, Nara, Dāmara, Vyāghrapada, Śūlī, and Strī. 30
Dha denotes Yāmyapādānguli, Pūrna, Umākānta, Hari, Sankhanābhi, Drdha, Loha and Dāhaka.
31 Ņa denotes Yāmyapādāngulāgrastha, Āşādhīša, Trivikrama, Trirekhā, Triguņākara, and Nirvāņa.
32 Ta is the name of Vāmapādādika. Tīvra, Hastyasvatarala, Anghri, Nīlaka, Arthaka, Dhātā, and Tadita.
33 Tha denotes Vamajānu. Visālākṣī, śauri, Dęga, Kamandalu, Sūcīpursthirasthāyī, and Sthavira.
34 Da stands for Vāmagulphasthita, Śūlī, Dātrī, Dātā, Kubera, Candraka, Haridrānta, Devesa.
Dha stands for Vāmāngulyādika, Mīna, Janārdana, sira, Karā, Dharmesa, Dharaṇīsa, Sthā ņu and Prīti.
36 Na denotes Vāmāngulyagraga, Meşa, Bhūdhara, Visāmpati, Nara, Antara, Dina, Dīna and Nadīna. . 37
På denotes Yāmyapārsva, Dakşakukşi, Visvārti, Lohita, Pārthiva, Padmanābha and Padmesa.
38 Pha stands for Vāmapārsva, Vaikunjha, śiva, Anala Tripatraka, Kānta, Araga, Sarit, Phulla, Pahçkāra.
39 Ba stands for Prșthavamsa, Gaņeśa, Chagalanda, Puruşottama, Balavāna, Vajramuşți and Surasa.
Bha stands for Nābhija, Dviraņdesa, Bhāravāhī, Jayā, Bala, Subhada, Bharadvāja and Bhộkutī.
Ma denotes Jathara, Bhāvavīra, Mahābāla, Balānuja, Mādhhva, Maraņa, Māyī and Mantreśa.
Ya stands for Yama, Varuņa, Vāgīsa, Svaśana, Yāmuneyaka, Mrgendra, Vāyu and Vacana.
43 Ra is the name of AsȚg, Yātuşa, İşaghna, Bhujangesa, Hutāśana, Tīvrajyoti, Para, Cihna, and Sucira.. 44
Va denotes Medhā, Dhī, Jalāntastha, Khadgīsa, Hamsa, Vārida, Varuņa, Śiva, Raudra and Mstesa.
40
41
42
45

Page #75

प्रकारान्तरः मातृकानिघण्ट अस्थि धातुर्वराहश्च लक्ष्मीश: शंकु-कणिके । तथा नयः समिधश्च साम्बकः शार्णकः स्मृतः ।। ४६ ।। शुक्ल-धातु भृगृहंसः सामग: सत्यसङ्गतिः । मत्यानन्दोऽथ दीप्तास्यः समय: षार्णकः स्मृतः ॥ ४७ ।। मबाह्वयः श्वेतरूपो विलेपश्च घटाकृतिः । षडाननः षडाकारः षडटः सार्णको मतः ।। ४८ ॥ प्राणनोऽथ हलीशश्च हयानन सदाशिवौ । हुताशो हाकिनी द्रावो हेरम्बो हार्णको मतः ॥ ४६॥ नन्दी च परमात्मा च संवर्तक-कृतान्तको । वज्रकायोऽक्षयो व्यापी नृसिंहः क्षार्णकः स्मृतः ॥ ५० ॥ निघण्टुर्मातृकार्णानां कण्ठपीठे निधीयताम् । विस्फोटनाय मन्त्राणां सलीलं पण्डितर्जनैः ॥५१॥ शरीरे सर्वमन्त्राणामुद्धाराय सुबुद्धिभिः ॥५२॥ इति श्रीदेशिकमण्डलीमुकुटमाणिक्योपम-परमहंस
श्रीमध्वाचार्यविरचितो मातृका
निघण्टुः समाप्त:।
अयं तावद् वर्णसंशोद्धार प्रकारः वातः मरुत् अग्निः वह्निः धरा क्ष्मा जलं वारि विभुः स्वः
अ आ इ ई उ ऊ ऋ ऋ ल लु चरा शुचिः भूः वनं खं शक्तिः प्राण: तेजः स्थिरा वाः
ए ऐ ओ औ अं ा क ख ग घ ध: वायुः प्रभा ज्या कम् अभ्रं नादः दाव: कुः पाथ: ङ च छ ज झ
ट ठ ड . ढ व्योम रयः शिखो गोत्रा तोयं: शून्यं जवी द्युतिः भमिः रस:
नभः व्याप्तं दाहः रसा अम्ब वियत् स्पर्शः हृत् हंसः इला म य र ल व श ष स ह ल
ग्रासः

Page #76

67
46
Prakārāntara Mātņkānighangu Śa denotes Asthi, Dhātu, Varāha, Lakşmīša, Sanku, Karņika, Naya, Samidha and Sāmbaka.
Şa denotes śukla, Dhātu, Bhțgu, Hamisa, Sāmaga, Satyasamgati, Malyānanda, Dīptāsya, and Samaya.
Sa stands for Majjā, Svetarūpa, Vilepa, Ghatāksti, şadā. nana, şadākara, and Şaçlațaḥ.
48 Ha is the name of Prāṇana, Halīsa, Hayānana, Sadāśiva, Hutāśa, Hākinī, Drāva and Heramba.
49 Kșa is the name of Nandī, Paramātmā, Samvartaka, Kstānta, Vajrakāya, Vyāpī and Nộsimha.
This Matska-varņa-nighantu, which deserves to be memorised, has been described to enable the Paņditas understand the Mantras casily.
To enable the erudites to derive the Mantras is the primary purpose of this work.
50
End of the Matçkanighantu written by the Crown
and Jewel of the Desika-mandalī,
Paramahansa Śri Madhvacārya.

Page #77

प्रकारान्तर
মানুকালিঘUs:
श्रीभैरव उवाचनिघण्टमातृकां देवि कथयस्व प्रसादतः । यथा विज्ञातया देवि सर्वज्ञत्वं प्रजायते ।। यथा जानासि देवेशि निर्घण्टं कथयस्व मे ॥१॥
श्रीभैरव्युवाचसाधु साधु महाबाहो लोकानां हितकारक । परं गूढं निगूढश्च निर्घण्टमातृकाक्षरम् ॥२॥ गुरोः परम्पराज्ञातं सबाह्याभ्यन्तरस्थितम् । नहि जानन्ति ये मूढाः फलं न स्यान् महेश्वर ॥ ३ ॥ मन्त्रोद्धारप्रसङ्गश्च पूजाखण्डं गुरुक्रमम् । मालिनीशक्तिसङ्केतं सिद्धान्तं वामदक्षिणम् ॥ ४ ॥ गारुडं भूततन्त्रश्च भैरवं सारसंग्रहम् । निर्घण्टक मया प्रोक्तं शतकोटिप्रविस्तरम् ॥ ५ ॥
श्रीभैरव उवाचस्वच्छन्दगतिसद्भाव भेदनिन्दाविसर्पिणम् । किश्चिद किश्चिद जानामि न जानामि च मातृकाम् ॥ ६॥ अहीनमन्त्रं जानीयाद् हीनमन्त्रच मातृकाम् । गोत्रहीनश्च संस्थानं गुरुहीनं पदे पदे ॥ ७ ॥
श्रीभैरव्युवाचतव स्नेहाद प्रवक्ष्यामि निर्घण्टमातृकां शृणु । सर्वादी प्रणवो मन्त्रस्तदुद्धारं शृणु:प्रिय ।। ८ ॥ ॐ-कारो वर्तुलस्तारो बिन्दुशक्तिस्त्रितत्वकम् । प्रणवश्चन्द्र साद्यश्च पञ्चदेवो ध्रुवस्त्रिकः ॥ ॐ ॥ ९ ॥ श्रीकण्ठ आद्यजो ह्रस्वो ब्रह्म चवादिमातृका । सुरेशश्चैव वागीशः सारस्वतो ललाटजः ॥ अ॥ १०॥
२०

Page #78

PRAKĀRĀNTARA Matrkanighantu
Śrī Bhairava said O Devī ! Kindly tell me the Nighantu Mātrkā, knowledge of which gives rise to the knowledge of every name. As you know, kindly tell me the same Nighanțu.
Śrī Bhairavī saidYou are Blessed, O Mahābāhu, Benefactor of the Lokas ! this Nighantu Mātņkā is very difficult and secret.
2 O Maheśvara ! those who do not possess the knowledge of the Mātļkākşaras obtained from the tradition of the Gurus and existing in the internal and external consciousness, are fools and they do not get any fruit.
Mantroddhāra-prasanga, Pūjākhanda, Gurukrama, Mālinīsakti-samkcta, Vāma.dakşiņa-siddhānta, Gāruda and Bhūta Tantras, Bhairava Sārasamgraha, and Nirghanțu-all these have been declared by me in their hundred million elaboration.
4-5 Śrī Bhairava saidI am a person of a free nature away from feelings of truth. Full of the failings of contempt and reprehensible nature, know not much about the Matskās. I know a little of other Mantras but do not possess a knowledge of the Māıskā Mantras. I am at every step devoid of Gotra, Kula and Guru. 6-7
Śrī Bhairavi saidOut of love for you I now describe the Nighanțu Mātņkā, which please listen. First of all listen to the method of the derivation of Pranava which is the Primal Mantra,
8 Aum-kāra, Vartula, Tāra, Vindusakti. Tritattvaka, Pranava, Candra Ādya, Pancadeva, Dhruva and Trika are denoted by Aum.
Śrīkantha, Ādyaja, Hrasva, Brahmā, Ādimātýkā, Suresa, Vāgiša, Sarasvat and Lalāțaja, are represented by A. 10
9

Page #79

प्रकारान्तरः मातृकानिघण्टुः अनन्तश्चान्तको वक्त्र-विश्वान्तौ चरुजः स्मृतः । क्षीरोदधिः पयोदश्च दोघच्छायो विनायकः ॥ आ॥ ११॥ इकारश्चन्द्र-सूक्ष्मी च दक्षनेत्रं सुगुह्यकः । रुद्रश्च कोटरश्चैव नासिका परिकीत्तितः ॥ इ॥ १२ ॥ ई-विमूर्तिर्वामनेत्रं शेखरः कोटरस्तथा । वाग्मी शुशुद्धश्च जिह्वाख्यो माया विष्णुः प्रकाशितः ॥ ई ॥ १३ ॥ अमरेशो दक्षकर्ण उग्रश्चेति तमोहनः । विश्वकर्मा तथा श्रोत्र बभ्रुः कालः प्रकीतित: ।। उ ॥ १४ ॥ ऊ-र/शो महेशश्च ऊकारः श्रोत्रमेव च । प्रजेशः सर्वश्रोत्रश्च ऊकारो नवभैरव: ।। ऊ ॥ १५ ॥ ऋकारो भाव(र)भूतिश्च दक्षनासापुटस्तथा । निवृत्ती रुद्रमाया च एकपादश्च कथ्यते ।। ऋ॥ १६ ॥ अतिथीशो वामनासा प्रतिष्ठा पतिरेव च । अक्षाग्रजश्च मायाग्निरूवमूत्तिः प्रकीत्तित: ।। ऋ॥ १७ ॥ ल: स्थाणुर्दक्षगण्डश्च विशेषश्चंव पार्थिवः । • महेन्द्रो लाङ्गलिश्चैव राजा धूम्रो वकस्तथा ।। ॥१८॥ ल-हरो वामगण्डश्च मायावी शक्र-स्वस्तिको । शान्तिकृत शुद्ध-रुद्रौ च नीलपादोपलोनुपः ॥ल ॥ १९ ॥ झिण्टोश ऊर्ध्वदन्ताख्यो ह्यग्निर्वाग्भव एव च । भगश्च दक्षदन्तश्च ज्ञान-शक्ती च जङ्घकः ।। ए ॥२०॥ भौतीशश्चाधोदन्तश्च क्षमात्मकः समातृका । वामजानुर्जगद्यानिः पीठेशश्चांशुमान विभुः ॥ऐ॥२१॥ ओ: सद्योजात ऊर्धास्यो गायत्रो दक्षजनकः । अजेशचव पीयूषः पश्चिमास्यः श्रुतिस्तथा ॥ ओ ॥२२॥ ....... अनुश्चाध ओष्ठः (?) शान्तिको वामजङ्घकः । तेजसश्चंव कण्ठोष्ठी नादाक्षश्च सदाशिवः ॥ औ॥ २३ ॥ अंक्ररो घण्टिका दण्डो बिन्दुकः समगुह्यकः । चञ्चः परिजयोनिश्च सौख्य दु.ख-प्रवत्तंकाः ।। अं॥ २४॥ महासेनो द्विजिह्वाख्यो हयो भद्रश्च कष्टकः । द्विबिन्दुकोऽमरेशश्च सोमश्चैव हरिस्तथा ॥ अः ॥ २५ ॥ कः क्रोधीशो दक्षस्कन्धो ह्यग्निरद्रश्च मन्मथः । तंजसः शान्तिकापाली वासुदेवश्च मस्तकः ॥ ॥ २६॥
२१

Page #80

Prakārāntara Mātýkānighanțu
71
13
15
Ananta, Ānanda, Vaktra, Viśvāntaka, Ruja, Kșīrodadhi, Payoda, Dīrghacchāyā and Vināyaka are denoted by A. 11
Candra, Sūkşma, Dakşanetra, Suguhyaka, Rudra, Kotara and Nāsikā are denoted by I.
12 Trimīti, Vāmanetra, śekhara, Koțara, Vāgmī, Suddha, Jihvākhya, Māyā and Vişnu are denoted by I.
Amaresa, Dakşakarņa, Ugra, Tamohana, Viśvakarmā, śrotra, Babhru and Kāla are denoted by U.
14 Arghīša, Maheśa, U-kāra, śrotra, Prajeśa, Sarvasrotra and Navabhairava are denoted by Ŭ.
Bhāva(Bhāra)Bhūti, Dakşanāsāpuța, Nivịtti, Rudramāyā, and Ekapāda are denoted by R.
16 Atithīša, Vāmanāsā, Pratisthā, Pati, Akşāgraja, Māyāgni and Ürdhyamurti are denoted by R.
17 Sthāņu, Dakşaganda, Visesa Pārthiva, Mahendra, Lāngali, Rājā and Dhūmra are denoted by L.
Hara, Vāmaganga, Māyāvī, Śakra, Svastika, śāntikst, Suddha, Ruddha and Nīlapādopalonupa are denoted by L. 19
Jhitīsa, Urdhvadanta, Agni, Vāgbhava, Bhaga, Dakşadanta, Jnāna, Sakti and Janghaka, are denoted by E. 20
Bhautīša, Adhodanta, Kşamātmaka, Samātska, Vāmajānu, Jagadyoni, Pītheśa, Amśumān and Vibhu are denoted by Ai.
Sadyojāta, Ürdhäsya, Gāyatrī, Dakşajanghaka, Ajeśa, Pīyüśa, Paścimāsya and Sruti are denoted by 0.
22 Aņu, Ādha, Oştha, śānti, Vāmajaighaka, Taijasa, Kaņthoşgha, Nādākṣa and Sadāśiva are denoted by Au.
23 Krūra, Ghaņţikā, Dana, Vindu, Samaguhyaka, Cañcu, Parijayoni, Saukhya-Duḥkha-Pravartaka are denoted by N. 24
Mahāsena, Dvijihvākhya, Haya, Bhadra, Kanțaka, Dvivindu, Amareśa, Soma and Hari are denoted by H.
25 Krodhīša, Dakşaskandha, Agni, Rudra, Manmatha, Taijasa, śānti, Kāpālī, Vāsudeva and Mastaka are denoted by Ka.
26

Page #81

७ই
१
५
१०
१५
२०
२५
३०
प्रकारान्तरः मातृका निघण्टुः
"ख: प्रचण्डो दक्षबाहुः शून्यश्वाकाश एव च । कपाली दन्तजातीशः श्रीखण्डी कामरूपिणः ॥ ख ॥ २७ ॥ गः पञ्चान्तः पृथग्रूपः शिवदर्शनसंज्ञकः ।
गणेश्वरो द्विजाख्यश्व गौरवी गौश्च स्वर्यगः ॥ ग ॥ २८ ॥ घः संहर्ता दक्षकरः काम (ल) रूपी शिवोत्तमः ।
खड़ी सभ्यो घोरनामा मेधा गौश्च घकारकः ॥ शिवाख्यो लाङ्गली मूलो दन्तुरो घुघुरोऽपि न ॥ घ ॥ २९ ॥ ङ - कारश्वव रुद्रश्च दक्षहस्तांगुलि नख: ।
खर्परश्च द्विजात्मा च एकवक्त्रो गतिस्तथा ॥ ङः ॥ ३० ॥ चः कूर्मो वामजङ्घाख्यो द्विनेत्रश्चक रूपकः । तृतीयलोचनश्चैव चर्ममुण्डधरस्तथा ॥ च ॥ ३१ ॥ छ- श्चक नेत्रो वामश्च वामबाहुश्च लाङ्गली । द्विशिरा एकपादश्च पशुः पशुपतिस्तथा ॥ छ ॥ ३२ ॥ ज-श्चतुराननो वामः कूर्परश्च त्रिशूलिनः ।
दीर्घबाहुश्च शाखाख्यो धातारश्च विभुस्तथा ॥ ज ॥ ३३ ॥ भो जिह्वा वामहस्तश्च कङ्कणः कृतमण्डलः । अकल्पक (त) श्च झङ्कारी दक्षशाखा गुहस्तथा ॥ दीर्घबाहू रसो रूपं नादाख्यश्चातिचञ्चलः ॥ झ ॥ ३४ ॥ नो धर्मः सुखदो ज्ञानी वामकरांगुली नखः । एकपादः कुण्डली च वामपाणिस्तथा नखः ॥ न ॥ ३५ ॥ ट-कारः सोमनाथाख्यः खेचरो दक्षस्फिक् कटिः । कपाली वामकटिश्च अर्धचन्द्रः पुनर्भवः ट ।। ३६ । ठकारो लाङ्गली चैव दक्षोरुर्वलः पुनः । पूर्णचन्द्रामृताख्यो च तथा करतलद्वयम् ॥
बनजा जीवनो जीवो वृषघ्नश्चन्द्रकः सुधा ॥ ठ ॥ ३७ ॥ ड-कारो दारुकः प्रोक्तो दक्षजानुश्च पालकः । बामबाहुश्च कौमारी तथा वे योगिनीप्रियः ॥ ड ॥ ३८ ॥ ढ - कारोऽप्यर्धनारीशो दक्षजङ्घाभिधस्तथा । विनायक : सिद्धिदाता विघ्नेशः सव्यबाहुकः ॥ ढ ॥ ३९ ॥ ण-कारश्च उमाकान्तो दक्षपादाभिधस्तथा ।
नारायणो द्विनेत्रश्च तथा वै योगिनां प्रियः ॥ ण ॥ ४० ॥

Page #82

Prakārāutara Mātņkānighaņķu
73
29
32
Pracanda, Dakşabāhu, Śūnya, Ākāśa, Kapālī, Dantajātīsa, Śrīkhandī, and Kāmarūpī are denoted. by Kha.
27 Pañcānta, Pộthagrūpa, Sivadarśana, Ganesvara, Dvijākhya, Gaurava and Gauh are denoted by Ga.
Samhartā, Dakşakara, Kāma(la)rūpī, śivottama, Khadgī, Savya, Ghoranāmā, Medhā, Gau, śivākhya, Lāngalī, Māla, Dantura and Ghurghura are denoted by Gha.
Rudra, Dakşahastānguli, Nakha, Kharpara, Dvijātmā, Ekavaktra and Gati are denoted by Na.
30 Kūrma, Vāmajanghā, Dvinetra, Ekarūpa, Tstīyalocana and Carmamungadhara are denoted by Ca.
31 Ekanetra, Vāma, Vāmabāhu, Lāngalī, Dvisira, Ekapāda, Pašu and Pasupati are denoted by Cha.
Caturānana, Vāma, Kūrpara, Triśūlina, Dirghabāhu, Sākhā, Dhātā and Vibhu are denoted by Ja.
33 Jihvā, Vāmahasta, Kankaņa, Kệtamandala, Akalpaka, Jhankāri, Dakşaśākhā, Guha, Dīrghabāhu, Rasa, Rūpa, Nāda and Aticañcala are denoted by Jha.
34 Dharma, Sukhada, Jåtānī, Vāmakarāngulinakha, Ekapāda, Kuņpalī, Vāmapāņi and Nakha are denoted by Na. 35
Somanātha, Khecara, Dakşasphik, Kați, Kapālī, Vāmakati, Ardhacandra and Punarbhava are denoted by Ța. 36
Lāngalī, Dakşoru, Vartula, Pūrņacandra, Amsta, Karata. ladvaya, Vanaja, Jivana, Jīva, Vrşaghna, Candraka and Sudhā are denoted by Tha.
37 Dāruka, Dakşajānu, Pālaka, Vāmabāhu, Kumārī and Yoginīpriya arc denoted by Da.
Ardhanārīša, Dakşajanghā, Vināyaka, Siddhidātā, Vighneśa and Savyabāhuka are denoted by Dha.
39 Umākānta, Dakşapāda, Nārāyana, Dvinetra, Yogināṁpriya are denoted by Na.
38
40

Page #83

प्रकारान्तर: मातृकानिघण्टु तमाट: पाटमिस्फिक् ताराख्य ऊर्ध्वजानुकः । शक्ती शक्तिर्जटा चैव तारको मध्यकर्णकः ॥ त ॥ ४१ ।। थः स्त्र वासी भयानक: शिली शिरसिजस्तथा । महाग्रन्थिश्च विख्यातो ग्रन्थिग्राहक एव च ।। थ ॥ ४२ ॥ दोऽद्रीशो वाम जानुश्च दाता धाता च धातकिः । कुण्डलं दक्षपादश्च तथा धर्माभिधायक: ।। द ॥ ४३ ।। ध-कारो वामजङ्घा च प्रियश्व दर्शनस्तथा । नेत्रयुग्मश्च संज्ञा च स्थाणरस्थाणुरीश्वरः ।।ध ॥ ४४ ।। नो मेषो वामपादश्चानादिर्नीलश्व वामनः । दस्तुरश्चोर्ध्ववासी च नरदेवो निरञ्जन: ॥ न ॥ ४५ ॥ निधिः शेषो गुह्यकर्ता तपन: पञ्चमस्तथा । वीरभद्रा च सावित्री कालरात्रि: पुरारिहा ॥ ५ ॥ ४६ ।। फः शिखी वामपार्श्वश्च फेत्कारो वामपादकः । नीलपादस्तथा प्रोक्तः शिखी वैशाखिनां प्रिय: ॥ फ।। ४७ ॥ ब-श्छगण्ड: पृष्ठवंश: शिखिबाहो युगन्धरः । मुखबिन्दुबैलिर्घष्टी योद्धा त्रिलोचनप्रियः ॥ ब ।। ४८ ॥ भो द्विरण्डो नाभि भद्रे भीमो भाषणमेव च । दक्षस्कन्दो महाबाहुभ्रंमरस्तु जयाभिषः ।। भ ।। ४९ ।। महाकाली समुद्राख्यः कालसंज्ञो विषान्तकः । कृतान्त: कृधि(षि)त: पुन्सो यमश्च कालभद्र कः । म ॥ ५० ॥ यः कृतीशो युगान्तश्व बालीशो वायुसंज्ञक:।। वायुवेगी तथा शीघ्रः श्वसन प्राणसंज्ञकः । य॥५१॥ रो भुजङ्गो धातुरक्त: सूर्यो वै वेदकस्तथा। दीपको ज्वलनश्चव स्थूलदण्डश्च तेजसः ।। र ॥ ५२ ।। ल: पिनाको सितश्चन्द्र: पृथ्वीबीज प्रकीत्तितः। पूतना पीतशिखिन: लकारवाचकः स्मृतः ॥ ल ।। ५३ ॥ वः खङ्गीशः स्वायुयुतो (2) वज्रस्फिक मुखमेव हि । वरुण: सागरश्चैव जगद् भाषा शुचिस्तथा । व ॥ ५४ ।। शः शकारोऽथ विधाता कुमारश्चैव मन्मथा । श्रीकण्ठः पवनो देवो वामोरु: कामरूपकः । विशेष: कामरूपी च सौख्यदाता शुचिस्तथा ।। श ॥ ५५ ॥ षा श्वेत उष्मा सूर्याग्निरजेश: कालधूमकः ।
२५

Page #84

Prakārāntara Māışkānighantu
75
Tamāța, șāți, Vāmasphik, Tārā, Ürdhvajānu, Śaktī, Śaktijațā, Tāraka and Madhyakarņa are denoted by Ta. 41
Strī, Vāsī, Bhayānaka, Silī, Sirasija, Mahāgranthi, Granthi and Granthigrāhaka are denoted by Tha.
42 Adrīša, Vāmajānu, Dātā, Dhātā, Dhātakī Kundala, Daksapāda, Dharmābhidhāyaka are denoted by Da.
43 Vāmajanghā, Priya, Darsana, Netrayugma, Sthāņu and īśvara are denoted by Dha.
Meşa, Vāmapāda, Anādi, Nīla, Vāmana, Dantura, Ürdhvavāsi, Naradeva and Niranjana are denoted by Na. 45
Nidhi, seşa, Guhyakartā, Tapana, Pañcama, Vīrabhadra, Sāvitrī, Kālarātri and Purāriha are denoted by Pa. 46
Sikhī, Vāmapārsva, Phetkāra, Vāmapādaka, Nīlaqāda, Śikhī and sākhi-priya are denoted by Pha.
47 • Chaganda, Prşthavamsa, śikhivaha, Yugandhara, Mukhavindu, Bali, Ghanțī, Yoddhā, Trilocanapriya are denoted by Ba. . .
48 Dviranda, Nābhi, Bhadra, Bhīma, Bhāşaņa, Dakşaskanda, Mahābāhu, Bhramara and Jaya are denoted by Bha. 49
Mahūkālī, Samudra, Kāla, Vişāntaka, Kștānta, Kțdhita, (Krşita), Pumān, Yama and Kālabhadra are denoted by Ma.
Kștīša, Yugānta, Bālīša, Vāyuvegi, sīghra, śvasana and Prāpa are denoted by Ya..
Bhujóga, Dhāturakta, Sürya, Vedaka, Dipaka, Jvalana, Sthūladanpa and Taijasa are denoted by Ra.
52 Pinākī, Sita, Candra, Pythvībāja, Pūtanā, Pitā, śikhī, are denoted by La.
53 Khadgīša, Svāyuyuta (?), Vājrasphika, Mukha, Varuņa, Sāgara, Jagat, Bhāṣā and Suci are denoted by Va. 54
Vidhātā, Kumāra, Manmatha, Śrīkaņķha, Pavana, Deva, Vāmoru, Kāmarūpa, Višeşa, Kāmarūpī Saukhyadātā and Suci arc denoted by Sa.
55
51

Page #85

प्रकारान्तरः मातृकानिघण्ट
लम्बोदरो जठरश्च बनायको यमस्तथा ॥ष ॥ ५६ ।। सकार: शक्तिनामा च चन्द्रपिण्ड: शशी तथा । प्रकृतिमूतिरेवाशुरीश्वरः शक्तिरूपकः ॥ जगद्बोज जलाख्यश्च परमात्माऽमृतः स्मृतः ॥ ॥ ५७ ।। हो नकुलीथः प्राणेशः प्राणः सम्बित तथात्मजः । अम्बिकापतिरात्मा च जीवो हंस: प्रकीर्तित:॥ नागलोकोऽमनाख्यश्व शिव: शान्तदसंज्ञक: ।। ह ।। ५८ ॥ क्रोध: कोप: क्षकारस्थ आत्मा स्त्री कामरूपकः । संहारो नारसिंहोऽथ महातेजो युगान्तकः ।। क्षय: संवर्तकः प्रोक्तः सर्वज्ञः क्षेत्रपालक: ।। क्ष ॥ ५९ ॥
॥ इति मातृका-निर्घण्टुः समासः ।।
-

Page #86

Prakarantara Matikānighantu
Śveta, Usmā, Sūrya, Agni, Ajeśa, Kāladhūmaka, Lambodara, Jathara, Vinayaka and Yama are denoted by Sa.
56
Śaktināmā, Candrapinda, Śasī, Prakṛti, Murti, Āśu, Isvara, Śaktirupaka, Jagadbīja, Jala, Paramātmā, Amṛta are denoted by Sa.
57
77
Nakulisa, Praneša, Prāņa, Samvit, Atmaja, Ambikapati, Ātmā, Jīva, Hamsa, Nāgaloka, Amalā, Śiva and Śāntidaḥ are denoted by Ha.
58
End of the Matykanighantu.
Krodha, Kopa, Atmā, Strī, Kamarūpaka, Samhāra, Nṛsimha, Mahāteja, Yugantaka, Kṣaya, Samvartaka, Sarvajña and Kṣetrapalaka are denoted by Kṣa.
59

Page #87

प्रकारान्तर वर्णनिघण्टुः
प्रणम्य परमानन्दं श्रीगुरुं पुरुषोत्तमम् । मातृकार्ण-निघण्टु यं प्रवक्ष्ये बालबुद्धये ॥ १॥ प्रणवस्तारकोऽव्यक्तो वेदादिश्च शिवोऽव्ययः । आदिमश्च ध्रुवोङ्कारी मूलज्योति: शिवादिकः । त्रिवृद् ब्रह्मा त्रिमात्रश्च शब्दाः प्रणववाचकाः ॥ २ ॥ ॐ॥ स्वराद्यो मातृकापश्च वातः कण्ठोऽमृतेश्वरः । विघ्नेश्वरो निवृत्तिश्च श्रीकण्ठः केशवो लघः ॥ ३ ॥ म ॥ मुखवृत्तं गुरुः शेषो दीर्थोऽनन्तो मख्त तथा। नारायणो विघ्नराजः प्रतिष्ठा व द्वितीयक: ।। ४ ॥ मा । माधवः सूक्ष्म-विद्याऽग्निदिविन्दुर्दक्षलोचनः । गन्धर्वः पाशजव्यस्तु इकारस्तु मखांकुरः ॥ ५ ॥ ॥ नृसिंहास्त्रं शान्ति-माये गोविन्दश्च सुरेश्वरः। त्रिमूतिर्वामिनयनो बहिरीकारक: स्मृतः ॥ ६॥ ई॥ विजयो मन्मथो विष्णुविध्नकृच्छकुरेन्धिके । गजांकुशो दक्षकों वृत्ताक्षिरमरेश्वरः ॥ ७॥उ । षण्मुखः क्षमा विघ्नहर्ता अर्धीशो मधुसूदनः । दीपिका वामकणन्द्र-चापा: षष्ठस्वरः स्मृतः॥८॥॥ विघ्नराड् देवमाता च रिपुघ्नो रेचिका जलम् । भारभूतिर्दोघमुखी दक्षनासस्त्रिविक्रमः ॥ ९॥ ऋ॥ मोचिका गोमुखी धाम-नासो दैवज्ञ-वामनी । दैत्यमाताऽतिथीशश्च वारिधि(णि ?)गणनायकः ॥ १० ॥३॥ परा स्थाणुदीर्घजिह्वा श्रीधरो दक्षगण्डकः । त्रिवेदकश्च वामा? विभुरेकांघ्रिको ल्वु"॥ ११॥ ल॥ सूक्ष्मा हर्षा हृषीकेषो खं त्रिकूटो द्विदन्तकः । 'कुण्डोदरी हरीशश्च नीलांघ्रिश्च कुबेर-हक ॥ १२ ।। ल ।।
१५
२५

Page #88

PRAKĀRĀNTARA
Varnanighantu
Saluting my Paramananda-svarupa Purusottama Guru, I now describe the Matṛkaana Nighantu for the common
man.
1
Aum denotes Pranava, Taraka, Avyakta, Vedādī, Śiva, Avyaya, Adima, Dhruva, Auṁkära, Mūlajyoti, Śivadika, Trivat, Brahmā, Trimātrā.
2
A denotes: Svarādya, Mātṛkādya, Vāta, Kantha, Amṛtesvara, Vighnesvara, Nivṛtti. Śrīkantha, Kesava and Laghu. 3 A denotes: Mukhavṛtta, Guru, Sesa, Dirgha, Ananta, Marut, Nārāyaṇa, Vighnaraja, Pratistha, and Dvitiya. 4 I denotes: Madhava, Vidya, Agni, Dvivindu, Dakṣalocana, Gandharva, Pañcajanya, and Makhankura.
I denotes: Nrsimha, Santi, Māyā, Govinda, Sureśvara, Trimurti, Vamanayana and Vahni.
U denotes : Vijaya, Manmatha, Visnu, Vighnakṛta, Sankara, Indhikā, Gajānkusa, Dakṣakarņa, Vṛtākṣi and Ama
7
5
6
resvara.
U denotes: Şanmukha, Kṣmā, Vighnaharta, Arghisa, Madhusudana, Dīpikā, Vāmakarna, Indra-capa, and Saṣṭha
8
svara.
R denotes: Vighnarāt, Devamātā, Ripughna, Recikā, Jala, Bharabhūti, Dirghamukhi, Dakṣanāsā and Trivikrama.
9
Ṛ denotes: Mocikā, Gomukhī, Vāmanāsā, Daivajña, Vā mana, Daityamātā, Vāridhi(Vāriņi) and Gananāyaka. 10
Ļ, denotes: Parā, Sthāņu, Dīrghajihvā, Śrīdhara, Dakṣagandaka, Trivedaka, Vāmärdha, Vibhu, Ekanghri etc.
11
Ļ denotes: Sūksma, Harsa, Hṛṣīkesa, Kham, Trikūţa, Dvidanta, Kundodari, Harisa, Nilanghri and Kubera-dṛka.
12

Page #89

८०
१०
.
प्रकारान्तरः वर्णनिघण्टु . सूक्ष्मामृता पद्मनाभो झिण्टीशो गजवक्त्रकः ।
चर: शक्ति: कामरूप: त्रिकोणोधिरो मगम् ॥ १३ ॥ ए॥ ज्ञानामृता वर्म शुची दामोदर-निरञ्जनौ । वागधरी भौतिकेशो वागीशत्रिपुरश्च ऐ॥ १४ ॥ ऐ॥ आप्यायनी वासुदेवश्चोर्ध्वदन्तस्त्रिमातृकः । रथः कपर्दी भुवनं मन्त्रेश ओ-स्वरः स्मृतः ॥ १५ ॥ ओ॥ अनुग्रहो दीर्घवक्त्रो मायी सङ्कर्षणश्च खम् । मुरारिापिनी चाधोदन्तगो नृहरेर्वपुः ॥ १६ ॥ औ॥ अनुस्वारो व्योमरूप: प्रद्युम्न : शंकुकर्णकः । अकर: स्थिति-संज्ञश्च बिन्दु-चन्द्रौ च अं-स्वरः ॥ १७ ।। अं॥ सर्गो विसर्गो विद्वन्तो महासेनानिरुद्धको । पूर्णमृता तथानन्ता अ:-स्वरस्तु वृषध्वजः ॥ १८ ॥ अः ॥ ब्रह्म सृष्टि: खादिमश्च क्रोधीशश्च स्वरान्त (ङ्ग) कः । दक्षदोर्मूलगश्चक्री कामाख्यो गणनायकः ।। १९ ।। क खेटो गजेन्द्रश्चण्डीशो दक्षकूपरगो गदी। कटमारिएच मातङ्गो बुद्धिः कान्तश्च खार्णकः ॥ २०॥ ख॥ सिंहः पशास्तक: शाङ्गी गोमुखः शूर्पकर्णकः । गजकुम्भः स्मृतिः खाम्तो गकारो मणिबन्धनः ॥ २१॥ ग॥ मेधा खङ्गी(ण्डो) त्रिनेत्रश्च दक्षिणांगुलिमूलगः । शिवोत्तमो धनो गान्तो धनकामश्च धार्णकः ॥ २२ ॥ ॥ कान्तिलम्बो घ(ध)नः शल्ली दक्षांगुल्यग्रगस्तथा। एकरुद्रश्च भद्रेशो क्लीववक्त्रानुनासिकौ ॥ २३ ।। ङ॥ हली कूमश्वरो लक्ष्मीमहानादश्च पशलः । चित्रचारी चामराख्यो वामदोर्मूलगश्च ॥ २४ ॥१॥ चतुर्मूर्तिलिबिन्दुश्च मुषली वामकूपरः। श्लेषान्तको धुतिश्चकनेत्रो चान्तश्छकार्णका ॥ २५ ॥ छ । सदाशिवः स्थिरा शूली जयन्तश्चतुराननः । जनको जयजो वाम-मणिबन्धगतो जकः ॥ २६ ॥ ज ॥ आमोदश्च स्थितिः पाशी अजेशो जाल-चन्द्रको । वामांगुलिगतो जाम्सो भकारो झार्णसंज्ञका ॥ २७ ॥ ॥ ज्ञप्तिनिरञ्जन: सिद्धो झान्तः सर्वेश्वरः शुभः ।। दुर्मुखश्चानुनासश्च वामांगुल्यग्रगश्च नः ॥ २८ ॥ ज ॥

Page #90

Prakārāntara Varnanighanțu
[81
13
E denotes : Sūkņmā, Amstă, Padmanābha, Jhiņķīša, Gajavaktra, Cara, Śakti, Kāmarūpa, Trikona, Urdhvādhāra and Bhaga.
Ai denotes : Jrānāmsta, Varma, suci Damodara, Niranjana, Vāgadhara, Bhautikeśa, Vāgīsa and Tripura. 14
O denotes: Āpyāyanī, Vasudeva, Ürdhvadanta, Trimātěka, Ratha, Kapardī, Bhuyana and Mantreśa.
15 Au denotes : Anugraha, Dīrghavaktra, Māyī, Samkarşaņa, Khan, Murārī, Vyāpinī, Adhodanta and Nsharervapu. 16
À denotes : Anusvāra, Vyomarūpa, Pradyumna, Sankukarņa, Akrūra, Sthiti, Vindu and Candra.
17 Ħ denotes : Sarga, Visarga, Vindu, Anta, Mahāsena, Aniruddha, Pūrņāmsta, Ananta and Vğşadhvaja.
18 Ka denotes : Brahma, Srsti, Khādim, Krodhisa, Svarāntaka, Svarānta (Svarānga) Dakşiņa, Mülaka, Cakrī. Kāmākhya and Gapanāyaka.
19 Kha denotes : Kheța, Gajendra, Caņdīša, Dakşakūrpara, Gadī, Kaitabhāri, Matanga, Buddhi, Kānta.
20 Ga denotes«: Sinha, Pañcāntaka, śārngi, Gomukha, śūrpakarņaka, Gajakumbha, Smộti, Khānta and Māṇibandhana.
Gha denotes : Medhā, Khadgī, (Khandī), Trinetra, Dakşiņāngulmūla, Sivottama, Ghana, Gānta and Dhanakāma. 22
N denotes : Kānti, Lamba, Ghana, Dhana, Saņkhī, Dakşāngulyagraga, Ekarudra, Bhadresa, Klībavaktra, and Anunāsika.
23 Ca denotes : Halī, Kūrmęśvara, Lakşmī, Mahānāda, Cancala, Citracārī, Vāmākhya, Vāmadā and Mūlaga. 24
Cha denotes : Caturmūrti, Trivindu, Muşalī, Vāmakūrpara, Śleşāntaka, Dyuti, Ekanetra and Vānta.
Ja denotes : Sadāśiva, Sthira, Śūlī, Jayanta, Caturānana, Janaka, Jayaja, Vāma-maņibandhagata.'
26 Jha denotes : Āmoda, Sthiti, Pasī, Ajeśa, Jala, Candra, Vāmānguligata, Jānta and Jhankāra.
27 Ñ denotes : jñāpti, Niranjana, Siddha, Jhānta, Sarvesvara, śubha, Durmukha, Anunāsa, and Vāmāngulyagraga. 28

Page #91

प्रकारान्तरः वर्णनिघण्टु
जरा मुकुन्दा सोमेशः सुमुखश्च गजांकुशः । अमृतावस्तु बालेन्दुर्दक्षपामूलगष्टकः ॥ २९ ॥ ८ ॥ पालिनी नन्दजः स्थायी लाङ्गलीश: कमण्डलुः । प्रमोदः स्थविरो वामजानुगश्चन्द्रमण्डलम् ॥ ३० ॥ 6 ॥ एकपादो व्याघ्रपादः शुभांघ्रि मरेश्वरः । क्षान्तिनन्दी दारुकेशो भौमजो दक्षगुल्फग: ॥ ३१ ॥ड॥ ऐश्वरी चार्धनारीशो नरः शङ्खान्तराकृतिः । ढल ढक्को द्विजिह्वश्च दणांध्यंगुलिमूलगः ।। ३२ ॥ ढ ।। उमाकान्तो नरकजिद्रविः शूरखिरेखकः । निर्वाणस्त्रिगुणो दक्षपादानश्च ण-कारकः ।। ३३ ।। ण ।। वामोरुमूलगो विन्दुराषाढी कामिको हरिः । तीवश्च तरलो नीलो णान्तस्थादिस्त-कारकः ॥ ३४ ।। त । वामजानुगतः सौरिविशालाक्षश्च षण्मुखः । कृष्णश्च वरदो दण्डी स्थविरस्थार्णको मतः ॥ ३५ ॥ थ ॥ धाता च धादिमः सत्यः कृबेरो ह्लादिनी ततः। अत्रीशो वरद: शूलो वामगुल्फो द-कारक: ॥ ३६ ॥ द॥ धरणीशश्च धर्मशः प्रीतिमीनेश-सात्वती। वामपादांगुलिगतो वामदेवश्च दान्तिमः ॥ ३७॥ ॥ वामपादानगः शौरी मेषेशौ नन्दि-नाटको। वक्रतुण्डश्च दीर्घा च नकारो नदीनायकः ॥ ३८ ॥ न ॥ तीक्ष्णा द्विरण्डः पद्मशो नान्तिमः शूर-लोहितो। दक्षपार्श्वगतः फादि: प्रचण्डश्च प-कारकः ।। ३६ ॥५॥ वामपार्श्वगतो रौद्री शिखीशश्च जनार्दनः । सेनानी: पान्तिमो बादिः फटकारश्च फ-कारक: ॥ ४० ॥ फ॥ वज्रमुष्टिर्भया भादिभूधरः पृष्ठवंशगः । ग्रामणी श्छगलण्डेशः सुरसश्च ब-कारकः ।। ४१ ॥ ब॥ द्विरण्डेशो विश्वमूर्तिनिद्रा भान्तो भयावहः । भृकुटीशो भरद्वाजो नाभिगश्च भ-कारकः ॥ ४२ ॥ म ।। प्र(वि)मत्तो मण्डलं मारी महाकालो विषं रविः । मन्त्रेशो जाठरस्तन्द्री बैकुण्ठश्च म-कारकः ।। ४३ ॥ म॥
२५

Page #92

Prakārāntara Varnanighantu
33
Ta denotes : Jarā, Mukunda, Somesa, Sumukha, Gajānkuśa, Amộtādya, Bālendu, Dakşapanmūlaga.
29 Tha denotes : Pālinī, Nandaja, Sthāyī, Lāngalīša, Kamaņqalu, Pramoda, Sthavira, Vāmajānuga and Candramandala.
30 Da denotes : Ekapāda, Vyāghrapāda, śubhānghri, Dāmareśvara, Kșānti, Nandī, Dārukeśa, Bhaumaja and Dakşagulphaga.
31 Dha denotes : Aiśvarī, Ardhanārīša, Nara, Sankhāntarāksti, Dhala, Dhakkā, Dvijihva and Daksāřghryangulimūlaga.
Na denotes : Umākānta, Narakajit, Ravi, Śūra, Trirekhā, Nirvāṇa, Triguņa, and Dakşapādāgra.
Ta denotes : Vamorumūlaga, Govinda, Āşādbī, Kāmika, Hari, Tīvra, Tarala, Nīla and Ņānta.
34 Tha denotes : Vāmjānugata, Saurī, Viśālākşa, Şarmukha, Kțspa, Varada, Daņdī and Sthavira.
35 Da denotes : Dhātā, Dhādima, Satya, Kubera, Hlādinī, Atrīsa, Varada, Sūla, and Vāmagulpha.
36 Dha denotes : Dharaṇīşa, Dharmesa, Prīti Sātvata, Vāmapādārguligata, Vāmadeva and Dāntima.
37 Na denotes : Vāmapādāgraga, Saurī, Meşeśa, Mandī, Nāțaka, Vaktratuņda, Dīrgha and Nadīnāyaka.
Pa denotes : Tīkşņa, Dviraņda, Padmesa, Antima, Śūra, Lohita, Dakşapārsvagata, Phādi and Pracaņda.
39 Pha denotes : Vāmapārsvagata, Raudrī, Sikhīša, Janārdana, Senānī, Pāntima, Bādi and Phatkāra.
40 Ba denotes; Vajramuşți, Abhayā, Bhādi, Bhūdhara, Prşțhayařsaga, Grāmaņi, Chagalandeśa and Surasa. 41
Bha denotes : Dviraņdesa, Viśvamūrti, Nidrā, Mānta, Bhayāvaha, Bhřkuțīša, Bharadvāja and Nābhiga. - 42
Ma denotes : Pramatta, Vimatta, Mandala, Mārī, Mahākāla, Vişa, Ravi, Mantreśa, Jathara, Tandri and Vaikāņtha, 43
38

Page #93

८४
२०
३५.
५
१०
१५
२०
प्रकारान्तर: वर्णनिघण्टु
त्वग्गतो हृद्गतो मत्तो वाहनः पुरुषोत्तमः ।
क्षुधा मृगेन्द्रो यमुना बालीशो यामुनो मरुतु ॥ ४४ ॥ य ॥ दक्षांशगो भुजङ्गेशो रोचिष्मान् रुचिरः शिखी ।
बली रक्तं क्रोधिनीच जटी यान्तो र कारक: ।। ४५ ।। र । मुण्डी ककुद्मतो मांसं पिनाकीशो बलानुजः । क्रियेन्द्रो लम्पट भूमिर्वायवीयो ल-कारकः ॥ ४६ ॥ ल ॥ बालो वामांश खड्गीशावृत्कारी वरुणो जलम् ।
लान्तच वारिदो मेदः सुधाः धेनुर्व-कारकः ॥ ४७ ॥ व ॥ वृषघ्नः शङ्ख(ङ्क)कर्णी च मृत्युरूपो वकेश्वरः ।
अस्यात्मा च वरेण्यच वान्तो हृद्दक्षहस्तगः ॥ ४८ ॥ श ॥
वृषकेतुर्वृषः पीता श्वेतेशश्च षडाननः ।
हृद् बाम बाहुगो मज्जा षडाकारः ष-कारकः ॥ ४९ ॥ ष ।। दक्षप्रियो भृगुः शुक्रो हंसः समय सामगो । हृदो दक्षिणपादस्थः श्वेता शक्तिनिशाकरः ॥ ५० ॥ स ॥ मेघनादो नभः प्राणो हृदो वामपदस्थितः । हयग्रीवोsरुणोऽनन्तो वराहो नकुली शिखा || ५१ ॥ ह ॥ उपान्त्यो गणपालश्च शिवेशो विमलो लघुः । हृदयान्नाभिगो जीवोsसिता चैव ल- कारकः ॥ ५२ ॥ ल ॥ हृदयान्मुखगो व्यापी संवर्तक-नृसिंहको । अनन्ताख्यो गणेशश्च मेरुर्वज्रतनुः क्षकः ॥ ५३ ॥ क्ष ॥ वर्णोद्भवा मूर्तिभेदा नामभेदास्तथैव च । रुद्रयामलतन्त्रोक्ता मयोक्ता गुर्वमुज्ञया ॥ ५४ ॥ अकारादि-क्षकारान्ता वर्णसंज्ञा गुरूक्तितः । ग्रथिता सुखबोधेन मन्त्रोद्धाराय मन्त्रिणः ॥ ५५ ॥ अथ कादिमते प्रोक्ता संज्ञा भूतलिपिक्रमात् । वातो मरुचरः प्राणी वायुर्नादो रयो जवी । व्याप्तं स्पर्शो वायुजानां संज्ञा प्रोक्ता मनीषिभिः ॥ ५६ ॥ अग्निर्वह्निः शुचिस्तेजः प्रभा दावः शिखी द्युतिः । दाहो ग्रासच संज्ञोक्ता वह्नयर्णानां क्रमादियम् ॥ ५७ ॥

Page #94

Prakārāntara Varnanighaņķu
85
47
Ya clenotes : Tvaggata, Matta, Vāhana, Puruşottama, Kşudhā, Mșgendra, Yamunā, Bālīša and Yāmuna.
44 Ra denotes : Dakšāmsaga, Bhūjangeśa Rocişmān, Rucira, śikhī, Balī, Rakta, Krodhinī, Jațī and Yānta.
45 La denotes : Muņdī, Kakudmata, Māṁsa, Pinā kīsa, Balānuja, Kriyendra, Lampața, Bhūmi and Vāyavīya. 46
Va denotes : Vāla, Vāmāsa, Khadgīša, Utkārī, Varuņa, Jala, Lānta, Vārida, Meda, Sudhā and Dhenu.
Śa denotes : Vrsaghna, Sankhakarnī, Sankukarnī, Mrtyurūpa, Vakeśvara, Asthyātmā, Vareņya, Vānta, Hşd, and Dakşahastaga.
48 Şa denotes : Vrsaketu, Vĩşa, Pītā, Śvetesa, şadānana, Hșt, Vāma, Bāhuga, Majjā and Şaļākāra.
49 Sa denotes : Dakşapriyā, Bhțgu, Hamsa, Samaya, Sāmaga, Hrt, Dakşimapadastha, Sveta, Sakti and Nisakara. 50
Ha denotes : Meghanāda, Nabha, Prāņa, Hşd, Vāmapādasthita, Hayagrīva, Aruņa, Ananta, Varāha, Nakulī and Sikbā.
51 'La denotes : Upāntya, Gaņapāla, Śiveśa, Vimala, Laghu, Hğdayānnābhiga, Jīva, and Asita.
. 52 Kșa denotes : Hệdayānmukhaga, Vyāpī, Samyartaka, Nțsinha, Ananta, Ganesa, Meru, and Vajratanu.
53 According to the instructions of my Guru I have described the Varņodbhava, Mūrtibheda, and Nāmabheda as it is contained in the Rudrayāmala Tantra.
54 The names of the letters A to Kșa as told by the Guru have been described for the facility of the Knowers of the Mantras so that they may conveniently derive the Mantras. 55
According to Kādimata the order of letter-names, classified under the Five Elements, are as follows:
Vāta, Marut, Cara, Prāna, Vāyu, Nāda, Raya, Javī, Vyā. pta and Sparsa are the names of the Vāyu ( Air ) class of letters.
Agni, Vahni, suci, Teja, Prabhā, Dāva, śikhī, Dyuti, Dāha and Grāsa, belong to the Agni (Fire) class of letters. 57
56

Page #95

प्रकारान्तरः वर्णनिघण्ट -धरा क्षमा भूः स्थिरा ज्या कुर्गोत्रा भूमी रसा इला । दशानां भूमिवर्णा! संज्ञा प्रोक्ता विचक्षणः ॥ ५८ ॥ जलं वारि वनं वाः कं पाथस्तोयं रसोऽम्बु हृत् । दशानां जलवर्णानां संज्ञोक्ता पूर्वसूरिभिः ।। ५९ ॥ विभुः खं स्वधैरभ्रं च व्योम शून्यं नमो वियत् । हंसश्चाकाशवर्णानां संज्ञा मायाविर्गतः ॥ ६० ॥ एषा स्वतन्त्रतन्त्रोक्ता वर्ण संज्ञा समीरिता ॥ ६१ ॥
इति रुद्रयामलतन्त्रोक्त-वर्णनिघण्ट: ।
समाप्तः।

Page #96

Prakārāntara Varsanighamțu
87
Dharā, Kşmā, Bhū, Sthirā, Jyā, Kugotrā, Bhūmi, Rasā and Ilā belong to the Prthivī (Earth) class of letters. 58
Jala, Vāri, Vana, Vā, Kan, Pātha, Toya, Rasa, Ambu and Hrt belong to the Jala (Water) class of letters. 59
Vibhu, Kham, Svarga, Dyu, Abhra, Vyoma, Śūnya, Nabha, Viyat, and Hansa belong to the Ākāsa (Ether) class of letters.
60 These letter-names bave been described in the Tantras independently.
61
End of the Varnanighantu of the
Rudrayāmala Tantra.

Page #97

अथ भूतडामरतन्त्रोक्त बीजाभिधानम्
--
बीजसंकेतबोधार्थमाहृत्य तन्त्रशास्त्रतः । बोजनामानि कतिचिद् वक्ष्यामि विदुषां मुदे ॥ क्षतजस्थो व्योमवक्त्रो धूम्रभैरव्यलंकृतः । नादबिन्दु-समायुक्तो बीजं प्राथमिकं स्मृतम् ॥ माया लज्जा परा सम्वित त्रिगुणा भुवनेश्वरी । हृल्लेखा शम्भुवनिता शक्तिदेवीश्वरी शिवा ।। महामाया पार्वती च संस्थानकृतरूपिणी । परमेश्वरी च भुवनाधात्री जीवनमध्यगा ।। ह्रीं ॥ वतिहीनेन्द्रयुङ् माया स्थिरमाया प्रकीत्तिता ॥ ह्रीं । शाग्निशान्ति-बिन्दुनादर्लक्ष्मीप्रणव उच्यते । श्रीलक्ष्मीविष्णुवनिता रमा क्षीरसमुद्रजा ।। श्रीं । षोडशव्यञ्जनं वह्नि-वामाक्षि-बिन्दु-संयुतम् । चन्द्रबीज-समारूढ़ वधूवीजमिदं स्मृतम् ॥ वधूर्वामेक्षणा योषिदेकाक्षी स्त्री च कामिनी ।। स्त्री ।। नादबिन्दु-समायुक्तो द्वादशस्तु स्वरो भगः । योनिः सरस्वतीबो जमघरं वाग्भवं च वाक् ।। ऐं ।। हकारो वामकर्णाट्यो नादबिन्दु-विभूषितः । कूर्च क्रोध उग्रदो दीर्घसूङ्कार उच्यते ॥ शब्दश्च दीर्घकवचं ताराप्रणव इत्यपि ॥ हूं। कामाक्षरं वह्विसंस्थं रतिबिन्दुविभूषितम् । कालीबीजमिदं प्रोक्तं रतिबीजं तदेव हि ।। क्रीं ।।

Page #98

Bijabhidhanam
(of the Bhutaḍāmara Tantra)
In order to familiarise the Scholars I describe the Bījanames collected from the Tantrasastra.
Adorned with Kṣatajastha, Vyomavaktra, Dhumrabhairavī and with Nada-Bindu is the Primal Bija (Aum).
Māyā, Lajjā, Para, Samvit, Triguna, Bhuvanesvari, Hṛllekha, Sambhuvanita, Śakti, Devi, Isvari, Śiva, Mahāmāyā, Parvati, Samsthānakṛtarūpiņi, Parameśvarī, Bhuvanādhātrī, and Jivanamadhyaga Bija is Hlim.
The Bija of Vahni, Aindri, Yugamāyā and Sthiramāyā is
Hrim.
Śrīm is the Bīja of Śri, Lakṣmi, Visņuvanita, Ramā and Kṣīrasamudrajā, called Śagni, Śanti, Vindu, Nada, Lakṣmi and Pranava.
Consisting of Sodasavyañjana, Vahni, Vāmākṣi, Vindu and Candrabija, and famous with the name of Vadhubīja, is Vadhu, Vāmekṣaṇā, Yoșița, Ekākṣi, Strim and Kāminī Bīja Strim.
Consisting of Nada-Bindu and the Dvadasa Svara is the Bhaga, Yoni, Sarasvati, Adhara, Vagbhava and Vak Bija Aim.
Hakāra, Vāmakarnadhya and with Nada-Bindu is called Kūrca, Krodha, Ugradarpa, and Dirghahūmkāra. The Bija of these and of Sabda, Dirghakavaca, Tara and Pranava is
Hum.
Consisting of Kāmākṣara, Vahnisamstha, Rati-bindu, and famous in the form of Kālībīja and Ratibīja is Bīja Krim.

Page #99

भूतडामरतन्त्रोक्तबोजाभिधानम् कामाक्षरं धरासंस्थं रतिबिन्दुविभूषितम् । गुह्यकालोबो जमिदं गोपालबोजमित्यपि ॥ तत् कामबीजं कामेशीबीजं शक्तिस्त्वसौ परा ॥ क्लीं ।। सत्यान्तयुग् व्योम सेन्दु शैवं प्रासादमुच्यते ॥ हो। कलाद्यं क्लेदिनीबीजं ॥ ह्रीं । क्रोङ्कारस्त्वंकुशाभिधः ।। क्रों ।। आकारो बिन्दुमान् पाश: शेषश्च समुदीरित: ॥ ७ ॥ सकला भुवनेशानी कामेशीबीजमुच्यते ॥ क्ल्ह्रीं ॥ नमस्तु हृदयं ॥ नमः ॥ स्वाहा विठष्ठयुगलं ठठः । चन्द्रयुग्मं शिरो देवमाता ज्वलनसुन्दरी ।। स्वाहा परा देवभोज्यं ठद्वयं चन्द्रयुग्मकम् । श्रवो हविर्वेदमाता देवास्यं वह्निसुन्दरी ॥ स्वाहा ।। शिखा वषट् शिरोमध्यं शक्रमाता हरप्रिया । शिखा वषट् च ॥ वषट् ।। कवचं क्रोधो वर्म हुमित्यपि । क्रोधाख्यो हूं तनुत्रञ्च शस्त्रादौ रिपुसंज्ञकः ।। हूं।' अस्त्रनेत्रयुग ॥ वौषट् ॥ फडस्त्रं शस्त्रमायुधम् ।। फट ।। तार्तीयन्तु हेसौः प्रेतबीजं ।। हेसौ: ।। हंसोऽजपामनुः ।। हंसः ।। गकारो बिन्दुमान् विघ्नरा(बी)जं गणेशबीजकम् ॥ गं ।। स्मृतिस्थं मांसमोबिन्दुयुतं भूबीजमीरितम् ।। ग्लौं । ठान्तं हनन नेत्रेन्दु-युतन्तु विम्बबीजकम् ॥ ड्रीं ॥ अथ कामकला वामनयनं बिन्दु-संयुतम् । अर्कमाता कला वाणी नादोऽर्धेन्दुः सदाशिवः ।। अनुच्चार्या तुरीया च विश्वमातृकला परा॥ ७ नादः ।।
अथ भूतडामरतन्त्रोक्त-बीजनामानि प्रणवो विषबीजं स्याद् ध्रुवं हालाहलं स्मृतम् । काल: श्रुतिमुर्ख ज्ञेयं बहुरूपि निरञ्जनम् ।। प्रणवम् ॥ क्षतजस्थो व्योमवक्त्रो धूम्रभरव्यलंकृतः । नादबिन्दु-समायुक्तो बीज प्राथमिकं स्मृतम् ॥ ह्रीं ।। क्रोधीशः क्षतजारुढो धूम्रभैरव्यलंकुतः । नादबिन्दुसमायुक्त: पितृभूवासिनी स्मृतः ।। क्रीं ॥
२५

Page #100

Prakārāntara Varnanighaņķu
91
Kāmāksara, Dharāsamstha, and with Rati-bindu is Guhyakālī-bīja, Gopālabīja, Kāmabīja, Kameśvarībīja and Pasāsaktibīja Klīm.
Consisting of Satyāntayuga, Vyoma and Indu is the siva Bīja Haum.
Kalādya and Kledinī Bīja is KLHrīř. Kromkāra and Ankusa Bīja is Krom,
With Ākāra and Bindu is Pāśa and seşa Bīja Ām. Sakalā, Bhuvanesānī and Kāmesī Bīja is KLHrīm. Namaskāra and Hşdaya Bīja is Namaḥ. Svāhā, Dvitha, Thayugala and Thasha Bīja is Svāhā.
Candrayugma, sira, Devamātā, Jvalanasundari, Svāhā, Parā, Devabhojya, Thadvaya, Candrayugmaka, Śruva, Havi, Vedamātā, Devāsya and Vahnisundarī Bīja is Svāhā.
Śikhā, Vaşat, Siromadhya, Sakramātā and Harapriyā Bīja is Vaşat. Kavaca, Krodha and Varma Bīja is Hum.
Krodhākhya, Tanutra, Sastrādi and Ripusamjnaka Bīja is Hüm. Astra, Netradvaya, and Vauşat Bīja is Vauşat. Phadastra, Sastra and Ayudha Bīja is Phat.
Tārtīya, Hesau and Preta Bīja is Hesauḥ. Hamsa, Ajapā, and Manu Bīja is Hanasaḥ. With Vindu the letter Ga is the Bīja (Gam) of Vighnarāja and Ganesa With Smộtistha Candravindu is Bhū Bīja Glaum.
Thānta, Hanana, Netra and with 'Indu-bindu is Vimba Bīja Drīm. Kāmakalā with Vindu is the Vāmanayana Bīja im. Arkamātā, Kalā, Vāņi, Nāda, Ardhendu, Sadāśiva, Anuccārya, Turīyā and Visvamātýkā Bīja is 99 Nādah.
Bīja-names described in the Bhūtaļāmara Tantra. Pranava, Vişabīja, Dhruva, Halāhala, Kāla, Śrutimukha, Bahurūpī, and Nirāñjana Bīja is Aum.
Adorned with Kşatajastha, Vyomavaktra, Dhūmrabhairavī, and with Nāda-Vindu is the Primal Bīja Hrīñ.
Adorned with Krodhāśa, Kşatajārūdha, Dhūmrabhairavī and with Nāda-Vindu is the Pitsbbūvāsini Bīja Krim.

Page #101

९२
१
५
१०
१५
२०
२३
भूतडामरतन्त्रोक्तबीजा निधानम्
स्मृतम् 1
क्रोधकालात्मकं कुर्याद् भौतिकं वाग्भवं नादबिन्दु-समायुक्तं समादायोग्रभैरवीम् ॥ बीजमेतत् कथितं शुद्धबुद्धि प्रवर्तकम् ॥ ऍ ॥ क्रोधीशो बलभिद् धुम्र भैरवी - नादबिन्दुभिः । त्रिमूत्तिर्मन्मथः कामराजस्त्र्यैलोक्यमोहनम् ॥ क्लीं ॥ इन्द्रासनगतो ब्रह्मा सत्रिमूर्तिस्तु मन्मथः ॥ क्लीं ॥ संयुक्तं धूम्रभरव्याः रक्तस्थं बलिभोजनम् । नादबिन्दु समायुक्तं किङ्किणीबीजमुत्तमम् ॥ द्रीं ॥ नादबिन्दु-समायुक्तं रक्तस्थं बलिभोजनम् । कालरात्र्यासनोपेतं विशिखाख्यं महामनुम् ॥ ॥ विदार्यालिङ्गितो गुह्ये वलिभुक्क्षत जोक्षितः । नादबिन्दु-समायुक्तो विज्ञेयः पिशिताशनः ॥ दूं ॥ धूमध्वजः करालाग्निः सोर्ध्वकेशीन्दु-बिन्दुभिः । युगान्तकारकं बीजं भैरवेण प्रकाशितम् ॥ स्फें ॥ कपर्दिनं समादाया क्षतजोक्षितविग्रहम् । संयुक्तं धूम्रभैरव्या ध्वांक्षोऽयं नादबिन्दुमान् ॥ प्रीं ॥ कपालीद्वयमादाय महाकालेन मण्डितम् । पुनस्तद्वयमित्युक्तं चण्डिकान्यं मनोहरम् || ठंठ ठःठः ॥ क्षतजस्थं व्योमवक्त्रं विन्दुखण्डेद्वलंकृतम् । खद्योतमिति संप्रोक्तं ग्रासिनी कालरात्रियुक् ॥ हं हृ ॥ क्षत जोक्षितमाकाशं नादबिन्दु-विभूषितम् । विदारीभूषितं चैव बीजं वैवस्वतात्मकम् ॥ हूं ॥ कीर्त्याख्या कालवक्त्रा च महाकालेन भूषिता । तपनादिः पञ्चरश्मिः सृष्टिस्थित्यन्तकुद् विधिः ॥ ॐ ॥ व्योमस्थं ना (ता) लजङ्घास्थं बिन्दुनादविभूषितम् । कूचं कालो महाकालः क्रोधबीजं निरञ्जनम् ॥ हूं ॥
इति भूतडामरतन्त्रोक्त
बीजाभिधानं
समाप्तम् ।

Page #102

Prakārāntara Varşanighantu
93
Famous as Krodha, Kālātmaka, Bhautika, Vāgbhava and with Nāda-Vindu and Ugrabhairavī is the Propeller of Suddha Buddhi Bīja Aim.
Consisting of Krodhisa, Balabhid, Dhūmrabhairavī, Nāda and Vindu is the Trimurti, Manmatha, Kāmarāja, and Trailokyamohana Bīja Klim.
Consisting of Dhūmrabhairavi and Nāda-Vindu is the Indrāsanagata Brahmā, Trimūrti and Manmatha Bīja Klīm.
Consisting of Raktastha, Balibhojana, Dhūmrabhairavi and with Nāda-Vindu is the fine Kinkiņī Bīja Drīm.
With Nāda.Vindu, Raktastha, Balibhojana, Kālarātri, Visikhā and Mahāmanu Bīja is Drum.
Vidāryālingita. Guhya, Balibhuk, Kşatajokşita and with Nāda-Vindu is the Pīšitāsana Bīja Drūń.
Dhūmadhvaja, Karālāgni, with Urdhvakesi-Vindu and brought to light by Bhairava is the Yugāntakāraka Bīja Sphen.
Dhūmrabhairavi with Näda-Vindu, Kaparddi, Kşatajo. kşita Vigraha, Dhvānkşa Bīja is Prim.
Embellished with Mahākāla along with Kapālīdvaya and said twice is the Manohara Candikādhya Bīja ThamȚham ThaḥȚhaḥ.
Kşatajastha, Vyomavaktra with Nāda-Vindu is the Khadyota, Grāsinī and Kālarātri Bīja Hram Hrum.
With Nāda-Vindu, Kşatajokşita Ākāśa and Vidāribhūşita Vaivasvāntaka Bija is Hrūm.
Kirtyākhya, Kālavaktra, and with Mahākāla, Tapanādi, Pancaraśmi, Spşți Sthiti, and Pralayankarī Bīja is Aun.
Vyomastha, Nālajanghāstha, with Nāda-Vindu is Kūrca, Kāla, Mahākāla, Niranjana and Krodha Bija Hūm.
End of the Bijābhi dhānam of the
Bhūtadămara Tantra.

Page #103

अथ वरदातन्त्रोक्त मन्त्रार्थाभिधानम्
१०
शिव उवाच । ___ मन्त्रार्थ कथयाम्यद्य शृणुष्व परमेश्वरि । विना येन न सिद्धयेत्त साधन : कोटिशः शिवे ।। आदी प्रसादबीजस्य मन्त्रार्थ शृणु पार्वति । शिववाची हकारस्तु औकारः स्यात् सदाशिवः ।। शून्यं दुःखहरार्थन्तु तस्मात्तन शिवं यजेत् ।। हौं । द दुर्गावाचकं देवि ऊकारश्चापि रक्षणे । विश्वमाता नादरूपः कुर्वर्थो बिन्दुरूपकः ॥ तस्मात्तेनैव बोजेन दुर्गामाराधयेच्छिवे ॥ ९ ॥ क काली ब्रह्म र प्रोक्तं महामायार्थकश्च ई। विश्वमात्रर्थको नादो बिन्दुर्दुःखहरार्थकः ।। तेनैव कालिकादेवीं पूजयेद् दुःखशान्तये ॥ क्रीं ।। हकार: शिववाची स्यात् रेफः प्रकृतिरुच्यते ।। महामायार्थ ई-शब्दो नादो विश्वप्रसूः स्मृतः ।। दु:खहरार्थको बिन्दुर्भुवनान्तेन पूजयेत् ॥ ह्रीं ॥ महालक्ष्म्यर्थक: श: स्याद् धनार्थो रेफ उच्यते । ईस्तुष्टयर्थो परो नादो बिन्दुर्दु:खहरार्थकः ॥ . लक्ष्मीदेव्या बीजमेतत्ते न देवीं प्रपूजयेत् ॥ श्रौं । सरस्वत्यर्थ ऐ-शब्दो बिन्दुर्दु:खहरार्थकः । सरस्वत्या बोजमेतत्ते न वाणी प्रपूजयेत् ।। ऐं। कः कामदेव उद्दिष्टोऽप्यथवा कृष्ण उच्यते । ल: इन्द्र ई तुष्टिवाची सुखदुःखप्रदश्च अं॥ कामबोजार्थ उक्तस्ते तव स्नेहान्महेश्वरि ॥ क्लीं ।।
२०

Page #104

Mantrarthabhidhanam
(of the Varadā Tantra )
Śrī Śiva said : Listen, O Parameśvari! Now I shall describe to You the meaning of Mantras, in the absence of knowledge of which no one can get the fruit even with a million Sādhanā.
O Pārvatī ! first of all listen to the meaning of the Prasāda-bīja. Ha denotes Siva and Au indicates Sadasiva; Śūnya indicates Duḥkhahara. Thus Haum is the Bīja for the worship of śiva.
Da indicates Durgā; U indicates Raksaņa; the Nādarüpa indicates Visvamātā and Vindu indicates the Kurva. Thus Dum is the Bīja for the worship of Durgā.
Ka indicates Kālī; Ra indicates Brahma; I denotes Mahamāyā; Nāda denotes Viśvamātā and the Vindu indicates Duhkhahara. Thus made up of these letters, Krin is the Bīja for the worship of Kālikā Devi for getting relief from afflictions and pain.
Ha indicates Śiva; Repha indicates Praksti; I indicates Mahāmāyā; Nāda indicates Visvaprasū and the Vindu
indicates Duḥkhahara. Consisting of these letters is the Bīja Hrīë for the worship of Bhuvaneśvari.
Śa indicates Mahālaksmī; Repha indicates Dhana; I indicates Tuști; Nāda indicates Parā; and Vindu indicates Duhkhahara. Thus the śrīm is the Bija for the worship of Laksmi Devī.
Ai stands for Sarasvatī and Vindu for Duḥkhaharana. Thus Aim is the Bīja for the worship of Vāņi.
Ka stands for Kāmadeva or Kțşņa; La for Indra; i for Tuşti, and M for Sukha. Out of Love for You the Kāmabīja which I have described is Klīm.

Page #105

वरदातन्त्रोक्तमन्त्रार्थाभिधानम्
है: शिव: कथितो देवि उ भेरव इहोच्यते । परार्थो नादशब्दस्तु बिन्दुर्दुःखहरार्थकः ॥ धर्मबीजेत्रिभित्र कथितस्तव यत्नतः ॥ हूं। गणेशार्थो ग उक्तस्ते बिन्दुर्दुःखहरार्थकः । गं बीजार्थस्तु कथितं तव स्नेहान्महेश्वरि ॥ गं ॥ गो गणेशव्यापकार्थो लकारस्तेज और्मत: । दुःहराथंको बिन्दुगणेशं तेन पूजयेत् ।। ग्लौं । क्ष नृसिंहो ब्रह्म रश्च ऊर्ध्वदन्तार्थकश्च औ । दु:खहरार्थको बिन्दु सिंह तेन पूजयेत् ॥ क्षौं । नामादिवर्ण: सर्वेषां नाम उक्तं स्वयम्भुवा । तेनंवर्थन्तु जानीयादर्थलग्यातु चिन्तयेत् ॥ यथायथं विभक्त्यर्थ मन्त्राथें चिन्तयेच्छिवे । तत्तवर्णादियोगेन संक्षेपात् कथितं त्वयि ।। दुर्गोत्तारणवाच्यः स तारकार्थस्तकारक: । भुक्त्यर्थो रेफ उक्तोऽत्र महामायार्थकश्च ई ।। विश्वमात्रर्थको नादो बिन्दुवुःहरार्थकः । बधूवीजार्थ उक्तोऽत्र तव स्नेहान्महेश्वरि । स्त्री ॥ यत्र बिन्दुद्वयं मन्त्रे एक दुःखहरार्थकम् । अन्यत् सुखप्रदं देवि ज्ञात्वा चार्थं विचिन्तयेत् ॥ यत्र बिन्दुद्वयं मन्त्रे अन्यत् पूर्णार्थकं मतम् । स्वाहामात्रार्थका देवि परार्था वा प्रकीतिता ।। शक्रमाता वषट् प्रोक्ता हरिप्रियार्थका गिरा। सुरा फट् हयग्रीवे विवि बीजं विनिदिशेत ।। यं बीजं वायुवाची स्यात् लमन्द्रं परिकीर्तितम् । अनेकाक्षरबीजे च स्वस्वबीजं स्वनामकम् ॥ एवं ज्ञात्वा महेशानि मन्त्रार्थ परिचिन्तयेत् । एकबीजद्वयं यत्र पृथगथं प्रकल्पयेत् ।। वीप्सार्थ वा महेशानि ज्ञात्वा मन्त्र जपेद्धिया । इति ते कथितो देवि मन्त्रार्थ परमेश्वरि ॥ इति वरदातन्त्रोक्त-मन्त्रार्थाभिधानं
समाप्तम् ।

Page #106

Manträrthabhidhanam of the Varada Tantra
97
Ha stands for Śiva; Ū for Bhairava; Nada for Para, and the Vindu for Duḥkhahara. These three letters make the Varma Bīja Huṁ.
Ga stands for Ganesa; Vindu for Duḥkhaharana Thus is made the Bija Gam for the worship of Ganesa.
Ga stands for Ganesa; La for Teja; Au for Mätä; Vindu for Duḥkhahara Thus the Bija Glaum is meant for the worship of Ganesa.
Ksa stands for Nrsimha; Ra for Brahma; Au for Urdhvadanta; and Vindu for Duḥkhahara. Thus the Bija for the worship of Nrsimha is Ksraum,
In each of the Mantras there are the first letters of Names, and the Name has been said Svayambhu. Therefore one should use or meditate upon the letters after knowing their meaning. Thus I have described to you the method according to which one should understand and meditate upon the meaning of the Vibhaktīs.
Sa stands for Durgottarana; Ta for Taraka; Repha for Bhukti; I for Mahāmāyā; Nada for Visvamatra; and Vindu for Duḥkhabara. Out of love for You the meaning of the Vadhubīja which I have described is Strim.
7
Whenever there are two Vindus in a Mantras, the one stands for Duḥkhaharana and the other for providing Sukha. Wherever are two Vindus in a Mantra, there the second is always used in the sense of Purna. The Matras of Svāhā are famous in the meaning of Parä.
Vaşat stands for Sakramata; Gira for Haripriya; Phat for Sura; and Vivrim for Hayagrīva.
Yam-bija stands for Vayu and Lam for Indra. In Bījas consisting of several letters each letter-bija denotes its respective Devată.
Wherever the same Bija is used twice, their meanings should be considered different. Thus knowing the meaning of the Mantra one should satisfy himself.
One should use the Mantras for the purpose of Japa, only after knowing both of their Meanings.
End of the Mantrarthabhi dhanam of the Varada Tantra,

Page #107

५
१०
१५
२०
२५
अथ
मुद्रा निघण्टुः
अथ मुद्रा: प्रवक्ष्यामि सर्वतन्त्रेषु गोपिताः । याभिविरचिताभिश्च मोदन्ते मन्त्रदेवताः ॥ १ ॥ अने जपकाले च ध्याने काम्ये च कर्मणि । स्नाने चावाहने शङ्ख प्रतिष्ठायाञ्च रक्षणे ॥ २ ॥ नवैद्य च तथा च तत्तत्कल्पप्रकाशिते । स्थाने मुद्रा: प्रकर्त्तव्याः स्वस्वलक्षणसंयुता ॥ ३ ॥ आवाहनादिका मुद्रा नव साधारणा मताः । तथा षडङ्गमुद्राश्च सर्वमन्त्रेषु योजयेत् ॥ ४ ॥ एकोनविंशतिर्मुद्रा विष्णोरुक्ता मनीषिभिः । शङ्खचक्रगदापद्मवेणुश्रीवत्सकौस्तुभाः ॥ ५ ॥ वनमाला तथा ज्ञानमुद्रा विल्वाह्वया तथा । गरुडाख्या परा मुद्रा विष्णोः सन्तोषदायकाः ॥ ६ ॥ नारसिंही च बाराही हयग्रंवी धनुस्तथा ।
वाणमुद्रा ततः पशुर्जगन्मोहनिका परा ॥ ७ ॥ काममुद्रा पराख्याता शिवस्य दशमुद्रिकाः । लिङ्गयोनि त्रिशूलाक्षमालेष्टामी मृगाह्वयाः ॥ ८ ॥ खट्वाङ्गा च कपालाख्या डमरुः शिवतोषदाः । सूर्यस्यैव पद्माख्या समुद्रा गणेशितुः ॥ ९ ॥ दन्तपाशांकुशा विघ्न पर्शुलं डुक संज्ञिताः । बीजपूजाह्वया मुद्रा विज्ञेया विघ्नपूजने ॥ १० ॥ पाशांकुशवरामी तिखङ्गचर्मधनुः शराः ।
मौली मुद्रिका दौर्गी मुद्राः शक्तेः प्रियङ्कराः ॥ ११ ॥ मुद्गरः पाशवज्राख्या जिह्वा ब्राह्मी तथैव च । पञ्चमुद्राः समाख्याता ब्रह्मास्त्रपूजने ॥ १२ ॥ लक्ष्मीमुद्राच्चने लक्ष्म्या वाग्वादिन्यास्तु पूजने ।

Page #108

Mudranighantu
Now I shall describe to you the Mudras which are held very secret in all the Tantras. Exhibition of Mudras pleases the Mantra Devată.
1
In Arcana, Japa, Dhyana, Sadhana for desired results, and in Bathing, Invocation, blowing the Conch-shell, Consecration of a Deity, Protection, Offerings and the grains meant for the Deity, appropriate Mudras with their respective forms must be exhibited.
2-3
Ordinarily there are nine Mudras for Avahana (Invocation), and in all the Mantras one should use six-organed Mudras.
0
4.
The wise men have described Nineteen Mudras for Visņu, viz., Sankha, Cakra, Gada, Padma, Veņu, Śrīvatsa, Kaustuba, Vanamala, Jñana, Bilva, Garuda, Para, Narasimhi, Vārāhī, Hayagraivi, Dhanu, Vana, Parasu and Jaganmohini, which please and satisfy Visņu.
5-7
Popular by the name of Kamamudras, Śiva has Ten Mudras, viz., Linga, Yoni, Trisula, Akşamālā, Vara, Abhaya, Mrga, Khaṭvānga, Kapala and Damarü, which all satisfy Śīva.
8-9
There is only one, Padmamudra for Surya; and Ganesa has Seven. Danta, Pasa, Ankusa, Vidyä, Parasu, Ladḍūka, and Bija are the Mudras for Gaṇeśa.
10
Pasa, Ankusa, Vara, Abhaya, Khadga, Carma, Dhanu, Sara, Muşali and Mudrika are the Ten Mudras loved by Durgā.
11
Mudgara, Pasa, Vajra, Jihvā and Brahmi are the Five Mudras specified for Brahmastra Japa and Pūjā.
12

Page #109

१००
मुद्रानिघण्टु अक्षमाला तथा वीणा व्याख्यापुस्तकमुद्रिके ।। १३ ।। सप्तजिह्वाह्वया मुद्रा विज्ञेया वहिपूजने । मत्स्यमुद्रा च कूर्माख्या लेलिहा मुण्डसंज्ञिका ।। १४ ॥ महायोनिरिति ख्याता सर्वसिद्धिसमृद्धिदा। शक्त्यर्चने महायोनिः श्यामादो मुण्डमुद्रिका ॥ १५ ॥ मत्स्यकूर्मलेलिहाख्या मुद्रा साधारणी मता। तारार्चने विशेषास्तु कथ्यन्ते पञ्चमुद्रिकाः ॥ १६ ॥ योनिश्च भूतिनी चव बीजाख्या दैत्यधूमिनी । लेलिहानेति संप्रोक्ताः पञ्चमुद्रा; विलोकिताः ॥ १७ ॥ दशमुद्रा: समाख्यातास्त्रिपुराया: पूजने । संक्षोभद्रावणाकर्षवश्योन्मादमहांकुश: ॥ १८॥ खेचरी बीजयोन्याख्या त्रिखण्डा दश कीत्तिता:। कुम्भमुद्राऽभिषेके स्यात् पद्ममुद्रा तथासने ।। १९ ॥. कालकर्णी प्रयोक्तव्या विघ्नप्रशमकर्मणि । गालिनी च प्रयोक्तव्या जलशोधनकर्मणि ॥ २० ॥ श्रीगोपालार्चने वेणुर्चहरेनारसिंहिका । वराहस्य च पूजायां वाराहाख्यां प्रदर्शयेत् ॥ २१ ॥ हयग्रीवार्चने चव हयग्रेवीं प्रदर्शयेत् । रामाच्चने धनुर्वाणमुद्रे पशुंस्तथा ने ॥ २२ ॥ पशुरामस्य विज्ञेया जगम्मोहनसंज्ञिका । जगन्मोहनपूजायां काममुद्रा तदर्चने ॥ २३ ॥ वासुदेवाह्वयाह्व(ध्या)ने कुम्ममुद्रा तु रक्षणे । सर्वत्र प्राथने चंव प्रार्थनाख्यां प्रदर्शयेत् ॥ २४ ॥ उद्देशानुक्तमादयोच्यन्ते तल्लक्षणानि च । हस्ताभ्यामञ्जलि बवाऽनामिकामूलपर्वणोः ।। २५ ॥ अंगुष्ठी निक्षिपेत् सेयं मुद्रा स्वावाहनी स्मृता । अधोमुखी त्वियं चेत् स्यात् स्थापनी मुद्रिका स्मृता ॥ २६ ॥ उच्छितांगुष्ठमुष्टयोश्च संयोगात् सन्निधापनी । अन्तःप्रवेशितांगुष्ठा सैव संबोधिनी मता ॥ २७ ॥
२०
२५

Page #110

Mudrānighangu
toi Lakşmī Mudrā is used in the worship of Lakşmī, and in the worship of Sarasvati che Mudrās used are Akşmālā, Vīņā, Vyākhyā and Pustaka.
13 Saptajihvā Mudrā has been specified for the worship of Agni. Matsya, Kūrma, Lelihā and Munda are also names of Mudrās.
Mahāyoni Mudrā fulfills all desires and bestows prosperity. In Sakti worship the Mahāyoni Mudrā and in the worship of śyāmā the Muņdā Mudrā is used.
15 Matsya, Kūrma, and Lelihā are considered ordinary Mudrās. In the worship of Tārā specially five Mudrās are used, viz., Yoni, Bhūtini, Bija, Daityadhūminī and Lelihā. 16-17
Ten Mudrās have been considered useful for the worship of Tripurā, viz., Saviksobhiņi, Vidrāvinī, Ākarşiņi, Vaśyakari, Unmādinī Mahānkušā, Khecarī, Bīja, Yoni and Trikhanda. Kumbha-mudrā has been specified for Consecration and Padma-mudrā for Seating.
18-19 Kālakarņi Mudrā is used in the rituals meant for subsi. ding disturbances and Gālini Mudră in used in the rites connected with purification of water.
20 In worship of Śrī Gopāla the Venu Mudrā, in worship of NȚhari the Nārasimhi Mudrā, and in worship of Varāha the Vārāhī Mudrā should be exhibited.
21 In the worship of Hayagriva the Hayagraivi Mudrā and in worship of Rama the Dhanusa-Vāņa Mudrā should be exhibited in the worship of Paraśurāma the Parasu Mudrā is spccified. In the worship of Jaganmohana it is proper to exhibit the Kāma Mudrā.
22-23 In the worship of Vasudeva the Kumbha Mudrā, and in Prayer the Prārthanā Mudrā should always be exhibited.
Now, according to their necessities the method for exhibiting the Mudrās is being described.
24-25 Both the hands should be joined to form a cavity; both the thums be placed on the root-joints of the respective ring. fingers This makes the Āvāhanī Mudrā.
25-26a Forming the abovementioned Āvāhanī Mudrā, when it is turned up-side down it makes Sthāpinī Mudrā.
26b

Page #111

१०२
१०
मुद्रानिघण्टुः उसानमुष्टियुगला सम्मुखीकरणी मता । देवताङ्गे षडङ्गानां व्यास: स्यात् सकलीकृतिः ।। २८ ॥ सव्यहस्तकृता मुष्टिर्दीर्घाधोमुखतर्जनी । अवगुण्ठन मुद्रेयममितो भ्रामिता मता ।। २९ ।। अन्योन्याभिमुखाश्लिष्टा कनिष्ठाऽनामिका पुनः । तथैव तर्जनी मध्या धेनुमुद्रेयमीरिता ॥ ३०॥ अमृतीकरणं कुर्यात्तया साधकसत्तमः ।। अन्योन्यग्रथितांगुष्ठा प्रसारित करांगुली ।। ३१ ।। महामुद्रेयमुदिता परमीकरणे बुधः । प्रयोजयेदिमा मुद्रा देवताह्वानकर्मणि ।। ३२ ॥ अङ्गभ्यासक्षमा मुद्रास्तासां लक्षणमुच्यते ॥ ३३ ॥ अनंगुष्ठा ऋजवो हस्तशाखा भवेन्मुद्रा हृदये शीर्षके च । अधोऽङ्गुष्ठा खलु मुष्टिः शिखायां करद्वन्द्वांगुलयो वर्मणि स्युः ।। ३४ ।। नाराचमुष्टयुद्धतबाहयुग्मकांगुष्टत म्युदितोध्वनिस्तु । विष्वक विशक्त: कथिताऽत्रमुद्रा यत्राक्षिणी तर्जनिमध्यमे स्तः ॥ ३५ ॥ नेत्रत्रयमत्र भवेदनामा षडङ्गमुद्रा कथिता विधिज्ञः ॥ ३६ ॥ अङ्गहीनस्य मन्त्रस्य स्वेनैवाङ्गानि कल्पयेत् । वैष्णवानान्तु मुद्राणां कथ्यन्ते लक्षणाण्यथ ॥ ३७ ।। वामंगुष्ठं तु संगृह्य दक्षिणेन तु मुष्टिना । कृत्वोत्तानां ततो मुष्टिमंगुष्ठन्तु प्रसारयेत् ॥ ३८ ॥ वामांगुल्यस्तथाश्लिष्टाः संयुक्ताः सुप्रसारिता: । दक्षिणांगुष्ठसंपृष्टाः शङ्खमुद्रेयमोरिता ।। ३९ ॥ हस्तौ तु सम्मुखौ कृत्वा सन्नतप्रोथितांगुली। तलान्तमिलितांगुष्ठी सुभुग्नौ सुग्रसारितौ ।। ४० ॥ कनिष्ठांगुष्ठको लग्नौ मुद्रषा चक्रसंज्ञिका ।
२५

Page #112

Mudrānighaņķu
103
Binding fists by both hands when both the thumbs are made to stand vertically it becomes Sannidhāpinī Mudrā.
Placing both the thumbs within both the fists and then turning the fists downwards makes the Sambodhinī Mudrā.
When the Sambodhinī Mudrā-fists are turned upwards it makes Sammukhīkarapa Mudrā.
27-28a In the process of the Nyāsa of six organs of the body for the Devatās, Saralīkarana Mudrā is formed.
28b Making a fist of the left hand the forefinger be pointed downwards; then moving the fore-finger forward and backwards in a controlled manner makes Avaguņchana Mudrā. 29
Place the fingers of right hand on the fingers of the left hand. The right fure finger should then be placed on the contral point of the middle finger. The left fore-finger should be placed on the right middle finger; the left ring-finger be united with the right little finger and the right ring-finger with the left little-finger. All the fingers 80 placed and fixed, be turned downwards. This is the Dhenu Mudrā. 30
Wise Sadhakas perform the Amộtīkarana rite in this manner ( i. c. pronouncing the Amsta Bīja Vañ and exhibiting the Dhenu Mudrā. )
3) a Uniting both the thumbs, fingers of both hands be extended. This has been called hy wise the Paramikaraņa Mudrā.
These Mudrās are used in rituals connected with the Invocation.
31-32 Now the Şadanga Mudrās of Anga-nyāsa and their characteristics are being described.
33 Leaving the ring-finger and the thumb, if the rest of the fingers remain straight it makes the Hğdaya Mudrā. Širo Mudrā is also made like this.
Making a fist and then pointing the thumb downwards is called Sikhā Mudrā; while extending the fingers of both the hands is called Varma or Kavaca Mudrā.
34b Making sound by rubbing the thumbs and fore-fingers of both hands extended like arrows, is called the Astra Mudrā.
34a

Page #113

१५.
मुद्रानिघण्टा अन्योन्याभिमुखौ हस्ती कृत्वा तु ग्रथितांगुली ।। ४१ ।। अंगुल्यो मध्यमे भूयः सुलग्ने सुप्रसारिते। गदामुद्रेयमाख्याता विष्णोः सन्तोषद्धिनी ।। ४२ ॥ हस्तौ तु सम्मुखौ कृत्वा सन्नतावन्नतांगुली । तलान्तमिलिागुष्ठी मुद्रैषा पद्मसंज्ञिका ।। ४३ ॥ ओष्ठे वामकरांगुष्ठो लग्नस्तत्र कनिष्ठिका । दक्षिणांगुष्ठसंलग्ना तत्कनिष्ठा प्रसारिता ॥४४॥ तर्जनीमध्यमानामा: किञ्चित् सङ्कोच्य चालिताः । वेणुमुद्रा भवेदेषा सुगुमा प्रेयसी हरे:॥ ४५ ॥ अन्योन्यस्पृष्टकरयोमध्यमानामिकांगुली। अंगुष्ठेन तु बघ्नीयात् कनिष्ठामूलसंधि(स्थि)ते ॥ ४६ ॥ तजन्यो कारयेदेषा मुद्रा श्रीवत्ससंज्ञिका। अनामिकापृष्ठलग्नां दक्षिणस्य कनिष्ठिकाम् ॥ ४७ ।। कनिष्ठयाऽन्यया बदवा तजव्या दक्षया तथा। वामामनामां बध्नीयाक्षिणांगुष्ठमूलके ।। ४८ ॥ अंगुष्ठमध्यमे वामे संयोज्य सरलाः पराः । चतस्रोऽप्य प्रसंलग्ना मुद्रा कौस्तुभसंज्ञिका ॥ ४९ ॥ स्पृशेत् कण्ठादिपादान्तं तजन्यांगुष्ठनिष्ठया । करद्वयनमालाव-मुद्रेयं वनमालिका ॥ ५० ॥ तजन्यंगुष्ठको सक्तौ वक्रतो हृदि विन्यसेत् । वामहस्तानु(म्बु)ज वामजानुपूर्द्धनि विन्यसेत् ॥ ५१ ॥ ज्ञानमुद्रा भवेदेषा रामचन्द्रस्य प्रेयसी ॥५२॥ अंगुष्ठं वाममुद्दण्डितमितरकरांगुष्ठकेनापि बद्धवा । तस्याग्रं पीडयित्वांगुलिभिरपि च ता वामहस्तांगुलीभिः । बद्भवा गाढं हृदि स्थापयतु विमलधीयाहरन्मारबीजं । बिल्वाख्या मुद्रिकैषा स्फुटमिह कथिता गोपनीया विधिज्ञैः ॥ हस्तौ तु विमुखौ कृत्वा ग्रथयित्वा कनिष्ठिके । मिथस्तर्जनिके श्लिष्टे श्लिष्टावंगुष्ठको सथा ।। ५४ ॥ मध्यमानामिके द्वे तु द्वौ पक्षाविव चालयेत् । एषा गरुडमुद्रा स्याद्विष्णो: सन्तोषद्धिनी ॥ ५५ ॥ जानुमध्ये करी कृत्वा चिवुकोष्ठी समाकृती। हस्तौ तु भूमिसंलग्नी कम्पमानी पुनः पुनः ।। ५६ ॥
२०

Page #114

Mudrānighantu
105
The fore-finger and the middle finger--these two are the Netra Mudri. When one has to perform Nyāsa of three Eyes the ring-finger is also included along with the fore and the middle to exhibit the Netra-traya ( Three-eyes). The knowers of the ritualistic methodology call this as Şadanga Mudrā.
35-36 Mantras without organs be imagined according to their organs. Now are being descrided the characteristics of the Mudrās popular amongst Vaişņayas.
37 Catch the left thumb in the right fist. The right fist should face upwards and its thumb extended. All the left hand fingers should, compactly touching cach other, be extended. Now the extended fingers of the left hand should be turned right to touch the right thumb). This is called Sankha Mudrā. 38-39
Place both the hands side by side, palm up. Close the fingers of both the hands to form fists. Now lend the thumbs to touch cach other, and spread the fingers of both hands except the little fingers which should remain touching each other along with the thumbs. This is Cakra Mudrā. 40-41a
Place both hands so that their palms face and touch cach other. Now the fingers of both hands be interwooven in clasped position. In this position only the middle fingers should be extended forward but touching each other. This is the Gadā Mudrā which pleases Vişnu.
41b-42 Place both hands side by side with palms upwards and the fingers in clasped fist position. Now the thumbs be made to touch each other across their palms. This is Padma Mudrā.
Thumb of the left hand should touch the lips and its little finger should touch the thumb of the right hand; the little finger of the right hand should remain in extended position. Now the other three fingers of the right hand ( fore, middle and ring fingers ) should be bent a little and slowly moved forward and backward. This is Veņu Mudrā which, besides being very secret, is very much loved by Śrī Krşņa. 44.45
Place the palms of both hands facing each other; bend the middle and ring fingers and clasp them with the thumbs of

Page #115

૦૬
१
५
१०
१५
२०
२५
३०
मुद्रानिघण्टु :
मुखं निवृत्तकं कृत्वा लेलिहानां च जिह्विकाम् । नारसिंही भवेदेषा मुद्रा तत्प्रीतिवर्द्धनी ॥ ५७ ॥ अंगुष्ठाभ्याञ्च करयोरथाक्रम्य कनिष्ठिके । अधोमुखीभिः सर्वाभिर्मुद्रेयं नृहरेः स्मृता ॥ ५८ ॥ दक्षोपरि करं वामं कृत्वोत्तानमधः सुधीः ।
भ्रा (न) मयेदिति संप्रोक्ता मुद्रा वाराहसंज्ञिका ॥ ५९ ॥ दक्षहस्तयोर्द्धमुखं वामहस्तमधोमुखम् । अंगुल्यग्रन्तु संयुक्तं मुद्रा वाराहसंज्ञिका । ६० ॥ वामहस्ततले कृत्वा दक्षांगुलिमधोमुखीम् । संरोप्य मध्यमानामे मुखस्याधो विकुशयेत् ॥ ६१ ॥ हयग्रीवप्रिया मुद्रा तम्मूतैरनुकारिणी ।
वामस्य मध्यमाग्रन्तु तर्जन्यग्रे तु योजयेत् ॥ ६२ ॥ अनामिकां कनिष्ठाच तस्यांगुष्ठेन पीडयेत् । स्पर्शयेद्वामके स्कन्धे धनुर्मुद्रेयमीरिता ॥ ६३ ॥ दक्षमुष्टस्तु तर्जण्या दीर्घया वाणमुद्रिका |
तले तलन्तु करयोस्तिर्य्यक् संयोज्य बांगुलीः ॥ ६४ ॥ संहताः प्रसृताः कुर्यान्मुद्रेयं पशुसंज्ञिका । ऊर्द्धस्थांगुष्ठष्टी द्वे मुद्रा त्रैलोक्यमोहिनी ॥ ६५ ॥ हस्तो तु सम्पुटी कृत्वा प्रसृतांगुलिको तथा । तर्जन्यो मध्यमापृष्ठे अंगुष्ठौ मध्याश्रितौ ॥ ६६ ॥ काममुद्रेयमुदिता सर्वदेवप्रियङ्करी । सदाशिवप्रियाणाञ्च कथ्यन्ते लक्षणानि च ॥ ६७ ॥ उच्छ्रितं दक्षिणांगुष्ठं वामांगुष्ठेन बन्धयेत् । वामांगुली ईक्षिणाभिरंगुलीभिश्च बन्धयेत् ॥ ६८ ॥ लिङ्गमुद्रयमाख्याता शिवसान्निध्यकारिणी | मिथः कनिष्ठिके बद्ध्वा तर्जनीभ्यामनामिके ॥ ६९ ॥ अनामिकोर्द्धसंश्लिष्टदीर्घ मध्यमयोरधः । अमुष्ठाग्रद्वयं न्यस्येद्योनिमुद्रेयमीरिता ॥ ७० ॥ अंगुष्ठेन कनिष्ठान्तु बद्ध्वा दक्षांगुलीत्रयम् । प्रसारयेत् त्रिशूलाख्या मुद्रेषा परिकीर्तिता ॥ ७१ ॥ अंगुष्ठतर्जन्यग्रे तु ग्रन्थयित्वां गुलित्रयम् । प्रसारयेदक्षमाला - मुद्रेयं परिकीर्तिता ॥ ७२ ॥

Page #116

Mudrānighaņķu
107
respective hands. Now the fore fingers of both hands should touch the root portions of their respective little fingers. This is Śrīvatsa Mudrā.
46-47a The Ring finger and the little finger touching the thumb of the right hand be tied with the little finger of the left hand. Right fore finger should tie the left ring singer. The left thumb and the Middle fingers should now be made to touch the root portion of the right thumb). Rest of the fingers should remain straight. The tips of all the four fingers touching cach other should remain in contact with cach other. This is Kaustubha Mudrā.
47b-49 With the fore fingers and thumbs of each hand in contact touch the body from throat to feet. This is Vanamīlā Mudrā.
The fore finger and thumb of the right hand should be made to touch each other and the rest of the fingers be bent a little. The hand in this position be then placed over the heart. The left hand be placed on the left thigh with palm facing upwards. This is the Jrāna Mudrā loved by Śrī Rāmácandra.
'Making the left thumb erect clasp it with the thumb of the right hand. Clasp the thumb of the right hand so clasping the left thumb, with all the fingers of the right hand. Now clasp with all the fingers of the left hand the fingers of the right hand which are already in clasping position. Simultaneously the Kāmabīja Klim ve recited. This has been called secret of all, the Bilya Mudrā.
50-53 Let the backs of both hand touch each other. Now facing the palms downwards the little and fore fingers of both hands be entwined respectively with each other. In this position the remaining middle and ring fingers of both hands should be moved in opposite directions up and down like the wings of a bird. This is the Garuda Mudrā which satisfies Lord Visnu.
Sitting on the ground place both the hands between the thighs. The chin and lips should touch each other. Now the hands so placed be shaken repeatedly. Bringing the mouth in normal position the tongue should be extended forward like Lelihānā Mudrā. This is called Nārsimhi Mudrā loved by Vişnu.
54-57

Page #117

१०८
भुद्रानिघण्टुः अध:कृतो दक्षहस्तः प्रसृतो वरमुद्रिका । ऊर्वीकृतो वामहस्त: प्रसृतोऽमयमुद्रिका ॥७३॥ मिलितानामिकांगुष्ठे मध्यमाग्रन्तु योजयेत् । शिष्टांगुल्युच्छिते कुर्यान्मृगमुद्रेयमीरिता ।। ७४ ।। पञ्चांगुल्यो दक्षिणास्तु मिलिता ऊर्ध्वमुन्नताः । खट्वाङ्गमुद्रा विख्याता शिवस्यातिप्रिया मता ।। ७५ ॥ पात्रवद्वामहस्तश कृत्वा वामांसके तथा । निधायोच्छ्रितवत् कुर्याम्मुद्रा कापालकी मता ।। ७६ ।। मुष्टिय शिथिलां बवा ईषदुच्छितमध्यमाम् । दक्षिणामूर्द्धमुसोल्य कर्णदेशे प्रचालयेत् ॥ ७ ॥ एषा मुद्रा डमरुका सर्वविघ्नविनाशिनी । ततो गणेशमुद्राणामुच्यन्ते बक्षणानि च ॥ ७८ ।। उत्तानोर्ध्वमुखी मध्या सरला बद्धमुष्टिका । दन्तमुद्रा समाख्याता सर्वागमविशारदः ॥ ७९ ॥ बाममुष्टस्तु तर्जन्या दक्षमुधिस्थतर्जनीम् । संयोज्यांगुष्ठकानाभ्यां तर्जन्यग्ने स्वके क्षिपेत् ॥ ८ ॥ एषा पाशाह्वया मुद्रा विद्भिः परिकीतिता। ऋज्वी मध्यमां कृत्वा तर्जनी मध्यपर्वणि ॥१॥ संयोज्याकुञ्चयेत् किश्चिन्मुद्रषांकुशसंज्ञिका । तर्जनीमध्यमासन्धिनिःसृतांगुष्ठमुष्टिका ॥ २ ॥ अधोमुखी दीर्घरूपा मध्यमा विघ्नमुद्रिका । पशुमुद्रा निगदिता प्रसिद्धा लड्ड्डमुद्रिका ।। ८३ ॥ वीजपूराह्वया मुद्रा प्रसिद्धत्वादुपेक्षिता। शाक्तेयानाच मुद्राणां कथ्यन्ते लक्षणानि च ॥ ८४ ॥ पाशांकुशवराभीतिधनुर्वाणा: समीरिताः । कनिष्ठानामिके बद्धवा स्वांगुष्ठेनैव दक्षत: ।। ८५ ॥ श्लिष्टांगुली च प्रसृष्टे खङ्गमुद्रिका। वामहस्तं तथा तिर्यक् कृत्वा चंव प्रसारयेत् ॥८६॥ आकुश्चिनांगुली: कुर्याधर्ममुद्रेयमीरिता । मुष्टि कृत्वा तु हस्ताभ्यां वामस्योपरि दक्षिणाम् ॥ ८७॥ कुर्यान्मूषलमुद्रेयं सर्वविघ्नविनाशिनी। मुष्टिं कुत्वा कराभ्याञ्च वामस्योपरि दक्षिणाम् ॥ ८८ ॥
२०
२५

Page #118

Mudrānighangu
109
With palms facing downwards, both the thumbs and the little fingers be extended downwards. Thus are performed all the Nșsimha Mudrās.
58 Place the left palm over the back of the right hand. Turn the fingers of the left hand so as to touch the down facing palm of the right hand. Now clasp the fingers of the left hand so turned, with the fingers of the right hand. This is called the Varaha Mudrā.
59 Put the left palm over the up facing palm of the right hand The tips of respective fingers of each hand should touch each other. This is also Varāha Mudrā.
60 Put the right hand fingers under the palm of the left hand; the fingers of the right hand facing downwards. Now raise the fingers and with the left hand middle and ring fingers raise the fingers of the right hand and bringing them near the mouth open them. Representing the form of Hayagrīva, this is the Hayagraiví Mudrā.
61 Join the middle finger of the left hand with the fore fingers of the right haud. Join the ring finger of the left hand with the little finger of the right hand. Press the so joined ring and little fingers with thc thumb and touch both the shoulders with them. This is Dhenu Mudrā
62-63 Binding a fist with the right hand raise its fore finger straight. This is the Vāņa Mudrā.
63b Join both the palms; raise the hands so joined and move them as if operating an axe. This is Parsu Mudrā, 64
Bind fists with both the hands; join both the fists and then raise both the thumbs while they should remain t each other. This is Trailokyamohini Mudrā.
Make a cavity with both the hands and keep the fingers extended forward. Now put both fore fingers on the back of their respective : middle fingers. Both the thumbs be placed on the respective middle fingers. Loved by all the Devatas this is the blissful Kāma Mudrā.
66 Now the Mudrās loved by Sadasiva are being described. Raising the right thumb upwards tie it with the left thumb.
65

Page #119

मुद्रानिघण्टु * कृत्वा शिरसि संयोज्य दुर्गामुद्रेयमीरिता॥ चक्रमुद्रां तथा बद्धवा मध्यमे द्वे प्रसायं च ।। ८९ ॥ कनिष्ठिके तथानीय तदग्रेऽङ्गुष्ठको क्षिपेत् । लक्ष्मीमुद्रा तथाह्येषा सर्वसम्पत्प्रदायिनी ।। ९० ॥ मुद्गरं पाशजिह्वे चाऽप्रसिद्धत्वादुपेक्षिते ॥ ९१ ॥ वामांगुष्ठमधः कृत्वा अंगुलोभिनिरुध्य च । ब्राह्मीमुद्रेति विख्याता ब्रह्मास्त्रजपकर्मणि ॥ ९२ ॥ वीणावादनवद्धस्तो कृत्वा सञ्चालयेच्छिरः । वीणामुद्रा समाख्याता सरस्वत्याः प्रियङ्करी ॥६३ ॥ वाममुष्टिः स्वाभिमुखी बद्धा पुस्तक मुद्रिका ॥ ९४ ॥ दक्षिणांगुष्ठतर्जन्यावग्रलग्ने परांगुलीः । प्रसार्य संहतोत्ताना एषा व्याख्यान मुद्रिका ॥ - रामस्य च सरस्वत्या अत्यन्तप्रेयसी मता ॥ ९५ ॥ मणिबन्धस्थिती कृत्वा प्रसृतांगुलिको करो। कनिष्ठांगुष्ठयुगले मिलित्वान्तः प्रसारयेत् ।। सप्तजिह्वाख्यमुद्रेयं वैश्वानरप्रियङ्करी ॥९६॥ कनिष्ठांगुष्ठको सक्ती करयोरितरेतरम् । तर्जनीमध्यमानामा: संहता भुग्नजिताः ।। मुद्रषा गालिनी प्रोक्ता शङ्खस्योपरि चालिता ॥ ९७ ॥ दक्षांगुष्ठं परांगुष्ठे क्षिप्स्वा हस्तद्वयेन तु । सावकाशामेकमुष्ठि कुर्यात सा कुम्भमुद्रिका ॥ ६८ ॥ मुष्टयोरूर्बी कृतांगुष्ठौ तर्जन्यने तु विन्यसेत् । सर्वरक्षाकरी ह्येषा कुम्भमुद्रा समीरिता ॥ ९९॥ प्रसृतांगुलिको हस्तौ मिथ: शिलधी च सम्मुखौ।। कुर्यात् स्वहृदये चेयं मुद्रा प्रार्थनासंज्ञिका ॥ १०० ।। अञ्जल्याऽञ्जलिमुद्रा स्याद् वासुदेवप्रियैव सा ॥ १०१ ।। अंगुष्ठावन्नती कृत्वा मुष्टयो: संलग्नयोर्द्वयोः । तावेवाभिमुखौ कुर्यात् मुद्रैषा कालकणिका ॥ १०२॥ दक्षिणमुष्टिनिविडा नासिकापिततर्जनी । मुद्रा विस्मयसंज्ञा स्याद् विस्मयावेशकारिणी ॥ १०३ ॥ मुष्टिीकृतांगुष्ठा दक्षिणा नादमुद्रिका। तर्जन्यं गुष्ठसंयोगादग्रतो बिन्दुमुद्रिका ।। १०४ ।।
३०

Page #120

Mudranighantu
thereafter join the fingers of both hands and make them clasp each other. This is the Linga Mudra which brings the person near Lord Siva. 67-68
111
Join both the little fingers; bind the fore and ring fingers; and keeping the ring fingers slightly joined with middle fingers the latter should be straightened downwards. Now place both the thumbs on each other. This is called Yoni Mudrā. 60-70
Binding the little fingers with the thumbs the rest of the three fingers be straightened. This is the Trisula Mudra. 71
Join the tips of the thumb and the fore fingers. Rest of the three fingers of each hand should now be interwooven, and extended forward. This is Akşamālā Mudrā. 72
Turn the right palm downwards and extend the hand. This is the Vara Mudrā. 73a
Raise the left hand and keep the palm open. This is the Abhaya Mudra. 73b
Join the ring finger and the thumb and place the tip of the middle fingers also on them. The remaining two fingers should be extended upwards. This is the Mrga Mudrā.
74
Keep all the five fingers of the right hand closed and then raise them upwards. This is the famous Khatvanga Mudrā loved very much by Lord Siva.
75
Making the left hand into a shape of a pot one should imitate like raising and putting into it some thing from his left side. This is the Kapalakī Mudrā. 76-77a
Bind slightly the fist and then raise the middle fingers a little. The right should then be raised up to the car. This is called the Damaru Mudra which destroys all obstacles. 77-78a Now the characteristics of the Ganesa Mudra are being described. 78b
Bind fists of both hands and then raise the middle fingers straight. This has been said to be the Danta Mudra by persons versed in Agamas.
Binding fists of both the hands the be anchored with the right fore finger. should then be pressed by their respective thumbs. Thereafter
79 left fore finger should Both the "fore fingers

Page #121

११२
मुद्रानिघण्टु! अधोमुखे वामहस्ते ऊर्धास्यं दक्षहस्तकम् । क्षिप्त्वांगुलीभिः संयोज्य हस्तौ तु परिवर्तयेत् ।। एषा संहारमुद्रा स्याद्विसर्जनविधी मता ॥ १०५ ॥ दक्षपाणिपृष्ठदेशे वामपाणितलं न्यसेत् । अंगुष्ठी चालयेत् सम्यङ्मुद्रे मत्स्यरूपिणी ॥ १०६ । वामहस्तस्य तर्जन्या दक्षिणस्य कनिष्ठिकाम् । तथा दक्षिणतजन्यां वामांगुष्ठं नियोजयेत् ।। १०७ ।। उन्नतं दक्षिणांगुष्ठं वामस्य मध्यमादिकाः । अंगुलीर्योजयेत् पृष्ठे दक्षिणस्य करस्य च ॥ १०८ ॥ कूर्मपृष्ठसमं कुर्याद् दक्षपाणिश्च सर्वतः । कुममुद्रेयमाख्याता देवताध्यानकर्मणि ॥ १०९॥ अन्तरांगुष्ठमुष्टिं तु कृत्वा वामकरस्य च । मध्यमाद्या दक्षिणस्य तथानम्य प्रयत्नतः ॥ ११० ॥ मध्याकेनाऽथ तर्जण्या अंगुष्ठाग्रं तु योजयेत् । दक्षिणं योजयेत् पाणि वामुमुष्टो तु साधकः ।। दर्शयेद् दक्षिणे भागे मुण्डमुद्रेयमुच्यते ।। १११ ॥ योनिमुद्रा च वक्तव्या बीजाख्यापि च भूतिनी ॥ ११२ ।। परिवर्त्य करी स्पृष्ठौ कनिष्ठाकृष्टमध्यमे । अनामायुगलं चाधस्तर्जनीयुगलं पृथक् ।। ११३ ।। अन्योन्यं निविडं बद्धांगुष्ठानेऽनामिके ततः । पुटाकारी करो कृत्वा तव्यावं कुशाकृती। दानवधूमकेत्वाख्या मुद्वैषा कथिता प्रिये ॥ ११४ ॥ वक्त्रं विस्तारितं कृत्वाऽप्यधो जिह्वां च चालयेत् । पार्श्वस्थं मुध्युिगलं लेलिहानेति कीतिता ॥ ११५ ॥ योनिर्मायाऽधर: सेग्दुर्वधूः कूर्च क्रमाद् विदुः । वीजानि चोश्चरन् मन्त्री मुद्राबन्धनमाचरेत् ॥ ११६ ॥ तर्जनीमध्यमानामाः समं कुर्यादधोमुखीः । अनामायां क्षिपेद् वृद्धामृज्वीं कृत्वा कनिष्ठिकाम् ।। लेलिहा नाम मुद्रेयं जीवन्यासे प्रकीर्तिता ॥ ११७ ॥ तर्जन्यनामिकामध्याकनिष्ठाक्रमयोगतः । करयोर्योजयत्येव कनिष्ठामूलयोगतः ॥ अंगुष्ठाग्रे तु निःक्षिप्य महायोनिः प्रकीर्तिता ।। ११८ ॥

Page #122

Mudrānighantu
113
84b
the fore part of the right fore finger should be separated a little. This is called Pāśa Mudrā by the erudites.
82 The middle fingers should be kept straight and both the fore fingers be anchored with each other at the middle joints. The fore fingers should be bent a little and pulling each other. This is the Ankusa Mudrā.
81 Bind fists and put the thumbs between the fore and middle fingers in such a manner that the thumbs are peeping out. Now the middle fingers should be made to point downwards. This is the Vighna Mudrā.
82 83a The Parsu Mudrā described above is also famous as Laddūka Mudrā.
88b The Vījapūra Mudrā has remained neglected because it could not become famous.
84a Now the sākta Mudrās are being described.
The Pāša, Ankusa, Vara, Abhaya, Dhanu and Vāna Mudrās have already been described above.
85a The little and the ring fingers should be tied with each other and the thumbs should be joined with them. The remaining fingers be joined together and extended. Thus form the Khadga Mudrā.
85b-86a The extended lest hand should be bent a little and the fingers be also curved. This is the Carma Mudrā. 36b-87a
Both the hands should be bound into fists. The right fist should then be placed on the left. This is the Musala Mudrā which removes all obstacles and disturbances.
87b-88a Biud fists of by both hands, place the right fist on the left, and then touch them with the head. This is Durgā Mudrā.
First of all make the Cakra Mudrä and then extend the middle fingers. Now extend thc thumbs a little beyond through the ring and little fingers. This is the Lakşmī Mudrā which gives all prosperity.
88b-90 Mudgara, Pāśa, and Jihvā Mudrās are omitted because they are not famous,
91a

Page #123

११४
मुद्रानिघण्टुः १ . वामकेश्वरतन्त्रोक्ता: प्रकाश्यन्तेऽत्र मुद्रिकाः ॥ ११६ ।।
श्रीशिव उवाच । शृणु देवि प्रवक्ष्यामि मृद्राः सर्वार्थसिद्धिदाः । यामिविरचिताभिस्तु सान्निध्या त्रिपुरा भवेत् ॥ १२० ।। परिवर्त्य करौ स्पृष्टावंगुष्ठौ कारयेत् समौ । अनामान्तर्गते कृत्वा तर्जन्यो कुटिलाकृति ।। १२१ ॥ कनिष्ठिके नियुञ्जीत निजस्थाने महेश्वरि । त्रिखण्डेयं समाख्याता त्रिपुराह्वानकर्मणि ।। १२२ ॥ मध्यमामध्यगे कृत्वा कनिष्ठंगुष्ठरोधिते । तर्जन्यौ दण्डवत् कृत्वा मध्यमोपर्यनामिके ॥ एषा तु प्रथमा मुद्रा सर्वसंक्षोभकारिणी ॥ १२३ ॥ एतस्या एव मुद्राया मध्यमे सरले यदा। क्रियेते परमेशानि तदा विद्राविणो भवेत् ॥ १२४ ।। मध्यमा तर्जनीभ्यान्तु कनिष्ठानामिके समे । अंकुशाकाररूपाभ्यां मध्यमे परमेश्वरि ।। १२५ ।। अंगुष्टं तु नियुञ्जीत कनिष्ठानामिकोपरि । इयमाकर्षिणी मुद्रा त्रैलोक्याकर्षिणी मता ॥ १२६ ।। पुटाकारी करौ कृत्वा तर्जन्यावंकुशाकृती। ' परिवर्त्य क्रमेणव मध्यमे तदधोगते ॥ १२७ ॥ क्रमेण देवि तेनैव कनिष्ठानामिके तथा । संयोज्य निविडा: सर्वा अंगुष्ठस्याग्रदेशत: ।। मुद्रेयं परमेशानि सर्ववश्यकरी मता ॥ १२८ ।। सम्मुखौ तु करौ कृत्वा मध्यमा मध्यगेऽन्त्यजे । अनामिके तु सरले तद् बहिस्तर्जनीद्वयम् ॥ १२६ ।। दण्डाकारी ततोऽङ्गुष्ठौ मध्यमानखदेशगी । मुद्रषोन्मादिनी नाम क्लेदिनी सर्वयोषिताम् ॥ १३०॥ अस्यान्त्वनामिकायुग्ममधः कृत्वांकुशाकृति । तर्जध्यावपि तेनैव क्रमेण विनियोजयेत् ।। इयं महांकुशा मुद्रा सर्वकामार्थसाधिनी ॥ १३१॥ सव्यं दक्षिणदेशे तु सव्यदेशे तु दक्षिणम् । बाहुं कृत्वा महादेवि हस्तौ संगरिवर्त्य च ॥ १३२ ॥
१५
२०

Page #124

Mudrānighantu
115
Point the left thumb downwards and then all the fingers below the thumb as if stopping it. This is the Brāhmi Mudrā used in the ritual of the Brahmāstra Japa.
92 Both the hands be positioned as if holding the Vīņā and for a while imitate playing on the Vīņā. This is the Vīņā Mudrā loved by Sarasvati.
93 Bind the left fist and place it in front of you. This is the Pustaka Mudrā.
94 Join the tips of the fore finger and thumb of the right hand; rest of ihe fingers touching each other be raised upwards. This is the Vyākhyāna Mudrā loved very much by Śrī Rāma and Sarasvati.
95 Raise all the fingers of both hands on their wrists. Tips of the thumbs and little fingers be joined and extended forward. This is the Saptajihvā Mudră loved by Vaiśvānara. 96
Place the palms one on thc other; bend the little fingers so that they may touch the respective palms. The fore, middle and the ring fingers should be straight and closed to touch cach other. This is the Gālini Mudrā used for blowing the Conch Shcll (Sankha).
Placing the right thumb over the left both the hands should bind a fist in such a manner that there remains a little space in the fists. This is the Kumbha Mudrā.
98 Make a single fist by joing both hands, and then joining both the thumlys they should be placed on the tip of the fore finger. This is the Kumbha Mudrā which protects a Sadhaka in every manner.
99 Both the hands le placed on the heart in extended form. This is Prārthanā Mudrā.
100 Make a cavity by joining both the hands. This is the Anjali Mudrā loved by Vāsudeva.
101 With bound fists of both hands touching each other raise Loth thumbs upwards, and thus place thc hands in front of you. This is Kālakarņi Mudrā,
102
97

Page #125

११६
मुद्रानिघण्टुः कनिष्ठानामिके देवि युक्ते तेन क्रमेण च । तजनीभ्यां समाक्रान्ते सर्वोर्ध्वमपि मध्यमे ।। १३३ ॥ अंगुष्ठौ तु महेशानि सरलावपि कारयेत् । इयं सा खेचरी नाम्ना मुद्रा सर्वोत्तमा मता ॥ १३४ ॥ परिवर्त्य करौ स्पृष्टवावर्द्धचन्द्राकृती प्रिये । तर्जन्यांगुष्ठयुगलं युगपत् कारयेत्ततः ॥ १३५ ॥ अध: कनिष्ठावष्टब्धे मध्यमे विनियोजयेत् । तथैव कुटिले योज्ये सर्वाधस्तादनामिके ।। बीजमुद्रेयमचिराव सर्वसम्पद्विवद्धिनी ॥ १३६ ।। मध्यमे कुटिले कृत्वा तर्जन्युपरि संस्थिते । अनामिके मध्यगते तथैव हि कनिष्ठिके ॥ १३७ ॥ सर्वा एकत्र संयोज्या अंगुष्ठपरिपीडिताः । एषा तु प्रथमा मुद्रा योनिमुद्रेयमोरिता ॥ १३८ । अन्योन्याभिमुखो हस्ती कृत्वा तु ग्रथितांगुली । अंगुष्ठ-मध्यमे भूयः संलग्ने सुप्रसारिते ।। महामुद्रेति विख्याता परा मुक्तिकरी तथा ॥१३९ ।। एता मुद्रा महेशानि त्रिपुराया मयोदिताः । पूजाकाले प्रयोक्तव्या यथानुक्रमयोगत: ।। १४० ॥ बामहस्तेन मुष्टिन्तु बद्ध्वा कर्णप्रदेशके । तर्जनों सरलां कृत्वा भ्रामयेन्मनुवित्तमः॥ सौभाग्यदण्डिनी मुद्रा ज्यासकालेऽपि सूचिता ॥ १४१॥ अन्तरंगुष्ठमुष्ट्या तु निरुध्य तर्जनीमिमाम् । रिपुजिह्वाग्रहा मुद्रा न्यासकाले तु सूचिता ।। १४२ ॥ बद्ध्वा तु योनिमुद्रां वै मध्यमे कुटिले कुरु । अंगुष्ठौ च तदने तु मुद्रेयं भूतिनी मता ॥ १४३ ॥ वाममुष्टि विधायाथ तर्जनी-मध्यमे ततः । प्रसार्य तर्जनीमुद्रा निर्दिष्टा वज्रपाणिना ॥ १४४ ॥ इतीदं कथितं भद्रे मुद्राणां लक्षणं स्फुटम् । पूजाकाले जपे स्नाने देवतासन्निधायकम् ॥ गोप्यं कुरु महादेवि न देयं कितवे शठे ।। १४५ ॥ इति श्री वामकेश्वरतन्त्रे उमामहेश्वरसंवादे मुद्रानिघण्टुः समाप्त: ।
समाप्तोऽयं ग्रन्थः ।
१५
२५

Page #126

Mudrānighaņķu
117
Binding a tight fist by the right hand its fore finger should be placed on the nose slightly pressing it. This is Vismaya Mudrā depicting the feeling of surprise.
103 The right thumb be bound within the left fist. This is Nāda Mudrā.
104a The forefinger and the thumb be joined at the tips. This is Vindu Mudrā.
104b Left hand facing downwards be placed on upward facing right hand, the fingers of both hands should clasp each other, and the entire formation then be turned upside down. This is Samhāra Mudrā formed at the time of requesting the Deity to depart.
105 Place the lelt palm on the back of right hand and then join both the thumbs across the hands so placed. This is Matsya Mudrā.
106 Join the fore finger of left hand with the little finger of right hand. Again join the fore finger of right hand with the thumb of the left hand and raise the thumb of right hand. Now take the middlt and ring fingers of the left hand and touch them with the right palm of right hand. Now the right hand be positioned like the back of a tortoise. This is the Kūrma Mudrā exhibited at the time of Concentration upon the Deity.
Bind a fist of the left hand enclosing the thumb inside. Bend the middle, ring and little fingers of right hand and the tip of the thumb be placed on the middle joint of the fore finger. Now the left fist be placed on the right hand so formed, and the Sadhaka should fix his eyes on the right of the hands so positioned. This is the Munda Mudrā.
107-111 Yoni, Bīja and Bhūtini Mudrās also deserve description.
Place both palms facing downwards one on the other. The little and middle fingers should be entwined with each other. Both the ring fingers should be joined with each other. Keep both the fore fingers separate. Now with the thumbs and ring fingers of both hands tightly bind the rest of the fingers so

Page #127

i 18
Mudrānighantu
English Translation of Mudrānighanțu continuedthat they touch at their tips. This is Dānava-dhumaketu Mudrā.
113-114 Open the mouth, extend the tougue forward and move it bending downwards. Kecp both the fists by the sides. This is Lelihānā Mudrā.
115 Those who know the Yoni, Maya, Adhara, Indra, Vadhū and Kūrca in the order, should at the time of pronouncing Bija also exhibit the Mudrās.
116 Fore, middle and ring fingers be made equal and face downwards. The little finger be kept straight. This is Lelihänā Mudrā exhibited at the time of Consecration of the Deity.
The fore, middle, ring and little fingers of both hands be joined with each other and then both palms be so joined that they perfectly touch at the lower end. Now both the thumbs be placed at the roots of the respective little fingers. This is Mahāyoni Mudrā.
117-118 Now the Mudras described in the Vārnakesvara Tantra are being elaborated.
119 Śrī Śiva said : Listen O Devi, I am now describing the Mudrās which provide all the Siddhis. Now listen to the Mudrā which brings the Sādhaka near Tripurā Devī. 120
Placing both the hands on the back cross-wise the thumbs be joined equally. The ring fingers be extended inside and fore fingers bent. Little fingers be joined at their own places. This is Trikhanda Mudrā exhibited at the time of Invocation of the Tripura Devī.
121-122 Keeping the middle finger in the middle, the thumbs and little fingers be joined. Fore finger should be kept straight and ring finger placed over the middle. This is the first Sanksobhakāriņī Mudrā.
123 When in the above-mentioned Samkşobhakāriņi Mudrā the middle finger is released it becomes Vidrāvani Mudrā. 124
Little and ring fingers along with the middle and fore fingers be joined and made equal at the tips. Then making a

Page #128

Mudrānighaņķu
119
hook of the middle finger it should be placed on the little and ring fingers, and the thumb should also be joined with it. This is the Akarsinī Mudrā which attracts all the three worlds.
125-126 Make a cavity by joining both hands and then the fore fingers be bent like a hook. Similarly the middle, little, and ring fingers be bent in this order and then all of them should tightly be joinded with the tip of the thumb. O Paramesvarī ! this is the Vaśyakari Mudrä.
127-128 Placing both hands in front, the middle finger should be joined with the middle, and the little with little. Ring fingershould be kept straight and joined and both fore fingers be kept outside so that the thumbs may be kept straight on the nails of the middle fingers. This is the Unmādini Mudrā wich excites the women.
129-130 Both the ring fingers be bent like hooks and joined together facing downwards. Again, both the fore fingers, in the same order be bent and joined similarly. This is the Mahānkusa Mudrā which fulfills all desires.
131 O Devi ! The left hand be placed on the right and right on the left; then the little and ring fingers in the same order be joined. The fore fingers be place one upon the other. Both the middle fingers be raised upwards above all. Thumbs should be kept straigat. This is the best of all, the Khecari Mudrā.
Crossing both the hands in a crecent form, both the thumbs be joined with the fore fingers. From below both the little fingers be joined with the middle fingers. In the same manner ring fingers be joined at the bottom in slightly bent form. This is the Bīja Mudrā which quickly increases all kinds of wealth.
135-136 Bent middle fingers be placed over the fore fingers. In the same manner the ring and little fingers he also bent and then all be joined together and pressed by the thumb. This is the first Yoni Mudrā.
137-138

Page #129

120
Mudranighantu
Placing both hands forward all their fingers be entwined with each other. Thumb and middle fingers be then joined and extended. This is Maha Mudra, which provides supreme emancipation. 139
O Maheśāni! Mudras of Tripuri described by me should be exhibited at the time of worship in their mentioned order.
Making a fist of the left hand it should be taken near the ears. Making fore finger straight, a high Sadhaka who knows the Mantras, should turn it in a circular manner. Euhibited at the time of Nyasa also, this is the Saubhagyadāyini Mudra.
Keeping the thumb inside the fist it should be pressed by the fore finger. Exhibited at the time of Nyasa is this, the Ripujihva Mudra.
142
Making the Yoni Mudra one should bend the middle fingers. The tips of the thumbs be placed at the tips of the middle fingers. This is the Bhūtini Mudra.
143
Pressing the fore and middle fingers one should bind a fist by the left hand. The fisted right hand should then be hardened and its fore finger point forward. This is Tarjani Mudrā. 144
The characteristics of each of the Mudras have been described separately, which at the time of Worship, Japa and Bathing when exhibited bring the Sadhaka nearer to the Deity. These should be kept secret and not disclosed to a treacherous person.
145
End of the Mudra Nighantu described in the Vamakesvara Tantra during a discourse between Uma and Mahesvara.

Page #130

वणंबीजकोषः
शब्द अर्थ शब्द अर्थ शब्द
अर्थ अंशु-उ अंगुलि:
अतुला-ग अंशुमान्-आऐ अंगुलिमूलम्-घ
अत्रीश:-द अंशुकम्-हसौम् अंगुष्ठम्-आ
अत्ययः-ध्र अकुलम्-है अचल:-दाबारूँ
अदितिः-लालँ अकूपार:-रूँ
अचलकीला-लाल अत्युग्रः-खीं अकरः-ठ अचला-ईलाल
अथर्वदेहजा-ल अक्षतिः-टायाय अच्छासिनी-न
अद्धा-ठान अक्षम्-ॐाबी
अच्युतः-आउक्लिी अद्रिः-दारूँ अक्षरात्मिका-:(अ:) अजर:-आहं
अद्रीश्वरः-द अगः-दारूँ
अजगत्प्राण:-टायाय अद्रिसुता-ऋ अगस्त्यः -औ अजरामर:-ग
अधरः-ए।ए।ऐ अगिरः-रार
अजः-ऐसााद्रों अधरोष्ठः-ऐ अगुण:-ॐ अजागल:-ल
अधिघण्टिका-:(अ:) अग्नि:-इ।ऋाए।ए।राहिं अजितः-आहाउागाक्लीं अधोक्षजः-आउक्ली अग्निक्रान्ता-स्वाहा अजेशः-जाझ
अधिरूढ़ा-इ अग्निवधूः-स्वाहा अजेश्वर:-झ
अधोदन्त:-ओ अग्निबी जम्-रं अञ्जनम्-ङोज
अधोदन्तग:-औ अग्निवल्लभा-रं अखनो-ड
अध्यर्णम्-ए अग्निशुद्ध:-ई अटवी-ज
अनङ्ग:-ई।काखाहा क्लीं।ह अग्निसुन्दरी-ई
अट्टहास:-ए।गासाहाझ अनङ्गमदनातुरा-त अघोरः-ओ।ओहं अट्टहासिनी-न
अनङ्गमालिनी-ल अंकुश:-झाटोको अण्डज:-कामाक अनङ्गमेखला-च अंकुथज:-ऋ अतिथीश:-ऋ
अनङ्गवादिनी-य अंकुशी-आज अतिकाल:-म
अनङ्गस्त-आ अंकुशम्-ई।क्रों अत्रिः -द
अनङ्गा -ज अङ्गदा-ओ बतीता-ख
अनङ्गांकुशो-श अङ्गिरा-ए।ऐ
अत्रिनेत्रजा-
ऐसाद्रा अनन्तम्-आक्षिाख

Page #131

अथं
१२२
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ अब्द अर्थ शब्द अर्थ अनन्तः-आ।ऋालाऔरल अन्तरिक्षम्-आ,क्षाखाहाहँ अमृतबीजम्-वं (अ):(अ)हाक्ष अन्तिम:-क्षाए
अमृतम्-आलाए।ओ। अनन्तक्षय:-क्ष अन्धकरिपु:-ए।गासाह
वाजूंव अनन्ता-लाल अन्धतमः-औ
अमृता-एए: अनन्तेशः-आ अन्धम्-वाव
अमृताकर्षिणी-(अ) अनन्यजः-काक्लीं अन्य :-न
अमृताक्ष:-साव अनलमण्डल:-क्ष
अपगरिक:-रार अमृतादः-ट अनल:-रार
अपराजिता-लाव अमृताधरा-:(अ:)अनलवल्लभा-स्वाहा अपर्णा-च
अमृताधारशायिनी-ऐ अनुग्रहेश:-ओ अपार:-ॐ
अमृताद्य:-ठ अनादिक:-ए।त अपांनाथः-रूँ
अमोघा-ठाल अनामिका-ऋ अपांपति:-हँ
अम्बरम्-आखाहाह अनिरुद्धः-आवं अप्पितम्-रार
होम् अनिल:-टाढायायँ अबलम्-वाव
अम्बा-ऋाला (अ) अनुम्पिनी-झ.
अब्जः-ऐ। सादाँ अम्बिका-ध अनुग्रहेश्वर:-औ अब्जयोनिः-काम
अम्बु-वावं अनुच्चार्या:-(अ:) अधिद्वोपा-लाल
अम्बुजन्माअनुत्तर:-अ . अब्धिबीजम् -रू
अम्बुजम्-ठ अनुत्तरवर्णक:-ॐ अब्धिमेखला-लाल अम्बुदः-ऋ।व अनुत्तराक्षर:(रो)-अ अब्धिरूपा-६
अम्बुधि:-आराथ अनुनासिक:-1७ङजान । अब्धिशयनः-आउक्लिी अम्बुभृत्-वं अन्तम्-म अभाव:
अम्बुसू:-ऋ अन्तकः-कागाणामाष अभ्रम्-आखिोवाहावाह अम्बुधा-वाव अन्तविता-न अभिख्या-ए
अम्भ:-वाव अन्तस्थिता-ऋ अभ्रपुष्पम्-वाव
अम्भोजम-ठ अन्तिकम्-क
अमतिः-ऐ। सादा अम्माधि:-रूँ अन्तिमस्वरः:-(अ:) अमरनायकः-उ अम्भोनिधि:-रू अन्त्य -क्ष अमर:-क्ष
अम्मोराशि:-रूँ अन्त्य वाण:-स:
अमरेशः-इउाला: अरणिः -रार अन्धकार:-ङ अमर्त्यकृत-स
अरियुक्-ल अन्धकारिणी-ओ अमृतदीधितिः-ऐ।छासाद्राँ अरिसूदनः-आउफ्ली

Page #132

शब्द
अर्थ
शब्द
अर्थ
अरु:-न अरुण:-उामाह अरुणा-डाठाता।ज्म्री।
रक्ष्मू अर्क-ऋालालामाहाहं अर्कबन्धुः -घ . अर्कमण्डल:अधि:-उ अर्कोश:-काल अर्ग:-वावं अर्णव:अर्वगण्डो-ख अर्थ:-श अर्ध-ए। अर्धचन्द्र:-ट अधनारीशः-द अर्धनारीश्वर:अर्धबन्धुकः-ओ अर्धमात्रा-:(अः)।ए अर्धमात्रिका-लु अर्धेन्दुः-(अं):(अ:)।ट अर्घः-लाल अर्बुद:-ऋ" अर्यमा-आराम अह:-इल अलकनन्दा-ल अवनि:-लाल अवनी-ल अवनीधर:-दारूँ अवलम्बिनी-च
वर्णबीजकोषः शब्द
अर्थ अवहारिता-लं अवम:-झाजावाह अव्यक्त:-ना अश्व:-:(म:) अश्वरः-न अश्मक:-नमः अश्मरी-नमः अश्मरीश:-ओ अश्विनी-स अश्वी -अ अष्टकः-ऋाए।ट अष्टकर्ण:-कामक अटमी-ऋ अमूर्ति:-ए।गासाह अष्टसिद्धिभूः-ॐ अष्टाक्षर:-ॐ अष्टशशब्द:-ॐ असिता-लाल असितान:-ग असिभीषणा-ओ असि:-झ असिन :-लाभ असुरा-:(अ:) अस्त्रम्-फट अस्थिधातु:-श अस्थिमाली-ए।गासाह अहम्-हं अस्थिसंज्ञः-श अहर्पति:-म अहङ्कारः-फ, ड
अहङ्काराकर्षिणी-इ अहस्करः-माघ अहार्य:-दारूँ अहिहिट-इाल
॥ आ॥ आ:-कामा आकर्षणम्-वषट आकल्पितः-झ आकार:-अ आकाशम्-आखागाह आकाश:-आखाह । भाकाशतर:-ङ आकांक्षा-आािझ माकूतबीजम-रमरलमर
क्षइहसई आकृति:आखण्डल:-इल आखुग:-ग आगममालिनी-ण आग्नेयः-यार आज्ञाचक्रेश्वर:-क्ष आज्यपा-क्ष आत्मकम्-प आत्मज्ञाना-ऐ आत्मज्ञः-झ आत्मबोजम-अ आत्ममुखी-ट आत्मशक्ति:-चाछाज आत्मभूः-इकाकँ आत्मा-आया।ऊ (अं)

Page #133

१२४
वर्णबीजकोषः
शब्द अर्थ शब्द
अर्थ हसौः आपूर्णम्-ऋ आत्माषिणी-ए औ
आप्त:-अ आत्मानाभिक:-ङ आप्ठतम:-आ आत्मान्तकेश्वरः-ऋ आप्यायनी-ओ आत्मिकभूः-ओ
आमुक्तिः -थ आदरसूः-ऊ
आमोदा-झ आदर:-:(अ)
आम्नातकेश्वरः-ल आदि:-ॐक
आयुधं-फट आदित्यः-ऋाङ
आलापिनी-च आदित्यवर्णा-ठ
आलय:-क्ष आदिदेवः-आकाक्ली आवक:-टायाय आदिबिन्दु-ङ
आशयाश:-रार आदिभूता-ठ
आशुगः-टाढाणायायँ आदिशक्तिभूः-:(अ:) आशुशुक्षणिः-रार आदिस्वर:-अ
आश्रयाश:-रार आदिम-ध
आषाढी-त आदिमा-लाल
आषाढीश:-ण आधः-अ
आसिका-ऐ आद्या-जाटालाल आसुरः-म आद्यावीजम-क्रों
आस्यराट-आ आराधामभू:-ध
आस्फुजित्-बों आधारशक्तिः -ए
आह्लादिनी-द आनन्दम्-डाहं आनन्दः-उ
इक्षु:-ष आनन्दा-ऋाठ
इच्छा -भ आनन्दाकर्षक:-ओ इडा-लाल आन्तः -इ
इडिका-लाल आन्वीक्षिकी-ज
इन्दिरा-इलाश्रीं आप:-वावं
इन्दुः-ऐछासाद्री भापसन्धिा
इन्द्रः-इल
शब्द
अर्थ इन्द्रचाप:-ऊ इन्द्रजनक:-क्ली। इन्द्रधनुः-झ इन्द्रधाम-ऊ इन्द्रबीजम्-इल इन्द्रसूः-इ इन्द्राक्षी-प इन्द्राणी-हाए।चाप इन्द्रादिः-ॐ इन्द्रावरज:-ग्राउाक्ली इन्द्रियम-ख इन्धिका-उ इर:-य इरा-यालावालाव इरेश:-आजक्लीं इला-लाल इलिका-लालँ इपु-:(अ:)
ईकार:-श्री ईर:-य ईरा-लाल ईशः-ए।चालु । (अं)।गान
___ससौहाहं ईशनेत्रम्-झ ईशान:-(अं)।ए।गासाह। ईशानपति:-ङ ईशानबोजम्-हं ईशानवल्लभा-ह्रीं ईथानी-ई

Page #134

शब्द
अर्थ
ईश्वरः - आई । ऊ | ए |ओ। ग
नापामा साह
ईश्वरी - ढाराहीं ईहा-ॐ
॥ उ ॥
उ:-ए।गा साह
उग्र - उाए । (अं) | गाढा स
हा हूं
उग्रकाल:- म
उग्रगन्धिकः - ग्लौं उग्र दर्प :- हूं
उग्रबन्धनम् - उग्रभैरवी - ऐोऍ
-म
उग्रशूलधृक-ध
उग्रशेखरा-ल
उग्रहासिनील
उग्रा-आ। ऋ । कख | मारं
उग्रायुधः - ख
उच्च संहर्ता
उच्चाटनम्-ज
उच्छून कम्-च्छ्रीं
वर्ण
- ख
उब्जयिनी -थ
उब्जयिनीपतिः - थ
उड्ड-त्र
उडुपः-ए। द्रां
उड्डीशेश:- -प उत्कारी-व
उत्तम:- जाट
उत्तरभैरवः - ऐ
ajataकोष:
शब्द
उदकम् - व वं
उदज:-आ
उदरम्-म उदत्रि:- रा
उदारकेश:-ड
उदितात्मा -ङ
उद्गारिणी-व उद्गारी-व
उद्दाली-ज
उद्देश्य :- ओ
उद्भिज्जरूपिणी-ओ
उद्यानपदेश्वरी-ल
उन्नति:-त
उन्मत्तः - ऐ । स
उन्मत्तभैरवः - लृङ॥ ॐ उन्मत्तभैरवो-ऐ
अर्थ
उन्मादनम् - स
उन्मादिक:-ध
६
उन्मादिनी - ई||छ उपधात्मिका-औ उपवन:-ड
उपलम् -क्र
2
उपल:- क्रु
उपशान्तिकृत - लृ
उपस्थ:-म
उपस्थाना-च
उपहारक:- प
उपान्त्य:--ल
उपान्त्यग:- लु
उन्मत्तो मत्तकः - इाका क्लीं उषा - ञ
उष्मा - र
उरग:-द
उरोज : - जाज
उरोरुह-ज
उर्वरा - लाल उवंशी - आ
७)
उर्वी - लाल
उल्कामुखी-ओ
शब्द
उपेन्द्र :- आउ । क्लीं
उभयदः - ॐ
उमा - इ|उ | : ( अः ) खादा फ उमाकान्त: - ए| गाण | स
उमापतिः - एाग | साह
उमेश :- आ
उशना :-त्री उषर्बुधः - रा
१२५
उषर्बुधप्रिया - स्वाहा
उष्माद:-ऊ
उष्णरश्मिः - औ | म उष्मवर्ण-र
अर्थ
॥ ऊ ॥
उष्माण :- शोष | 8 | ह
उष्माहृदय: - र
ऊकारान्त-ऋ
ऊरुद्वयात्मक:-त
ऊरुमूलम्-त
ऊर्जम्वा
ऊर्ध्वम्-ए । एँ ऊर्ध्वकेशिनी - उ | ऊ ] गाझ

Page #135

१२६
शब्द
ऊर्ध्वकेशी - ए
ऊर्ध्वग:- ए
ऊर्ध्वदन्तः - एओ
उर्ध्वदेवः - अ । उ क्लीं
ऊर्ध्वबीजम् - ऐ
ऊर्ध्वमातृका - औ: ऊर्ध्वमुखा - ऊर्ध्वमुखी ओत
-त
ऊर्ध्वमुखम् -' (अं)
ऊर्ध्वमूर्ति::-ऋ
ऊर्ध्वरेताः - ए। गासह ऊर्ध्ववापी-न
दु
ऊर्ध्वोष्ट - एओ
ऊर्मि:-वाव प्लूं
ऊर्मिमाली - रूँ
ऊर्मी-ब
॥ ऋ ॥
ऋप्रदान
ऋक्य:-अ
ऋक्षम् त्री
-त्रों
अर्थ
ऋच्छम् -
12
शब्द
वर्णबीजकोष :
ऋषिकुल्या-ल ऋषिसूदनः
:-ऋ
ऋषीश्वरः-ऊ
ऋष्या-ऋ
॥ ए ॥
एकः -ओ। एककर्तरी-ग
एककृत्--भ
एकदन्तः-ऋ लृ गँ
एकदन्ता-ऋ
एकदृष्टक:- ए
एक नेत्र - छा
एक नेत्रान्त:-ज
एक नेत्रेश्वर:-छ
अर्थ
शब्द
एकपात्-ऋ । एङ
एकपाद: - ऋ । छाञ । ठाड
एकबुबुद:- (अं)
एकमात्र:-अ
औषधात्मिका- ओ
एकमात्रा-ऊ
एकरुद्र:- औ | ङ
॥ क ॥ कम् - जावा व कंसारातिः - अउ । क्लों कंसारि:- अ || क्लीं
एकरूप :- च
एकवाम: -छ
ऋतम्-वाव
एकशृङ्गः - अ । उ क्लीं
कः - ए
ऋतधामा-क्ली
एका-ज
ककुत्-लाव
ऋद्धि: - ऋालु || खाढाल एकांघ्रि:- ल
ककुद्गतः-लाव
ऋद्धिदा-ए
एकादशी - ए
ऋद्धिराट्-ऋ
ककुद्व्रजः-ल ककुक्ति:
एकाम्र:- लु एकाम्रपीठिका - ल
-क
ऋपुः ऋ
कङ्कणम् - गाव
ऋभुक्षा: - इाल
एतिलकः, एणाङ्क :- ऐं साद्राँ कङ्कली - एागासाह
एलापुरनिवासिनी-ढ
एलापूर:-ढ
॥ ऐ ॥
ऐन्दवम-ऊ
ऐन्दवी-ई
केन्द्रम्-ईर
ऐरावत: - ऐ
ऐश्वरी - उाढ
ऐश्वर्यम् - ऐ
अर्थ
11 BTT ||
ओङ्कारपीठग:-र औषधीशः - या । स । द्राँ
ओष्ठ: - ए| औ ओष्ठनामा-ओ
11 377 11
औदार्यम्-क्षी ओरस:- ओ

Page #136

वर्णबीजकोषः
१२७
शब्द अर्थ शब्द अर्थ शब्द
अथ कचङ्गल:-रूं
कपालिनी-जा:(अ)।काङ करादिग:-क कचम-ज
कपाली-ए।काखाघाटाठ कराल:-आधि कचबीजम्-ऊ कपिल:-राहार
कराला-औ कचसू:-अ
कपिललोचना-ट करालिनी-आ।इाल। (अं) कच्छप:-वाफ कपिला-टाय
कराली-ग कच्छेष्ट:-च कपिलामल:-ह
करिणी-ठ कज्जज:-कामक कपिली-ट
करी-क्रॉ कटकी-काँ कपीश्वरः-ख
करुण:-व कटप्रः-एगासाह कफोणि:-ख
करुणा-खाजाह्रीं कटि:-टात कबन्ध:-वाव
करुणाकरा-उ कटो-क्रॉ कमठ:-चाफ
करेणु:-क्री कट:-इ कमण्डलु:
कर्कट:-फ कटकपत्रा-ल कमनु:-ख
कर्कशात्माकठिनपृष्ठगः-च कमलम-वावं
कर्ण:-उऋ कण्ठः -:(अ.)
कमला-इाउलाकाखाश्रीं कर्णदक्ष.-उ कण्ठक:-31:(अ:) कमलाक्षी-स्त्री
कर्णबिन्दुः-उ कण्ठेकाल:-ए।गासाह कमलाप्रिया-उ
कणिको-क्रॉ कण्ठोष्ठम्-ओ।ओ कमलावती-च
कपुरान्तः-ग कदा-घ कमलावेशः-उ
कर्तृकाधरा-ज कन्द :-ल
कमलासन:-कामाक कबुरम-वाव कन्दर्प.-इ।क क्लीं कमलोद्भव:-कामक कर्बुरा-क कन्दर्यास्त्रम-ऐं कम्बलम्-वावं
कर्मजम्-छ कन्धि :-रूँ कर:-(अं)।क
कर्मप्रिया-सौ कन्या- (अं) करकम-क्रु
कर्मसाक्षी-ल कन्यास्तन:-:(अ:) करका-क्र
कर्षिणी-आ।लाओ। कन्यास्तननिभः-:(अः) करटी-क्रॉ
क्ल म्-क कपन्धम-वावं करण:-उाओ
• कलकण्ट:-स कपदिनी-ऋाबाभ करतल:-ठ
कलकण्ठा-ष कपर्दो-ए।ऐ।ओ।गापासाह करभी-क्रॉ . कलत्रम्-छांद कपालः-ल करमूलं-व
कलभा-स

Page #137

१२८
वर्णबीजकोषा
सक्लरी
शब्द
अर्थ शब्द अर्थ शब्द कलश:-माव काकिनी-ओ
कामधूमक:कलशध्वनिः-ब
काकिनीबीजम्-क कामधेनु:-काकी कलहप्रिया-ज काकोदरः-द
कामध्वजा-लु कलहंसप्रिया-झ काकोदरी-णात
कामनाथ:-उ कला-ई।:(अ:)काछाह्रीं कांक्षा-झ
कामप्रिया-ङ कलात्मा-ठ काण्डम-व
कामबीजम-काक्लीं।क्री कलायं-क्रों
कात्यायनी-द कलानिधि:- सादाँ कान्तः-इ।उालाए।७।का काममर्ता-छ कलापूर्णा-अ:
खागासाक्ली।द्रा काममाता-छ कलामयी-ई
कान्ता-:(अ.)।गास्त्री कामराजः-आक्लिीं कलावती-ऋाकाच कान्ति:--आउ लालाङ कामरूपम्-ऐ कलावाणी-७
फाशाष हाह कामरूप:-आए।काश कलावान्-ए। सादाँ काम्ति गुह्या-ङ
कामरूंपा-काश कलाशक्ति:-क कान्तिदा-घ
कामरूपिणी-क कलिका-ह
कान्तिमान्-झाई।काक्लों । कामरूपी-खाघाश कलोत्तरीय:-ई कान्यकुब्जक:-ऊ कामवर्धन:-इलाक.क्लीं कल्प:-ध्रु
कान्यकुब्जभू:-ऊ कामवाण:-द्रां दीं। कल्पना-ए कापीशम-ॐाब्री
क्लींब्लु।स: कल्पलता
काम:-आइ। (अं)कोछ।ड कामा-क्ष कल्पान्तः-ऋछ।धं
क्षाक्लीं कामाकर्षिणी-अ कल्मषम्-ऋ
कामकूटम्-ऐहसरों कामाख्यः-घ कल्मषा-ल
कामग:-इकाक्लीं कामाख्या-घ कल्याणम्-श
कामगुह्यक:-:(अ:) कामास्त्रम्-ह्रीं कब्याणी-कोख कामगोलक:-उ
कामिकः-त कवचम्-हुं कामध्न-उ
कामी-इ।ऋाकात॥क्लीं कवलकम्-क
कामचार:-ऊकाक्लीं कामुक:-इकाक्लीं कविः-लाहाबौं
कामचारविहारिणी-छ कामिका-कात कविबीजम्-ब्रों
कामदः-आ।इौकाक्लीं कामिनी-आइकाखागास्त्री कवोस्क:-ह कामदा-काछ
कामिनीमध्यकर्णक:-त कव्यवहा-क्ष कामधुक-ष
कामिनीमध्यवर्तकः-त

Page #138

१२९
TOT
कह
वर्णबीजकोषा शब्द अर्थ शब्द
शब्द
अर्थ कामेशी-आइ।। क्लीं कालपोता
किङ्करी-ऊ कालबीजम्-अ
किङ्करीबीजम्-ऋादी कामेश्वरी-आखाङ कालभद्र:-म
किङ्किणी-ऋाघाह्रीं क्लह्रीम् कालभैरवी-आ किझल्क:-झ कामेश्वरीवाण:-यांरां कालरात्रि:-आलाऐ।औ किन्नरः-नमः
लांवांशां काछ।पाफाराहम् किन्नरी-ज कामेश्वरपीठोपसेवन:-ण कालरात्र्याग्रा-आ कीनाश:कामोद:-ज कालरूपः-घ
कीत्ति:-आऋ||घ कामोदरी-त कालरूपा-ग
कीलालम्-वावं काम्पिनी-वली कालरूपी-ख
कु:-ठालाल काम्या-व कालवक्षत्रा-उ
कुक्कुटी-ङ काय:-क्ष कालसंकर्षा-ख
कुक्षम्-क्ष कायिनी-झ काला-:(अ:)
कुक्षिः -झाप कारखाग्नि:-ख
कालसुन्दरी-(अं) कुच:-ज कार्तवीर्यार्जुन:-फ्रों कालाग्नि-काहस्त्री कुचमण्डलम-झ कात्तिकेयः-टु कालादि:-भ
कुटिलरूप:-द कार्मुकम्-ऋ कालानल:-हूं
कुज्ञानीकालम्-हँ कालिका-ऋात की
कुञ्जर:-क्रपा काल:-ला: ॐखाछाझा कालान्तक:-उ
कुखा-फ माषाक्षाहूं कालो-काखाङकी कुटिल:-उल कालकर्षिणी-ऐ कालेश:-म
कुटिला-टाद कालकल्पा-च काव्यम्-भ्रों
कुटिलारूप:-द कालकारिका-ई काव्यः-लाबी
कुटिलाश्रोत्रं-उ कालकूटा-उमओ काशिका-आ
कुट्टारः-दारूँ कालकृष्ण:काश्यपी-लालँ
कुण्डलम-:(अ:)।ठास कालजिह्वा-आलोक्ष काशीनाथः-ए।गासाह कुण्डलद्वयम्-: कालखर:-एगासाह काष्ठा-ट
कुण्डलवक्त्रम्-: कालनिशा-आ काष्ठरूपा-घ
कुण्डली-गासाह्रीं कालनेमिरिपु:-अगली किल्विषम-ऋ
कुण्डलीश:-ॐ कालपूर्णा-अ: किङ्करः-झ
कुण्डिका-क

Page #139

१३०
वर्णबीजकोषा
शब्द
अर्थ
कुण्डोदरी-ल कुत्सनाक कुत्सितावेष:-क कुन्ती-क्रॉक्रिों कुबेरः-द कुबेरद्दक्-लालू कुबेरबीजम्-सं कुब्जः -(अं) कुब्जा -(अं) कुब्जामा-छ कुब्जिनी-न कुमारः-ङाश कुमारसूः-ल कुमुदः-ट कुमुदिनीपति:-ऐद्रा कुमुददेशः-
ऐसाद्री कुमोदक:-आउक्ली कुम्भ:-लाप कुम्भतृतीयक:-य कुम्भी-क्रॉ कुरङ्गाक्षी-आस्त्रिी कुरुकुल्ला-आऐ कुलम्-ए।शासाह। कुलकोलिनी-श कुलनायकः-ऋ कुलमार्गस्थित:कुलमालिनी-क कुलशालिनी-ट कुलसुन्दरी-लाघ कुलाचल:-ए
शब्द
अर्थ शब्द कुलीरः-फ
कृतान्तकृत्-ठ कुलोद्भवा-ए
कृति:-(अं) कुलान्तकनिवासिनी-पाद कृती-ल कुलान्तक्षम्-ङ
कृतीश-ल कुलान्तालयवासिनी-ङ कृत्तिवासाः-ए।गासाह कुलेश्वर:-ए।गासाह कृपा-ऋाऐं कुल्ला-इख
कृपाद्वैत:-क कुल्लुका-(अं)
कृपीटम-वावं कुशम्-वाव
कृपीटयोनि:-रारं कुसुमम-क
कृशा-ह्रीं कुसुमायुधः-श। क्लीं कृशाङ्गिनी-ऐ कुसुमी-ल
कृशानु:-णारारं कुसुमेषु:-इकाक्लों कृशानुरेता-ए।गासाह कुहू:-ऊोझ
कृषा-ए कुजिनी-ब
कृष्ण:-आउथादाराक्लीं कूटम-शाक्लौं
कृष्णगति:-र कूट:-ह
कृष्णबीजम्-क्लीम कूटत्रयम्-ऐं।क्लीं ह्रीं कृष्णवर्मा-रार कूटपाणि:-ट
कृष्णा-थाराक्री कूर्चम्-हूं
कृष्णाचि:-रार कूदिनी-ब
केसराक्षी-झ कूपर:-खाछ
केतुः-हुल कूर्म:-चाफ
केदार:-(अं) कूमेश्वर:-च
केदारपीठ:-(अं) कूलङ्कषः-6
केन:-फ कूष्माण्डी-औ
केलिनी-(अं) कृत्-घाज
केलिवल्लभ:-श्री कृतरूपिणी- ह्रीं केवल:- (अ) कृतान्त:
केश.-उथाप कृतान्तकः-(अं) केशरी-ठ

Page #140

११
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ शब्द
अर्थ केशव:- क्लीं
क्रिया-ऋाल केशी-आउाक्लों
क्रुद्धः-म कैटभजित्-आउावली क्रूटकूपरिरावण:-ह कटभारिः-ख
कर:-:(:) करवी-क
क्ररतर:-(अं) कलासः-ओ
फरेश:-(अं) कलासनिकेतन:-ए।गासाह क्रोङ्कारः-क्रों कैलासेण:-ओ
क्रीड़कान्ता-लाल कोक:-ऋ
क्रोडपुच्छ:-ढात कोटरः-इाई
क्रोडाङ्ग:-च कटरा-क
क्रोध:-ऋा:क्षाकाहुँ।हूं कोटराक्षी-ए।ऐ क्रोधनः-फाक कोटरी-इण
क्रोधनायक:-क कोटरीश्रोत्रम्-ण क्रोधसंहार:-क्ष कोप:-क्ष
क्रोधिनी-र कोपतत्त्वम्-क्ष . क्रोधीश:-क कोपनिवारण:-ह क्लिन्ना-उभ कोमलम्-ऋावाव क्लीववक्त्रम्-ङ कोलवक्त्रा-3
क्लेदिनी-लाबाक्रों कोलगिरिः-3
क्लेदुः-ऐ। सादा कोलगिरिपीठनिवासिनी-उ क्लेशित:-म कोश:-ष
क्वाण:-झों कोष्ठपोश:-ऐ
क्षणदा-त कौमारी-उऐओघाचाड क्षतज:-व कौमुदी-आ
क्षतजोक्षित:-र कौमुदीपति:-
ऐसाद्रों क्षत्रिणी-छ कौलिनी-ओ। (अं)।काश क्षपा-त
क्षपाकर:-
ऐसादा कौशिकी-आ
क्षमा-उबटाठाधानालाल क्रतुध्वंसी-ए।गासाह क्षमावती-क्ष
शब्द क्षरम-वाव क्षरः-ऐफ क्षय:-लाक्षाधं क्षया-ठ क्षान्ति:-उाड क्षान्तिदम्-ध्र क्षामकम्-ध्रु क्षामखण्डा-(अं) क्षामा-ह्रीं क्षायिनी-ङ क्षारम-न क्षारोदधि:-अ क्षितिः-जालालं क्षितिभृत्-दारू क्षोरम्-वावं क्षीरसमुद्रजा-श्री क्षीराब्धि:-रूँ क्षीरिकापीठ:-ध क्षीरोदनन्दनः-ऐछासाद्रा क्षीरोदसम्भवा-श्रीं क्षुधा-व क्षुरक:-ध्रु क्षेत्रप:-क्ष क्षेत्रपाल:-क्ष क्षेत्रपालबोजम-क्षं क्षेत्ररूपिणी-ऋ क्षोभणम्-द्रों क्षोभिणी-म क्षौद्रम्-ध्रु. क्षोणि:-लाल

Page #141

१३२
शब्द
क्षौणि :- लाल
क्षोणिप्राचीरम् - रू क्ष्मा-लाक्षालं
क्ष्मात्मक:- ऐ
क्ष्माभृत्-दारू
॥ ख ॥
खम् - लाहा हँ
खगः-आओ। लाखाह खगवती - लाल
खगा-ट
खचमसः - ऐ।।। द्राँ
खञ्जन:- भ
खड्गकः-ख
खङ्गबीजम् - खं
खङ्गिनी -
- ख
अर्थ
खड्गी (ण्डी ) - घालाव खड्गीश:- घाव
खण्डनम् - ल
खण्डनी - लाल
खण्डपरशु : - एगा साह
खण्डपर्शु :- एमासाह
खद्योत :- ह्र । ह्रां
खनदा-ट
खप्रबन्धक :- (अं)
खर:- ष
खरु - एग। साह
खर्वङ
खल:- श
खश्वासः - टाय । य खसंस्थित:-क्ष
afrator...
शब्द
शब्द
खसपूर्ण :- काम | क
गजेन्द्रः- क। ख
खान्त:- काग
गजेश्वरी-भ
खपगा-ल
गडव:--ल
खेचरः -ट
गण्ड:-ल
खेचरी - आउ ऊ ऋ । चटठ गण्डनामा - लू
खेचरीध्वनिः-ण
खेचरीबीजम् - हस्ख्फ्रें खेजर:- ए|गासहि खेटमुखी-ट
खेरक :- प
खेलक:--इकावली
अर्थ
ख्यात्बीजम् - ख्यूं
॥ ग ॥
गगनम् - उ । (अं) । खाभाव
हाहँ
गगनपतिः -व
गगनरत्नम्-ग्लू
गगनाम्बरधारिणी-ण
गङ्गा-लाग
गङ्गाधरः - ए|गासाहरू
गङ्गाबीजम् - ल
गज:-आ। क्राँप्राँ
गजकुम्भ:- ग गजगामिनी-ऋ
गजमुख:-ग
गजवक्त्रक :- ए
गजसाधनम् - क्रों
गजांकुश: - उट
गजास्यः - गं
गजाननः–लु।'गँ
५
गणनाथ:-: ( अ : ) । क
गणनायकः - ऋक
गणपतिबीजम्
गणपालक:-ल
अश्
गणराट् - ख
गणाधिकः-लुढ़ाग
गणाध्यक्ष:- ग
गणाम्बा - ए
गणेशः--:(अ:)।ग।क्षांग गणिकाबीजम् - खीम् गणेश्वरः-ग।क्ष
गणेश्वरी - ऐ
गत :- चाल
गति::-जार
गदाग्रजः - आउ । क्लीं
गदाधरः- आउ। क्लीं
गदाभृत् - आउ।क्लीं
गदिनी -ङ
गदी-ख
गदीश :- ख
गन्ध: -टात श गन्धर्व-इ
गन्धवती - लाल
गन्धव (वा) ह: - टाय । य गन्धकर्षिणी-ऋ

Page #142

अर्थ
शब्द
अर्थ
वर्णबीजकोषः शब्द
अर्थ
शब्द गन्धिनी-न गिरीश्वरः-ल
गुह्यकर्ता-प गभस्तिमान्-म गिरिश्वरी-र
गुह्यनिद्रा-ऊ गरुडः-खामि गी:-ग
गुह्यवार्ता-प गरुडध्वज:-अक्लीं गीतम्-ग
गूढाङ्ग-च गर्गः-झ
गीतिज:-इ।काक्लीं गृध्नुः-आउाक्लों गर्जनम् -ह गीर्वाण:-श्न
गृध्रः-ल जतम्-ट
गुडाकेश:-आउाए। गृध्रख:-म जिनी
गसहाक्लीं गोकर्ण:-छ गर्भ(व)विमोचन:-स गुणजीवक:-ॐ
गोकर्णेशः-छ गर्भशक्ति:-:(अ.) गुणबीजक:-ॐ
गोकुलेश्वरः-ग गलत्-च गुणभूतेज्य:-ॐ
गोचरः-ग गल:-स
गुणसागरः-काक गोणी-ग गाथा-गाल गुणाद्या-ॐ
गोत्रभित्-ल गाथागन्धर्वगः-स गुप्तकालीबीजम्-क्लीं गोत्रा-थगान्दिनी-ल
गुरु:-आखिोगाढ गोधन:-छ गायक:-र
गुरुपादुकामन्त्र:-ऐं।ह्रीं गोधरा-त्र गायत्री-आगाभा
श्रीहसखफ्रें हमक्ष गोपालबीजम-क्ली वर्ग-ग
मलव यूं सहक्षम् गोपिनी-ग गायत्रीबीजपश्चांश:-ॐ
वयी हसौः गोपेन्द्र:-आउाक्लीं गायन:-इकानालाक्ली । गुरुबीजम्-हसखमलब - ' गोबिन्द:-ई गारुडी-ऋ
ऊं गोबोजम-ग गिरिः-उटादावारू गुरुभाव:-ठ
गोभूः-ग गिरिकणिका-लाल गुरुशक्तिबीजम्-पहल गोमुख:गिरिज:
मलवयऊं गोमुखी-ऋ गिरिजा-व गुल्फा -द
गोमुख्या-ऋ गिरिदर्शन-ग गुह-झ
गोवर्धनधरः-आउक्लिीं गिरिनायक:-न गुहा-ह्रीं
गौ:-लागामालासालं गिरिवरः-व गुहाकृति-ल
गौतमः-घ गिरि(री)शः-ए गासाह गुह्यः-चाथ
गौरः-घ गिरिसुता-ह्रीं
गुह्यकर्णः-प
गौरवम्-ल

Page #143

१३४
शब्द
गौरी - इ । गाघ
ग्रन्थि:-थ
ग्रसिनी-क
ग्रहः-थ
ग्रहपतिः - ग्रहाधीश:-:
:-भ
ग्रामणी:- पाब
ग्रावा-द
ग्रास:-क्ष
ग्रासिनी - हं ग्राहः -थ
:-म
ग्राहक:-थाली: ग्लों - ऐ || साद्री
॥ घ ॥
घटाटि:- अं
घटिकात्मिका-छ
घटोदरः-ग
घण्टाट:-घ
घण्टाधारिणी-घ
घण्टाबीजम् - घोम्
घण्टि-घ
घण्टिक:-: (अ:)
घण्टिका-ऋ। (अं)।ध
घण्टी-म
घण्टेश:- घ
घनम् - वावं
घन: - घावभँ
घनगर्जिनी
अर्थ
-भ
घनरसः -व | वं
घनवट - -न
शब्द
वर्णबीजकोष :
घनस्मरः - घ
घनहारः-घ
घना- ए
घर्वरध्वनिः - ञ
घर्मटी-इ
घस्मरा-घ
घुरा-झ
घुघुर:-घ
घूर्णक:-ठ
घृणा - ऐ घृतम् - वावं
घोणा - प्र
घोरः-घ
घोरतर:- ऋ
घोरदंष्ट्र:- घ
घोरनायक:-घ
घोरनिस्वना-धों
घोररूपा - उख घोरा-ऋ । : ।
घाष:-ह
घोषा-च
घ्राणी-ट
टा: (अ:) 1 काग स
॥ ङ ॥
ङराट्-ङ ङनामा-य
अर्थ
॥ च ॥
चकरः - श
चक्रम् - इल चक्रपाणिः - आउ । क्लीं चक्रवालुकः-ख
शब्द
चक्रबालुका- ख
चक्रभृत् - अउ | क्लीं
चक्राधार:-हुँ चक्रिणी-च
चक्रिबीजम् - द
चक्री - आउक क्लीं
चक्षुः - वोषट्
चक्षुषः - (अं)
चञ्चल:- झटाया यँ
चला-ध
चञ्चलाक्षी - र
:-: (अं)
अर्थ
घटी - ह्रीं
चण्ड : - उ | ऊओ | खानाएँ
चण्डभैरवः - औ
चण्डभैरवी -ओ
चण्ड मुण्डधरः - च
चण्डमुण्डा - ए
चण्डल:-द
चण्डवल्लभः ---उ
चण्डवारुण: -- च
चण्डविक्रमः --च
चण्डा - इ । गाङ
चण्डांशु:- म
चण्डिका - आओ | : (अ:) .
टंटं
चण्डिकेश्वर:- ए|ऐ|ऐं चण्डी - इझ : ( अ ) | चाफा
चण्डी-हां
वषट्

Page #144

शब्द
चण्डीशः -- खाश
चण्डोग्रा - ई
चतुराननः - क | | कँ
चतुरानना--ज
चतुर्थाद्य :-त
चतुर्दशी - औ
अर्थ
चतुर्मात्र :- ॐ
चतुर्मुखः - आऐ | का क
-अ
चतुमूत्ति:-छ चतुष्कलम्-हु
चतुष्कलः -हूँ
चतुष्पाद:- ॐ
चतुस्तन:-छ
चतुस्तारा-ज
चत्वरा - ऐ
चन्दन - मात्र छ
चन्दिनी-न
चन्दिरा - ऐ | छ । स। द्राँ चन्द्र - इ|ई|ऍ| (अं)।ं । च
छालासा ऍग्लोद्री
चन्द्रकान्तः - ख
चन्द्रघण्टिका - (अं)
चन्द्रपुरपीठ:-: (अ:)
चन्द्रपुरी-: (अ:)
चन्द्रबीजम् - स्वं । स्वों
'चन्द्रमण्डलम्-ठ
चन्द्रमा:- ए|छ । ङाचा
चन्द्रयुग्मम्-स्वाहा चन्द्ररुक्—त
साद्राँ
ajataकोषः
शब्द
चन्द्ररूप:- च
चन्द्रवसनम् - ऐ चन्द्रविम्बम्-ठ
चन्द्रवेग :-च
चन्द्रशेखरः - ए| ग | साह
चन्द्राद्याघ:-क
चन्द्रान्त:-ह
चन्द्रापीडः - ए|गा साह
चन्द्रिका ला
-
चन्द्री - म
चपला-ड
चरः - एाच
चरण :- ल
चरमा - णाप
चरित्रा-च
चरित्रेशी-द
चरुः-घ
चर्म - ए| चाद चर्मण्यम् - ऐ
चर्मवसनम् - ऍ चर्मार्णम् - ऐ
चल:-च
चलन:- त्र
अर्थ
चलापक:-ड
वर्गम:-भ
चाप:- ऊ क
चापबीजम् -
चापिनी-ट
चाणरसूदन:- अ । उक्लीं चामी -थ
शब्द
अर्थ
चामुण्डा आएसओ (अं)
: (अ:) || छाय|वत्रीं
चामुण्डाबीजम् - ग्री
चार:-ण
चारण: - ऐ
चारी-छ
चारु - दाह्रीं
चारुकम्-छ्रीं
चारुहासिनी - a चार्वङ्गी - ऐ ऐं। छो
चाचका - इात्र
चालुबाधा-त
चिच्छक्ति:-ओ
चित् - ऍ
चित्कारी-च चित्तजन्मा-काक्लों
चित्ततर्ज:- ऋ
चित्तवासिनी-ट
चित्तविद्राविणी-ऐ
चित्ताकर्षणी - लृ
चित्तेन्द्राणी - ऐ
चित्रकूट:- ल
चित्रकोणः - ए
चित्रचारी-च
चित्रधारी-च
चित्रभानु: - मार
चित्रमूर्ति:-ई चित्रमूर्तीश:-ई
१३५
चित्रवसना - अ
चित्रा-ट

Page #145

२३६
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ शब्द
अर्थ चित्राटीर:-एािसाद्री छेदनम-द चित्रिणी-इ
छिन्नमस्ता-वीं चिन्ता-ध
छिन्ना-ण चिन्तामणि:-काक छाटिकास्य:-फट् चिन्तामणिबीजम्
क्षम्य जगती-जालालं चिन्हम्-ह
जगत्-लानानमः चूड़ा-वषट्
जगत्कर्ता-ह्रीं चूर्णिताबुद्धिः
जगत्पार्श्व:चूर्णितासिद्धि:
जगत्सारतर:-ल चेटिका-उ
जगदीश:-आउक्लिीं चेटी-ह्रीं
जगद्धात्री-ऋाऔोडीद चेतन:-च
जगद्भावीन्द्र-व चेष्टा -य
जगन्नाथ:-आउक्लिीं चैतन्यम-ह
जगद्बीजम्-लाम चैलम्-हसौम
जगद्भावी-व चौरकः-त
जगद्योनिः-ऐ ॥ छ। जगद्रावी-व छगलण्ड:-ब
जगन्मयी-ल छटाटोप:-छ
जगन्माता-और छत्रम-छ
जङ्घक:-ए छदिनी-फ
जङ्घजः-ए छवि:-फाहाहँ
जङ्घा-ए।प छागलण्ड:-ब
जछिनी-म छागवाहन:-रारं जटाछान्तः -ज
जटाधर:-ए।कागासाहाक छाया-ओछि
जटाल:-ज छायाछत्रम्-क्ष
जटिनी-ट छायामृगधरः-ए। सादा जटिल-त छिदा-भ
जटीताया-र
शब्द अर्थ जटेश:जठरम---माष जठरगः-म जठरसंस्थित:-म जन:-(अं) जनक:-ज जनाधिप:-ढ जनार्दन:-आउाझाक्लीं जनेश्वर:-उ जपज:-ज जपादिः-फ जमौजेश:जम्भादि:-स्त्री जय:-जाम जयत्र:-ज जयदाजयन्तः-एगाजासाह जयन्ती-जात जयन्तीपुरम-त जयन्तीप्रदा-आ जयश्रीऽ-औश्री जया-उलाकोजाझाय जयानन:-क जयापादः-फ जयावह:-भ जयावहा-ज जयिनी-गाठाया।
हस्लव्यूं जरा-खाट जराट-ओ

Page #146

वर्ण बीजकोषः
अथ
अर्थ
शब्द
अर्थ जरामरः-ख जरायुरूपिणी-:(अ:) जराहरा-ट जलम-ऋऋकाठावास
स्वाहा जलकङ्कः-क्रां जलकाङ्ख:-क्रॉ जलदा-क्लीस्त्रिी जलधि:-रू जलनिधि-रूं जलपीथम्-वावं जलमन्त्र:-वं जलसंज्ञः-वाव जलस्थितिः-झ जलात्मा-ख जलेन्द्र.-बाव जलेशय:-आउक्लीं जलेश्वर:-म जवन:-ज जहनु:-आअक्ली जहुनुकन्या-लु जनुतनया-लू जनुसुता-लू जागरल:-ल जाठर:-माल जाठराग्नि:जातक:-त जातवेदा:-रार जाति:-ज जानः-ए
शब्द
अर्थ जानु:-ऐ।त जानुशक्ति:-ए जाप:-ज जाया-ज जालन्धरपदाधिप:-ग जालन्धरी-ठं जाली-र जादवी-ल जितामित्र:-आउावली जितेन्द्रिय:-द जिन:-आउाघाक्लीं जिनबोजम्-घ जिष्णु:-आशावली जिह्वा-ई.लाठामाक्री जीमूतः-यावाव जीव:-ठालासाह जीवनम्-ठावासाव जीवप्राणी-हसों जीवात्मा-ल जुहूवार:(ल:)-रार जम्भिणी-ण जेता-ज जैत्रीजवातृकः-प्रासाद्री ज्ञन:-ए ज्ञप्तिग:ज्ञाता-ऐ ज्ञानमज्ञानद:-ग
शब्द ज्ञानपुस्तकधारिणी-ऋ ज्ञानशक्ति:-ए ज्ञानामृतम्-ऐ ज्ञानी-औगाद ज्या -ज ज्येष्ठा-आधि ज्योति:-त्रां ज्योतिर्मन्त्र:-ॐाह्रीं ज्योती:-ौं।ह्रौं ज्योतीरूप:-ॐ ज्योत्स्ना-लाए ज्वलन:-रावार ज्वलनसुन्दरी-स्वाहा ज्वलनाक्षरम्-र ज्वलिनी-ङ ज्वाला-औ ज्वालामालाज्वालामालिनी-ओ ज्वालामाली-आघ ज्वालामुख:-च ज्वालामुखी-इओ ज्वालास्या-ओ ज्वालिनी-आऋाओ
औोछाव ज्वाली-र
॥ झ ॥ झङ्कारिणी-झ झङ्कारी-घाझ झन्झावायु:-झ झण्टी-रस
ज्ञानदान

Page #147

१३८ ।
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ शब्द अर्थ शब्द
अर्थ भण्टीशफा-झ ढक्का -द
तरल:-त झषः-प ढल:-ढ
तरथक्तिः -लु झषध्वज:-क्लीं ढान्तः-ण
तरिः -न झिण्टीश:-ए।
॥ त ॥
तरुण:-ल ॥ ॥ तक्ष:-य
तर्जनी-ई बान्तः-ट तक्षकः-च
तलम्-फट् ॥2 ॥ तटम्-हूँ
तस्करः-ङ टङ्कहस्ता-ट तड़ित-ष
तापनः-म टङ्कारा-ट तड़िदाभ:-त
तापिनी-काखाबाम टङ्कारी-ट तडिल्लता-ऐ
तामरसम्-वावहू टादि:-टाठ
तत्त्वरश्मि:-स्त्री तामसी-आ।औरचात टान्त:-ठ तदादिः-स
तामालिनी-ऊ तनुक्रान्तः-न
तार:-
ऋ तात्राँ, ठङ्कारिणी-ठ तनून:-टायायं
तारकम्-त्राँ ठद्वयम्-स्वाहा तनूनपात-रार
तारक:-ओताक्षाॐ ठान्तः-टाड तन्द्री -म
तारत्रयम्-ऐं।ह्रीं|श्रों तपन:-ऋाऋानाम
तारा-टाऊत्राँत्रिोंत्रों डकारिणो-झ
तपसः-ऐ।छासाद्रों ताराधिप:-ए। सादा डट्सुः -3 तपस्तक्ष:-इल
ताराधीशः-ठं डमरु:-ख तम:-औ।तानालाल तारापति:-
ऐसादाँ डाकिनी-ओ।ओ।:(:) तमिस्रा-डाझ
तारापीड़:-
ऐसाद्राँ उफास्फे तमी-त
तारिका-त्र डाकिनीप्रियः-फ तमोनुत्-रार
तारिणी-ह डामरः-ड
तमोबीजम्-ताल तारिध:-रूँ डामरी-ड
तमोहर:-
ए साद्री तारिष:-रूँ डिम्भ:-हां तरङ्ग-वाप्लू।
तायध्वज:-आउाक्लीं ॥ढ।। तरणि:-णाम
तार्तीयः-हसौं।सोः।सों ढकारिणी-ढ तरन्त:-रूँ
ताल:-घ

Page #148

वर्णबीजकोषः
१३९
शब्द
अर्थ
शब्द
अथ
शब्द
अथ
तालजङ्घा-ऊ तिथिप्रणी:-ऐ।ॐसद्रों तिथीश:-ऋ तिमि:-रू तिमिकोश:-रूँ तिमिरम्-लालँ तिमिरघ्नी-ऋ तिर:-3 तिरस्विनी-अ तीक्ष्ण:-पाय होणपयोधरः-ठाठः तीक्ष्णा-प तीरमतीव्र:-ए।ओ।गातासाह तीव्रज्ञाना-ओ तीवा-ओ . -तुङ्गिनायक:-य तुङ्गी-
ऐसादा तुङ्गीपति:-ऐ।छासाद्री तुण्डभूषः-त तुण्डाक्षर:-क तुम्बुक:-क्ष तुम्बुरु:-क्ष तुम्बुरुबीजम्-इम्यू तुम्बुरुशवबीजम्-क्षम्य तुरगः-फट तुरीयम्-:(अ) फट तुरापाट्-इाल तुर्य-ध तुर्यवाण:-लूं
तुला-इक
त्रिकोण:-ए तुषारकिरण:-ऐ। सादाँ त्रिगः-ऐ तुष्टि-हाई. (अ)ङछ त्रिगण्डकी-द तूर्य स्वरः-ई
त्रिगुण:- ॐ
त्रिगुणाकार:-ण तृतीयः-ल
त्रिगुणात्मा-ऋ तृतीयक:-व
त्रिजट:-त तृतीयकुलसुन्दरी-ल त्रितत्त्वम्-ॐहूंहुर्फेि तृतीयलोचन:-च त्रिदश:-क्ष तृतीया-हाल
त्रिदशालय:-क्ष तृष्णा -ङ
त्रिदिव:-क्ष तेजः-ख
त्रिदिवेश:-क्ष तेजस:-औकार त्रिहक-ध तेजोवती-ग
त्रिदेवतः-ॐ तैजस:-ओकावारं त्रिघातुः-श तोतला-ऋठ
त्रिनेत्र:-घ तोतलाबीजम्-मं
त्रिपदा-ऋ तोमरः-(अं)।उ त्रिपात्-उक्लीं तोमा-ॐ
त्रिपुटा-ए।ह्रीं श्रीं क्लीं तोयम्-(अं)।दाधावा, त्रिपुरः-आउाऐ।ण हायनिधि:-रु
त्रिपुरन्धी-उ तोष:-ध
त्रिपुरमालिनी-ब्लू त्रपा-ह्रीं
त्रिपुरसिद्धा-ऋ त्रयोदशी-ओ
त्रिपुरसुन्दरी-हाए।र त्राणात्मा
त्रिपुरा-उाऐ।न त्रास:-डॐ
त्रिपुरान्तकः-ए।गाघासाह त्रिक:-ॐ
त्रितुराम्बा-ऋ त्रिकण्टकीबीजम-खों त्रिपुरेशी-ऊ त्रिकण्डकी-द
त्रिपुरेश्वरी-आ त्रिकूट:-लाॐ त्रिवद्धिप्रिया

Page #149

अर्थ
शब्द
अर्थ
१४०
वर्णबीजकोषः शब्द
अर्थ शब्द त्रिबिन्दुः-छ
त्रैलोक्यमोहन:-वली त्रिमातृका(क:)-आ त्रैलोक्यविजया-ओ त्रिमात्र:-ॐ
त्र्यैलोक्यविद्या-घाङ त्रिमात्रा-का
त्रैलोक्यहर्ता-घ त्रिमूत्ति:-इक्लीं
त्र्यक्ष:-ॐ त्रिमूर्तीश:-ई
त्र्यक्षर-* त्रियात्रकः-ण
ज्य ङ्क:-ॐ विरण्डा-म
त्र्यम्बक:-ए।गासाहाॐ त्रिरामी-थ
त्र्यण:-ॐ त्रिरेख:-ण
त्र्यै गुण्य:-ॐ त्रिलोका-ऋ
त्वक-य त्रिलोकीवश्यकारक:-ख त्वरा-ऐ त्रिलोचन:-ए।ग|चासाच त्वरिता-ऐ त्रिलोचनप्रिय:-भ त्वष्टा-इई। (अ) त्रिलोचना-:(अ:) त्विषाम्पति:-म त्रिविक्र:-उ त्रिवर्णा-द
दंष्ट्रिका-छ त्रिणिका-3
दंष्ट्रिणी-:(अ:) त्रिविक्रमः-आहाऋाए।क्ली दकम्-वावं विवृत्-ॐ
दक्षकटि:-ट त्रिशिख:-ॐ
दक्षकपोल:-लु त्रिशूल:-ओ
दक्षकर्णः-उ त्रिशूली-ज
दक्षकार:-घ त्रिस्रोता:-ए
दक्षकूर्परः-ख पुरकामबीजम्- दक्षगण्ड:-ल
हसक्लरों दक्षगत:-ल 'पुरवाग्भवम्-हसकरें दक्षगुल्फ:-डाध पुरशक्तिबीजम्- दक्षगुल्मग:-ड
. हुसकूलरों दक्षजङ्घा-ओड त्रैलोक्यनसनात्मक:-क्ष दक्षजा-ठ
दक्षजानुः-ए।ठ दक्षजान्वग्रग:-ठ दक्षदारण:-द दक्षनादः-हं दक्षनास:-ऋ दक्षानासाधिप:-थ दक्षनासिका-इ दक्षनेत्रम्-इ दक्षपदाग्रहः-ण दक्षपाद:-ढाणादास दक्षपादग:-ट दक्षपादांगुल:-ट दक्षपाशंगुलि:-ण दक्षपादांगुलिमूलग:-ढ़। दक्षपादादिः-ट दक्षपादामृत:-स दक्षपार्श्व:-पात दक्षबाहु:--क्ष दक्षबाहुमूलम्-के नक्षमखः-ङ दक्षस्कन्ध:-क दक्षस्फिक-ट दक्षहस्त:-स दक्षत-श दक्षा-ए।ऐ दक्षांगुल्यग्रजः-ङ दक्षास्य:-ट दक्षिण:-ऋाक दक्षिणकूपर:-ख दक्षिणबाहुः-क

Page #150

वर्णबीजकोषः
अर्थ दक्षिणहस्तग:-श दक्षिणांशग:-र दक्षिणाकाली-ठ दक्षिणांगुलिमूलग:-घ दक्षिणांगुल्यग्रः-ङ दक्षिणीदक्षिणोख:-झ दण्ड:-(अं)।नमः दण्डन:-द दण्डविधायक:-ढ दण्डिनी-ख दण्डी -(अं)थि दण्डीश:-थ दण्डोदरी-ल दण्डय:-(अं) दनुजः-ल दनुजप्रभुः-लू दनुजातीश:-ख दन्तः -द दन्तनामा-ॐ दस्तान्त:-ऐ दस्ताबल:-क्रौं दन्तिका-घ
वर्ण-घ दन्तिशोषविभेदन:-क्रों दन्ती-क्रा दन्तुरः-दान दमा-द दमुना-रार दया-ऋजाद
शब्द अर्थ शब्द
अथ दर्दुर:-म
दिवानाथ:-क दर्प:-हूं
दिवौका-क्ष दर्पक:-इकाक्लीं दीन:-द दर्शक:-ओ
दीनद:-ध दर्शनम्-धाच
दीपिका-उकाऋाए दर्शविपत्-पोछासाद्रों दीप्त:-म दशमो-ल
दीप्ता-र दशाश्व:-ऐसिद्रिा दीप्ति:-लाम दहन:-नारगर
दीर्घ:-आ।ई। (अं)न दाक्षायणी-उाद दीर्घघोरणा-उऊ दात्री-द
दीर्घजिह्वा-लान दानम्-णादार
दीर्घतनुच्छद:-हूं दानवेज्य:-व्रोम्
दीर्घद्रोणा-न दान्त:-घाध
दीर्घनासावती-ओ दामोदरः-आउक्लिीं दीर्घप्रणव:-औम् दारक:-ड
दीर्घबाहुः-छाम दारद:-रूँ
दीर्घबाहुकः-चाज दारुणा-(अं)
दीर्घमारुत:-क्रो दाव:-रार
दीर्घमुखी-ऋऋ दाशाह:-आउाक्लों दीर्घवक्त्रा-औ दाहः-शर
दोघंबाहा-ज दिक-झ
दीर्घसूः-भ दिगम्बर:-ए।खागासाह दीर्घा-अाइ।ठान दिगम्बरा-ओघि
दीर्घायु:-ऊोक दिति:-छाचाल
दीर्घास्यवृत्तक:-आ दिनकर:-म
दोर्ची-आ दिनमणि:-म
दोघेश:-ऊ दिनरूपा
दुर्ग-ख दिवस्पति:-म
दुर्गनिवासिनी-ओ दिवाकरः-ए।थाम दुर्गा-आऐग (अं)।खादोध

Page #151

ETO
वर्णवीजकोषा शब्द अर्थ शब्द
अर्थ साह दवज्ञ:-ऋा
द्विरूपा-आ दुर्गाबीजम्-दुः।दुम् दोग्धी-ऋाहूं
द्विपा-ऋ दुर्द्धरा-ऋ दोला-फ्रें
द्विपेज्य:-क्रों दुर्भगा-ल
दोषाकरः-ए।छास:द्रा द्विभुजा-ऊ दुलो-म दौमाता-ऋ
द्विमात्रा-ऋ दुश्च्यवन:-इल धतिः-छात्राक्षाक्ली द्विरण्ड:-नापाम दुःखप्रवर्तकः-(अं) धभङ्गी-ङ
द्विरण्डेश:-नाबाभ दुःखसञ्चय:-:(अः) द्यमणि:-म
द्विरद:-क्रों दुखापहारी-(अं) 'द्यो:-आखाहाहँ
द्विरदन:दृढः-ल द्यो-आखाहाह
द्विरेफ:-ण दृश्यकेतु:द्रावणबाण:-क्लीं
द्विशीर्षक:-छ देव:-चाटाक्ष
द्राविणो-उगाझामाणाद द्विस्व:-छ देवकीनन्दन.-आउाक्ली । द्रुघणः-काकँ
द्वीपवान्-रू देवकीसूनुः-आउक्ली द्रुमः-(अं)ोल
द्वैमातुरः-ग देवतरु:-ऊ द्रमारि।-क्री
॥ ध ॥ देवताधिप:-हाल हिण:-काक
धनम्-काघार देवदेवः-एगासाह दलूद्लू-झ
धनञ्जयः-रारं देवमाता-ऋऋ द्वयम्-:(अ.)
धनेद:-ढ देवराज:-इनाल
धनदा-ग देवो-ऋाफाहाह्रीं द्वादशात्मा-म
घनार्थ-ध देवीकोट:-च
द्वारकेश:-आउक्लिी धनी-घ देवीपीठाधिप:-छ द्विज:-ओग
धनु:-टा देवीप्रणवः-ह्रीं
द्विजपति:-ऐ। सादा धनुर्धरः-पाल देवीबोजम्-स
द्विजराज:-
ऐसादों धनेश्वरी-ल देश:द्विजा-ट
धन्या-लाऐ देहिनी-लाल द्विजिह्वा-ड
धरणा-ध दैत्य गुरु:-लात्रों द्विस्तम्भन:-ल
धरणिः(णी)-लाल दैत्यमान्य:-लाबों द्वितारो-हीं।श्री धरणीकोलक:-द दैत्यमात्यः-त्रों द्विनेत्री-ण
धरणीधर:-आउादाक्लों दत्यारि:-आउाक्लीं द्विप:-क्रोप्रा
धरणोध्र-च

Page #152

शब्द
धरणीपुर:- रूँ
धरणीशः- ध
धरन्धरा-ध
धरा-गलावाक्षाल
धराधरः- च। द
धराबीजम् - ग्लो
धरारुह:- (अं)
धरित्री - लाल
धर्म- जाध धर्मकृत्-ध
धर्मगृह:
धर्मदः - ज
धर्मद्रवी - ल धर्मैकपाद:
अर्थ
धवलम्व । वं
धातकर्तरी-ज
धातरी-द
धाता - काद। धकि
धातुः - र
धातृभृत्-द
धात्री - ञ | लाल | ह्रीं
धानः-य
धान्त:-न
धाम - ऐ
धामिनी- -फ
धारणशक्ति:- ए
धारणा-ध
धारिणी - टाढा लाल
धारयित्री - लाल
धीबीजम् -
4
'ajaीजकोष :
शब्द
धीमती - ई
धीरः-ङ
धीरा-ए
धुनीनाथ-रूँ
धूः -ध
धूपभाजनमन्त्रः - फट्
धूमः-ग
धूमध्वज:- स
धूमनेत्रा - आ
धूमर:- ब
धूमा- ए
धूमावती-आघू
अर्थ
कल ऐहीं
धूम्रभैरवी - इ|ई|ट | ह्रीं
धूम्र - लाय
धूम्रा - ओ | गाज | बाय
धूर्जटी- एग | साह धूलिध्वज : - ख | | | यँ
धृतः-य
धूतपीठक:-फ
धृतिः - उऊऋ
धेनुः - गाव धेनुकारि:र:- अ, उक्लीं धयकषणीध्रुवः-अ उ एगाक्लीं
-ल
धौम् - : (अ:)
धोध्यम् - : ( अ )
वजी-त
ध्वनि :- ट डान
ध्वांक्ष- प्रीं
शब्द
ध्वान्तम्- लाल
॥ न ॥
१४३
नगात्मा-ढ
नगोत्तमः -ङ
नटः- चाहूँ
नटी - खीम्
नदी-न
नदीन:-न
अर्थ
नकुली-ह नकुलीश : - हँ
नतम् - मत्री | म्
नक्षत्रम् - मात्रात्रों नक्षत्रनेमि: - ऐ । : सादाँ नक्षत्रेश:- ऐ | | | द्र नखराधिपः -ङ
नग:-द
नन्दकः - इश्क | ग । क्लीं
नन्दज:- टाठ
नन्दद:-ठ
नन्दनः - इक | गघा ठावलीं
नन्दनन्दन:- अ | उक्लीं
नन्दनेचरः-ग
नन्दयिता - इश्क | चाक्लीं
नन्दसन्दोह :- ख
नन्दा - आओ | ठान
नन्दात्मजः - अउवलीं
नन्दि-ङ
नदितेज:-ज
नन्दिनी - ऋलृ । (अं) |ठाव नन्दिपाद:- फ

Page #153

१४४
शब्द
अर्थ
नन्दिवर्धन :- ए|गासाह नन्दी - इ|उकड | क्लीं
नन्दी रूपा - ए
नन्दीश: - डान
नन्दीश्वरः - एस। ह
नन्देशः -घ
नपुंसकमन्त्र - नमोऽन्तः
नभः - आलू |ख| हनमः । हं
नभः प्राणः - ट। यायँ
नभःस्वरः - टाय । यँ नभश्चमस: - ऐ । । सा द्रौं नभसम्म | ख | ह | हँ
नमस्वान् - टाय । यँ
नभोबीजम् - ख | हँ नमुचिसूदनः- दाल
नयवान्-न
नरः - ट |ढ|थ|धान
の
नरकजित् - आउ || क्लीं
नरकान्तकृत् -ढ
नरभैरव-ऊ
नरसिंह - आउ। क्ली
नरायणः - अ । उावलीं
नरूहः-ड
नरेश्वरः- ध
नरेश्वरप्रियः-ध
नर्तकम् - चं
नर्तकः - इश्क | च। व । क्लीं
नर्तकी - ॐ खीं। ब्रीं । स्त्रीं
नलः - गाथ नलिनी - 2 | ठाल
afatantrt
शब्द
नवः- - " (अं) नवदुर्गा - ल
नवमी - ल
नव्यः - ओ
नष्टः-भ
ना-द
नाकम् - आ|ख| हा
नाकनाथ: - इाल
'नाकवापी-ल नाकिनी ल
नाकीश:-ल
नाक्षरी - ण
नागः - ओ ओ । अः । क्रौं
नागबीजम् - : (अ:)
नागबुद्धा -: (अ:)
नागमाता-छ
नागरत्नम् - ब्लू
नागरी - बाट
नागलोकः -थ
नागहन्ती-त्र
नागिनी-ज
नागेश:-ल
नाट्यम्
नाद:
अर्थ
द:- ओं (अं) । : (अ:)
भाटा | लाहाँं
नादका - ई
नाददेवः-न
नादरूप:-न
नाददेवः - भाॐ नादिनी - एन
शब्द
नादी-न
नादेश कृतमण्डलः -भ
नामस::-हं
नाभाव:-ध
नाभिगतः- भ
नाभिजन्मा-क। क
नाभिदेश: - ब
नारम्-व । वँ
नारकजित् ण
नारद:-न
नारसिंह:-क्ष नारसिही
- ऊाक्ष
नारायण :- अ | आ ण ।
नारायणप्रिया - श्रीं
नारायणी - उ काठ
नारी-ठ
नाशा-भ
नाशिनी - औ
लक्लीं
नासा
[ - (अं) | भ नासिका - इ| ऋ
निःश्वासकः - ट । य । यँ
नित्य. - इ | ओ
नित्यक्लिन्ना- आ इ ई । उ
नित्यचारी-च
नित्यतृप्त:-भ
नित्यपुष्टा - ग नित्यमदद्रवा-आ
नित्या-लु|काङ।छात नित्यायज नरूपिणी
-3

Page #154

वर्णबीजकोषा
१४५
शब्द
अथ
अर्थ
अर्थ शब्द
अर्थ शब्द निद्रा-बाझ निशठः-ज
नीलसरस्वती-ओ निधन:-काक निशा-ताह
नुतिः-नानमः निधिः-प
निशाकर:ऐ।:(:) नृत्यम्-च निमेषात्मक:-ङ
सादांद्रां नृबीजम्-म निरक्षरः-(अं)। निशाचर:-इकाखाक्ली नृवाचक:-उ निरञ्जन:-ए।जाझापान निशाचरी-ठ
नृसिंह:-क्ष ॐहूं निशानाथ:-ऋ
नृसिंहबीजम्-क्षों निरन्तरा-:(अ:) निशापति:-इकाक्ली नृसिहास्त्रम्-ई निरामयः-भ
निशामणि:-
ऐसादी नेता-न निरालस्या-झ
निशीथनीनाथ:-ऐ।७। नेत्रम्-इाऔ निरीह-प
सांद्रा नेत्रद्वयम्-ध निरीहेश:-ष
निशम्भुमथिनी-छ नेत्रयुग्मम्-वौषट् निति:-क्ष निश्चय:-ण
नेत्राख्यः-5 निर्गुश:-ढार निश्चला-लाल
नेपालपीठः-इ निर्जया-ए निषेधिका-ठ
नी:-न निर्जर:-क्ष निष्फलम्-णाफ
॥प॥ निर्भर:-क्री
निष्कला-:(आ)ीय पक्षज:-ए। साद्री निर्भरी-द निष्ठुरा-ब
पक्षजम्मा-
ऐसादा निर्णयः-न नीति:-ठाध
पक्षधर:-पासादा निर्णता-न
नीरम्-वाव स्वाहा पक्षिवाहन:-ण निर्दीपका-र नीरजम्-ठोठा
पङ्कजम्-ठठः निर्धनः-ढ नीरुजा-म
पंक्तिनामा-य निबल:-छ नील:-तान
पंगुः-छ निर्वाण:-ण
नीलकण्ठ:-ए।गासाह पंगुपट:-व निर्बाणबीजम्-औॐ नीलकण्ठबीजम्-त्रीम् पञ्चदशी-(अं) निर्भरः-झ नीलकेतुः-झ
पञ्चदेव:-ॐ निर्मला-ग नीलचरण:-ल
पश्चधन्वा-काक्लीं निवृतात्मा-व
नीलपताका-झान पानख:-चाक्रों निवृत्ति:-आऋ
नीलपदः-लानाफ पञ्चनाराच:-छ निवृत्तिकला-ल्हो नीललोहितः-ए।गासाह पञ्चपञ्चात्मिका-घ

Page #155

शब्द
अर्थ पञ्चप्रणव:-ॐाऐं
पञ्चबाण:-इ।कावली पञ्चमः-पाॐ पञ्चमी-उ पञ्चयज्ञः-ट पञ्चरश्मि-ॐ पञ्चराजः-छ पञ्चशरः-उकाक्लीं पञ्चसुप्त:-च पश्चाननः-ए।गासाह पश्चान्तकः-खाग पश्चान्तकेश:-ग पञ्चास्त्रम्-क्लीं पंचेषु:-क्लों पण्यस्त्री-खीम पण्यात्मा-ज पतनम्-औ पताक:-ए पताकिका-ए पति:-ङ पत्नी -ण पथिनी-थ पद्मम्-इठाठः पद्मगर्भा-ल पद्मधारिणी-उ पद्मपाणि-काक पद्मरेणुः-प पद्मा-उाए।ए।ओ।श्रीं पद्माक्षी-त्री
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ शब्द
अर्थ पद्मासना-काक
परायणा-आलि - पद्मावती-:(अ:) पराविद्या-ॐ पनी-क्री
पराशक्ति:-क्लीं पद्मालया-लाश्रीं परिज्ञा-
ऐसादा पद्मशः-याप
परेतराटपपञ्चमः-ख
परोक्षः-स पम्पा -ख
पर्जन्य:-औ पयोद:-आ
पर्वतः-द __ पयोयोनि-ठ:
गवंतारिः-इल पयः-ओ।भास्वाहा पर्वधि:-
ऐसाद्री पयःसू:-म
पर्यण्यः-इाल परः-(अं)।क्ष
पशुपाणि:-ग परदः-फ
पल्वलावास:परनायिका-खीं पवनः-काटीयाय परब्रह्म-ऐ
पवनबीजम्-यं परमः-अ
पवमानः-टायाय परमा-टात्री
पशुधतिः -छ परमात्मा-क्षासाह पशुपति:-छानाफाह परमेश्वर:-क्ष
पशुप्रियः-छ परमेश्वरी-इडाहों। ह्रीं पश्चिमः-ओ परमेष्ठी-कागषाक पश्चिमास्य:-ओ परविद्या-(अं) पशुचन्दन:-ए।गासाह परस्परनिबोधितः-ऐ पाकशासन:-इल परा-उाला (अं)।७स पाचन:-रार __स्वाहाक्लिी ।ह्रीं ह्रीं पाञ्चजन्य:-हाई पराजित:-घ
पाटला-ब पराजिता-ङ
पाणिनी-ढ परापर:-ई
पाण्ड-स पराप्रासादमन्त्रः-हंसः पाण्ड्यवायन:-आक्लीं पराजीजम्-सौ:
पातक:-र

Page #156

वर्णबीजकोषः
शब्द
अर्थ
मर्थ
पाता-प
पातालरत्नम्-प्लूम् पातिनी-प पादप:-(अं) पादपुरणम्-ह पादमूलम्-ट पाथ:-वाव पानम्-प पानीयम्-वाव पान्तिमः-फाय पापम्-उऋ पापघ्नी-प पापहा-य पाप्मबीजम्-ऋ पायु:-मास पारक:-ई पारद्विट-3 पारा-लाल पारावार:-रूं पार्थिवः-ऋाप पार्वती-औठाधापाली पाश्व-प पालनम्-प पालिनी-ठाड पालोश:-य पावकः-ई।ऋानारा पावकमण्डनम्-म पावकसुन्दरी-स्वाहा पावन:-प पावनी-ध
शब्द
अर्थ पाश:पाशिनी-ज पाशी-जाझाब वाशुपतबीजम्-श्लीं पिङ्गल:-रार पिङ्गला-ढाच पिङ्गशठः-ज पिण्डबीजम्-ग्लों पिण्डम्-स पिङ्गलिका-ॐाबी पिण्डपाद:-क्री पिता-ख पितामह-आकाजामा पितृकाली-ऋ पितृभूवासिनी-क्रीं ह्रीं पिनाकपाणि:-ए।गासाह पिनाकी-ए।गालासाह पिनाकीशः-ल पिप्पलम्-वाव पिशिताशन:-दूंहूँ पीठमध्यस्था-त पीठराजित:-ए पीठरूपा-उ पोठस्था-य पीठेश:-ऐ पीतम्-ल पीता-लाष पीताक्ष:-ल पीताम्बर:-आउक्लिीं पीयुषम्-ओं*
शब्द पीयुषमहा:-ए। सादा पीलु:-क्री पीवर:-च. पुच्छक:-त पुण्डरीकम्-श पुण्डरीकाक्ष:-आउाक्लीं पुण्यवधिनी-प पुनराश:-ओ पुनर्नवः-ट पुनर्भव:-ट पुनर्वसुः-आउावली पुन:-भाउ पुगीता-:(म:) पुन्नाद:-(अ) पुम्-स पुमान्-(अं)।माह पुम्मन्त्र:-हुफडन्तः पुरदंशा-इाल पुरद्विट-ए।गासाह पुरन्दर:-इामाल पुरवेदी-घ पुरस्थित:-उ पुरहुत:-इाल पुराणग:-कामा पुराणपुरुष:-आउक्लिी पुरुष:-(अं) पुरुषोत्तमः-आउापायाक्लों पुलोमारि:-हाल पुष्करम-आराखाबाहाओं
म्ली।वाह

Page #157

१४८
वर्णबीजकोषा
अर्थ पुष्करी-क्रो पुष्टि:-इाई।उाऔ।च पुष्पम-ध पुष्पचाप:-ठ पुष्पधन्वा-जांझानाच पुष्पपूरः-ब पूज्यवंश:-व पूतक्रतु:-इल पूतनारी-आउावली पूतना-ताल पूरणम्-ब पूर्णगिरि:-ऋ पूर्णचन्द्र:-ठ पूर्णमण्डला-औ पूर्णवान्-ऐ पूर्णा-(अं)::(अ:) पूर्णिमा-(अं) पूर्णोदरी-अ पूर्व:-काक पूर्वदिकपति-इल पूर्वबाहुक:-श पूर्वफल्गुनी-छ पूषण:-उ पूषा-आइओमास पूतना-थ पृषणी-ऋ पृतनाषाट्-इल पृथिवी-उालालँ पृथुः-ग पृथुशेखरा-द
शब्द
अर्थ पृथ्वी-टालाक्षल पृषताम्पति:-टायाय पृषदश्व:-टायायं पृष्ठगतः-ब पृष्ठपुच्छकः-त पृष्ठवंश:-ब पोण्डवणं:-ऋ पेटकी-क्री पेटल:-क्रॉ प्रकम्पन-टायाय प्रकाश:प्रकाशक:-क प्रकाशन:-र प्रकाशिनी-न प्रकृति:-:()।रास प्रचण्ड:-उखाझाप प्रचण्डक:-प प्रचेता:प्रजा-गाघ प्रजापति:-कामा प्रजेश:-ऊ प्रज्ञा-षाॐ प्रणवादियुक-अ प्रणवादि:-अ प्रण्या -प प्रतिपन्न:-अ प्रतिरञ्जनरूपिणी-(अं) प्रतिष्ठा-आ।
उघ प्रतिष्ठाकला-ह्रीं प्रतिष्ठितः-ऋ
शब्द
अर्थ प्रत्यङ्गिरा-आछोम् प्रथमा-अ प्रथमान्त:-आ प्रदिष्ट:-ट प्रदीप्त:प्रद्युम्न:-इक) (अं)
आं क्लीं प्रध्वसन:-ओ प्रना-गाचाछाटायास प्रपञ्चरूपा-अ प्रभञ्जन:-टाठापाय।यं प्रभाकर:-आ प्रभु:-आउकामाको
क्लीं ।ॐ प्रमत्त:-म प्रमथवासिनी-ए प्रमथाधिप:-ए।गासाह प्रमर्दनः-ए प्रमाणम्-म प्रमोद:-टाठ प्रयाग:-फ प्रलम्बुषा-र प्रलयः-ध्रुम प्रलयक्षयः-ध्रु प्रलयाग्नि-नाफ प्रशस्तिका-ह्रीं प्रसाद:-हाहों प्रसूतिः -ध प्रसूनम्-ध प्रसूनः-ध

Page #158

१४९
शब्द
अर्थ
प्रस्थम-म्लौं प्रस्थ:-म्लों प्रस्थवान्-द प्रहररूपिणी-झ प्रहारःप्राचीनबहिः-इल प्राज्ञ:-ए प्राण:-आकायासाहाहँ प्राणघोष:-हँ प्राणजीव:-हसौं प्राणधारक:-ओ प्राणवीजम्प्राणरूपिणी-च प्राणशक्ति:-क प्रोणसन्धिः -हँ प्राणात्मा-भ प्राणात्मिका-भ प्राणिसेवकः-य प्राणेश:-हैं प्रासाद:-हाँहौं प्रितिखातः-ऋ प्रितितास्या-ध प्रियंवदः-अ प्रियः-धानाष प्रियकारकः-फ
वर्ण-ड
অৱীলঙ্কা। शब्द
अर्थ शब्द
ऋाखोघानाध बलम्-छाब प्रीतिदेवी-ऐ
बलरूपा-क प्रेतबीजम्-हसौः बलवेदी-ल
॥फ ॥ बलाका-ऐ फटकार:-फ
बलाकिनी-ऐ फटकारिणी-फ
बलानन:-ल फणाधरधरः-ए।गासाह बलानुजा-ल फणिप्रियः-टाया बलाराति:-इाल फणी-द्र
बलिः -ए।र फरारः-फ
बलिध्वंसी-आउाक्लीं फलम्-फ
बलिप्रियः-ब फलो-कों
बलिभुक-च फादि:-पाब
बलिभोजनम्-ह फुत्कारः-फ
बलिभोजो-द फेत्कार:-फान
बलियुद्धः-ब फेत्कारिणी-छास्फी बलो-बायार फेत्कारी-होहसुख- बहिः -(अं) फेरु:-ङ
बहुरूप:-कामक ॥ ब॥ बहुरूपी-भाॐ बक:-आलाठाश बाण:-णाद्रा बकेश:-श
बाणबीजम्-ण बकोदरी-स
बाधा-झाव बगला-ध
बाल:-व बधूः-स्त्री
बालक:-हाँ बन्दनम्-नमः
बालमन्त्र:-ग्लौं बन्धनम्-म
बाला-आऋऐ।यऍक्लींसौं बन्धुक्रान्त:-ठ
बालात्रिपुरा-ऊ बन्धुपदण्यासा-छ बालाध:-ऐं बभ्रुा-आउक्लिीं बालाप्रणका-ऐं बह:-ध .
बाली-जाय
प्रियतमः-एजासाह प्रियदशिनी-ख प्रिया-ओनाफाहास्त्रीं प्रीतिः -आ। ओ। (अं)1,

Page #159

१५ .
शब्द
बालीशः - ष ॥ ॐ बालेन्दुः-ट बाहुः-श
बाहुग:-ल
बाहुमध्यगः - ख
अर्थ
वाहमूलम् - क
बाहुश्रेष्ठ: -ष बाह्लिकम्-ग्लीम्
बिन्दुः- इ|| (अं) | ठाम | हं
बिन्दुक :- (अं)
बिन्दुगम:-न
बिन्दु बिन्दु: - (अ:) बिन्दुभैरवी ल
बिन्दुभ्रंश:
बिन्दुमयी - ई बिन्दुमालिनी-ई| क
बिन्दुशक्तिः- ॐ
बिम्बम् - ड्रीम् बिलम्-थ
बीजम् - (अं)
बीजप्रसू : - लाल
बीजयोनिका- (अं)
बीजाकर्षिणी-ओ
बुद्धि: -ठता याद बुद्धिबीजम् - ई
बुद्धिवर्द्धन :- ऍ बुद्धधाकर्षिणी-आ
बुदबुदम्-" (अं)
बुध:
बृहत्-ब
+
ajataकोष:
अब्द
बृहद्भानु: - रा बृहस्पतिः - ट
ब्रघ्न:-म
ब्रह्म-अ । क । ख । घ । जाद | म
य । ॐ
ब्रह्मबीजम् - ॐ| आम्
ब्रह्मविद्या-ट
ब्रह्मवक्ति:- ऐं
ब्रह्मशब्द:-र ब्रह्मशङ्खी
ब्रह्मसु : - इश्क | क्लीं
ब्रह्मसूत्रम्-ओ
ब्रह्मा - कामाक्षा ॐ । ॐ
प्रह्माणी - आऋ
ब्रह्मण:- अ
अर्थ
ब्राह्मी-आउलृ । स ॥ भ ॥
भम् - त्रत्रीम् भक्तप्रिय:- स
भक्ति:- दाम नमः
भगः - ए|ऊ गाएँ भगजिह्वाभगनिपातिनी-ठ
भगमाला - ञ
'भगमालिनी-आ। लेम् भगलोला-न
भगवती - ए
भगवान् -: (अ) भगसर्पिणी- छाज
भगस्था-छ
शब्द
भगा- ऐ
भगाक्षी - ञ
भगाली - ए। गासह
भगिनी - ङ
मगोदरी-घ
भद्रम्-मम | वष|स | सं
भद्र:- क्री
भद्रकालिका - ऊ । ओ
भद्रकाली - याद|भागृ
भद्रपद्मम् - ऐ
भद्रा-इ
भद्रिका-मा
भद्रिणी-आ
भद्रेश:--ङ
अर्थ
भपतिः - ऐ। 191
भयद:- ऐ
भयम् - बालीम्
भया- एाब
भयानक :-थ
भयङ्करः - ब
भयङ्करी-ऋ
भयावहः-भ
भरत:-म
भरदाथ
भरद्वाज:-भ
भरु:- ए|गासाह
भर्ग:- ए|गासाह
भवः - ए| गधाभासा हा
भवघ्नी-ठ
भवनाशकः - ॐ

Page #160

वर्णबीजकोष:
शब्द
अर्थ
अर्थ
भवनी-आइ भवप्रोति:-ध भवायना-ल भवेश:-:(अ:) मव्या -आ।ग
भागीरथी-ल भाग्यम्-:(:) भाग्या-छ भानु:-काटाम भाभूः-र भामिनी-ठ भारभूति:-ऋ भार्गव:-आला:(अ.)।ौं भार्गवी-ऋ भालम्-अ भालबद्ध:भावनम् -:(अ.) भास्करः-काम भास्वती-भाभम भास्वरा-ऋ भास्वान्-इचाम भी:-ओ भीमः-इए।गाचाड
भायासाह भीमदंष्ट्रिका-घ भीमनादिनी-घ्रीम् भीमरूपिणी-म भीमसेनः-भ भीमा-ठामा
शब्द
अर्थ शब्द भीमाक्षी-ओ
भूताधि:-ङ भीरु:-ए।गासाह भूति:-ऋाटाह्रीं भीगण:-ए।डाबाभासाह भूतेशः-ए।गासाह भीषिका-(अं)
भूतेश्वरमन्त्र:-ऐं भीष्मजननी-ल भूधरः-:(अः)।दाब भीष्मसूः-लु
भूधरा-ठ भुक्ति:-थाद
भूबोजम-लाग्लौं भुजग:-दाय
भूभृत-द भजङ्गः-र
भूमाता-छ भुजङ्गमः-द
भूमिः-गाबामावालाक्षाल भुजङ्गश:-ट
भूरिः-ए।गासाह भुजङ्गेशी-र
भूरुहः-(अं) भुवनम्-ओओओवावस्वाहा भूवाराहः-भूः भुवनमाता-लालँ भूषणम्-भ. भुवना-झाह्रीं
भृगुः-औस भुवनेन्दुः-औ
भृग्वीश:-स भुवनेशः-हाहम् भृङ्गः-इकाथाभाराक्लीं भुवनेशानी-आं।ह्रीं भृङ्गीनायक:-य भुवनेशी-उाह्रीं
भृङ्गीश:-ए।गासाह भूः-छात्राओलावाल . भृङ्गश:-इकाक्लीं भूतम्-उफ्रेिस्फ्रेिं
भृतिः -श भूत:-उख
भेकी-म भूतकम्पा -उ
भेरण्डा -ई भूतधात्री-लाल भैरव:-ए।गाङाडासाह भूतधारिणी-ठ
भैरवी-इऋाघाजाठ भूतनाथ:-ए।गासाह भोगदा-ज भूतप:-ओ
भोगबीजम्-द भूतभव्यभवत्तिथि:-ॐ भोगिकान्तः-टायाय भूतमाला-छाज
भोगिनी-(अं)ोग भूतरि:-छ
भौतिक:-ए।ऐं

Page #161

१५२
वर्णबीजकोषा
शब्द
शब्द . अर्थ शब्द
अर्थ भौतिकासन:-ऐ
मघवा-इल भौमजः-ड
मघा-घ भौवम्-:(अः)
मघाभूः-लाबी भ्रमा-हाथ
मङ्गला-इलाक भ्रमण:-इकाठाभाक्लीं मङ्गखो-ढ भ्रमध्य:-इ
मब्बा -ष भ्रममाण:-इडाक्ली मवाषाढा-ष भ्रमर:-णाम
मब्बास्था-ष भ्रमा-धाभाय
। मञ्जरी-ठाड भ्रमावह-इकाक्लीं मंजुघोष:-कामाक भ्रान्त:-इकाक्लीं मठम्-ग्लोम् भ्रान्तचार:-इकापली मठसंज्ञः-ग्लौं भ्रान्तिवारकः-द मयः-हम् भ्रान्ति:-डाणात
मणिबन्धग:(न:)-ग भ्रामक:-कातामा क्लीं मणिबन्धपदात्मक:-ज भ्रामण:-काटाक्लीं मण्डलम-म भ्रामरी-भ
मण्डल:-म भ्रामरीबीजम्-भरलस मण्डुका-म
मतङ्गः-माक्रों भ्रामा-ओ
मतिदा-ए भ्रकुटी-दाम
मत्ता-बायाहम ॥ म ।।
मत्तक:-म म:-कामा
मत्तनाशन:-य मकर:-त
मत्ति:-ई।घाधाब मकरकेतन:-बली मत्स्य :-प मकरध्वज:-इकाग। मथुरेश:-आजावली
गावली मदन:-इकाङामाक्ली मकरध्वजा-त्र
मदना-इमाए।घाचाट मकरध्वजास्त्रम्-टलूम मदरेखा-ए मखान्तका-ङ
मदविह्वल:-ज
मदविह्वला-ङ।ज मदालसा-त्र मदिनी-ग मधुजित्-उक्लों मधुरिपु:-आउाक्लीं मधुव्रत:-ल मधुसूदन:-आउाऊावली मध्यकर्णक:-त मध्यभिन्नामध्यलिङ्गः-ब मन:-ढाप मनसिज:-इकाक्लीं मनस्विनी-(अं)ान मनु:-औ मनोगतम्-अ . मनोज्ञम-छीं मनोधतिः-ऋ मनोमनी-उाझ मनोभूः-काक्लीं मनोरथ:-ऋाझ मनोरमा-ऋ मनोहरी-ह्रीं मनोहारी-छीं मन्त्रा -म मन्त्रनाथ:-ओ-ओ मन्त्रमनुः-स्वाहा मन्त्रपूजा-छ मन्त्रविद्याप्रसूनयुक्-ॐ मन्त्रशक्ति:-आङिाचाछ मन्त्रसूः-ॐ

Page #162

वर्णबीजकोषः
शब्द
शब्द अर्थ
अथ
शब्द मन्त्राद्यः-ॐ
महाकाल:-ए।गाडामास। महामति:-नाश मन्त्रादिशक्ति:
महामाता-स्वाहा मन्त्रेश:-ओम
महाकाली-काख महामायः-ईम मन्दः -ध महाकूर्चम्-हूं
महामाया-आईठाह्रीं ह्रीं मन्दगमा-आ महाक्षोभ:-क्ष
महायात्रा-ठ मन्दाकिनी-ल
महांकुथबीजम्-क्रीम महारथ:-ठ मन्दाक्षम्-ह्रीं महाजीव:-म
महारात्रि:-आओ। (अं) मन्दास्यम्-ह्रीं महाज्वाला-था
महारौद्री-ऋ मन्मथ:-इाउकामा महाज्वाली-ट
महालक्ष्मी:-औ। (अं)।श शावलों महामनु:-च
महालक्ष्मीपुरेशः-ह मन्मथस्थामहातेजा:-क्ष
महाविजया-श्योम् मन्मथा-ज
महात्रिपुरभैरवी-ल महाविद्या-ऊ मन्मथाधिप:-उ
महात्रिपुरसुन्दरी-:(अ:) महाविद्येश्वरी-ऊ मन्मथानम्-क्ली महादेवः-क
महावेदसार:-ॐ मपरः-श महाधन:-म
महाशक्तिप्रसादः-हनीम् मरीचि:-लाघाप महाधन्वा-ट
महाश्रीबीजम्-श्रम मरुत्-आ।ए।टाढाताय महाध्वनिा-च
महासरस्वतीबीजम्षोसाय महानन्त:-ङ
कलह्हह्नईम मरुत्वान्-इल
महानरः-ए।गासाह महासिंहः-हसक्षम्रोम् मरुद्गणः-र महानल:-ऋ
महासेन:-:(अः।ङाट मर्त्यरत्नम्-म्लूम् महानादः-चा
महिषघ्न:-च मलया-य महानिशा-आ
महिषघ्नी-ज मलिनम्-है महापथ:-ठ
मही-उालाल मल्लवर्या-घ
महापरा-सहसहलक महीध्रः-द मस्तकबीजम्-स्वाहा लईसलवऊईम् महोरुहः-(अं) मस्तिक:-त महाप्रेत:-हसहोम महेश:-आई।
काठ महाकच्छ:-रूँ
महाबाहुः-बाम महेशशक्तिः -ह्रीं महाक्रान्ता-लालं महाबिल:-आखाहाह महेश्वर:-ऐ।:(अ:)।क। महाकामकला-ल
महाब्राह्मी-अ महाकाय:-ऊ महाभैरवी-झ
महेश्वरी-इव

Page #163

१५४
वर्णबीजकोषा
शब्द , अर्थ शब्द
अर्थ शब्दमा
अर्थ महेन्द्र:-लाश मानदा-ल
हों (हरयूं महोत्सवा-उ मानदाकाशी-आ
मालवप्रिया-थ महोदरी-ए।ओ मानव:-:(:)
मालव:-घ मांसम-लाल मानसी-उ
मालवेश्वरः-घ मांसात्मा-ल मानिनी-घ
माला-ई मा-श्रीं मानी-म
मालामयी-य माग्रग:-क्ष मानुषी-ण
मालिनी-ऐ।ओर:(अः) मातङ्गः-हाकाखाजाम माझ्या-मालाम्ल्हों
घामाह्रीं क्रॉक्लीं. मायवी-ल
मालिनीबिन्दु:-म मातरिश्वा-टायाय माया-आ।इाई।।ऋाल मालूरः-क्षों माता-लाल
ला:(अ:)ोखामाय माहेन्द्राद्रिनिवासिनी-श मातृक:-ए।ऐ
क्षाह्रीं ह्लीं माहेशी-थ मातृकन्टको-द मायाकला-ई
माहेश्वरी-इाउाए।काख मातृकला-:(अ:) मायात्मजः-घ
मितानन्दा-(अ), मातृका-ऐ मायापुरम्-भ
मित्रम्-हाए मातृकाध:-अ मायापुरहर:-भ
मित्र:-म मातृकान्त:-क्ष
मायापुरेश्वरी-म मिथुनोदया-ऋ मातृकासू:-ॐ मायावी-ल
मीन:-धापाय मातृकेश्वरः-ऐ मायी-औ।व
मीनकेतन:-इकाक्लों मात्रा-बाद ममोत्तरम्-उ
मोनकेतु:-क्लों मात्राकर्षिणी-औ
मार:-इाकाक्ली मीनकेत्वस्त्रम्-स्त्री मात्राद्वादशी-ऐ मारजा-छ
मीनेश्वर:-धाप मात्रान्तजीवन:मारसम-अ
मुकुटम-ट माद:-इकोक्लीं माराग्नि:-ऋ
मुकुरः-इ मादन:-क
मारुता-इकाटाठायाय । मुकुन्द:-आउटाक्लों मादना-ए मारुतेश्वर:-ज
मुक्त:-ऋ मादिनी-म
मारुतेश्वरपीठस्था-ज मुक्तकेशी-औज माधव:-।इ।उक्लों मागण:-ण
मुक्ति:-ौथाहा माधवी-घालाव
मार्ज:-आउक्लिी मुखम्-:(:)।काटाधा मार्तण्ड:-नामाहयौं।
यावाक्ष

Page #164

शब्द
मुखज:-आ
मुखद: - ञ
मुखनिष्ठु :
:-व
मुखबिन्दुः-ब
मुखविष्णु:-ब
मुखवृन्तम् - आ
मुखवेष्टनम् - आ
मुखी - एओ क
मुखेश्वरी -: (अ:)
मुख्य:-क्ष, मुग्धा - ण मुञ्जकेशी-अवल मुण्डम्-ओ
मुण्डधरः -च
मुण्डमालिनी-ओ
-राल
अर्थ
मुत्-ट
मुद्रा - ओ
मुरलीधरः - आउ।क्लीं
मुरारि:- ओ
-न्र
मुसली - मुहूर्तादिरूपा-ज
मुहाकः - इ
मूकः -ङ
मूर्च्छा-प
मूर्ति: - ईस
मूर्धज:- काथ
मूर्द्ध बीजम् - ऍ
मूर्धा - आ|| स्वाहा
मूलम्-भ
मूला-प
rajatants:
शब्द
मृग:-ऊ
मृगपिप्लु :- ऐ|| साद्री
मृगलोचना - स्त्री म्
मृगवाहनः - टाय । यँ
मृगाङ्क:-'(अं)
मृड:- ए|गा साह मृणालिनी-भ
मृत - ह्रीं
मृतदेवी-ल
मृता-ओ
मृत्तिका - ह्रीं ह्रीं
मृत्यु: - काञ श
अर्थ
मृत्युकारकः - श
मृत्युदेव:- श
मृत्युञ्जय: - ए| ग |स | ह । जूं
मृत्युञ्जयप्रणव:-हं
मृत्स्ना - ह्रीं
मृद्वीका - ह्रीं
मेखला - च
मेघः--ऋ । लृ नाम लाव
मेघधूम्रः- ल
मेघनादः-ल।चाह
मेघपुष्पम् — व
मेघवान् - इल
मेघवेश्म - आ । ख ह । हँ
मेघश्यामः -ह
मेघश्यामा-ल
मेघानन्दा-घ
मेचक्र:-न
मेद :- व
मेषादि:-अ
मेषेश्वरी-न
मेष्ठ सोमः -प
मोक्षम् ॐ
मोक्ष:-मौ
मोक्षदः- ॐ
मोक्षबीजम् -ए। ओ
मोचा- धाल
१५५
शब्द
मेदिनी - चालाल मेधा-आई।ऋाल।लुधि मेघ:- ऋ । न
मेरु: - लाषाक्ष, मेरुगिरि:- ल
मेरुबन्ध: - क्ष
मेष:- अॠानाह
मोविकाॠ
मोदकः-ब
मोदनः-क
मोदवर्धन. - फ
मोदा-ठाल
मोदिक:- ल
e
मोदिनी - आक
अर्थ
मोषण:-न
मोहकः-उप
मोह: - इ| क|फ| य | लाल
मोहनी - ( अ )
मोहन: - इाउ | कान | क्लीं
मोहनात्राओ
मोहिनी - ई | काल | ए | ऐ । ग मोहरूपिणी-ओ
मोहवर्धन : - इक फाव क्लीं

Page #165

२५६
वर्णबीजकोषः शब्द अर्थ शब्द अर्थ शब्द
अर्थ मोहवासिनी-ज यादि:-म
रक्तप्रकाशक:-र ॥ य ॥ यामिनी-नाफ
रक्तदंष्ट्र:-छ यकारान्त:-र
यामिनीपति:-छासाद्रौं रक्तपट:-ब यक्षेश:-ढ यामुनः-य
रक्तमुखी-क्री यक्षेश्वरः-ह यामुनेयः-य
रक्ता -ह यजु:क्रिया-ज याम्या -:(अ:)
रक्ष:-नाषाक्ष यज्ञः-आय युक्-(म.)
रक्षणाधिप:-उ यज्ञकर:युक्त:-क्ष
रक्षोपधारिणी-स यज्ञक्रिया-ट युक्ति :-च
रक्षोविदारिणी-स यज्ञसूत्रम्-भ युगम-फट
रज:-ट यज्वनाम्पति:- ऐसा द्रों युगन्धर:-ब
रजोगिरि:-ट यति:-ख युगान्तः-याक्ष
रञ्जिनी-ए। (अं) यदि -ख
युगान्तकारक:-स्फे रणत्काशीविभूषणा-: यदुनाथ:-। उक्लीं युवतिः-स्त्री
रति:-आइाई।काऋऐऔ यमः-ओबामाशाष युवा-ल
:(अ.)।खागाझाढ यमबीजम्-मम् योगगम्या-ऊ
णापाषाक्रीं क्लीं यममुखी-त योगमाता-ल
रतिज्ञानम्-ण यमसाधन:श
योगिनी-ऋा:(अ:) झाद। रतिनाथ:-इ।ओ।काक्ली यमान्तक:-एगासाह
धायांछिी रतिपतिः-इकावली यमेश्वर:-म
योगिनीप्रियः-डाण रतिप्रद:-औ यमोजेशः-य
योगिनीप्रियकृत-ण रतिप्रिय:-औकाली यश:-:(अ:)
योगिनीप्रियङ्गम्-ड रतिसुख:-ज यशस्करी-य योगेश्वर:-उ
रतीश:-ज यशस्विनी-य योद्धा-व
रतीश्वरः-ओ याकिनी-:(आ) योनि:-ए।एँ रत्नम्-ई यात्रानिवारक:-र योनिबीजम्-सौः रत्नकृष्णा-र याद:पति:-रूँ
योनिमन्त्र:-इंह्रिीं रत्नगर्भा-लाल यादव:-आउाक्लों यौनवेश:-ल
रत्नजातीश:-ख यादवेश:-क
रत्नदा-ए यादसाम्पति:- रक्तम्-याराणारं रत्नमालिका-ड

Page #166

शब्द
रत्नाकर:
-
रत्नावली - ल | M
अर्थ
रथ:-थ
रदनी - क्रां
रन्तिदेव :- अउ क्लीं
रधिनी - ए
रमः - इश्क | रवि | क्लीं
रमण: - इ| ए | का क्लीं
रमणी-श
रमणीयकबीजम् - व
रममाणः - इ । क । क्लीं
रमा - ई| उाए । (अं) | गाज ।
||श्री
रमाकान्तः - इ। कि । क्लीं
रमेशः -ट
रम्भा - श्रीं
रम्योषित- ए
रम्या - छीं
रयः-छ
वर्ण-त्र
रया-ज
रवः-व
रवगी:-घ
रवि: - (अं) | खग | फार
रविबीजम् - उ
रविमद - (अं)
रविस्वर :- अ
रण ( स ) ना - : ( अ ) । क्रीं
रस:- भाभाव
रसज्ञा-क्री
शब्द
वर्णबीजकोष !
अर्थ
रसनायक : - ए|गासीह
रसा - लाक्रीं रसाकर्षिणी-ऋ
रसाका-क्री
रसाला-क्री
रसिका - क्रीं
रसितम् - ट
राकिनी - ए
राकिनीबीजम् - र
राग:-ज
राजक:-म
राजगृहेश्वरः - ट
राजबीजम् - भ्रम राजभूति:-ट
राजमन्दिरम् - ट राजसी-ओ
राजा - ऐ ।। ट स | द्रौ
राजीव: - क्र
रात्रिः- ताब
रात्रिनाथ :- ६ | काक्लीं
रात्रिरूपिणी-ठ
रात्रिवास: - (अं)
राम:- ए| ज
राम: - ए । ज
रामजास्य: - ए
रामठ: - ग्लों
रामबीजम् - रां
रामरुद्र:- ए
रामा- खीं
रामात्मज:- अ
शब्द
राय :- छ
राव:-नाक्र
रावण :- ह
राहु:- ऐ
राहुभेदी - अउ | क्ली रिन्धिका - उ
रुक् - फ रुक्मिणी - श्री
रुचिरम् - रा
रुद्रभयङ्करी - इ
रुद्रमूर्ति:-ऋ
रुद्रयोगिनी - म
हद्रशेखरा-ल
रुद्राणी - इज
१५७
अर्थ
स्टू - ख
रुण्डी - ए रुतिः-उ
रुद्र:- ए क ग । मासाह
रुद्रक:- ल
रुद्रचण्डी -
रुद्रडाकिनी - (अं)
रुद्रदर्शी - ए
रुरु: - : (अ:)
रुषोन्मत्ता-क्ष
रूपम्-भ दाल
रूपवर्षिणी-ऊ
रूपिणी - डाढ
रेखा - प
रेचिका-ऋऋ
रेणुका-ड

Page #167

शब्द
अर्थ
१५८
वर्णवीजकोषः शब्द अर्थ शब्द
अर्थ रेत:-क्लों
लम्बोदरी-जान रेरिहाण:-ए।गासाह लम्बोष्ठः-ल रेवती-(अं)।राल लम्बोष्ठी-जाऔ रोगनाशिनी-ट
ललना-क्रींनी रोगी-ज
ललवाक-ल रोचिष्मती-ल
ललाट:-बाठाह रोधिनी-अ
ललाटज:रोमहर्षा-:(अ:) ललितम्-छी रोहिणीपतिः-
ऐसाद्री ललिता-स्त्री रोहिणीश:-ऐ। साद्री ललिताबीजम्-स्क्लह्रीं रोहिताश्व:-रारं
लवकाधिःरौद्रः-थाहौं।ह्रीं
लवणम्-धानाल रौद्री-ऋानाफ
लवा-(अं) रौरवेश:-र
लहरी-बाव
लाकिनी-ऐल लकुली-ह
बाङ्गली-लाछाट लकुलीश:-ह
लापक:-ड लक्ष्मण:-ई
लिङ्गम्-खाएँ लक्ष्मी:-माऋाखालावाश्रीं लिप्सः-व लक्ष्मीगणेश:-ग्री लिप्सा-झाऊँ लक्ष्मीरूपा-झ
लुत्कधारिणी-ढ लक्ष्मीवान-म
लुप्तकेश:-ल लक्ष्मीसहज:-
ऐसाद्रों लू चकः-ल लघुप्रयत्न:-ल
लेख:-क्ष लज्मा-आए।धाषाह्रींस्त्री लेखक:-ओ लता-ए
लेखषभ:-इाल लाबीजम्-ए
लेखा-ह्रीं लम्बपयोधरा-:(अ) लेलिहा-ऐ लम्बवक्षोजा
लोकनाथ:-कामा लम्बोदर:-घाङाषाग लोकबन्धा-ली
लोकेश:-कामा लोभवर्धन:-इकाक्षावलों लोमशा-ओ लोमहारिणी-औ लोला-याक्री लोल:-थाद लोलाक्षी-ई।पाफ लोहित:-पाक्षाह्रीं लोहिता-ऐ
॥व ॥ वंश:-ट वक्त्रम्-ला:।क वक्रतुण्डा-ध वच:
वत्र:-माल
वज्रकाय:-क्ष वज्रदण्ड:-ल वज्रधक-ल वज्रपाणि:-इाल वज्रप्रस्तारिणी-(अं) वज्राक्षी-व वज्रांग:-ग वज्रायुधः-लाए वज्रिणी-ऋाछाट वनी-इ।औमाल|फट वज्रशी-ऊ वज्रेश्वरी-डाफ वटकबीजम्-वां वनम्-वास्वाहा वनमाली-आउाक्ली

Page #168

अथ
शब्द वन्दिमोचनम्-झि वपुः-श वर:-द वरदा-थाव वरा-एखात्र वराक:-ए।गासाह वराकी-ए वरादरः-ज वरानुज:-ल वरायुधा-ए वरारोहा-ऐ वराहः-न वरिः -ह वरुण:-ई।काव वरुणेश:-स वरेण्यः-वास वरेण्या-ट वरेश्वर:-ए।गासाह वर्गान्त:-क्ष वधिक:-ङ वर्णकर्ण-ण वर्णतरणि-न वर्णराट्-क्ष वर्णान्त:-क्ष वणिनी-ऐ वर्त:-ऐ वर्तकः-3 वर्धमान:--आउाक्लों वधिनी-ण वहीं-थ
वर्णबीजकोषा शब्द
अर्थ वहि:-रार वहिशुष्मा-हँ वलक्षगु:-
ऐसाद्रों वल्लभः-फ वल्ली-ए वश:-र वशिनी-आओआलू वशी-य वश्यत्रिवराटकी-हें वश्यम्-वौषट् वश्या -उ वपटकारा-ङ वषट्कारी-च वष्ट-व वसनम-ऐ वसुः-ए।गासाह वसुधा-मायालाही वसुधात्री-ज वसुन्धरा-ऋालाल वसुमान्-ऐ वसुस्वर:-ऐ वस्त्रम्-एसौम वस्त्रबीजम्-ओ . वद्विजाया-स्थाहा वहीश:-ङ वा:-वाव वाकपति:-आ वाकप्रदा-ऋात्र वागीश्वरःवागीश्वरी-इकाऐ
शब्द
अर्थ वागुरा-प्रीं वाग्मी-याप्री वाङ्कः-रूँ वाचाल:-य वाणी-आऐगाचाह्रीं वाणीश:-य वातः-आई।ढ वातबीजम्-उ वातत्ति-ह्रीं वातुदा-प्री वादनी-(अं) वाद्यः-लास वानरः-य . वान्तः-ऊ वान्तदा-प्रीं वापी-य वामकः-ल वामकर्ण:-ऊ वामकरण:-ज वामकरोटिका-ट वामकपोल:-ल वामकुक्षिा-फ वामगण्डः-लाल।ए वामजना-ऐ वामजविका-ओ वामजानुवास:-थ वामदेव:-ए।कागाधासाह वामदोर्मणिबन्धग:-ज वामदोर्मूलम्-च वामन:-आउऋऐषामली

Page #169

१६०
वर्णबीजकोषा शब्द मर्थ शब्द
अर्थ शब्द वामनीक:-वी वारणा-आ
वास्तोष्पति-दाल वामपन्मूलम्-त वारणार्णम्-ह्रीं
वास्या-ट वामपादस्थित:-ह वारणी-ऋ
वाहनम-घ वामपादंगुलितलगा-ज वारांनिधि:-6
वाहिनीपति:-रू वाममणिमध्यग:-न वाराही-आओए।चात वालिकम-ग्लों वामलोचनम्-ई वारि-वावं
वि:-:(अः) वामलोचना-ऋ
वारिचारका-व विकटम्-छ वामशक्ति:-त वारिजम्-ठः
विकराल:-(अं) वामशाखामूल:-झ वारिजा-ऐ
विकराली-(अं) वामश्रुतिः-ऊ वारिद:-व
विकामा-उ वामस्कन्धः-चाल वारिधि-रूँ
विकृत:-ओ वामहस्ताग्रगःवारिनिधि:-रूँ
विकृतमुखीवामहस्तांगुलितलगः-झ वारिराशि:-रू
विकृता-क्ष वामहस्तांगुलिमूलम्-झाद वारुणः-क।
विकृताकृतिमण्डल:वामहस्तांगुल्यग्रगः- पारुणम्-काव
विकृति:-आणिकाख वामा-नास्त्रिी वारुणिक:-व
विघ्नम्-इ वामाक्षी-ईओ वारुणी-ऋाराश
विघ्नप:वामांसगत:-व वार्ता-दाध
विघ्नराज:-आ। वामी-झान वार्तादा-प्री
विघ्नवारणम्-फट् वामोद:-ज वाधि:
विघ्नहर्ता-उाक्ष वामोरुः-थास वार्ष:-कं
विघ्न हारिणी-क्ष वामोरुनिलयः-त वार्षिक:-क्र
विघ्नहत्-उ वामोरुमूलग:-त वास:-वाहासी: विघ्नेश:-आढ वायवी-ऐ।ओ।शाष वासंकरी-ओ
विचित्रा-:(:)।चाक्रीम् वायु:-खाङाझाटाढासायं वासना-ई।ए।ऐ।एँ विजया-आऋाहरूफेम् वायुपूज्या-प्रीं वासवः-ल
विजयाबीजम्-श्नो वायुवेगी-य वासिनी-ल
विजयी-उ वायुसखः-रारं वासु:-आउओक्लीं विज्ञानात्मा-(अं) वोरण:-खाक्रां
वासुदेवः-आउओक्लीं विदुषी-ओ वारणम्-ए।ऐं।क्रां वास्तुदेवता-(अं) विद्या-आइकाऋागाच

Page #170

वर्णवीजकोषा शब्द - अर्थ शब्द
अर्थ शब्द
अर्थ विद्याधरः-ल घिरतिः-ए
विश्वमोहिनी-एम विद्यावीजम्-क्षरसरही विरला-ट
विश्वम्भरा-कालाल विद्यामुखी-(अं) विराट-झाॐ
विश्वयोनिः-ख विद्युज्जिह्वा-आगाज विराविणी-ष
विश्वरूप:विद्युत्-टाष विरुद्धधी:-न
विश्वरूपिणी-डाच विद्यति:-प विरूपा-हाल
विश्वहा-म विद्येश्वरी-ओ विरूपाक्षी-ऋ
विश्वा-ऋाए। विधाता-आ।काॐ विरोधिनी-उ
विश्वात्मक:-आ विधिः-कामाकाव विल:-थ
विश्वात्मिका-ल विधु:-इालम्
विलासिनी-उालास्त्री विश्वाद्य:-:(:) विनदा-टाठ विवरम्-थ
विश्वान्तः-ज विनस:-न विवर्णा-ज
विश्वेशो-औ विनायक:-आ।:(अ)घोष । विवस्वान-ए বিস্বহী-সূল विन्ध्यादिशिखरस्थिता-8 विशल्या-3
विषम-डाम विपुलम्-श विशाखी-
विषघ्नी-इ विपुला-लाल विशाल:-ल
विषयेच्छाभोगवती-ङ विप्रचित्ता-ऊ
विशालाक्षी-ख विष्टराङ्गी-ज विप्रियः-फ विशालार्धा-क
विष्णु:-इ.:(:)।हाक्लीं विभावसुः-गारारं विशिख:-छादा
विष्णुमाया-ऐ विभूति:-जाऐ।टाठाह्रीं विशिष्टरी-ऋ
विष्णुशक्ति:-श्रीं विमत्तः-म
विशुद्धिमान्-ऋ विष्णुशयनम्-आरा:(अ.) विमलधित:-ल विश्वम्-ल|ॐमानानमः विसुः-ध विमला-काचालाषालू विश्वगर्भा-च
विस्मिता-लू विमलाकृति:-ट विश्वतोमुखी-ल
विहगः-फ विमुक्तक:-भ विश्वप्सा-रार
विह्वल:वियत्-:(:)।ङात्रामा विश्वबीजम्-ल
वोधि:-मालू शाह विश्वमर्दना-औं
वीतिहोत्र:-रारं विरजतिः-ज विश्वमाता-ग
वोर:-ईयाह्रीं. विरजा-आझिान विश्वमातृका-ऋऐ वीरक:-ताश विरजेश:विश्वमूर्ति:-म
वीरपोठ-न

Page #171

वर्णवीवकोषा
शब्द
अर्थ
वीरसन्ध:-ब
वीरा-ट वीरिणी-ढ वीरेश:-य वृणा-(अं) वृकः-न वृकोदरी-हं वृक्ष:-(अं)।:(अ:) वृत्तम-ठ वृत्रन:-श वृद्धिः -ऋ वृश्चिक:-छ वृषः-शाष वृषा-उाछ. वृषाकपि:-रार वृष्टि:वृष्ठिबीजम्-क्र वेदः-र वेदधारा-ॐ वेदमस्तक:-ॐ वेदमाता-इठ वेदमूत्ति:-ल वेदमूर्द्धा-ॐ वेदसंज्ञक:-व वेदादि-ॐॐ वेदाश्वः-ल वेधा:-काम वेश(ष)वती-स वेश्या-ॐानी.
शब्द अर्थ शब्द
अर्थ वैकुण्ठा-लाम
शक्तिः-आ।ई।ऋालाऐ। वैतालिक:-प्ले
(अं)।काखाक्लीं। वैद्युत:-ए, वैवस्वतान्तकः-क्रू
हसौराहसौं वैश्व:
शक्तिखेचरी-रू वैश्वानरः-राएँ
शक्तिप्रणवः-फ वैष्टरश्रवाः -ख
शक्तीश:-त वैष्णवी-उ।ऋऋऔर शक्त्याकर्षिणी-औ
साकलह्रीं शक्रः-इाल। (अं)।ल वैष्ण व:-आ
शङ्कर:-उाए।गाडाशासाह व्यक्तः-ल
शङ्का-सासौः व्यक्ता-(अं)
शंकु:-औॉय फ्रें व्यग्रा-ओ
शंकुभद्र:-य व्याकृतम्-ह
शङ्ख-श व्याघ्रपाद:-उड
शलभृत्-आउाक्लो व्यापिका-ल
शङ्खिनी-ए।घाणानाम व्यापिनी-ई।औ खापाल शची-ए व्याठि:-अ
शचीपतिः-इल व्यामोहद:-झ
शतक्रतुः-हाल व्याल:-द
शतघ्नी-घ्री व्योम-आ।उाला (अं)।ख। शतधामा-आउक्लिीं
. णाहाक्षा।हं शतधतिः-इाकामालाक रुयोमनामिका-द
शतपर्वनिवास:-कामाक व्योमवक्त्रा-ऊ
शतपवेश-लाबी व्योमरूपा-ऋ
शतमन्युः-हाल व्योमरूपिणी-उ
शतहदा-ष व्योमाकार:
शतानन्द:-कामाक व्योमातीता-ऋ
शतावर्तः-आउक्लिी व्योषम्-ह्रां ह्रीं- शतावर्ती-आउाक्लीं
॥श । शत्रुः-त :शक्तः -ल
शत्रुघ्न:-उ
वेषा-क

Page #172

शब्द
शनि :- छाताप शनिकुम्भ:- ब शफरी-प
शब्द :- य
शब्दब्रह्म-ॐ
शमना-ऊ
अर्थ
शम्पा
शम्बरारिः - इश्क | क्लीं
शम्भु :- ए|गधशसि । ह । हं
शम्भुद:-हं
शम्भुस्त्री - ए
शय:-ब
शय्यास्वर:-आ
शर्ः–फट्
शेरजम्मा - ङाणं
शरणार्तिभिदा-ए
शरत्-स! सो :
शरभी-इ
शरीराकर्षिणी -: ( अ )
शर्म - एसओ शर्मा-श | साशं सौः । हं शर्व - जाम
शर्वरीपतिः- पोराद्राँ
शर्वरीशः - ऐछ । स । द्राँ
शलमली - इ ई
शवबीजम् - द्र शश:- -(ai)
शशधरः - ऐ। छं । स । द्र
शशबिन्दुः- आ| उ । क्लीं शशाङ्कः- अव
शब्द
afata कोषः
शशाङ्कधारिणी-ओ शशिनी - ऋ । ए| ऐश
शशिप्रभ:- म
अर्थ
शशिप्रिय:-फ
शशी - (अं) ||ठ| फस
शसीन:-ट] य] यँ
शस्तम - (अं)
शस्त्रम्-य | फट्
शस्त्रादिः - फट् शाकिनी - और स
शाङ्करी-ॠ
शाङ्कला-घ्रों
शाखा - जाह
शाखान्तराकृतिः-- ढ
शखिनीप्रिय:-न
शाखी - (अं)
शाखोक्ता-ज
शाण:- ह
शान्त:- ओ
शान्तिः - ३ | ई | उ | ऊ का ड
शान्तिकः-ओ
शान्तिकृत्-ल
शान्तिबीजम् - स्वाहा
शान्दुलः---व शान्त्यतीताकला-हू शाम्भवम् - रूँ
शारदा-ए
शार्ङ्गभृत् - आउ । क्लीं शार्ङ्ग-अ | उ ग | क्लीं शार्ङ्गश:-ग
शब्द
शाम्भव:- ङ ण
शाम्भवी - अलवि
शालाक्षी-ऊ
शालिका-घ्रीं
शालिकी-घ्रीं
शालिगी :-ङ
शालिनी - णं
शाम्मली - इङ
शाश्वत :-ध
शास्ता-श
शिखण्डिका - वषट्
शिखण्डिनी -
शिखण्डी - क
शिखरम् - म्लों
शिखरी-द
शिखा-न
१६३
जथ
शिखाबीजम् - वषट शिखावान् - र| रँ
शिखिवाह: - व
शिखी - त |फ||लार शितिकण्ठ:- ए| गह
शिनी-उर
शिरसिज:-थ
शिरा - नमः
शिपिविष्ट:- ए । ग] सोह
शिर:- (अं) | क | हाहा
शिरोबीजम् - स्वाह
शिरोभ्रमः -घ शिरोमाला-ऋ
बिरोरुहः-क

Page #173

ܕܪܵ܃
शुक्ला-लाधीं
এরীলঙ্কা बन्द , अर्थ शब्द : अर्थ शब्द शिरोन्त्यगम्-स्वाहा शीतल:-
एसाद शूर:-ढाणापामाव शिली-थाम
शीतांशुः-ए। सादा शूर्पक:-गाग शिलोचयः-थाद शुक्रः-शास
शूर्पकर्ण:-खागाक्रों शिव:-आजए। काग शुक्तिः-ट
शूला-दाफट ङानापामाषासाहोल शुका-सालाबों शूलधरः-ए।गासाह शिवकीत्तन:-आउाक्लों शुक्रबीजम्बोस्
शूलधात्री-ध शिवखेचरी-हस्खफ्रों शुक्ल:-लासा
शूलिनी-ईलाऐ।ख शिवदर्शनम्-ग
शूली-ए।नाजादासाहाक्रों शिवदा-ल
शुचिः-लाऐछारावाशार शृङ्गम्-म्लों शिवदूती-ऋालु शुचिस्मिता-ल शृङ्गारी-क्रॉ शिवप्रणव:-हो शुद्धः-लाल
ऋङ्गी-ताद शिवप्रसाद:-हौं शुद्धगामी-त
ऋणि:-क्रों शिवप्रिया-लाह्रीं शुद्धतरुः-ल
शेखर:-ई शिवबजरी-ह्रीं शुद्धबुखिप्रवर्तक:-ऐं शेम:-क्ष शिवशक्तिमयम्-हसों शुद्धि-त
शेष:-आन शिवा-इउकालान शुद्धिमाता-औ
शेषक:-य __टाढादाषाह्रीं शुभम्-शाशं
शेषदर्शन:-औ शिवात्मक:-ध शुभा-एट
शेषबीजम्शिवादि:-आ शुभांघ्रिः -ड
शेषा-ख शिवेश:-(अं)ोल शुभ्रा-लाण
शल:-द शिवोत्तमा-उ, शिवोत्तमेश:- शुभ्रांशु:-ऐ। सादाँ शैलशिविरम्-रूं शिवोत्तम:-इाचाच शुम्भमदिनी-ओ
शैलेन्द्रजा-लु शिशुप्रियः-ङ शुष्कला-ज्री
शैवम्-ई शिष्टम्-य शुष्मा-रावार
शोचिष्केश:-। शिष्यः-फ शूकरः-णान
शोभा-फाह शीघ्रम्-ऐ।य शूकरबीजम्-हूं
शोषिणी-ओ शीघ्रपाणिा-य शूद्रः-कालाप
शौक्रम्-ल शीतभानु:- ए साद्र शूद्रप्रणव:-ओं
शौरि:-छाथाधान शीतमरीचि:-ए। सादा शून्यम्-'(अं)ोखाठाह शौर्यम्-उ शीतरश्मिा-ए। सादा
बाराष्टसौं श्मरी-नमः

Page #174

वर्णबीजकोषः
शब्द
अर्थ षण्मुख:-उऊाथापाट षष्टिहायन:-क्री षष्ठगोचरा-ख षष्ठी -उ षष्ठीशपुरवासिनी-व षोडशांशु:-लानौं षोडशात्मा-ॐ षोडशाचि:-लावों
॥स॥
शब्द अर्थ शब्द
अर्थ श्मशानम्-आ
श्रीश:-आउक्लिीं श्मशानवासिनी-क्री श्रीशा-र श्मश्रु:-हूं
श्रोशलवासिनी-र श्याममुखी-ऋ
श्रीहरिः-आउाक्लों श्यामा-ऋाल।की।ध्रील श्रति:-उाओ। (अं)।ॐ श्रद्धा-आउएख
श्रतिपथ:-ॐ श्रमः-घ
श्रतिबीजम्-ॐ धवः-उ
श्रेष्ठः-ईऋ श्रवण:-उ
श्रेष्ठा-ए। श्रवणा-म
श्राता-उ श्री:-आउाछार श्रोत्रम्-त श्रीकण्ठः-आए।गोशासाह श्वसन:-टायाय श्रीकर:-आउक्लिीं । श्वापद:-आ श्रीकरी-र
श्वासरूपिणी-च श्रीकान्तः-आउक्लिीं __ श्वेत:-षासालानौं श्रीगर्भ:-आउक्लिी श्वेतरथ:-सालौं श्रीगृहम्-श्री
श्वेतवाहन:-
ऐसादा श्रीधर:-आउालाओक्लिों श्वेता-:(अ)स
वर्ण-छ श्वेताक्ष:-स श्रीनिकेतन:-आउाक्लों
॥ष ॥ श्रीनिवासः-आउक्लिीं षट्कर्ण:-ओ श्रोपति:-आउक्लिीं षट्चक्र:-उ श्रीपुरपीठम्-क
षटतर्क:श्रीमान्-उक्लों षट्पदा-ओ श्रोवत्स:-आउक्लिी षड्दीर्घ:-आईऊँ. श्रीवत्सभृत-आउक्लिीं
ऐं।ौं।अः श्रीवत्सलान्छन:
षडभिज्ञः-घ
माउाक्ली षड़ण:-ॐ श्रीवराहः-आउक्लिीं षडानन:-ङाषा श्रीविद्यार
षण्डला-ष
संक्रन्दन:-इल संज्ञा-काङ संमोहनः-ल संयोगज:-क्ष संयोजक:-क्ष संवर्तनम्-ध्र संवत्तिका-श संस्थिनी-ङ संहारबीजम्-फट् संहारिणी-लाट संहारीसंहृतिः-(अं) सकला- ह्रीं सङ्कर्ण:-व सङ्ख्यकः-ङ सञ्जिनी-(अं) सत्-ऐ।औमादाय सती-डाद सत्यम-ओ।ॐ सत्यका-कामाक सत्यान्त:-ौ

Page #175

अथ
शब्द
अर्थ सत्वात्मिका-(अं) सदनम-वाव सदा-ठ सदागतिः-टायाय सदानन्दः-कामक सदायोगी-आउक्लों सदाशिव:-गापाव.
फों स्फ्रों सद्यान्त:-ङ सद्योजातेश:-ओ सनद-कामाकँ सनन्द:-स सनहा-साधी सनातन:-आउावली सनाद:-(अं) सन्ध्या-झोटोश सध्यानटी-ए।गासाह सम्ध्याराम:-कामक सन्नति-(अं)निमः सन्मना:सपरः-ह सजिह्वः-रार सप्ततुरगः-छ सप्तमात्र:-ॐ सप्ताचिः-रार सप्ताश्व:-म सप्तिकः-छ सफरी-फ समवर्तीसमस्ता -ह्रीं
वर्णबीजकोषः शब्द
अर्थ समा-लाचाछ
सर्वगः-गाङ रामाश्वरा-ल
सर्वगति:-क्ष समासनम्-टंठंठाठः सर्वजम्भिणी-ज समीर:-टाढायाय सवज्ञ:-ए।गासाह समीरण:-टाढायाय सर्वतर्कविजिता-ट समुद्र:-रुव . सर्वतोमुखम्-वाव समुद्रजा-काश्री सर्वतोमुखी-बार समुद्रनवतात:-ए।७।। सर्वदाहक:-प
सादा सर्वदीत:-द समुद्रसुभगा
सर्वदेहाश्रयः-ह सम्पत्तिबीजम् नमः सर्वपाचकः-ण सम्पूर्णमण्डला-औ सर्वपीठेश्वरी-ठ सम्बलम्-वावं
सर्वप्रियः-त सम्मूढा-:(म:)
सर्वप्रियतमः-च सरः-वाब
सर्ववर्गान्त:-क्ष सरम-वाव
सर्ववर्णान्त:-क्ष सरसी-उ
सर्ववागीश्वरी-च सरस्वती-आकाखाच सर्वबीजक:-सौः
नासाऐ सर्वभावनी-ज सरस्वान्-रु.
सर्वभुजमध्यम-छ सरित्पतिः-1
सर्वमङ्गला-आऔस्वों सरिदाम्पति:-ह सर्वमन्त्रेश्वरी-ङ सरिद्वरा-ल
सर्वमित्रम्-ट सरिलम्-वावं
सर्वयोनिक:-स सरोजी-काम।
सर्व रक्षिता-घ सरोरुहनिवासिनी-श्री सर्वरञ्जिनी-ब सर्प:-थाद
सर्वला-घ सर्पाकार:-द
सर्ववशङ्करीसर्व:-ए।गाटानासाह सर्वविद्येश्वरी-घ सर्वक्रमः-ब
सर्वविद्राविणी-ग

Page #176

शब्द अर्थ सर्ववीरेश्वरीसर्वव्यापी-ऊ सर्वशः-ग सर्वसंक्षोभिणी-काघ सर्वसंज्ञःसर्वसमर्थ:-ढ सर्वसमुद्भवः-ए सर्वसम्मोहिनी-च सर्वसिद्धीश्वरी-ज सर्वस्तम्भिनी-छ सर्वस्त्रोता:-ठ सर्वस्वामी-ड सर्वहर:-घ सर्वहिसक:-प सर्वाकर्षिणी-घाक्ष सर्वाङ्कागमः-झ सर्वाङ्गसागर:-क्ष सर्वांगुलिः-न सर्वात्मा-क्ष सर्वादि:-ग सर्वान्तक:-क्ष सर्वार्थसाधिनी-ग सर्वालङ्कारसंयुतः-च सर्वाल्लादिनी-ङ सर्वेश्वरीबोजम्-झम्यरूं सर्वष्ट:-थ सर्वोक्तघटनावली-ज सर्वोन्मादिनी-ट सर्वोपकारक:-क्ष सुलम्-वाव
वर्णबीजकोषा शब्द अर्थ शब्द सलिलम्-वाय
सामगः-स सव:-वाव
सामगर्भ:-बाउाक्ली सवकर्ता-कामक सामयोनि:-क्री सवमुख:-रार
साम्बु:-रूँ सवरम्-वाव
साभ्राज्यबीजम्-हसौम् सविलासिनी-ऊ
सारः-टायालाय राव्यचन्द्र:-थ
सारङ्गतिः -ग सव्यवाहुमूलम्-च सारणक:-स सव्यस्वर:-ऊ
सारस:-
ऐसादा सशिखा-फ
सारस्वत:सहजात्मा-स
सार्धबला-ध्रीं सहस्रभुज:-ख
साधशृङ्गम्-क्रो सहस्रवदन:-आउक्लिीं सिंहनाद:-न सहस्रांशु:-म
सिंहनादिनी-औ सहस्राक्षा-ल
सिंहबीजम्-हसक्ष्भ्रीं सहा-लाल
सिंहभरवी-म साक्षो-ल
सिंहास्या-अ शागम:
सिंहिका-डाढ सागरः-वारूँ
सिहिनी-ब सागरमेखला-लाल सितभानुः-1(अं) सागरा-ऋान
सितसिन्धुः-ल सांख्ययोगोद्भवा-ज सितजिह्वक:-:(:) सागराम्बरम्-रार सिद्धदेवः-ए।गासाह साञ्चला-ऊ
सिद्धलक्ष्मी:-०(अं)।ज. साट्टहासपदेश्वरी-झ सिद्धसिन्धु:-रूँ साढिपुष्पम्-त
सिद्धापगा-ल साधुः-छ
सिद्धाम्बा-छ सानुबीजम्-ग्लो सिद्धिः-खागाआढ सानुमान्-द
सिद्धिदा-ढ सानुलोमाग्रसन्धिका-3 सिद्धिप्रदः-ग

Page #177

१६८
शब्द
सिद्धेश्वरी-ट सिद्धयर्णव:- ढ·
सिद्धयाकर्षिणी-आ सिन्धु: - रूँ
सिन्धुजन्मा - ऐ | |स । द्रां सिन्धुरः - क्रािं
अर्थ
सिन्धुरतिलक:-क्रौ
सिन्धुसुता - श्रीं
सिप्र: - ऐ । छ | साद्रां
सीता-ठ
सुकेशी -: (अ:)
सुखम्-व
सुखाश: - टाय | यँ
सुगम्-य
सुगन्त:-त
सुग्रीवः- व
सुघोरबीजम् - व
सुत्रामा- झाल
सुद्दशाङ
सुधन्या - ल
सुधा-० (अं) वाल* सुधाकरः - ऐ। । सा द्रौ सुधाधारः - ऐ। छ | साद्री सुधानिधि: - ऐ। सुधाबीजम् - ह्रीं सुधारश्मि:-द्रां
। सोद्री
सुधारसमयी-स
सुधावर्षी - काम कँ सुधासूति: - ऐ | |स | द्रौ
सुधास्रवा-वलीं
afat anter
शब्द
सुधाशु :- ऐछ । सा
सुधी:-ठ
सुनन्दा-ठ
सुनासीर:- ल
सुन्दर:- इ। छ
सुन्दरी-अभी: । त
सुपूज्या - प्रीं
सुप्रसादः - ए|ग | साद
सुभग:-श
सुभगा - आउ |ए । : । श
सुमना:- इ
सुमालिनी-ल
सुमुखः - ञटाभ
सुमुखी - (अं) । जान
सुमुखेश्वरी- -पार
सुयुक्ति:- -छ
सुयुक्तिका - च
सुर:- झाह
सुरज्येष्ठः- काम। कँ
अर्थ
सुरता-ऊ
सुरदीर्घिका - सुरनदी -
सुरनिम्नगा - लु
सुरपति:- इल
सुरपुरम्-ध
सुरभि:- ठाव
सुरभी-ऋ
सुरवर्त्म - आ|ख| हा ह
सुरश्रेष्ठः-ङ
सुरसा -: (अ:) | ड
शब्द
सुरासिद्धा-ल
सुरान्तक: - हूं सुरापगा-ल
सुरारिहा-प
सुरूपिणी - सुरेश्वरः-अई
सुरेश्वरी - आजष सुलापिनीच
सुवासा - स
सुशक्ति: - ए सुशिखा-फ
2
सुलोचन: -ङ सुवर्णबिन्दु: - अउवलीं
सुषमा-ह
सुषिरम्-थ
सुती-ड
सुसुता-छ
सुस्मिता - अ
सुस्वन:- य
सुः - ऍ
अर्थ
सुकरः -न
सूक्ष्मः - इालाल
सूक्ष्मा -आ। ई। लृ । ए|ऐ
सूक्ष्मेश :- ई
सुति:-छ
सूतेश: - औ
सूत्रम् -ऊ
सूत्रात्मा-य सूरः- काढ | म
ओव

Page #178

वर्णबीजकोषः
शब्द
शब्द
अर्थ शब्द . अर्थ सूर्य:-लामाष स्तम्भनम्-नमः स्वनम्-ट सूर्यमण्ला-ल, सूर्यास्त:-ष स्तरम:-क्रॉ
स्वनितम्-ट सृष्टि:-आउालाक स्तम्मिनी-माअ स्वप्नावती-हक्लएहीं सृष्टिकर्मा-उ स्त्रीप्रणव-औं
स्वभूः-आउकामाकाक्ली सेन्दुवत्-घ स्त्रीबीजम्-प्री
स्वयम्भूः-कामा सेवक:-य
स्थाणुः-लाभाथाधावाह स्यंवरा-प्रीं सेवका-उ स्थानदेवी-थ
स्वर:-:याय संन्धवम्-न स्थायी-टाठ
स्वराट-चाणाॐ सोम:-ऐ। धायासाद्री स्थावर:-ए।गासाह स्वरादि:-आॐ सोमम्-बाव स्थितिः-छाझ
स्वरापगासोमपा:-कण स्थिर:-णाजद
स्वरूपा-स सोमप्रिया-ङ स्थिरप्रसादः-स्लों
स्वरेश्वर:-अ सोमसिन्धु:-आउक्लिीं स्थिरा-औ|गाजाभालाल स्वगरत्नम्-स्लू सौख्यदा-तास स्थूलदन्तः-र
स्वापगा-ल सौख्यदु:स्वप्रबन्धक:-(अं) स्नुही-च
स्वर्णरेतसोवल्लभा-स्वाहा सौपर्णी-घ स्पश:-राष
स्वर्णवेध:-() सोमगभ्रूः-(अं) स्पर्शन:-टायाय
स्वधुनो-ल सौभाग्यबीजम्-सों स्पर्शाकषिणो-उ
स्वनंदी-ल सौभाग्या-(मं) स्पृहा-ऊं
स्वर्वापी-ल सौम्या-ऋए।:(अ:) स्मर:-:काटाकाहाक्लीं स्वस्ति-उ सौरः-छ स्मरणम-ग
स्वातीता-ङ सौरानन्द:-3
स्मरहरः-ए।गासाह स्वात्मवेदिनी-ए सौष्मकम्-नमः स्मितः-थ
स्वात्मशक्ति:-ज स्कन्द:-कट
स्मृति:-जागाजाडाल स्वान्तनम्-अ स्कन्दम्-हाँ
स्मृत्याकर्षिणी-ए स्वायम्भुवमनुपितास्तनम-जाठठम स्यन्दनम्-वावं
कामाक स्तन:-जाज स्रष्टा-क याक
स्वराट-इल स्तनद्वयम्-ठ:: स्वगुह्यः-इ
स्वाहा-ओङ स्तनबी जम्-ज स्वच्छन्द:-क
स्वाहामाला-ऋ स्तम्बेरम:-क्रा
स्वधा-औं। (अं)।त्र स्वेदजात्मा-ओ

Page #179

वर्णबीजकोष: अर्थ शब्द अर्थ शब्द
अर्थ ॥ह ॥ हरितम्-हसौं हिमाराति:-रा हंस:-मायारासाह हरिदश्व-माय - हिरण्यमयी-क हंसगा-ऊ
हरिद्रा-धाहसौराहसौं हिरण्यपुरवासिनी-स हंसदा-ऋ
हरिसर्ग:-:(:) हिरण्यपुरम्-स हंसरथ:-कामाक नरिहय:-डाल
हुङ्कारः-लू हंसवाहन:-कामाक हर्षकामिनी-ल
हुतभुक-रारं हंसिनी-यार हवि:-:(अ)
हृतभुक-राएँ हङ्कारी-झ
हव्यवासिता-ल हृच्छाली-य हनु:-हास्वाहा
हव्यवाहन:-रार हज्जः-जाम हन्ध्र :-हं हस्त:
हृत-ऐयाशाषाहानमः हयग्रीवः-हसौं
हस्तिनापुरनायक:-न हृदयम्-गानायारानमः हर:-ए।गाघासाहास्वाहा हस्ती-शाक्रौं।प्रो
हृदयात्मा-नमः हाँ।फट
हाविनी-०(अं)।द हरम्-फट हान्त:-है
हृबीजम-:(अ:) हरचूड़ामणिः- ऐसाद्रो हारः-ऋ
हम्मडल:हरजाया-ह्रीं हारिणी-ज
हृषित:-म हरध्वनि:-ठ हासित:-म
हृषीकेशः-आउलाबाक्ली हरप्रिया-ह्रीं हिंसा-ऋ
हृष्टि:-औ हररूपः-ए।गासाह हिंगुबीजम्-ग्लौं
हेति:-फट हरशेखरा-ल
हिण्डी-ए।गासाह हेमशङ्क:-क्लीं हरिः-आउलाताहाक्ली हित:-ऊ
हेरम्बबीजम्-गुं हरिणः-हसौं . हिमद्युतिः-ऐािसाद्रीं ह्रादिनी-शाष हरिणाङ्कः- साद्री हिमाद्रितनयापतिः- ह्री:-आ।ह्रीं हरिणाक्षी-श्रीं
एगासाह ह्लादिग:-च हरिणी-हसों
वर्णबीजकोषा समाप्ठ:
हृद्यम्-य

Page #180
कुछ प्रमुख प्रकाशन तन्त्रग्रन्थमाला 1. शिवस्वरोदय ( मूल एवं अंग्रेजी अनुवाद सहित ) 15.00 2. मन्त्र महोदधि ( नौका संस्कृत एवं मोहिनी हिन्दी टीका) 150.00 3. मन्त्र महोदधि ( मूल, नौका टीका, अंग्रेजी अनुवाद) शीघ्र 4. कामरत्न तन्त्र (मूल एवं हिन्दी अनुवाद), पेपर बैक 20.00 सजिल्द 25.00 5. कुलार्णव तन्त्र ( मूल एवं अंग्रेजी अनुवाद ) 6. हिन्दी मन्त्र महार्णव (मूल एवं हिन्दी अनुवाद) देवता खण्ड, मिश्र खण्ड, शीघ्र देवी खण्ड 175.00 वाराणसी तान्त्रिक टेक्स्ट्स सीरीज 1. मातृकाभेद तन्त्र ( मूल एवं संस्कृत टिप्पणी सहित ) 15.00 2. त्रिपुरासारसमुच्चय (नागभट्ट कृत एवं गोविन्दाचार्य को संस्कृत टीका) 8.00 धनवन्तरि ग्रन्थमाला 1. बङ्गसेन संहिता ( मूल, हिन्दी अनुवाद एवं परिशिष्ट सहित) 150.00 कतिपय अन्य प्रकाशन शृङ्गार तिलक (रुद्रट) सहृदयलीला (रुय्यक) 15.00 (मूल एवं हिन्दी अनुवाद ) बौद्ध तर्कभाषा ( मूल एवं हिन्दी अनुवाद सहित ) 8.00 स्वप्न कमलाकर (मूल एवं हिन्दी) अद्भुत रामायण (महर्षि वाल्मीकि कृत) सजिल्द 16.00 पेपर बंक 12.00 शनिस्तोत्रावलि 2.00 त्रिपुरतापिन्युपनिषद और त्रिपुरोपनिषद (मूल एवं हिन्दी अनुवाद) 3.00 Complete works of Gosvami Tulsidas ( Set of 6 Volumes ) A Metrical English Translation Per Set 250.00 Indological Reference Series 1. Encyclopedia of Yoga : Ram Kumar Rai 100.00 ( With 8 colour plates, numerous line drawings and charts etc.) 2. Dictionaries of Tantrasastra (Tantrabhidhanam ) Text with English Translation : Ram Kumar Rai 50.00 3. Encyclopedia of Indian Erotics : Ram Kumar Rai 80.00 प्राच्य प्रकाशन 74 - ए, जगतगंज, वाराणसी-२२१००२