Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
કરણવાચક ગૌણ નામ શસ્ત્ર ને તેમ જ ક્રિયાવિશેષણવાચક ગૌણ નામ સ્તોત્ઝ ને આ સૂત્રથી ષષ્ઠી વિભક્તિ થતી નથી. પરન્તુ અનુક્રમે ‘હેતુ-ŕ૦ ૨-૨-૪૪' થી તૃતીયા અને ક્રિયાવિ૦૨-૨-૪૬' થી દ્વિતીયા વિભકૃતિ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - શસ્ત્રથી ભેદનાર. થોડું રાંધનાર. તૃત રૂતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કૃદન્ત સમ્બન્ધી જ કર્મવાચક ગૌણ નામને ષષ્ઠી વિભકૃતિ થાય છે. તેથી મુપૂર્વી ખોવનમ્ અહીં તદ્ધિત રૂત્તુ પ્રત્યયાન્ત સમ્બન્ધી કર્મવાચક ગૌણ નામ ગોવન ને આ સૂત્રથી ષષ્ઠી વિભક્તિ થતી નથી. પરન્તુ ‘ર્મળિ ૨-૨-૪૦’ થી દ્વિતીયા વિભક્તિ થાય છે. મુર્ત્ત પૂર્વમનેન આ અર્થમાં મુપૂર્વ નામને ‘પૂર્વમનેન૦ ૭-૧-૧૬૭′ થી કર્તામાં ફત્તુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મુત્ત્વપૂર્વી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ– જેણે પૂર્વે ભાત ખાધા છે તે. ‘આ તુમોત્સાઃિ ઋતુ ૧-૧-૧ થી જે પ્રત્યયોને નૃત્ સંજ્ઞા કરાઈ છે તે પ્રત્યયોને કૃદન્તના સમજવા. અને ‘તવૃદ્ધિતોઽળાવિઃ ૬-૧૧' થી જે પ્રત્યયોને તવૃષિત સંજ્ઞા થઈ છે તે અશ્ વગેરે પ્રત્યો દ્ધિતના સમજવા.।।૮રૂા
द्विषो
वाऽदृशः રારા૮૪
અતૃક્ પ્રત્યયાન્તવિજ્ ધાતુસમ્બધી કર્મવાચક ગૌણ નામને વિકલ્પથી ષષ્ઠી વિભકૃતિ થાય છે. ચૌરસ્ય દ્વિષર્ અને પૌર દ્વિષર્ અહીં અનુક્રમે ઞતૃણ્ પ્રત્યયાન્ત દ્વિધ્ ધાતુ સમ્બન્ધી કર્મવાચક ગૌણ નામ પૌર ને આ સૂત્રથી ષષ્ઠી અને વિકલ્પપક્ષમાં ‘ર્મળિ ૨-૨-૪૦’ થી દ્વિતીયા વિભકૃતિ થાય છે. અર્થ - ચોરનો દ્વેષ કરતો. દ્વિષુ [૧૧૨૬] ધાતુને ‘સુન્ દ્વિષાé:૦ ૬-૨-૨૬’ થી કર્તામાં ઐશ્ પ્રત્યય થાય છે. ‘ર્મળિ કૃતઃ ૨-૨-૮રૂ’ થી પ્રાપ્ત ષષ્ઠીનો ‘વૃત્તુવન્ત।૦ ૨-૨-૧૦’ થી નિષેધ થવાથી વૈકલ્પિક ષષ્ઠીના વિધાન માટે આ સૂત્ર છે. ૮૪॥
८३
