Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
આદેશ થતો નથી તેમજ પ્રિયશ્વાસો મારી આ વિગ્રહમાં કર્મધારય સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન પ્રિયવુમારી નામના અન્ત્યસ્વર ૢ ને આ સૂત્રથી -હસ્ય ૢ આદેશ થતો નથી. કારણ કે ઉપર જણાવ્યા મુજબ અહીં નો અને છુમારી નામ વિષર્ પ્રત્યયાન્ત છે. આથી માત્ર સિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય બાદ પ્રિયૌઃ અને પ્રિયમારી ચૈત્રઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - પ્રિય છે; ગાયને ઈચ્છનાર જેને તે. પ્રિય એવો મારીને ઈચ્છનાર ચૈત્ર.
गोश्चेति किम् ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિદ્ પ્રત્યયાન્ત નામથી ભિન્ન સમાસના અન્ને રહેલા ગૌણ- ૭ વગેરે પ્રત્યયાન્ત નાંમના જ અને ગો નામના જ (નામ માત્રના નહીં.) અન્ય સ્વરને, તે જો અંશિતત્પુરુષ અથવા સ્ પ્રત્યયાન્તોત્તર પદવાલા બહુવ્રીહિ સમાસના અન્તમાં ન હોય તો -હસ્વ આદેશ થાય છે. તેથી તનીતિશન્તઃ આ વિગ્રહમાં સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન અતિતની નામના દીર્ઘસ્વર ફ્ ને આ સૂત્રથી -હસ્વ હૈં આદેશ થતો નથી. કારણ કે તી નામ મો નામ સ્વરૂપ કે ી વગેરે પ્રત્યયાન્ત નથી. જેથી ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી અતિતીઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ તંત્રીને (વીણાને) જિતનાર.
-
=
अन्त इति किम् ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વિશ્વવ્ પ્રત્યયાન્ત નામથી ભિન્ન સમાસના અન્તે જ રહેલા (સમાસમાં નહીં.) ગૌણ ી વગેરે પ્રત્યયાન્ત નામના તેમજ ગો નામના અન્ય સ્વરને; તે જો અંશિતત્પુરુષ સમાસ અને વ ્ પ્રત્યયાન્ત ઉત્તરપદવાલા બહુવ્રીહિ સમાસના અન્તમાં ન હોય તો –હસ્વ આદેશ થાય છે. તેથી શોબુત (વાં છમ્); ઠુમારીપ્રિય માર્યાઃ પ્રિયઃ) અને ન્યાપુર (ન્યાયાઃ પુરમ્) નામના મારી અને વન્યા શબ્દ સમ્બન્ધી અન્ય સ્વર ને આ સૂત્રથી -હસ્વ આદેશ થતો નથી. કારણ કે તે અન્યસ્વર સમાસના અન્તમાં નથી. જેથી ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્યથી ગો' મારીપ્રિયઃ અને ન્યાપુરમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ
२९३
