Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પૂર્વેના જ્ઞ ને રૂ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી વિદ્યા અને દ્રિા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ - રાંધનારી સ્ત્રી. મદ્રદેશમાં રહેનારી સ્ત્રી. (પર્ ધાતુને ‘-તૃત્તી ૬-૧-૪૮' થી 6 પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વાવ નામ બને છે. અને મત્ર નામને ‘વૃનિમન્ના૦ ૬-૨-૩૮' થી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મવ્રજ નામ બને છે.)
.
ગનિષ્ઠીહેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ માત્ર આવું પ્રત્યય છે પરમાં જેના એવો નિત જ પ્રત્યય સમ્બન્ધી 'પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા; યત્ તત્ અને ક્ષિપવિ ગણપાઠમાંના નામથી ભિન્ન નામ સમ્બન્ધી અ ને ૬ આદેશ નિત્ય થાય છે. તેથી નવું ધાતુને ‘આશિષ્યનું ૧-૧-૭૦’ થી (નિત્) અન્ (અ) પ્રત્યય. ‘આત્ ૨-૪૧૮’ થી આર્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી નીવા આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં માત્ર આપ્ પ્રત્યય પરમાં છે જેના એવો નિર્ પ્રત્યય સમ્બન્ધી પરમાં હોવાથી તેની પૂર્વેના અ ને આ સૂત્રથી ર્ આદેશ થતો નથી. અર્થ - જીવો.
-
આપર ફ્લેવ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ માત્ર આવ્ પ્રત્યય જ પરમાં છે જેના (પરન્તુ વિભક્તિ નહીં.) એવો અનિત્ પ્રત્યય • સમ્બન્ધી જ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા અ ને (યત્ તત્ અને ક્ષિપવિ ગણપાઠમાંના નામથી ભિન્ન નામ સમ્બન્ધી TM ને) નિત્ય રૂ આદેશ થાય છે. તેથી વહવ: રિદ્રાનાઃ ક્ષત્તિ યસ્યાનું આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન વઘુપરિવ્રાન નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ બાપૂ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી યદુપરિવ્રાના આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં અનિદ્ ાજ પ્રત્યય સમ્બન્ધી હ્ર ની પરમાં આવું પ્રત્યય છે, તેમ પ્રથમા વિભક્તિનો ખ ્ પ્રત્યય પણ છે. (જેનો સમાસમાં ‘પેવાર્થે રૂ-૨-૮' થી લોપ થયો છે.) તેથી માત્ર આવુ પ્રત્યય પરક પરમાં ન હોવાથી તેની પૂર્વેના ૐ ને આ સૂત્રથી ર્ આદેશ થતો નથી. અર્થ - ઘણા સંન્યાસીઓ છે જેમાં એવી નગરી.
યવાવિવર્ગનું ઝિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ માત્ર આપ્
३०६
