________________
=
પ્રત્યય થતો નથી. જેથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આવ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી માયાતાં આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - એક મહિનો થયેલી સ્ત્રી. અહીં બછાવ વાચક નામથી ભિન્ન પણ પૂર્વપદ, જાતિવાચક નથી. પણ કાલવાચક છે - એ સમજી શકાય છે. સતાવન્તાવિતિ વિમ્ ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ બનાવ્ડાવ-જ્ઞાતિ વાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે અને ત મિત નાત તથા પ્રતિપન્ન ભિન્ન જ ō પ્રત્યયાન્ત નામ જેનું ઉત્તરપદ છે - એવા બહુવ્રીહિ સમાસને સ્ત્રીલિગમાં ી પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. તેથી ખું તમનયા આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન šત નામને આ સૂત્રથી ી પ્રત્યય ન થવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ આવુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. જેથી વૃત્તા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - કુણ્ડ કર્યો છે જેણે તે સ્ત્રી. ।।૪ણા
पत्युर्नः २|४|४८ ॥
પતિ નામ જેના અન્તમાં છે - એવા બહુવ્રીહિ સમાસને સ્ત્રીલિંગમાં ટી પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે. ી પ્રત્યયના યોગમાં ત શબ્દના અન્ત્ય વર્ણને ( ૢ ને) TM આદેશ થાય છે. વૃદ્ધઃ પતિરસ્યાઃ આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન વૃદ્ધતિ નામને આ સૂત્રથી પ્રત્યય. ઊ ના યોગમાં અન્ય રૂ ને ૬ આદેશ ઈત્યાદિ કાર્ય થવાથી દૃઢવી આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ્રત્યયાદિ કાર્ય ન થાય ત્યારે માત્ર ત્તિ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વૃદ્ધતિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - દૃઢસ્વામીવાલી સ્ત્રી. મુદ્યાવિત્યેવ = આ સૂત્રથી પૂર્વે ગૌરાવિભ્યો મુધ્યાન્ છી ૨-૪-૧૧' માં જણાવ્યા મુજબ મુખ્ય જ પતિ શબ્દ જેનાં અન્તે છે - એવા બહુવ્રીહિ સમાસને વિકલ્પથી ી પ્રત્યય થાય છે અને ી પ્રત્યયના યોગમાં અન્ત્યવર્ણને આદેશ થાય છે. તેથી સ્યૂઝ: પતિર્થસ્યાઃ સા સ્થપતિઃ; અથવા
न्
२५१
