Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
કાર્ય થવાથી સંછી, મસ્ત્રી, નિની, પછી, શMી અને gિs મોઘઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તે તે નામની ઔષધિવિશેષ. //પણા
अनञो मूलात् २१४५८॥
નવુ ને છોડીને અન્ય કોઈ પણ પૂર્વપદ છે જેનું અને મૂત્ર પદ છે ઉત્તરપદ જેનું એવા જાતિવાચક નામને સ્ત્રીલિગમાં ડી પ્રત્યય થાય છે. મૂળ (ચેવ મૂર્ણ યસ્યા:) અને શીર્ષમૂછ (શીર્ષે મૂછમસ્યા:) નામને આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી મૂકી અને શીર્ષમૂળ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તે તે નામની ઔષધિ વિશેષ. સનગ તિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નગુ ભિન્ન જ કોઈ પણ પૂર્વપદ છે જેનું અને મૂત્ર પદ છે ઉત્તરપદ જેનું એવા સ્ત્રીલિંગ જાતિવાચક નામને ડી પ્રત્યય થાય છે. તેથી સમૂહ (ન વિદ્યતે મૂડમચા) નામને આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યય થતો નથી. જેથી ‘સાત્ - ૪-૧૮ થી સાપુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સમૂછી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - તે નામની ઔષધિ વિશેષ. બાપટા
.
धवाद् योगादपालकान्तात् २१४१५९॥
- ઘવ-પતિ ના સમ્બન્ધના કારણે સ્ત્રીવાચક બનેલા પતિ વાચક (મ વાચક) નામને તેના અને પ૦શબ્દ ન હોય તો ડી પ્રત્યય થાય. છે. આશય એ છે કે ઘવ અર્થાત્ પતિ માં રહેલા ધર્મનું જ્ઞાન, પતિના સમ્બન્ધના કારણે જ્યારે તેની પત્નીમાં કરાવાય છે ત્યારે તે પતિવાચક નામ સ્ત્રીવાચક બને છે. સ્વયં ડૉક્ટર ન હોવા છતાં ડૉક્ટરની પત્નીને માત્ર ડૉક્ટરના સમ્બન્ધના કારણે જેમ ડૉક્ટરાણી કહેવાય છે તેમ સેનાની અને જ્યોતિષી વગેરેની સ્ત્રીને પણ ક્વચિત
२५९
