________________
જૈવવજ્ઞિ-શોપિવૃક્ષિ-સાત્યપ્રિ-ડેવિડ્વેર્વા ૨૫૪૮૨ા
વૈવવજ્ઞિ શૌવિવૃક્ષિ સાત્યમુગ્નિ અને વાòવિધિ આ ગ્ પ્રત્યયાન્ત નામના અન્ય વર્ણને સ્ત્રીલિંગમાં વિકલ્પથી છ આદેશ થાય છે. દૈવજ્ઞિ શૌવિવૃક્ષિ સાત્યમુગ્નિ અને હ્રાન્ઝેવિધિ નામના અન્ય રૂ ને આ સૂત્રથી જ્ય આદેશ. ‘આત્ ૨-૪-૧૮' થી આવ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી દૈવયજ્ઞા શોપિવૃક્ષા સાત્યમુયા અને ાòવિધ્યા આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ઉ૫૨ જણાવ્યા મુજબ વ્થ આદેશ ન થાય ત્યારે ‘ઞ તઃ ૨-૪-૭૬’ થી ઊપ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી વૈવવજ્ઞી શૌચિવૃક્ષી સાત્યમુદ્રી અને હ્રાન્ઝેવિથી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - દૈવયજ્ઞનું અપત્ય સ્ત્રી. શુચિવૃક્ષનું અપત્ય સ્ત્રી. સત્યમુગ્રનું અપત્યસ્ત્રી. કંઠેવિદ્ધનું અપત્ય સ્ત્રી. II૮૨
થ્થા પુત્ર-પત્યો વળવોરીપ્ તત્પુર્ષે ૨૪૮૩
કેવલ પુત્ર અને પતિ નામ પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા મુખ્ય આપ્ પ્રત્યયાન્ત થ્ય ને તત્પુરુષ સમાસમાં ર્ (ૐ) આદેશ થાય છે. હારીષ—ાયા પુત્ર અને રીષગન્ધ્યાયઃ પતિઃ આ વિગ્રહમાં તત્પુરુષ સમાસ. આ સૂત્રથી મુખ્ય આપ્ પ્રત્યયાન્ત ષ્ય ને (યા ને) વુ (ૐ) આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ારીવગન્ધીપુત્રઃ અને જારીયાન્ધીપતિઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - કરીષગન્ધિના વૃદ્ધાપત્ય સ્ત્રીનો પુત્ર. કરીષગન્ધિના વૃદ્ધાપત્ય સ્ત્રીનો પતિ. વ્યેતિ વિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કેવલ પુત્ર અને પતિ નામ પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા મુખ્ય આવું પ્રત્યયાન્ત ધ્વ ને જ (ય ને નહિ.) તત્પુરુષ સમાસમાં ર્ આદેશ થાય છે. તેથી રૂમ્યાયાઃ પુત્રઃ આ વિગ્રહમાં તત્પુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી રૂમ્યાપુત્રઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં રૂમ્યા ના યા ને આ સૂત્રથી ર્ આદેશ થતો નથી.
२७९
