Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અને શ્રી સ્વરૂપ ઉત્તરપદ આ બંન્નેના સમાસથી નિષ્પન્ન બજારન્ત સામાસિક સ્ત્રીલિગ્ન નામને ડી પ્રત્યય થાય છે.
અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે – ટ્વેન જીતા ઈત્યાદિ વિગ્રહમાં સમાસાદિ કાર્યથી યદ્યપિ ૩ગ્ધwીતા વગેરે નામો સારીત્ત બને છે. સ્વાદ્યન્ત નામને સ્વાદ્યન્ત નામની સાથે સમાસ થાય છે. સ્વાદિ વિભક્તિની પૂર્વે સ્ત્રીલિઝૂ નામને સાધુ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થઈ જતું. હોવાથી લગ્ધીત વગેરે અકારાન્ત નામનો સંભવ (સ્ત્રીલિગમાં સંભવ) ન હોવાથી તાદૃશ સકારાત નામને આ સૂત્રથી કી પ્રત્યેયનું વિધાન નિરર્થક છે. પરન્તુ “તિ કારડબ્લ્યુનાં વિકસ્યન્ત નામેવ કૃતૈર્વિમસ્યુત્તે પ્રોવ સમાસ :” અર્થાત્ જતિ સંજ્ઞક, કારક વાચક અને કૃત્ પ્રત્યય વિધાયક સૂત્રમાં જેનો તિથી નિર્દેશ છે તે કહ્યુ નામોને શ્રદ્ધા ની સાથે વિભતિપ્રત્યયની ઉત્પત્તિ પૂર્વેજ સમાસ થાય છે. તેથી શ્વક્રીત વગેરે નામો સારીત મળી શકે છે. જેથી તાદૃશ અકારાન્ત નામને આ સૂત્રથી ૩ પ્રત્યયનું વિધાન સાર્થક છે. ” વગેરે અધ્યાપકે બરાબર સમજાવવું જોઈએ... IIજા
क्तादल्पे २॥४॥४५॥
રણ વાચક નામ પૂર્વપદ છે જેનું એવું (ત) પ્રત્યયાન્ત નામ જેના અન્તમાં છે એવા નામને, મા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો
સ્ત્રીલિંગમાં ડી પ્રત્યય થાય છે. વિઝિતા આ વિગ્રહમાં ‘ારવું વૃતા રૂ--૬૮ થી તપુરુષ સમાસાદિ કાર્ય થવાથી નિષ્પન્ન
પ્રવિત્તિ નામને (જુઓ ફૂ. નં. ૨-૪-૪૪) આ સૂત્રથી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી પ્રવિણીતી થી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- થોડા મેઘથી આચ્છાદિત આકાશ. ન્યૂ તિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સૈન્ય અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ રા વાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે એવું $ પ્રત્યયાન્ત નામ જેના અન્ત છે એવાં નામને
ર૪૮
