Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 250

પક્ષ અને પુચ્છ નામ જેના અન્ત છે એવા નામને સ્ત્રીલિંગમાં ફીપ્રત્યય થાય છે. ઉર્વક રૂંવ (ઉર્સ્ય પક્ષવિવ) પક્ષી વસ્યા. અને ઉર્દૂ રૂવ (કટૂસ્ય પુછવ) પુછમસ્યા: આ વિગ્રહમાં બહુવ્રીહિ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન ઉર્પક્ષ અને ઉર્દૂપુષ્ઠ નામને આ સૂત્રથી ડી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી ઉર્વપક્ષી શાસ્ત્ર અને સૂપુછી સેના આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ - ઘુવડની પાંખો જેવી પાંખોવાલી શાળા. ઘુવડના પુંછડા જેવા પુંછડાવાલી સેના. ૪રી
क्रीतात् करणादेः २॥४॥४४॥
વરણ વાચક નામ જેનું પૂર્વપદ છે એવું ક્રીત નામ જેના અન્તમાં છે એવા ચારીત્ત નામને સ્ત્રીલિંગમાં ૩ પ્રત્યય થાય છે. સર્વેન છીયતે I અને મનસા દ્દયતે આ આ અર્થમાં “વારઝું કૃતી રૂ-9૬૮' થી કરણવાચક ગળ્યુ અને મનસ્ આ તૃતીયાન્ત નામને સીતા નામની સાથે તપુરુષ સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન નથ્થુદ્દીત અને મનસીક્કીત નામને સ્ત્રીલિગમાં આ સૂત્રથી પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી
શ્વતી અને મનજીતી આવો પ્રયોગ થાય છે. મનીષ્ઠીતી અહીં નાજ રૂ-ર-૧૬ થી તૃતીયા વિભકિતના પ્રત્યયનો લોપ થતો નથી. અર્થ ક્રમશઃ - ઘોડાથી ખરીદાએલી. તે નામની કન્યાવિશેષ. રિતિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ રણવાચક નામ જેનું પૂર્વપદ જ છે (જરા વાચક નામ જેની પૂર્વમાં છે, અર્થાત્ કરણવાચક નામથી પરમાં રહેલું નહીં) એવું જીત નામ જેના અન્તમાં છે એવા અકારાન્ત સ્ત્રીલિંગ નામને ડી પ્રત્યય થાય છે. તેથી સન્વેન જીતા અહીં શ્રીત નામને આ સૂત્રથી ૩ પ્રત્યયાદિ કાર્ય ન થવાથી “માતુ ર૪-૧૮ થી | પ્રત્યયાદિ કાર્ય થાય છે. અહીં સમાસ ન હોવાથી કરા વાચક નામથી પરમાં શીત નામ હોવા છતાં કરણવાચક નામ તેનું પૂર્વપદ નથી. આથી સ્પષ્ટ છે કે જરા વાચક નામ સ્વરૂપ પૂર્વપદ
२४७