________________
તરીકે ન જણાવાથી તે રીતે જાણવાનો સંશય થાય, અને જિજ્ઞાસા થાય, તો બાકીનાં છ ભાંગાની રચના પણ થઈ શકે છે. વળી, શબ્દજન્યબોધ-શાબ્દબોધ એ પ્રાયઃ નિશ્ચાયક જ હોય છે. માટે અધ્યાહારથી કે એદંપર્યથી જાણેલાં અર્થનો નિઃસંશય બોધ કરવા પણ પ્રશ્ન પૂછાય છે અને પ્રતિપાદન થાય છે.
વળી, પ્રતિપાદન એ પ્રશ્નપૂર્વક જ થાય છે એવું નથી હોતું. પ્રસ્તુત પરિપાટીક્રમ દ્વારા એવું નિશ્ચિત નથી થતું કે “જો પ્રશ્ન પૂછે, તો જ ઉત્તર રૂપે ભંગ અસ્તિત્વમાં આવે.” પણ, આ ક્રમ બતાવીને એટલું જ સાબિત કર્યું છે, કે “જો પ્રશ્નો સાતથી વધારે હોત, તો ભાંગા સાતથી વધારે હોત. પણ પ્રશ્નો જ જ્યારે વધારે પૂછી શકાતાં જ નથી. ત્યારે ભાંગા પણ વધારે રચી શકાય જ નહીં.” આમ, ક્યારેક સામેથી પ્રશ્ન ન પૂછાય, ત્યારે પણ ભાંગો અસ્તિત્વમાં આવી શકે છે. પ્રજ્ઞાપકને સપ્તભંગી કહેવા માટે, સાત પ્રશ્નો પૂછાય એવી રાહ જોવાની જરૂર નથી. II૬ . અવ. હવે પ્રથમ ભંગ બતાવે છે –
ભાવનયન આલંબને, સ્યા અસ્તિ એ વાફ વિધિપ્રધાન પણે કહ્યો, પ્રથમ ભંગ ભગવાન કા
| | પ્રથમ ભંગનું વિવેચન * વાર્તિક. જ્યારે દ્રવ્યગત “સત્ત્વ પર્યાયની વિચારણા કરાય, ત્યારે “સ્યા અસ્તિ એવ' આવો પ્રથમ ભંગ બને. અને નિત્યત્વ પર્યાયની વિચારણા કરાય ત્યારે “સ્યા નિત્ય એવ' આવો ભાંગો બને. અહીંદષ્ટાન્ત તરીકે સત્ત્વ પર્યાયનાં ભાંગા વિચારીશું. - જ્યારે “સ’ વસ્તુના ભાવાંશની મુખ્યતાએ શિષ્ય પ્રશ્ન કર્યો કે “અસ્તિન વા?” ત્યારે સપ્તભંગીનો પહેલો ભાગો એવો રચાય કે “સ્યા અસ્તિ એવ' એનો અર્થ સ્વદ્રવ્યગુણપર્યાયની અપેક્ષાએ સર્વસ્તુ ભાવસ્વરૂપની મુખ્યતાએ છે.
અહીં શિષ્ય પ્રશ્ન કરે, કે આપે “અસ્તિ' આટલું જ નહીં કહેતાં “સ્યા અતિ એવ’ આવું કેમ કહ્યું? તો ગુરુ કહે, કે દરેક સાંવ્યવહારિક નયવાક્ય | સપ્તભંગી IIIIIIul-- lllllllll ૨૮||
૨૮
રાસ
