________________
હંમેશા સ્યાત્કાર અને એવકારથી યુક્ત જ હોય છે. માટે મેં એવું પ્રતિપાદન કર્યું.
છે. પ્રથમ વાક્યનાં વાચ્યાર્થ-મહાવાક્યર્થ વગેરે.... “સ્યાદ્ અસ્તિ એવ” આ વાક્યમાં “સ્યા પદ દ્વારા વિવક્ષિત ઘટાદિ વસ્તુમાં રહેલા અન્ય અનંત ધર્મોનો સંગ્રહ કરવાનો. આથી સ્યાત્ પદનો અર્થ અનંતધર્મો થાય છે. આવું આવશ્યકવૃત્તિમાં શ્રી મલયગિરિ મહારાજા કહે છે.
સ્યા’ અવ્યય એ અનેકાન્તદ્યોતક છે. સ્વાત્રકોઈક રીતે જ –સ્વદ્રવ્યક્ષેત્રકાલભાવરૂપે જ બધું-ઘટપટાદિ છે. પરંતુ પરદ્રવ્યક્ષેત્રકાલભાવરૂપે નથી જ. આવું રત્નાકરાવતારિકામાં જણાવ્યું છે.
“સ્યાત્પદના પ્રયોગથી બે વિરોધી નયોની વક્તવ્યતાનાં અવચ્છેદકનો જ બોધ થાય છે. માટે તેના દ્વારા અનંત ધર્માત્મકતાનો બોધ થતો નથી. અવચ્છેદકના ભેદ વિના એક જ વસ્તુમાં પ્રતિપક્ષ નયોનાં વિષયોનો સમાવેશ થવો શક્ય નથી અને જો સ્યાસ્પદથી અવચ્છેદકનો બોધ ન થાય, તો અનેકાતમાં સમ્યગએકાતનો પ્રવેશ ન થઈ શકે. પરંતુ સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીના તથા સમન્તભદ્રસૂરિના વચનથી અનેકાન્તમય પદાર્થમાં સમ્યએકાન્ત પણ હોય જ છે. .
વળી, આગમમાં પણ “રત્નપ્રભા પૃથ્વી શું શાશ્વત છે કે અશાશ્વત છે?' આ પ્રશ્નના જવાબમાં લખ્યું, કે “સ્યાત્ શાશ્વત છે. સ્યાત્ અશાશ્વત છે. અર્થાત્ દ્રવ્યાર્થતાથી શાશ્વત છે. પર્યાયાર્થતાથી અશાશ્વત છે. આવું વિવરણ કરવાથી
સ્યાસ્પદનો અર્થ દ્રવ્યાર્થતા” કે “પર્યાયાર્થતા રૂપ અવચ્છેદક ભેદ જ સમજાય છે. માટે તે સમ્યએકાન્તનું સાધન છે અને અનેકાતનું દ્યોતક છે. પરંતુ, અનંત ધર્મોનું બોધક નથી. પૂજ્ય મલયગિરિ સુ.મ.ના મતે “સ્યા પદનો અર્થ અનંતધર્માત્મકતા કહેવાયો હોય, તો તે ‘સ્યાત્ પદ પ્રતિપક્ષ ધર્મને કહેવામાં વપરાયું ન હોય, ત્યારે તેવો અર્થ થાય... વધુ તો બહુશ્રુતો જ જાણે પર છે આવું ગુરુતત્ત્વવિનિશ્ચય વિવરણમાં પૂજ્યપાદ મહોપાધ્યાય યશોવિજયજી જણાવે છે.
સપ્તભંગી રાસ
III
-- III - llllllllll૩૦
