________________
છોડી જ છે.
વળી, નયવાક્યમાં ‘એવ’ કારનો પ્રયોગ થાય જ છે. એનાથી જ અનિષ્ટાર્થનો વ્યવચ્છેદ થાય અને અનિષ્ટ અર્થ એ તે નયને માટે ઇતર અંશ જ છે. માટે નયજ્ઞાનમાં માત્ર સ્વનો અંશ જણાય. ઇતર અંશ તદ્ધર્મવત્ત્પન ક્યારેય ન જ જણાય. ઇતિ સંક્ષેપ.
।। દુર્નય અને નયનું નિષ્કૃષ્ટ સ્વરૂપ ।।
આથી એમ સાબિત થયું કે દરેક નય સ્વાંશનું જ ગ્રહણ કરે છે અને અન્ય અંશનો વ્યવચ્છેદ કરે છે. કારણ કે અન્ય અંશ એને અનિષ્ટ છે. અને એના વ્યવચ્છેદ માટે જ નયવાક્યમાં ‘એવ’ કારનો પ્રયોગ કરાયો છે. પરંતુ ‘સ્યાત્’ 'નો પ્રયોગ કરો, તો સુનયવાક્ય અને એનો પ્રયોગ ન કરો, તો દુર્રયવાક્ય એમ સમ્યગ્ અપેક્ષાપૂર્વક એકાન્તનું ગ્રહણ કરાય તો સુનયજ્ઞાન અને નિરપેક્ષ રીતે એકાન્ત ગ્રહણ કરનારું દુર્રયજ્ઞાન.
અન્યયોગ વ્યવચ્છેદ દ્વાત્રિંશિકામાં ૨૮મી ગાથામાં નય-દુર્નય અને પ્રમાણનું સ્વરૂપ આ રીતે દર્શાવાયું છે. ‘સદેવ’ આ દુર્નયવાક્ય છે. ‘સત્’ એ સુનયવાક્ય છે. અને ‘સ્યાત્ સત્’ એ પ્રમાણવાક્ય છે. આને વિશે અનેકાન્તવ્યવસ્થામાં કહ્યું છે, કે ‘“સત્ એ જેમ નયવાક્ય છે. તેમ ‘સ્યાત્ સદ્ એવ’ એ પણ નયવાક્ય જ છે. જે સપ્તભંગીના અન્યતર ભંગરૂપ છે. તથા તે જ વ્યવહારનો વિષય બને છે.’’ ‘સ્યાત્ સત્' એ પ્રમાણ વાક્ય છે. કારણ કે ત્યાં ‘સ્યાત્ પદનો અર્થ સાક્ષાત્ અનંતધર્માત્મકત્વ થાય છે અને ‘સત્’ પદ વસ્તુવાચક બને
છે.
.62
॥ દુર્રયત્વ એ બીજાનાં વિરોધથી ન આવે પરંતુ મિથ્યા એકાન્તરૂપ હોવાથી જ આવે ।
:
શંકા ઃ તો શું અન્ય નયનો વિરોધ કરનારું જ્ઞાન કે વાક્ય એ પણ સુનય કે સુનય વાક્ય હોઇ શકે?
સમાધાનઃ જે વિરોધ કરે એ દુર્નય અને વિરોધ ન કરે તે સુનય. આવી વ્યાખ્યા અમે માનતા જ નથી. પરંતુ સમ્યગ્ એકાન્તનું ગ્રહણ કરનારો સુનય
|||---||||
સપ્તભંગી
રાસ
૧૨૮
