________________
કવિશ્રી હંસ કહે છે: “મા હું તો હરિજનની ઝુંપડીયે જાઉં” એ રીતે તમે સૌ વેળાસર આ ભૂલ સુધારી લેજો, તેમના બાળકોની કેળવણીનો પ્રશ્ન પણ તમારે જ ઉપાડી લેવો રહ્યો છે. તેઓ શા માટે માંગવા આવે? આટલું કહી તમારા મેળાવડાના પ્રતિદાન રૂપે શું આપું? તમે વચન આપ્યું છે તે પાળજો.
માતાઓને તમ પુરુષો કરતાં માગવું તો માતાઓ પાસે સારું છે. તેમનામાં ધર્મભાવના ખૂબ હોય છે. તેઓ સાચી ધર્મદષ્ટિ કેળવશે તો બત્રીસ લક્ષણા માણસોનો સમૂહ પેદા થશે. પછી માગવા જવાનું કયાં રહ્યું? તેઓએ ઝાડુ હાથમાં પકડયાં છે તેમ હવે બત્રીસ લક્ષણા પકવવાનો નિશ્ચય કરો.
શ્રોતાજનો ! આવતી કાલે આપણે સ્થૂળ દેહ છૂટા પડીશું, ભલે તમે એનું વિયોગ દુઃખ ન કરજો હું તો પ્રત્યક્ષ યા પરોક્ષે તમારી વચમાં જ હોઈ શકે. જો તમે ભાલ નળકાંઠા બાજુ નજર કરશો તો, વિના આમંત્રણે આવેલો હું તમારો આટલો ભાવ લઈને જાઉ છું, તેનો બદલો વચનથી શો અપાય? તમારું અંતર જે રીતે કહે તે રીતે એનો બદલો મળ્યો માનજો.
સમારંભના પ્રમુખશ્રી મગનભાઈ પ્ર. દેસાઈનું વકતવ્ય તમે બધાયે મને અહીં બોલાવી આ સ્થાન આપ્યા બદલ આભાર. ગુજરાતના એક સેવક તરીકે આજ લગી વિરમગામ જોયું નહોતું, તે બદલ શરમ આવે છે. જો કે મારું કાર્ય એવું છે કે, ઝાઝી દોડાદોડી કર્યા વગર એક સ્થાને બેસીને કર્યા કરવું. આમ છે, એટલે શરમનો ભાર હળવો કરું છું.
અહીંના મહાસભાવાદી કાર્યકર્તાઓ ૧૯૪૨માં જેલમાં સાથે હતા ત્યારે મિત્રતા સધાયેલી અને હું માનું છું કે, તેઓએ જ અહીં બેઠા બેઠા આજે મને પકડી પાડ્યો છે. આમ અહીં આવીને ફરજ અદા કરી.
અત્યાર સુધી જે કાર્યવાહી ચાલી ગઈ અને તેમાંયે મુનિશ્રીનું વક્તવ્ય અને 'વિરમગામનું સરવૈયું સાંભળીને તેમના જ્ઞાનનો ખ્યાલ કરતાં હું ચૂપ થઈ જાઉં છું. મહાપુરુષોનું મહત્ત્વ જ એ છે કે, તેઓ વગર બોલે આપણી સામે આરસી ધરી દે છે, તેમાં આપણે કેવા છીએ તે જોઈ શકાય. મેં તો આશા રાખેલી કે તમે બધા કંઈક બોલશો કે, “અમે શું કર્યું, અને કેવા છીએ” પણ આ તો તેઓએ જ કહી બતાવ્યું.
તેમની આ રીતનું અને સરવૈયામાં કરેલી મહેનતનું મહત્ત્વ સમજજો. સમાજમાં સાચી ક્રાન્તિ કરાવવા માટે કેવી રીતે અને કેટલી મહેનત કરવી પડે છે તેનો આ
સાધુતાની પગદંડી
૧૨
