________________
પાટડી ફરીને જોવાયું. મસ્જિદમાં ગયા. મુસ્લિમ બાળકોનો અભ્યાસ ચાલુ હતો. તેઓ પ્રાર્થના બોલ્યા. પ્રાણજીવનભાઈ(પાટડી દરબારના અંગત મિત્રો સાથે હતા.
પાટડીમાં ઉકરડાના ગંજ અને ખાઈઓએ ખાસ ધ્યાન ખેંચ્યું. આ વિષે કાર્યકરો સાથે અને પાટડી દરબારના પત્રોમાં ચર્ચા થઈ છે.
પાટડીમાં ગ્રામસફાઈ સમિતિની સ્થાપના થઈ ગઈ, વિરમગામવાસીઓ અહીં પણ સારા પ્રમાણમાં દેખાયા હતા. દશરથના પિતાજી આવ્યા પછી તેઓ અહીંથી
ગયો.
પાટડી દરબારની મુલાકાત તેમની ઈચ્છા થઈ. કાલાંના ભાવ ઓછા આપે છે.' એ વાત સાંભળેલી તે થતાં તેઓ ઉગ્ર થયા. હું પણ થયો છેવટે તો સ્નેહપૂર્વક છૂટા પડયા. પણ હું માનસિક ઉગ્રતામાં વહી ગયો, તે માટે મને પશ્ચાત્તાપ થવો જોઈતો હતો, તે થયો. પાટડી દરબાર ખેતી, ઘોડા બાબતોમાં પણ રસ લે છે.
પાટડીમાં હરગોવિંદદાસજી મહંતના ગુરુજી પણ મળ્યા. બહુ સરળ નિખાલસ લાગ્યા. સંતોષ થયો.
અહીં પૂંજાભાઈ, મોહનભાઈ અનેક કાર્યકરોનું સુંદર જૂથ છે.
માંડલની વસ્તી સાડા છ હજારની અને પાટડીની વસ્તી ૭૬૦૦ ની માંડલમાં વણિફ વધારે પાટડીમાં પાટીદાર વધારે.
બજાણા પાટડીથી પૂંજાભાઈ અને મોહનભાઈ સાથે હતા. બજાણા આવ્યા. અહીં ૩૫૦૦ની વસ્તી છે. તેમાં મુસલમાનો વધુ છે. ચૂંવાળિયાકોળી પણ વધુ છે બજાણાનાં ચોવીસ ગામ છે. નાનું રાજ્ય છે. રાજાએ સમવાયતંત્રની યોજનાનો અસ્વીકાર કરતાં, વડોદરા નીચે એ વહીવટ ગયો છે. અને રાજાને જિવાઈ બાંધી આપી છે. રાજવીએ ગાદી છોડતાં પહેલાં જે પ્રજાને બંધારણ આપ્યું છે તેમાં ત્રણ કલમો વાંધા પડતી છે, જેનો ઉલ્લેખ પત્રમાં થયો છે. બજાણા સ્ટેટની ઘણી જમીન અસ્તવ્યસ્ત પડી છે. તે વ્યવસ્થિત થાય તો ઉત્તમ. આ વિષે હાલ નિમાયેલા વડોદરા રાજ્યાધિકારીને પત્ર પાઠવ્યો છે.
બજાણામાં મોટી સભા થઈ. ઘણા લોકોએ નિયમો લીધા. હરિજનવાસે તો ખૂબ નેહથી નવડાવ્યા. બજાણામાં પૂંજાભાઈને પણ ઠીક રસ પડ્યો. અમોને પણ સંતોષ
થયો.
વિરમગામમાં ચાતુર્માસ
૩૩
