________________
સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
* ૩૦-૧૧-૪૭ : ગોરાબૂમા
સાણંદનું ચાતુર્માસ પૂરું થયા પછી પ્રવાસ કાઠિયાવાડ તરફનો વિચારાયો હતો. પરંતુ હરિજન આશ્રમમાં ઘણાં વરસોથી કામ કરતા કોટકસાહેબની માંદગી અને તેમને મહારાજશ્રીને મળવાની તીવ્ર ઈચ્છા હોવાથી થોડા દિવસ આશ્રમમાં અને આજુબાજુ રોકાવા વિચાર્યું હતું. આ પ્રસંગનો લાભ લઈને દશક્રોઈવાળા ભાઈઓ એક અઠવાડિયા માટે તાલુકાનાં ગામડાંમાં ખેંચી ગયા. બીજી એક વાત પાઈપ લાઈન અંગેની પણ હતી. સરકારનું લક્ષ્ય બરાબર જાય તે માટે પ્રચાર વગેરેની જરૂર હોઈ દોઢેક માસ ભાલ નળકાંઠાના પ્રદેશમાં આપવાનું પણ વિચાર્યું. - સાણંદથી નીકળી સીધા ગોરાબૂમાં આવ્યા. અંતર છ માઈલ હશે. ઉતારો નિશાળમાં રાખ્યો હતો. રાત્રે જાહેરસભા સારી થઈ હતી. અહીં દૂધ ભરાતું હોવાથી મહારાજશ્રીએ ગામલોકોને સમજાવ્યું કે તમારા બાળકોની અને તમારી તંદુરસ્તી દૂધમાં છે. ઘરના ઉપયોગ પૂરતું સાચવીને પછી એનું વેચાણ કરો. બાળકોને સશકત બનાવવા આગ્રહ કર્યો હતો. * ૩૧-૧૧-૪૭ : હરિજન આશ્રમ, સાબરમતી
ગોરાધૂમાથી વિહાર કરી. આશ્રમ આવ્યા. અંતર નવ માઈલ હશે. ઉતારો ગાંધીજીનું નિવાસસ્થાન એવા હૃદયકુંજમાં હતો. રોજ સવાર સાંજ પ્રાર્થના થતી. સાંજે પ્રાર્થના પછી પ્રાસંગિક કહેવાતું. અહીંના હરિજન કન્યા છાત્રાલયની પ્રાર્થનામાં મહારાજશ્રીને આવવા વિનંતી થતાં ત્યાં ગયા. અહીંની બાળાઓની શિસ્ત અને શાંતિ વખાણવા લાયક છે. પ્રાર્થના વખતનું વાતાવરણ ખૂબ સુંદર હોય છે. પ્રાર્થના બાદ મહારાજશ્રી બહેનોને ઉપયોગી પ્રાસંગિક કહેતા. એક દિવસ કેળવણીનું રહસ્ય સમજાવ્યું હતું. તેમાં તેમણે જણાવ્યું કે કેળવણી એટલે માત્ર લખતાં વાંચતાં શીખ્યાં એટલું જ નહીં, પણ જીવન કેમ જિવાય એ બતાવે એ કેળવણી હોવી જોઈએ. તમે ગમે ત્યાં જાઓ પણ તમારું અંતર સંસ્કાર વિહોણું ન બને તે જોવું જોઈએ. કેળવણી એ કે જીવન વહેવારમાં ઉપયોગી થાય. પશ્ચિમની કેળવણીની અસર આપણા સંસ્કારોને ઘેરી વળી છે. તેને ધીમે ધીમે દૂર કર્યે જ છૂટકો છે.
કોટકને મળવા ઝડપથી આવ્યા, પણ મહારાજશ્રી અહીં લગભગ સવાદશે પહોંચ્યા અને કોટક ૮.૪૦ એ મૃત્યુ પામ્યા, એટલે મેળાપ ન થઈ શકયો. પણ એમના શબને જોઈ શક્યા. તેમનાં પત્ની શારદાબહેનને આશ્વાસન આપ્યું. સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૩૯
