________________
નાનો છું. અઢાર જ વર્ષની મારી ઉંમર છે. જે કન્યા સાથે મારો જન્મારો જોડવાનો છે એને અક્ષરજ્ઞાન અને ઉપયોગી જ્ઞાન માટે સ્ત્રી સંસ્થામાં રાખવાની વાત પણ કોઈ સ્વીકારતું નથી. મારે શું કરવું?
ઉ. આ કિસ્સામાં તો હું એ સલાહ આપું કે આ જુવાન(પોતાની પત્નીની ઉમર જોતાં) એકાદ વર્ષથી વધુ લાંબું ન ખેંચતાં પરણી જાય. અત્યારથી જ કન્યાનાં માબાપ પોતાની કન્યાને અક્ષરજ્ઞાન અને સંસ્થામાં જવા યોગ્ય તાલીમ આપે. વરકન્યાના બન્ને પક્ષનાં માબાપો લગ્ન પછી આ જોડાને ત્રણથી ચાર વર્ષ લગી અભ્યાસની તક આપે. તે દરમ્યાન આ પતિપત્ની બન્ને બ્રહ્મચર્ય તરફ ખાસ લક્ષ્ય આપે અને સગાંસ્નેહીઓ આ દંપતીને એ દિશામાં મદદ કરે. બન્ને પક્ષનાં માબાપો ચારેક વર્ષ બન્નેને આ રીતે મુક્તપણે યોગ્યસ્થળે ભણવાની અને જીવન વિકાસની સગવડ આપે તો તન, મન અને જીવન ત્રણે રીતે યોગ્ય ગણાશે.
કયું લગ્ન સફળ થાય ? એ પ્રશ્ન ભારે અટપટો અને તોય મહત્ત્વનો છે અને આજે તો અગત્યના પણ છે. છેલ્લાં વર્ષોમાં જે વિચારક્રાન્તિ થઈ છે તે જોતાં હવે માબાપોએ પોતાના સંતાનો સંબંધી બીજી કોઈ પણ બાબતો કરતાં એમના લગ્નજીવન માટે વધુ ઉદાર બનવું પડશે. આંતરજાતીય, આંતરપ્રાંતીય કે આંતરધર્મીય દીવાલોને ભેદી નાખવી પડશે. આ દીવાલો તૂટવાથી લાભ થાય કે ન થાય. પણ આજ છૉકરતાં નુકસાન ના થવાનું જ નથી.
ભણતર, ધન, રૂપરંગ વગેરે જોવાની દષ્ટિ વડીલોએ અને ખાસ કરીને અરસપરસ પસંદગી કરનાર સ્ત્રીપુરુષે ગૌણ બનાવવી જોઈએ અને મુખ્યપણે સદાચાર, નીતિ અને વિચારોનું એકપણું જોવાવું જોઈએ. આને સારુ લગ્નના હેતુની ચોખવટ થઈ જવી બહુ જરૂરી છે. પુરુષ સ્ત્રીના હૃદયમાં અને સ્ત્રીએ પુરુષના હૃદયમાં સ્થાન મેળવીને બન્નેએ વિકાસ કરવાનો છે અને પોતાના જીવનદીપક દ્વારા આસપાસના જગતમાં પ્રકાશ પાથરવાનો છે. આટલો ખ્યાલ રહે તો કુરૂપ, અભણપણું કે ગામડિયાપણું નહિ નડે, એટલું જ નહિ બલકે ઉંમરનો સવાલ પણ ગૌણ બની જશે. દા.ત. ગાંધીજી અને કસ્તુરબા, પણ આનો અર્થ ઉમર કે શરીરની દઢતાની પરવા ન કરવી એવો હરગિજ ન લેવો.
પ્ર. મનમાં વિકારો આવતા તેથી અઠવાડિયું થયાં મેં પલંગ પથારીનો ત્યાગ કરી અગાસીમાં માત્ર ઓઢવાની કામળી સાથે ભોંય પર ખુલ્લામાં સુવાનું રાખ્યું છે; પણ સ્વપ્નદોષ થઈ જાય છે, એ અટકાવવા માટે શું કરવું? પ્રશ્નોત્તરી
૧૭૫
