________________
જ. : જો પગે રક્ષણ રાખીશું તો આપણે ચાલવામાં બેદરકાર બનીશું અને ધૂળમાં તો ગંદકી વધવાની જ. એટલે આપણે ઉઘાડા પગે ફરતા હઈશું તો કયાં થૂંકવું, કયાં મળ વિસર્જન ક૨વો એનો હંમેશાં ખ્યાલ રહેશે. આપણા મોટા ભાગના રોગો આપણા આ નાખી દેવાના અજ્ઞાનમાંથી જનમ્યા છે. એ ધૂળ તો હવાના ઝપાટા દ્વારા ય ધરમાં આવે છે; એટલે એથી બચવાનો રસ્તો પગને બૂટ પહેરવાનો નહિ પણ સમાજને એની નાગરિક ફરજોનો ખ્યાલ આપવાનો છે. ગાંધીજીમાં આ વસ્તુ હતી. તેઓ કહેતા કે મને કોઈ પૂછે કે તેમ આ વસ્તુ કેમ કરી તો એકેએક વસ્તુનું મારી પાસે કારણ હોય છે. તેઓને કોઈ પૂછે તેમ અહીં કેમ ફૂંકયા તો તેઓ કારણો સાથે જવાબ આપશે. ટૂંકમાં નાનામાં નાની વસ્તુન માટે તેઓ જાગ્રત હતા, જ્યારે આપણાં મોટા ભાગનાં કામો ટેવોથી જ થાય છે. ગમે ત્યાં થૂંકવું, ગમે તેમ પાણી પીવું, ગમે ત્યાં મૂત્ર વિસર્જન કરવું આ બધી આપણી કુટેવો છે.એ ખાસ સુધારવાની જરૂર છે.
જૈન ધર્મની પાંચ સમિતિઓમાં એક મળ, મૂત્ર, બળખો, લાળ, લિંટ કયાં ફેંકવાં એના વિવેક અંગે છે, અને તેમાં નકામી વસ્તુ કયાં અને કેમ નાખવી તે સમજાવ્યું છે; તેનાં ૧૦ પ્રકાર છે. તેઓએ તો જીવશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ આટલું ઊંડાણથી ખેડાણ કર્યુ છે, પણ જો આપણે આપણી તંદુરસ્તીને ખાતર. આપણા નાગરિક જીવનને ખાતર પણ આટલું વિચારીએ તો ઘણું.
પ્ર. : તો આપ વાહનમાં મ ન નથી બેસતા?
જ. : હું કાંઈ યંત્રનો દુશ્મન તો નથી જ. બાપુજીના અવસાન બાદ શ્રી. કાક સાહેબનો પત્ર આવ્યો હતો કે આપ હવે એ બંધન છોડી રેલવેનો ઉપયોગ શરૂ કરો.
મેં તેમને જણાવ્યું કે, જો એવી અનિવાર્ય જરૂર લાગશે તો તે કરતાં હું અચકાશ નહિ, પણ આજે તો જરૂર લાગતી નથી. અને આ વાત પત્રમાં વાંચી ઘણા ગ્રામસેવકોના પત્રો આવ્યા હતા કે, આપ એવો નિર્ણય લેશો તો પછી પગે ચાલી ગામડાંનો જે સીધો લોકસંપર્ક છે તે તૂટી જશે માટે ગામડાંને ખાતર પણ આપની મર્યાદા ન છોડશો.
વિશ્વવાત્સલ્ય : ૧૬-૯-૧૯૪૮
પ્રશ્નોત્તરી : ૧૪
એક કોલેજિયન ભાઈના ત્રણ પ્રશ્નો છે :
(૧) કોલેજ જીવન અને કરકસરનો મેળ કેમ પડે ?
(૨) કોલેજનું વાતાવરણ ચંચળતા પ્રેરે છે, તેવા વાતાવરણમાં એકાગ્રતા કેમ સાધવી ? પ્રશ્નોત્તરી
૧૮૩
