________________ સાધુતાની પગદંડી 1945 થી 1967 ના ગાળા દરમિયાન એમણે કરેલ વિશાળ દેશપરિભ્રમણ અને તે તે સ્થળના પ્રશ્નોમાં રસ લઈ તેને ઉકેલવામાં આપેલ પિતાને સહયોગ ચાતુર્માસ દરમિયાન વિવિધ શિબિરો, અને સંસ્થા નિર્માણ કાર્યક્રમ, વ્યક્તિગત અને સંસ્થાઓના સંપર્કો, મુલાકાત, નોંધો, યાદગાર પ્રસંગે, નોંધપાત્ર પત્રો, પ્રવચન વગેરેને સમાવેશ કરવામાં આવશે. આ શ્રેણનાં પ્રથમ બે પુસ્તક પ્રગટ થઈ ચૂકયાં છે. આ ડાયરીમાં સમાજસુધારાનું કેઈ પણ પાસું ભાગ્યે જ છૂટી ગયેલું જણાય છે. કેમીએકતા, અસ્પૃશ્યતાનિવારણ, માતૃજાતિનો આદર જ નહીં તેમની શક્તિને પૂરે ઉપગ, એ માટેના તાલીમ વર્ગો, ખેતમજૂરો, મિલમજૂરે, ખેડૂતો, ગોપાલક - વર્ગ, આદિવાસી વનવાસીઓ, બાળકેળવણી; ધમધતા અને વટાળવૃત્તિ, આરોગ્ય અને મામસફાઈ-ગ્રામપંચાયત -શુદ્ધિગ, અન્યાય પ્રતિકાર, લોકલક્ષી લોકશાહી અને રાજકારણની શુદ્ધિ જેવા સંખ્યાબંધ વિષયોમાં એમણે માર્ગદર્શન પૂરું પાડયું છે. પિતાના પાદવિહારમાં આવતાં ગામેગામની પરિસ્થિતિને આખેદેખ્યો અહેવાલ એ સ્વરાજયના સંધિકાળે ગુજરાતના એક સંતે આપેલ કિંમતી દસ્તાવેજ છે, જે સંશોધકે અને સમાજસુધારો માટે એક મૂલ્યવાન સામગ્રી ધરાવે છે. ડાયરીના પ્રથમ પુસ્તક વિમોચન પ્રસંગે પ્રખર ગાંધિવિચારક, ચિંતક શ્રી નારાયણ દેસાઈએ કાઢેલા ઉદ્ગારામાં જણાવ્યું હતું કે સંતબાલજીના વિચામાં મને ક્રાંતિનાં બીજ દેખાય છે, એ વાંચતી વખતે મને લોહિયા અને જયપ્રકાશની વાત યાદ આવી જાય છે. માણસ પોતાના વિચારથી જુદે પડતું હોય તે તેને ગામમાં પ્રવેશ કરવાનો અવિકાર નથી, તે તાનાશાહી છે. વિનોબાજીએ તાનાશાહીને બદલે “નાનાશાહીની વાત કરી છે. સંતબાલજીએ તાનાશાહીનો જવાબ નાતાશાહીથી આપવા માટે પ્રયાસ કર્યો છે.” આવરણ દીપક પ્રિન્ટરી રાયપુર અમદાવાદ.
