________________
સારી નથી. એના કરતાં એ મહાપુરુષનો માર્ગ આજે જગતને અને ખાસ કરીને આપણી જાતને કયાં અને કેટલો જરૂરી છે; તે જ વિચાર કરવો જોઈએ. મારી નમ્ર માન્યતાનુસાર આજે શ્રમજીવી અને પછાત કોમોને જે વિચારસરણી પચી શકે તે જ વિચારસરણી જગતને જરૂરી છે. આ સંબંધમાં બીજી કોઈ વિચારસરણીઓ કરતાં મહાત્માજીની વિચારસરણી મને બહુ જ અગત્યની જણાઈ છે. સેવક તરીકે ઓળખાતા ગાંધીવાદી લોકોમાં મહાત્માજીની ઈશ્વરનિષ્ઠા અને જાતમહેનત વિષે જેટલી સમજ છે, તેટલી સમજ બાપુજીના અંતર્ગત ધર્મમય જીવનની સમજ વિષે ભાગ્યે જ હશે. છતાં હિંસાના રાજકીય સ્વરાજ્ય પછી આજે આ સમજ વિના ડગલું પણ નહિ ભરી શકાય. એ સમજ જેટલી વહેલી અને વ્યાપક થશે, તેટલો જ દેશ આગળ આવશે અને અન્ય રાષ્ટ્રોનો રાહબર નીવડશે. વિશ્વવાત્સલય : ૧૬-૮-૧૯૪૮
પ્રશ્નોત્તરી : ૧૨ (સાણંદની હાઈસ્કૂલના ઉપલા ધોરણના વિદ્યાર્થીઓ
અને શિક્ષકો સાથે થયેલી એક પ્રશ્નોત્તરીમાંથી) પ્ર. આપણી સરકાર ધર્મની બાબતમાં વચ્ચે પડે છે, એ શું તમોને યોગ્ય લાગે છે?
ઉ. ના કોઈપણ સરકારે પડવુંય ન જોઈએ અને પછી પણ ન શકે, કારણ કે ધર્મ એ પ્રત્યેક વ્યકિતની અંગત વસ્તુ છે. અને એ રીતે આપણી સરકાર પણ આપણા ધર્મની આડ નથી આવતી પણ ધર્મને નામે જે જડતા સમાજમાં પેસી ગઈ છે, અને જે દૂર કરવાને સમાજમાં એક વ્યાપક વાતાવરણ પણ તૈયાર થઈ ગયું છે, પરંતુ ફકત સંકુચિત જડતાને કારણે જ જે વિકાસ નથી થઈ શકતો; તે વિકાસમાં જ સરકાર સહાયભૂત થાય છે, અને તે તો તેની ફરજ છે. બાપુજીએ સાચા ધર્મને આંખ સામે રાખી અનેક નવાં સૂચનો કર્યા અને તે માટે વાયુમંડળ પેદા કર્યું. એ જડતાની દીવાલોને તેમણે જર્જર કરી નાખી અને હવે તો તે એટલી જર્જર થઈ ગઈ છે કે તેને માત્ર ટકોરો મારવાની જ જરૂર છે. આપણી સરકાર એ જર્જર દીવાલોને ટકોરો મારે છે, અને આપણા દિલમાં થઈ જાય છે કે સરકાર ધર્મની આડે આવે છે. વાસ્તવમાં એ તો માત્ર નિમિત્ત બની છે. પ્રજાના આત્મામાંથી એ જડતા તો કયારનીય ચાલી ગઈ છે.
પ્ર. આ દેવદ્રવ્ય લઈ લેવાનું સરકાર વિચારે છે તે શું યોગ્ય છે?
ઉ. કોઈ પણ દેશમાં એક જ સ્થળે મૂડી એકઠી થાય એ સારા રાષ્ટ્રને માટે પ્રશ્નોત્તરી
૧૭૯
