________________
છે. આજે એક પવન વાય છે કે ધીમીગતિ અને વધુ પૈસા આ ખોટું છે. ગાયને દોહીને જીવી શકાય, કાપીને નહીં. - સાંજના છ વાગ્યે વર્કશૉપના મજૂરભાઈઓની સભા યોજાઈ હતી. રાત્રે સાડાઆઠ વાગ્યે પોટરી વકર્સના કામદારોની સભા રાખવામાં આવી હતી. પોટરીમાં કામ કરનાર મોટો વર્ગ કુંભારનો છે. મજૂરી બહુ ઓછી છે. માટી મશીનથી એક રસ બનાવી પછી કપ-રકાબી, બરણી વગેરે બનાવવામાં આવે છે. ગેલન કે રતલી બરણી બનાવવા માટી તોલીને આપવામાં આવે છે. તેને ચાકડા ઉપર ચઢાવી કુંભાર વાસણ ઉતારે તેમ ઉતારવામાં આવે છે. અઢી ગેલનની બરણી રૂપિયામાં ૧૭ બનાવી આપવામાં આવે છે, આમ બે ત્રણ વખત સાફસૂફ થઈ ગયા પછી એક ઠેકાણે તેના પેચ પાડવામાં આવે છે. પછી ભઠ્ઠીમાં પકવી બહાર કાઢવામાં આવે છે. કપરકાબીનું પણ આવું જ છે. (મહેન્દ્ર ગ્લાસ વકર્સ જોયું હતું.) તા. ૮-૫-૪૮ : દરબારગઢમાં જાહેરસભા
આજે લગભગ ત્રણ ચાર વાગ્યાથી શહેરમાં તોફાની હવા શરૂ હતી. અમો બેઠા હતા તેવામાં એક ભાઈએ કહ્યું, એક દારૂડિયો માણસ પ્રજામંડળનું બોર્ડ ભૂંસી નાંખીને તોફાન કરે છે, પોલીસ પકડતી નથી. દુલેરાય માટલિયા બેઠા હતા, તેમણે કહ્યું, પોલીસ ઈન્સ્પેકટરને કહો, દવે સાહેબને કહો. સાંજના ખબર પડી કે લોકોનાં ટોળે ટોળાં ફરે છે અને બજાર બંધ થઈ ગઈ છે. અમો જ્યારે પ્રવચન માટે જતા હતા ત્યારે ટોળાનો ભેટો થયો, ટોળું સમાજવાદ ઝિંદાબાદ લખધીરસિંહજીબાપુનો જય, પ્રજામંડળ મુર્દાબાદ એવા પોકારો પાડતું હતું અને ધોળી ટોપી દેખાય તેને માથેથી ઉપાડી લેતું હતું. કહેવાય છે કે રાષ્ટ્રધ્વજ અને ટોપીઓ બાળી નાખવામાં આવી. ખાસ કરીને તેમની બૂમ અનાજ અંગેની હતી.
લોકોનું કહેવું એમ થયું કે આવા સંયોગોમાં તમારે સભા ન રાખવી, પણ મહારાજશ્રીએ કહ્યું કે કોઈ સાંભળવા ન આવે તો કંઈ નહીં, પણ આપણે તો આપણો કાર્યક્રમ ચાલુ રાખવો જ. સભા થઈ, મોટી સંખ્યામાં ભાઈ બહેનોએ લાભ લીધો. રાત્રે ટોળાએ તોફાન વધુ કર્યું. દુલેરાયે ટોળાને ખૂબ સમજાવ્યું, પણ તેમણે તો પથ્થરનો મારો શરૂ કર્યો. ત્યાંથી દવે સાહેબને બંગલે ટોળું ગયું. દવેએ ખૂબ શિસ્ત અને નમ્રતાપૂર્વક ટોળાને શાન્ત રહેવા કહ્યું. તમારી માગણી મૂકો, હું સરકારને પહોંચાડું છતાં ટોળાએ કહ્યું, અમારે અત્યારે જ અનાજ જોઈએ અને એમ પથ્થર મારો શરૂ કર્યો. કાચ તોડી નાખ્યા લોકો બંગલામાં ઘૂસી ગયા. તેવામાં વાંકાનેરથી અને જી. આઈ. પી. વગેરે આવ્યા. લાઠીચાર્જ અને હવામાં ગોળીબાર કરીને ટોળાને
સાધુતાની પગદંડી
