________________
ગત વંદન કરતાં હાર્દિક મિલનને વધુ મહત્ત્વ આ ખાસ મુદ્દાઓ છે.
પ્રથમના નિવેદન પછી બીજે વર્ષે બહાર પડેલા બીજા નિવેદનમાં મુહપત્તી અને લંચનમાં મારી જાતનું સંશોધન છે. આજે હું સામાન્ય રીતે મૌન વખતે કોઈ ખાસ કારણ સિવાય મુખપત્તીમાં માનતો નથી. બોલતી વખતે અને ભિક્ષાચરી, વિચાર, નિહાર સમયે રાખવામાં માનું છું. આથી રૂઢિના ત્યાગનો અને કામ પૂરતા સ્વીકારનો એમ બન્ને હેતુઓ સચવાય છે. હા; એટલું ખરું કે આ પ્રમાણે મોઢા આડું કપડું બાંધવાનો રિવાજ આ ફિરકા સિવાય જૈન જૈનેતર કે કોઈ બીજા સંન્યાસી સમાજમાં છે જ નહિ. મુહપત્તી એ આ ફિરકાનું માન્ય થઈ પડેલું ચિહ્ન છે, છતાં તે આ જ રીતે બંધાવી જોઈએ એવું કોઈ વિધાન નથી. આથી હું એના કામ પૂરતા સ્વીકારમાં પણ એકાંતે આગ્રહ રાખવામાં સંકોચાઉ છું. હવે જો એ ચિહ્ન મેં સ્વીકાર્યું જ છે તો રૂઢિગત માન્યતા પૂરતો ત્યાગ કર્યા પછી એને રાખવામાં કશી હાનિ નથી. અલબત્ત, એ ચિલ્ડ્રન રાખવાથી પ્રથમ તકે કોઈને સાંપ્રદાયિકતાની ગંધ આવી જવા સંભવ છે, પરંતુ હું લોકહૃદયનો જે સ્નેહ અનુભવી રહ્યો છું તે જોતાં તેવો સંભવ ટકે તેમ નથી. બીજી બાજુ જે જૈન સ્થા. સંપ્રદાયને હું ખાસ દોરવા માગું છું એ દોરવણીમાં આ ચિન રાખવાથી ટેકો મળતો જાય છે. સર્વધર્મ સમન્વયનું મારું મુખ્ય ધ્યેય એ દષ્ટિ પર રચાયું છે કે જગતમાં મતભેદો હોઈ ભિન્ન ભિન્ન સંપ્રદાયો તો રહેવાના. એ રહે તેમાં કશું ખોટું નથી. માત્ર તે બધાઓનો સમન્વય કરવાનો છે. સૌ પોતપોતાના સંપ્રદાયમાં રહી રૂઢિગત અંશોનો ત્યાગ કરી પ્રતીકો ભલે રાખે. બીજા સંપ્રદાયવાળાઓનો પોતા જેટલો જ અધિકાર માન્ય રાખે. એટલે સમન્વય થવાનો જ. પોતપોતાના સંપ્રદાયમાં રહેવાથી વટાળવૃત્તિનો નાશ થશે અને નવા સંપ્રદાયો ભાગ્યે જ ઊભા થશે. અને કદાચ થશે તો પણ તે પોતાના જૂના સંપ્રદાયની સામે ઝઘડવા ખાતર નહિ પણ સંશોધન ખાતર જ થશે. આને પરિણામે આખો જૂનો સંપ્રદાય શુદ્ધિ પામશે અથવા સંરક્ષણની ભાવનાનો એને સીધો લાભ મળશે. આ દષ્ટિએ રેલવિહાર, મુહપત્તી ત્યાગ, રજોહરણ ત્યાગ વગેરે બાબતોમાં હું સ્થા. સંપ્રદાયમાં ઉછરેલા અને વિકસેલા લોકોની માન્યતાને મારો સિદ્ધાંત જળવાતો હોય ત્યાં બીજા લોકોની માન્યતા કરતાં વધુ મહત્ત્વ આપું. ભાલનળકાંઠાનો પ્રયોગ ચાલે છે. હજુ મારે માટે મને રેલવિહાર અનિવાર્ય નથી લાગતો.આત્મા અને વિશ્વ વચ્ચેની મારી સમન્વયભરી સાધનામાં રજોહરણ, મુહપત્તી હજુ બાધ કરતાં મને જણાતાં નથી. માથાનું મુંડન અને દાઢીમૂછનું લુચન પણ ઠીક જણાયું છે. બાહ્ય શુદ્ધિ હું સ્નાન સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૫૫
