________________
સાધુતાની પગદંડીઃ ખંડ ત્રીજો
પ્રશ્નોત્તરી
(જોધપુર સ્ટેટમાં આવેલી એક ગોશાળાના વૃદ્ધ વ્યવસ્થાપક અમદાવાદના એક જાણીતા ભાઈ સાથે મળવા આવ્યા. તેમની સાથે થયેલી કેટલીક વાતો નોંધવા યોગ્ય હોઈ પ્રશ્નોત્તરીરૂપે આપીએ છીએ.)
વ્યવસ્થાપક : મહારાજ ! અત્યારે આર્થિક દષ્ટિએ ગોશાળાને બહુ સહેવું પડે છે, પહોંચી શકાતું નથી. કૃપા કરી આપ આપના અનુયાયી શેઠિયાઓ ઉપર એક પત્ર લખી આપો, જેથી અમોને સારી મદદ મળી રહે.
સંતબાલજી : ભાઈ ! મેં એક મર્યાદા રાખી છે, અને તે એ કે શ્રીમંતોને ધનની દષ્ટિએ હું પ્રતિષ્ઠા આપતો નથી. હું દઢ રીતે માનું છું કે આજે આર્થિક દૃષ્ટિએ જે સમાજરચના ચાલી રહી છે, તેમાં મૂળભૂત ફેરફારો થવા જોઈએ. અર્થને સ્થાને ધર્મ આવે તે જોવા હું મારી તમામ શકિતઓ ખર્ચી રહ્યો છું. તમારા જેવા ત્યાગી પુરુષને પણ સંસ્થા માટે પૈસા ઉઘરાવવા નીકળવું પડે એ અતિ દુઃખદ વસ્તુ છે.
વ્યવસ્થાપક : તો આપનો અભિપ્રાય લખી આપો.
સંતબાલજી : મને તમારો જ પરિચય છે. તમારા વિષે આદર હોય એ સાચું પણ ત્યાંની ગોશાળા અને વહીવટ જોયા સિવાય હું શું લખી આપું? જો આર્થિક રીતે તમો ગોશાળા ન ચલાવી શકતા હો, તો ગાયોને બીજી પાંજરાપોળોમાં સોંપી દેવી અથવા ગોસેવા સંઘ જેવી પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થા સાથે જોડાણ કરી લેવું. સામાન્ય રીતે લોકોનો એવો ખ્યાલ હોય છે કે જૈન મુનિઓ પાસે ફંડફાળાના પૈસા હોય છે, અને એમની સૂચના અનુસાર સારાં ફંડો ભરાઈ જાય છે, પણ અહીં હું એ સ્પષ્ટ કરવા માગું છું કે મેં એવો કોઈ શ્રીમંત રાખ્યો જ નથી. ઊલટું મૂડીવાદ સામે તો મારો અહિંસક બળવો છે. પ્રતિષ્ઠા ધનિકોની નહિ પણ સમાજસેવકોની હોવી જોઈએ. તમારી મનોકામના સંતોષી શક્તો નથી તે બદલ ક્ષમા કરજો.
વ્યવસ્થાપક : તેઓ નિરાશ થઈ ઊઠયા. એમના ગયા પછી મને થયું, મહારાજ ! પેલા ભાઈઓને નિરાશ કર્યા એમાં શું સૂક્ષ્મ હિંસા નથી?
ઉત્તરઃ દેખીતી રીતે એમ લાગે છે કે હિંસા થઈ છે, પણ જો ઊંડાણથી તપાસીએ, તો મારે માટે એ ભાવઅહિંસા જ છે. કારણ, કોઈ પણ ભોગે સિદ્ધાંતનો ભંગ થાય એવા કાર્યમાં સંમતિ આપવી ન જોઈએ. સમાજસેવકોએ ધનિકોને, ધનને ખાતર પ્રતિષ્ઠા આપતાં પહેલાં પોતાની જાત સાથે ખૂબ કડકાઈથી વર્તવું જોઈએ. કદાચ પ્રશ્નોત્તરી
૧૫૭
