________________
બીજો દુશ્મન ચા છે. આ વાત તમને નજીવી લાગશે, પણ મારે મન બહુ મોટી છે. દારૂડિયાને તો કોઈ આંગળી ચિંધશે પણ ચા પીનારને ચાવડીઓ કોઈ કહેતું નથી. બાળલગ્નો એ પણ આપણને ખૂબ નુકસાનકર્તા છે. એમાં સ્ત્રીઓની બહુ હાલાકી થાય છે. કેટલાંક કહે છે આંખ ઊઘાડી હોય ત્યાં લગી પતાવી દઈએ અને લાકડે માંકડું વળગાડી દઈએ. પણ આ ખોટું છે બાળકો ભણે ગણે સમજદાર થાય ત્યાર પછી જ લગ્ન કરવાં જોઈએ. બારમાં બંધ કરવાં જોઈએ. ખોટા ખર્ચા આજથી જ દૂર કરો.
મધ્યમ વર્ગ, મજૂરો તરફ દષ્ટિ વાળે, તેમને રાહત આપવામાં મદદ કરે. કોઈએ વાડી કરી હોય શહેરમાં વેચવા આવે ત્યારે તેને જે ઓછો ભાવ મળે છે તેમાં મદદ કરે પૈસાની સાથે ધર્મથી પણ તેમને ઊંચા લાવો. ઉપલા થર કે જે શોષણ કરતા હોય તેના હાથા ના બનશો. કેવળ મૂડી ઉપર રળતો વર્ગ હવે આપણા ભારતવર્ષમાં ના રહે.
છેલ્લી વાત હિન્દુ-મુસ્લિમ એકતાની છે. કોઈપણ કોમ કે દેશ મજહબના નામ ઉપર અલગ પડીને વિકાસ સાધી શકતો નથી. ભાગલા પડયા છે તે એક દિવસ પશ્ચાતાપ જરૂર લાવશે. ધર્મનું નામ લઈને માણસો અલ્લા હો અકબર અને હર હર મહાદેવનું નામ લઈને લાઠી અને છરા લઈને નીકળે છે. એમાં ધર્મ નથી ધર્મને નામે શયતાન પડેલો હોય છે. નિરાશ્રિતોની લંગાર જોઈને દિલ કંપી ઊઠે છે. શું ધર્મે આ પરિસ્થિતિ કરી છે ? બ્રિટિશરોએ કહ્યું, અમારે ધર્મમાં હાથ ન નાખવો એમણે ક્લેવરને સાચવ્યું આત્માને ભરખી લીધો.
તા. ૧-૬-૪૮ : સવાર ૮.૪૫ વાગ્યે વિભાજી હાઈસ્કૂલમાં આપેલું
વ્યાખ્યાન :
જીવનમાં બે ભાવો હોય છે ઃ એક સ્થિર અથવા સ્થાયી(નિશ્ચિત) અને બીજો અસ્થિર પરિવર્તનશીલ. સ્થાયીભાવ ઉપર અસ્થાયીપણું ન આવે અને અસ્થાયી ઉપર સ્થાયી ભાવ ન આવે તે વાત ખાસ ધ્યાન રાખવાની છે. આમાં ફેરફાર થાય છે ત્યારે મહાપુરુષો ચેતવે છે. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર કાળ અને ભાવ એ ચાર ભૂમિકા છે ક્ષેત્ર એટલે જે સ્થળે રહે તે, જે સમયમાં હોય તે કાળ, જે ભાવમાં હોય તે ભાવ. કોઈપણ વિચાર આવે તો આ ચાર કસોટીથી માપવો. કયા ક્ષેત્રમાં છે, કયા કાળની વાત થાય છે, કઈ ભૂમિકા ઉપર વ્યકિત છે તે બધું જોઈને વાત કરવી જોઈએ. જો આમ ન કરીએ તો ધર્મને બદલે અધર્મ થઈ જાય. ભૂમિકા સિવાય જો વાત કરવામાં આવે અને તે ગ્રહણ કરે તો મોટો અનર્થ પણ થવાનો સંભવ છે. પુણ્ય પાપ, ધર્મ અને અધર્મ આ ચાર શબ્દોને આ ચાર કસોટીથી માપવાં જોઈએ. પૈસા અને પુણ્યનો સંબંધ નથી. એક કાળ એવો હતો કે ધન એ પુણ્યનું ફળ મનાતું હતું.ધર્મ એટલે ક્રિયાકાંડને, ધર્મ નહીં સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૦૯
