________________
સપુરુષનો અનુભવ, આ ત્રણે કક્ષાએ માપવું જોઈએ. કોઈ વ્રત લઈએ અને તેની પાછળ કંટાળાની ભાવના હોય તો વ્રત નુકસાન કરનારું બને. નીકળી જવાનું, તે એમ વાટ જોઈને બેસી રહે કે કયારે છ મહિના પૂરા થાય અને મારું વ્રત પૂરું થાય, તો સ્વેચ્છાચાર આદરે; આથી એને વતનો ખરો આનંદ મળી શકતો નથી. તેની કિંમત સમજાતી નથી. વળી સ્ત્રી પુરુષ બન્નેએ એકબીજાને પૂછયા સિવાય, સંમતિ સિવાય વ્રત લીધું હોય તો અભિમાન પોષાવાનો ભય રહે છે. કોઈ એમ માનશે કે હું ચોક્કસ છું, આ પામી શકતો નથી. બીજી વ્યક્તિ વળી બીજું સમજે એટલે સત્યને ઓળખવું બહુ મુશ્કેલ છે તેથી સત્યની સાથે નિષ્ઠા શબ્દ આપ્યો.
વિશ્વવાત્સલ્ય શબ્દ બહુ ગંભીર છે. માણસ તે વગર રહી શક્તો જ નથી. કોઈ માણસને જંગલમાં એકલો રાખવામાં આવે, વિશાળ બંગલો હોય. ખાધા ખોરાકી, સાધન સામગ્રી હોય પણ તેને ચેન નહીં પડે. સમાજથી જુદો રહી શકે જ નહીં. વળી સમાજ સાથે આવે છે ત્યારે રાગદ્વેષ આવે છે, અભિમાન, માન-અપમાન આવે છે. એટલે જ દરેકની સાથે સમન્વય કેમ સાધવો તે જાણી લેવાની ખાસ જરૂર છે. આપણને જે અનુભવ થાય છે તે જ બીજાને થાય છે. છળકપટ કરવું હોય તો આમ તેમ જવું પડે તો બીજાને પણ તેમ કરવું પડે છે.
કોઈ મૂર્તિને પૂજે કોઈ પગલાં ને પૂજે, કોઈ ચિહ્નને પૂજે, મંદિર હોય કે મસ્જિદ હોય, કોઈ સંગેમરમરનું હોય કે કોઈ ઈટ માટીનું હોય પણ આપણે મંદિર કે મૂર્તિ સાથે નિસ્બત નથી, નિસ્બત છે એની પાછળના ભાવની. માણસ જ પાંચ ફૂટનો હશે તો છ ફૂટ નહીં બનાવી શકો. પણ આપણી આંખને છ ફૂટ જોઈ શકે તેવી બનાવી દઈએ તો કામ થઈ જાય. એક સ્કૂલ મૂકી દઈએ.ઉપદેશથી કોઈ અસર નહીં થાય આચારથી અસર પડશે. અભિમાનથી કંઈ નહીં બને. જો તેને પોષ્યા કરીશું તો બાળકો જેમ કટ્ટા કરે છે તેમ આપણે પણ એક બીજાથી જુદા પડતા જઈશું પછી આપણો સમાજ ઓછો થતો જશે. છેવટે એકલો રહી જશે. પછી તો એવો વખત આવશે કે વધારેમાં વધારે નમ્ર થવું પડશે. પગે લાગીને સમજાવવા પડશે.
બાહુબલીનો પ્રસંગ છે. તેને એમ અભિમાન હતું કે સાધના કરવી એ મારા હાથની વાત છે ને? અભિમાનનો કાંટો નીકળ્યો નહોતો તેણે એટલી બધી સાધના કરી કે માથે જાળાં બાઝી ગયાં પણ મોક્ષ નહોતો મળતો. ઈન્દ્ર તેની બે બહેનોને મોક્લી. તેઓ કહે છે: “વીરા મોરા રે ગજ થકી નીચે ઊતરો”. તેનાં આંતરચક્ષુ જાગૃત થતાં પડદો હટી ગયો.
દરેક ધર્મનો સાર એક જ છે. તેમાંથી સર્વધર્મ ઉપાસના વ્રત આવ્યું છે. સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા
૧૨૧
