________________
ધર્મશાળામાં રાખ્યો હતો. રાત્રે જાહેરસભામાં મોટી મેદની એકઠી થઈ હતી.
મહારાજશ્રીએ કહ્યું : પહેલાં આપણે ત્યાં ચાર ચોકીદાર ચોકી કરતા હતા. પહેલો ચોકીદાર સાધુ. તે દર્શને આવનારને સહજ રીતે પૂછતા કે નીતિનો રોટલો ખાવ છો ? સત્ય આચરણ કરો છો ? ના કરતા હો તો અમને મુખ બતાવશો નહીં. પણ અત્યારે તો જવાબ મળે છે : 'મહારાજ ! તમારે એ પૂછવાનું હોય ? અમે ગમે તેમ વર્તીએ પણ મોક્ષનો રસ્તો બતાવો !' ભાઈ મોક્ષ સહેલો નથી. 'હરિનો માર્ગ છે શૂરાનો કાય૨નું નહિ કામ જોને !' અત્યારે ઊલટું છે. બધા ભજલદારમાં પડયા છે.
બીજો ચોકીદાર સ્ત્રી, માતા, બહેન હતી. તે પૂછતી, ધન કયાંથી લાવ્યા છો ? નીતિનું ન હોય તો મારાં છોકરાંને નથી આપવું. ત્રીજા ચોકીદાર આપણા પંચો હતાં. એટલે પંચ ત્યાં પરમેશ્વર કહેવાય છે. જ્યાં ન્યાય થતો હોય ત્યાં ન્યાયીને આવવું જ પડે. પણ અત્યારે ચૌદશિયા બની ગયા છે. ખરી રીતે ચૌદશિયા એટલે ચૌદિશ-ચારે દિશા, ચારેબાજુની ચોકી કરનાર, મારા ગામમાં કોઈ અનિષ્ટ દાખલ ન થાય તેની ચોકી રાખે. પણ અત્યારે ઊલટું છે. ચારે બાજુથી ખાઉ ખાઉ. અને લડાવવાનો ધંધો. ચોથી ચોકી બ્રાહ્મણોની હતી. રાણાપ્રતાપ અને પુરોહિતનો દાખલો મોજૂદ છે.
પહેલી ચોકીનું સ્થાન હવે ખાદીવાળાએ લેવું રહ્યું. લોકો ખાદીની ટોપી દેખીને સાધુ માને છે, ત્યાગી માને છે. પણ પોલ જુએ છે ત્યારે ખાદીવાળા આવા અને ખાદીવાળા તેવા કહે છે, માટે તેમણે ચોક્કસ સ્થાન પ્રાપ્ત કરી લેવું જોઈએ. બીજું સ્થાન ભવિષ્યનાં નાગરિકો (બાળકો) લશે. મૉન્ટેસોરી, ગિજુભાઈએ તેમને પ્રભુના પયગંબરો કહ્યાં છે. ત્રીજું સ્થાન હવે પછાત વર્ગો લેશે એમાં શૂદ્રો, ઠાકોરો ભીલોનો સમાવેશ થાય છે. શૂદ્રો એટલે હલકા એ ભ્રમ આપણામાં પેસી ગયો છે, સેવા કરે તે શૂદ્ર. મને કોઈ શૂદ્ર કહે તો આનંદ પામું. તેનો હાથ પકડવામાં કંઈ ખોવાનું નથી. લોકોએ સંપ રાખવો જોઈએ. બે એકડા ભેગા થાય તો અગિયાર થઈ જાય. બીજા કશા ખાતર નહીં પણ અર્થ માટે તો ભેગા થાઓ ! અત્યારે આપણે ગ્રામધર્મ સાવ ચૂકી ગયા છીએ, ઘોળીને પી ગયા છીએ. ગામનો માણસ આપે તો બાજરાના બાર અને બહાર અગિયારમાં આપવા તૈયાર થઈએ છીએ. એટલે નૈતિક મંડળ ઊભાં કર્યા સિવાય છૂટકો નથી. સાચું સ્વરાજ્ય આપણા હાથમાં છે. આપણા ઘરમાં છે. બાકી તો ધોળા, ગયા અને કાળા આવ્યા એને સ્વરાજ્ય નહીં કહેવાય.
સભા પછી ૪૩ જણાએ ઓછાવત્તા સમયની ચા નહીં પીવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. (નામોની યાદી અહીં આપી નથી.) ગામની વસ્તી ૨૨૦૦.
૪૬
સાધુતાની પગદંડી
