________________
સમાવેશ થતો હતો.
માંડલ વાસીઓએ સ્નેહ, ઠીકઠીક પાથર્યો, કાર્યક્રમ ભરચક હતો. માંડલ લગભગ અગિયારમા સૈકાનું ઐતિહાસિક સ્થળ છે. હાજી મહમદબીન કાસિમ કાઠિયાવાડમાં ગયો તે મંડલિક (માંડલ) થઈને ગયો હતો, એમ ઈતિહાસિક વિગતો કહે છે. વસ્તુપાળ તેજપાળનું બાળપણ માંડલમાં જ વીત્યું હતું. જાના લેખપત્રો પણ મળે છે.
ગઢ, ઐતિહાસિક સ્થળો, મંદિર, મસ્જિદ વગેરે તથા લત્તાઓ પણ જોયા. એક દિવસ વચ્ચે નવા જઈ આવ્યો. બહેનો બંધુઓ, સાથે હતાં. વિહારના થોડા જ પ્રસંગો ૫૨થી જે સંસ્કારિતા સાંપડે છે, તે કદાચ બીજી રીતે ભાગ્યે જ મળે ! નવા' રણછોડભાઈનું ગામ. ત્યાં સવર્ણભાઈઓએ પણ પ્રતિજ્ઞા લીધી. હરિજનભાઈબહેનોએ ખૂબ લીધી.
માંડલમાં ચારે રાત્રિએ જુદાં જુદાં સ્થળોએ પ્રવચનો થયાં. મુસ્લિમ ભાઈઓ, બેનો, યુવકો વગેરેની પણ સભાઓ યોજાઈ. માંડલમાં રાષ્ટ્રીયતા અને જાગૃતિ ખૂબ છે. સફાઈ સમિતિ વિષે વાટાઘાટો થઈ. ગ્રામપંચાયતના સભ્યોએ પણ રસ લીધો અને સહકારનું વચન આપ્યું. અહીં મહાજનનું પણ જોર બહુ છે. પાંજરાપોળ ખાફ્ ઉલ્લેખપાત્ર છે. બહુ વિશાળ જગ્યા, અને સુંદર મકાનો છે. ગૌશાળા અને ભામનો પ્રશ્ન ત્યાં મૂકયો છે. અહીંનું ખેડૂત મંડલ પણ ઠીક છે. 'નવા'માં આઠ સાળો ચાલે છે. સ્વાશ્રયી કાંતણ પણ જાજ છતાં માંડલમાં છે ખરું. ઉત્સાહ સારો છે.
પૂજ્ય ન્યાયવિજયજી મહારાજની પ્રથમ મુલાકાત અહીં જ થઈ. સરળતા અને સ્નેહ બતાવ્યો. શ્રી દેસિંહભાઈ તથા ચુનીભાઈ કવિનો લીલચંદભાઈએ માંડલવાસીને લાભ લેવડાવ્યો.
પાટડી
માંડલથી વિહાર કરી સાંજે પાટડી આવ્યા. લીલચંદભાઈ સાથે જ હતા. લીલચંદભાઈનું ભાષણ તો અવનવા વિષયો પર જ્યારે જોઈએ ત્યારે ચાલતું જ થાય. નિખાલસતા ઠીક છે. વ્યવસ્થિત અભ્યાસ અને નિવૃત્તિ હોય તો લીલચંદભાઈ આજ કરતાં ખૂબ દીપી ઊઠે. તેઓ ખૂબ મદદગાર થતા હતા.
પાટડીમાં પહેલી રાતે તો સાદ બેસવાને કારણે પ્રવચન મોકૂફ જ રાખવું પડયું. બીજે ત્રીજે દહાડે સભાઓ થઈ. બેનોની, વિદ્યાર્થીઓની, કાર્યકરોની ઉપરાંત રાત્રે તો ખર જ. ચેતન ઠીક દેખાયું.
૩૨
સાધુતાની પગદંડી
