________________
તા. ૧૬ -૨ -૯૨
પ્રબુદ્ધ જીવન
શું પ્રજા એટલી બધી ગમાર છે કે...
D વિજ્યગુપ્ત મૌર્ય
દિવાળી આવે છે...આવી... અને આવીને ગઇ પણ ખરી, પરંતુ ફટાકડાના પડઘા અને આતશબાજીના ધૂમાડા હજી શમ્યા નથી. હવે માત્ર દિવાળી ઉપર જ નહિ, બીજા પર્વોના પ્રસંગે કે લગ્ન જેવા સામાજિક કે ધાર્મિક પ્રસંગે પણ આ ઘોંઘાટીયા પ્રસંગ ઉજવાય છે. વરઘોડામાં પણ ફટાકડાની તડાફડી હોય. આપણા જીવનમાં આ બધું એવું રૂઢ થઈ ગયું છે કે આખી રાત અને દિવસ ધૂમધડાકા થાય અને લાઉડ સ્પીકરો ઉપર, કાનને બહેરા કરી નાખે એવા રાગડા ગવાય તેમાં બહુ અજૂગતું થાય છે, એવું ભાન પણ આપણે ભૂલી ગયા છીએ. આપણે એવા નિર્માલ્ય બની ગયા છીએ કે કાયદાએ (કેવળ કાગળ ઉપર) આ અનર્થ સામે રક્ષણ આપ્યું હોવા છતાં, આપણે ફરિયાદ પણ કરતા નથી !
દિવાળી તો ગઇ પણ આપણા દેશમાં જુદા જુદા ધર્મોમાં અને સંપ્રદાયોમાં એટલા બધા પર્વો આવે છે કે તેમાં કશું ખોટું થાય છે તેનો ખ્યાલ લોકોને રહેતો નથી. એ પર્વો હજી ઓછા હોય તેમ વેવિશાળ, લગ્ન, સભાસરઘસો, શોભાયાત્રા, પૂજા અને રાષ્ટ્રીય પર્વો પણ ઘોંધટથી ભરચક રહે છે. બાળકો ઊંધી શકતા નથી, વિદ્યાર્થીઓ ભણી શકતા નથી. આપણું જ્ઞાનતંત્ર ઘોંઘાટથી તંગ બની જાય છે. તેથી આ ચર્ચા હંમેશ માટે પ્રાસંગિક જ છે.
ધાર્મિક, સામાજિક અને રાજકીય પર્વો આવે છે ને જાય છે અને ફટાકંડા અને આતશબાજી તેમની પાછળ ઘણો વિનાશ વેરી જાય છે. આપણા દેશમાં કરોડો માણસોને પેટ પૂરતો કે પોષણ પૂરતો ખોરાક મળતો નથી. ગરીબ લોકો, ખાસ કરીને આદિવાસીઓ પર્વો ઉજવવા, અંગ ઢાકવા જેટલું કપડું ન હોવાથી કપડા ભાડે લાવે છે. આવા ગરીબ દેશમાં ફટાકડા, આતશબાજી, પતંગો, માંજો, હોળીના રંગો, ચોરાયલા લાકડા, વગેરે પાછળ દરવર્ષે કરોડો રૂપિયા વેડફાય છે. તેમાંથી થોડું નાણું પણ બાળકો અને માંદાઓ માટે, દૂધ માટે, બાળકોના ભણતર માટે, માંદાઓની માવજત માટે વપરાતું હોય તો કેવું સારું !
પર્વો આનંદ માટે છે. ચારિત્રના ઘડતર માટે છે, વિચારોની આપ-લે માટે છે, વિજ્ઞાનના વિનીમય માટે છે. પર્વોને ભલે આપણે આનંદ મંગળથી ઉજવીએ, પરંતુ ચોરી, શરાબી, લબાડી, મિલ્કત અને સ્વાસ્થ્યને થતાં નુકશાન અને પ્રાણહાની જેવા ગંભીર અકસ્માતોથી બચવું જૈઇએ, પરંતુ કેમ બચવું તેની સાદી સમજ પણ આપણામાં નથી ? દિવાળી હોય કે સર્પ્રત હોય, કે હૂતાશિની હોય, આ વિશાળ દેશમાં ઘણા બળેલા શબ, ગંભીરપણે દાઝેલા શરીરો, ભાંગેલા હાડકા, અસ્માત કે બેદરકારીથી આગમાં બળી ગયેલી કરોડો પયાની મિલ્કતો આ પર્વોની આસૂરી ઉજવણી પોતાની પાછળ મૂકી જાય છે. તમે આવા સપરમાં દિવસે એવા કુટુંબોના ઘર જોશો કે જેમણે, સ્વજનો, ગંભીર છતાં ટાળી શકાય એવા અકસ્માતોથી ઝૂંપડાં, રહેઠાણો, દુકાનો, મકાનો કે બીજી મિલ્કત ગુમાવી હોય. રોટલાનો રળનાર કે ખોળાનો ખુંદનાર બાળક થોડા પૈસાનો માંજો કે પતંગ પકડી લેવા માટે જાન ગુમાવી બેઠો હોય.
આ કરુણ ઘટનાઓ માટે કોણ જવાબદાર છે ? પહેલા ગુનેગાર માબાપ છે. જેઓ પોતાના સંતાનોમાં શિસ્ત અને નિયમબદ્ધતા ઠસાવવામાંની ફરજ ચૂક્યા છે. બીજા ગુનેગાર શિક્ષક અને સરકાર પોતે છે. સમાજને પીડના અનેક અનિષ્ટોમાં હવે સિનેમાનું અનિષ્ટ ઉમેરાયું છે. પહેલા થિએટરોમાં જ ફિલ્મો હતી. આજે ટી.વી અને વિડિયો ઘણાં ઘરોમાં અને ઘરમાં ન હોય તો પડોશમાં પણ જોવા-સાંભળવા સુલભ બની ગયા છે. અને જોઇએ તેવી અનિષ્ટ ફિલ્મ પણ વિડિયો પર જોવા ભાડે મળે છે, ફિલ્મો જયારે થિએટરો પૂરતી મર્યાદિત હતી ત્યારે પણ ગુનેગારો અદાલતમાં બૂલ કરતા હતા કે તેમણે કરેલો ગુનો કેમ કરવો તે તેઓ ફિલ્મ જોઇને શીખ્યા હતા. હવે જયારે ટી.વી. અને વિડિયો લગભગ ટેલિફોન જેટલા જ સુલભ છે, ત્યારે મારામારીથી માંડીને જાતીય ઉશ્કેરણી જગાડનાર અત્યંત હિન પ્રકારની ફિલ્મો ભાડે મળે છે અને સમયને કેમ વેડફી નાખવો તે તમે જાણતા ન હો તો, ભણતર ભૂલીને વિડિયો રમતો જોવામાં તલ્લીન રહેતી ઉગતી પ્રજાની મનોદશા જોજો. ટી.વી અને ભાડે મળતી રંગીન ફિલ્મો ઝૂંપડપટ્ટી સુધી પહોંચી છે. એ જોઈને એમ લાગે કે સિનેમાના
3
થિએટરો ખાલી રહેતા હશે, પણ એવું નથી. વસતી વધી છે. તેમ મોજશૉખની વસ્તુઓની માગ વધી છે અને ગુનાખોરી પણ વધી છે. જમાનાનો ચેપ માબાપને પણ લાગે છે. તેઓ પોતાના સંતાનોને "MODERN " બનાવવા માંગે છે. રખડ અને વંઠેલ છોકરાં પણ મૉર્ડનમાં ખપે. કેટલાક કિસ્સા પૉલિસની પોથીમાં અને અદાલતોના મુકદમામાં નોંધાય છે, તેમાંથી જાણ માટે બે-ચાર કીસ્સાથી પણ પરિચિત થઇએ તો આધાત લાગે. થિએટરોની ટિકિટબારીઓ પર ટિકિટ મેળવનારાઓની લાઇનો પણ લાંબી થતી જાય છે.
... વિડિયો-ફિલ્મો અને થિએટરોમાં અતિ મોંધી થઇ ગયેલી ટિકિટો ખરીદવા માટે મૉર્ડન છોકરીઓ પૈસા કર્યાંથી કાઢે છે ? હવે માબાપ પાસેથી POKET-MONEY મળી રહે છે. ન મળે તો ચોરી કેમ કરવી તે ફિલ્મો શીખવે છે. પૈસા કર્યાથી આવ્યા, અને કેમ આવ્યા તે પૂછવાની કોને પડી છે? ઉગતી પ્રજાને વશિષ્ટ કે ચાણક્ય વિશે પૂછો તો તેનું તેને કાંઈ જ્ઞાન નહિ હોય, પણ સિનેમાના અભિનેતાઓ અને અભિનેતીઓ વિશે પૂછો તો તેમના ખાનગી જીનવ વિષે પણ બધું કહી દેશે ! નવી ફિલ્મ આવે ત્યારે ઉઘડતા શોની ટિકિટ ગમે તે ભાવે ખરીદીને પણ જોવી એ મૉર્ડન માનસ છે. બીજે દિવસે એ વાસી કહેવાય. એવા એક કિસ્સામાં મારામારી થતાં માબાપના એકના એક પુત્રે જાન ગુમાવેલો.
તક્ષશીલા અને નાલંદાની આપણી પ્રાચીન વિદ્યાપીઠોનું નામ પણ કેટલા છોકરાઓએ સાંભળ્યું છે ? આજની કૉલેજો પ્રેમના પાઠ શીખવાના પટાંગણો છે. કેટલાક એવા કિસ્સા પણ તાજેતરમાં નોંધયા છે જેમાં, છોકરીના ‘ચાહકો' વચ્ચેની હરિફાઇમાં ખૂન થયા હોય . કૉલેજમાં ભણતો નવયુવાન છોકરીની હત્યા કરે એ ખ્યાલ પણ કેવો ભડકાવનારો છે ! કેટલીક છોકરીઓ પણ ફૅશન અને અભિનયના નખરા વડે પોતાનું મૂલ્ય વધારે છે.
જો માબાપ ફિલ્મી દુનિયાના રંગવડે થોડાઘણા પણ રંગાયા ન હોયતો પોતાના સંતોનોને અનિષ્ટ માર્ગે જવામાં પ્રોત્સાહન મળે એવી રીતે વર્તે નહિ, પરંતુ ઘણા માબાપ એમ સમજે છે કે પોતાના સંતાનોને શાળામાં દાખલ કર્યા અને દરમહિને ફી ચૂકવી એટલે સંતોનો પ્રત્યેની તેમની ફરજ પૂરી થઇ, સંતાનો રોજ શું ભણી આવ્યા, શું થવા માગે છે, તેમની વૃત્તિ કેવી છે, તેમના મિત્રો કેવા છે, શાળામાં તેમની હાજરી-ગેરહાજરી કેટલી છે, તેમના શિક્ષકોનો અભિપ્રાય કેવો છે, તેમાંથી કશું જાણવાની કોઇને કાંઇ પડી હોતી નથી. અત્યંત ખર્ચાળ કેળવણી અને અત્યંત ખર્ચાળ જીવનધોરણ દેખાદેખીનું પણ પરિણામ હોય છે. સરવાળે શિક્ષકો પણ જેઓ ચાર આંકડાની ટયુશન ફી ખર્ચી શકે તેમના વિશે જ વિચારે છે.
હોટેલ, ચા-નાસ્તા, ફિલ્મો, ડ્રાઇવઇન સિનેમા, ફિલ્મી-ફેશન, વગેરે પાછળ દેખાદેખીનું માનસ પણ હોય છે. વડીલોને કમાવા માટે કેટલો શ્રમ અને સમય વાપરવો પડે છે તેનો વિચાર જ આવતો નથી, તેથી ઉગતી પ્રજા કાંકરાની જેમ પૈસા ખર્ચે છે. ઘરમાં ગમે એવા અને ગમે તેટલા સારા કપડ હોય, પણ નવું કાપડ નીક્ળ, નવી ફૅશન નીકળે તો ઉગતી પ્રજાને તેના વિના ચાલે નહીં . આશ્ચર્યની વાત એ છે કે અમેરિકામાં એક ફૅશન શરૂ થઇ તો તેને મુંબઇ-અમદાવાદ કે દિલ્હી પહોંચતા વાર લાગતી નથી. આ નવી ફેશનમાં નાચગાન હોય ત્યાં સુધી તો ઠીક પણ કેફી પદાર્થોનું સેવન હોય એ તો બહુ ગંભીર વાત છે. તેમાં બળવત્તર થતી જતી "લેડી નિકોટીનવાળી" સિગારેટથી માંડીને હેરોઇન અને કોકેઇનના ઇન્જેકશનનનો સમાવેશ થાય છે. આપણે કે આપણા બાળકોએ તેમનું નામ પણ ન સાંભળ્યું હોય તો તે નામ સાંભળીને આપણે ભડકી જઇએ નહીં. પરંતુ જાણકારો જણાવે છે કે આ ખતરનાક વ્યસન ફેલાતા જાય છે. તેમનો કરોડો ડોલરની કિંમતનો આંતરરાષ્ટ્રીય દાણચોરીનો વેપાર ચાલે છે અને અમેરિકા સૌથી મોટું યુદ્ધ આ દાણચોરી સામે લડી રહેલ છે. પાકિસ્તાન આ દાણચોરીના કેન્દ્રમાં છે અને તેનાં નાણા શસ્ત્રો ખરીદવામાં વાપરે છે, તેનો ઇરાદો આપણી સંરક્ષણ સેનામાં આ બદી ફેલાવીને તેને નિર્માલ્ય બનાવી દેવાનો છે અને કાશ્મીર, પંજાબ, વગેરે રાજ્યોમાં પાક્ત્તિાન તેની મબલખ કમાણીનો મબલખ ખર્ચો કરે છે.
