________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઓકટોબર-નવેમ્બર-૫ ' [પથિક-રજતજયંતી એક દર્શાવતી (ભાઈ) રાજા વિસલદેવની જન્મભૂમિ હેઈ એ રાજાએ એને ઘણી સુશોભિત કરી ને ત્યાં નાગરોને ઉત્તમ પ્રાસાદ બંધાવી આપી વસાવ્યા ને એએને જીવિકા બાંધી આપી. આ પાલન ભલે સામે રક્ષણ કરવા એ રાજએ દર્ભાવતીને ફરતા પથ્થરને કેટ બધા પ્રશ્નોરા ચિત્રોડા અને કૃષ્ણલાના વિભાગ પણ રાજા વિલદેવના સમયમાં પડ્યા. પછી વડનગરમાં જે રહ્યા તે “વડનગરા તરીકે ઓળખાયા. આમ વિસલદેવના સમયમાં નાગરમાં છ વિભાગ પડ્યા.
અહીં જણાવેલ વિરધવલ એ ધોળકાને વાઘેલો રાણે વિરધવલ છે. વસ્તુપાલ-તેજપાલ એના મહામાત્ય હતા. વિરધવલનું મૃત્યુ વિ. સં. ૧૨૯૪ (ઈ. સ. ૧૨૩૮)માં થયું. એ પછી એમને પુત્ર વિસલદેવ ધોળકાને રણે થયો ને વિ. સં. ૧૩૦૦ (ઈ.સ. ૧૨૪૪માં એ સમસ્ત ગુજરાતનો મહારાજાધિરાજે બચે. તેજપાલના મૃત્યુ (ઈ.સ. ૧૨૪૮) બાદ નાગડ નામે નાગર એમને મહામાન્ય નિમ. આ નાગડ એ જ ઉપર જણાવેલ નાગદેવ છે. વિસલદેવ દર્ભાવતી(ડભોઈ)ને દુર્ગના પૂર્વ દ્વાર પાસે વઘનાથ મહાદેવના મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું (સં. ૧૩૧૧). વિસલદેવે વિ. સં. ૧૩૧૮ (ઈ.સ. ૧૨૬૨) સુધી રાજ્ય કર્યું.
સાદરા-વિભાગની ઉત્પત્તિને લગતી ઉપર જણાવેલી અનુશ્રુતિમાં ગણવેલાં છ ગામ ડભોઈની આસપાસ આવેલાં છે. નડા ડભોઈ-મિયગામ કરજણ રેલવે પરનું પહેલું સ્ટેશન છે. બોઈ-વિશ્વામિત્રી રેલવે પરનું યુવાવી નામે બીજું સ્ટેશન આવે છે ને ડભોઈ અને યુવાવીની વચ્ચે ફરતીકુઈ સ્ટેશનની સામી બાજુએ પૂડા ગામ આવેલું છે. ડભોઈ-ચાંદોદ રેલવે પર વડજ પછી તેનેતળાવ નામે સ્ટેશન આવે છે. સાઠોદ ગામ ડભોઈ અને વડજની વચ્ચે આવેલું છે. કન્યાલી એ ચાઁદની પાસે નર્મદાએરસંગના સંગમની પેલી પાર આવેલું કરનાળી છે. દયારામના પૂર્વજો આ પછી તેનેતળાવ અને કરનાળીની વચ્ચે ચાંદમાં વસ્યા હતા ને એઓને ડભોઈના સાઠોદરાઓ સાથે સંબંધ હતે. - શું “સાઠોદરા’ નામ ખરેખર આ છ ગામ પરથી પડયું હશે ? તે એ પૈકીના એક ગામનું નામ સાદ શી રીતે હોય ? જે “સાદ' નામ “પદ્રમાંથી વ્યુત્પન થયું હોય તે ષટ' તદ્દભવ રૂપ ખટ કે “છે' થાય, “સઠ” કેવી રીતે થાય ? “ષ્ટમાંથી “સઠ” થાય. કેટલીક વાર ષષ્ટિ અને પછી' વચ્ચે ગોટાળા પણ થતા, તે સાઠેદનું મૂળ નામ ષષ્ટિપદ્ર--ખરી રીતે “ઢીપદ્ર' હશે? ષષ્ઠી દેવી એ દુર્ગાનાં સોળ સવરૂપે પૈકીની એક છે.
ચાંદોદને ચાદ' પણ કહે છે. દયારામ એને માટે “ચંડીગ્રામ” તથા “ચંડીપુરી' રૂપ પ્રોજે છે. હાલ તે ચાંદમાં શેષશાયી વિષ્ણુનું પ્રાધાન્ય પ્રવર્તે છે, પરંતુ મૂળમાં ત્યાં પણ ચંડીને સવિશેષ મહિમા હશે, નહિ તે ચાંદેદનું સંસ્કૃત રૂપ તો “ચંદ્રપદ્ર’ થાય. - વ્યારામની અસંદિગ્ધ કૃતિઓમાં દર્શાવતીનો ઉલેખ પહેલવહેલે શ્રીમદ્ભગવદ્દગીતામાહાત્મ્ય માં પ્રાપ્ત થાય છે. કૃતિ સં. ૧૮૭૯ (ઇ.સ. ૧૮૨૯)માં રચાઈ છે. એની રચના મુખ્યત્વે ચંડીગ્રામ(ચાંદ)માં થઈ છે, પરંતુ એની રચના હરમ્યાન કવિ કેઈ કોઈ દિવસ દર્ભાવતી(ડભોઈ)માં પણ વસેલા. સં. ૧૮૮૨ માં એઓ ભરૂચમાં હતા તે સં. ૧૮૮૪ માં ચાંદોદમાં હતા, જયારે સં. ૧૮૮૬ (ઈ.સ. ૧૮૩૦)માં એઓ ડભોઈથી યાત્રા કરવા નીકળ્યા હતા. સં. ૧૮૮૬(૧૮૮૭)માં એઓ ડભોઈથી પત્રવ્યવહાર કરતા. આમ કવિ દયારામ મેડામાં મેડા ઈ. સ. ૧૮૩૦ થી ડભોઈમાં સ્થિર થયા લાગે છે. આ સમયે એમની ઉપર ૫૩ વર્ષની હતી.
ડભોઈને સંસ્કૃતમાં ઉદભવતી' કહેતા. અભિલેખમાં એના ઉલ્લેખ મહારાજાધિરાજ ભીમદેવ ૨ જાના રાજ્યકાલ દરમ્યાન સં. ૧૨૫ (ઈ.સ. ૧૧૯૫)થી તે પ્રાપ્ત થાય છે જ, પછી વસ્તુપાલના
For Private and Personal Use Only
