________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીંછણમાતા
શ્રી, મનસુખ સ્વામી.
વીંછણમાતાનાં મંદિર અલગ રીતે કેઈ સમયે, એમાંય સોલંકીકાલમાં, હશે એમ માનવામાં આવે છે. મૂર્તિવિધાન મુજબ વી માતાની મૂર્તિ સ્થાપત્યકલાની દષ્ટિએ બેનમન છે. નીચે આપેલી તસ્વીરમાં શ્રી વીંછણમાતાના શિર ઉપર સુર્યાણીની જેમ લાંબે મુગટ અને એ ત્રિભંગી અદામાં ઊભેલાં લાગે છે એટલે આ દેવી સ્વરૂપમાં ક્રોધાયમાન લાગે છે.
:
માં
જ
ડિર
વીંછણમાતાના ચરણે નાની બાળસ્વરૂપની મૂર્તિઓ પગે લાગીને પોતાને વિછી જેવાં જ એને ત્રાસથી મુક્તિ અપાવે એમ વિનંતી-પ્રાર્થના કરતી જોવા મળે છે. માતાના જમણા હાથમાં ત્રિશળ છે, જે માનવીની આધિ વ્યાધિ અને ઉપાધિને દૂર કરવાનું પ્રતીક છે, જ્યારે ડાબા હાથમાં મુંડમાળાનું નિશાન છે, જે મૃત્યુ દર્શાવે છે. આજે પણ કારિયા ઠાકરિયા વીંછી જેમને કરડે છે તે પાણી પીવા પણ માગતાં નથી અને મરણને શરણ થાય છે, એટલે આવા ઝેરી વીંછીથી બચવા માટે પણ માનવી વીંછણમાતાની પ્રાર્થના કરતા હોય. જે તત્ત્વ મનુષ્ય ઉપર આધિપત્ય જમાવે છે તેને માનવી પૂજતે આવ્યું છે.
આ વીંછણમાતાની મૂર્તિમાં ટચલી આંગળીએ વીંછી કરડ્યો છે એટલે એક આંગળી માતાએ પિતાના મોઢા માં નાખી છે અને જ્યારે કોઈને પણ વીંછી કરડે છે ત્યારે એનું રૂપ બદલાઈ જાય છે એ મુજબ આ દેવીનું રૂપ નેખું લાગે છે. હાથ ઉપર સુંદર અલંકાર અને ગળામાં મૂર્તિ ફરતે સ્થાન પત્યની દષ્ટિએ પ્રમાણભૂત વળાંક લેતી હારમાળા દેખાય છે.
મતિ સ્થાપત્યની દૃષ્ટિએ ઉત્કૃષ્ટ છે અને આવી ઘણી મૂર્તિ સેલંકી-સ્થાપત્યની નિશાની ગણાવે છે. આજે મૂર્તિ છે તે પાટણમાં સહસ્ત્રલિંગ તળાવની નજીક આવેલી “રાણકી વાવમાં જોવા મળે છે.
For Private and Personal Use Only
