________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મોજાનો અવાજ,
ષિચિક-જતજયંતી એક
તક્ષશીર
કે
'
-
-
* *
હિ
* *
:
*
8મી
ઉti
*
* .
.
.
૪૪. મા
દ:
.*
ર
*
રાસમાળાનું લક્ષણ જોઈ આ મંદિર દેવી મંદિર એટલે કે પાર્વતીમંદિર હોવાનો મત પ્રગટ કરે છે. આ દેવાલય દેવમંદિર હેય કે શિવમંદિર, પણ સુર્ય મંદિર તો નથી જ. - બીજો મુદ્દો આ મંદિરના સમયાંકન સંબંધી છે. શ્રી બજેસે આ મંદિરને ૧૦ મી સદીના પ્રારંભનું જણાવ્યું છે. આ મંદિરનું નિર્માણકાલ ૧૦ મી સદીને આરંભ કહેવા માટે એઓ કેઈ નિશ્ચિત આધાર ટાંકતા નથી. સ્વ. સોમપુરાએ શિલ્પના સાયને આધાર લઈ એવું પ્રતિપાદિત કર્યું છે૧૦ અને મેહેરાનું સૂર્યમંદિર વિ. સં. ૧૦૮૩ (ઈ. સ. ૧૦૨૬-૨૭)નું હોવાનું એઓ જણાવે છે, ૧૧ એટલે કે આ મંદિર અગિયારમી સદીના પ્રારંભનું થયું ગણાય. આભિલેખિક પુરાવાના અભાવે ખરેખર સમયાંકન મુશ્કેલ છે, પણ શ્રી ઢાંકીએ મંદિરની રચનાશેલીને લક્ષમાં લઈ મંદિરોનું સમયાંકન કરવા પ્રયત્ન કર્યા છે, જે વાનિક પદ્ધતિને અનુસરતા હાઈ પ્રતીતિજનક જણાય છે. એઓ આ મંદિરને “મહાગુર્જરી રોલીમાં મૂકે છે અને એને સમય ઈ. સ. ૯૫૦ આસપાસ ગણે છે, એટલે કે ઈસ્વીસનની દસમી સદીને મધ્યભાગ ગણાય. આ બાબતે હવે ત્રણ મત સ્પષ્ટ થાય છે: શ્રી બસના મત મુજબ ઈ. સ.ની દસમી સદીને પ્રારંભ, સોમપુરાના મત મુજબ અગિયારમી સદીને પ્રારંભ અને શ્રી ઢાંકીના મત મુજબ દસમી સદીને મધ્યભાગ,
છે જ્યાં આભિલેખિક પુરાવે ઉપલબ્ધ ને હેાય ત્યાં જે તે મંદિરના સમયાંકન માટેની ગૌણ બાબત ને બાદ કરતાં અતિહાસક પાશ્વભૂ કે મંદિરની રચનાશૈલી મંદિરના સમયાંકન માટે વિચારણામાં લેવામાં આવે છે, પરંતુ એમાં મંદિરની આજુબાજુની સ્થિતિ કે પર્યાવરણ પણ ધ્યાનમાં લેવાવાં જોઈએ એમ હવે લાગે છે. પુરાતત્વ ખાતાના એક સમયના વડા નિયામક શ્રી છે. મ. અત્રિએ સને ૧૯૮૧માં હરતું ફરતું પુરાતત્વીય શિબિર યોજેલું, જેમાં ઘણું મહત્વનાં મંદિરનાં મુલાકાત અને નિરીક્ષણ સામેલ કરવામાં આવેલો. નિરીક્ષણ દરમ્યાન એક વાત ખાસ ધ્યાન ખેંચે તેવી જણાઈ છે. સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલા બહુચયિત ઉલુખલે મોટા ભાગે મૈત્રકસમયનાં મંદિરો પાસે ખેડેલા જોવામાં આવ્યા. કઈ કઈ જગ્યાએ સેંધવ
For Private and Personal Use Only
