________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પથિક રજતજયંતી અંક] કટોબરનવેમ્બર ૫
[૧૨૭ બેન્કમાં લેકે પિતાનાં નાણાં રોકવા લાગ્યા અને ક્રમે ક્રમે બેન્કમાં જમા થતી થાપણ વધતી ગઈ. નાણુની છૂટ થતાં રાજ્ય અને ઉપયોગ કલ્યાણલક્ષી વિકાસકાર્યો પાછળ કર્યો. ૨,૫ : પ્લેગને ઉપદ્રવ અને ભાવનગર રાજ્ય :
ભાવનગર રાજ્યની કલ્યાણલક્ષી સમાજની કપની તબીબી સહાય અને જાહેર આરોગ્યના ક્ષેત્રે કેટલી સ્પષ્ટ હતી એને ખ્યાલ આ સદીના પ્રારંભકાલે જ્યારે સમગ્ર રાજ્યમાં લેગને વ્યાપક ઉપદ્રવ ફાટી નીકળ્યો ત્યારે થાય છે. તેમને આ રોગ એગસ્ટ, ૧૯૦૩ માં તળાજામાં સૌ-પ્રથમ દેખાયા બાદ નવેમ્બર સુધીના ચાર માસમાં સમગ્ર ભાવનગર રાજ્યના પ્રદેશોમાં ફેલાઈ ગયો. પ્રજા અને રાજ્યને પુનઃ આથિક ક્ષેત્રે મેટા પાયા પર ખુવારી પહેરવી પડી, એટલું જ નહિ, સમગ્ર રાજયમાં વ્યાપક પાયા પર જાનહાનિ થઈ, જે તીચેના કાઠા દ્વારા આપવામાં આવેલા આંકડા પરથી જોઈ શકાય છે : કમ પ્રાદેશિક વિસ્તાર હેગના હુમલાનો ભોગ બનેલ લેકે લેમમાં મૃત્યુ પામેલા લેકે ૧ ભાવનગર ૩,૭૯૩
,૨૧૧ સિહોર ઉમરાળા તળાજ ધોળા
વરતેજ
કુંડલા
બુધેલ
રાજુલા ગઢડા
૧૭૯
૧૦ 11
બેટદ
૨૫૨ ૨૧૯ ૧૩૫
૨૨૧ ૧૪૪
મહુવા જેસર
૭૮
૪,૨૨૦ ભાવનગર રાજ્ય સામે એક ગંભીર પડકાર હતા, કારણ કે પ્લેગના આ ઉપદ્રવમાં ભાવનગર શહેરની ૩રર૧ સહિત સમય રાજ્યમાં કુલ ૪,૨૨૦ ૦ક્તિઓનાં મૃત્યુ થયાં. રાજયે તબીબી સહાય અને જાહેર આરોગ્યના ક્ષેત્રે તકેદારીનાં નીચે મુજબનાં વ્યાપક અને સમયસરનાં પગલાં જે હાથ ધર્યા ન હેત તે કદાચ આ સંખ્યા આનાથી પણ વધારે હેત : (૧) ભાવનગર શહેરમાં અને મહાલનાં મુખ્ય શહેરોમાં કામચલાઉ ધોરણે દવાખાના બોલવામાં આવ્યાં, (૨) વ્યાપક પાયા પરનાં સામૂહિક સ્થળાંતર કરાવવામાં રાજને મદદ કરી. (૩) રાજ્યના અધિકારીઓની સીધી દેખરેખ નીચે પ્રત્યેક ઘર દવાના છટકાવ દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે ચેપી
જંતુઓથી મુક્ત કરવામાં આવ્યું. (૪) રાજ્યના મુખ્ય મેડિકલ ઑફિસરની વ્યક્તિગત દેખરેખ નીચે ઓપરેશનની કામગીરી હાથ ધરવામાં
આવી. ટૂંકમાં, રાજ્યનો કઈ પણ ના એકમ આવા અણધાર્યા આપત્તિના સમયે કેવાં અને કયા પ્રકારનાં
For Private and Personal Use Only
