________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[૩૯
પથિક રજતજયંતી અક] એકબર-નવેમ્બર/૮૫
સમાજમાં પડેલી પરંપરાઓ તેમજ રૂઢિઓ કોઈ તોડી શકતું નહિ, એમાં ઈ પણ પ્રકારનો ભંગ થતા તે એવા મનુષ્ય સમાજમાં નિંદાને પાત્ર બનતા. અપકીર્તિ થાય એવું કોઈ પણ કાર્ય પ્રજા ચલાવી લેતી નહિ. રાવણ દ્વારા અપહરણ પામેલી સીતાને રામ અળ્યા લાવ્યા એ પહેલાં એ અગ્નિપરીક્ષામાંથી પસાર થઈ હોવા છતાં એનું ચારિત્ર્ય ચર્ચાને વિષય બન્યું હતું. આ લેકચર્ચાના ફલાવરૂપે રામે સીતાને ત્યાગ કર્યો હતો. માન્યતાઓ :
રામાયણમાં નિરૂપિત પ્રજા અત્યંત ધાર્મિક અને શ્રદ્ધાળુ હતી. સમાજમાં જ્યોતિષ અને મુદતનું સ્થાન હતું. કોઈ પણ શુભ કાર્ય માટે મંગળ દિવસ, મંગળ ઘડી જોવામાં આવતાં. શુભ કાર્ય કરવામાં જે કઈ સંકટ આવતું તે એનું કારણ અશુભ મુહૂર્ત. ઘરમાંથી બહાર નીકળતાં પિતાના વાહનને જમણી બાજુ રાખવું અશુભ મનાતું, પ્રજા ભાગ્ય અને ઈશ્વરના કત્વમાં માનતી. ખુદ રામ પોતે પણ નસીબમાં માનતા હતા. શુકન અપશુકન રામાયણમાં નિરૂપિત પ્રજાના જીવન સાથે વણાઈ ગયાં હતાં. સ્વપ્નમાં પ્રકાશહીન સૂર્ય, પૂંછડિયે તારે, માથા વિનાનું શરીર, ચંદ્રને પ્રકાશરહિત જો તેમજ પૃથ્વીને કાંપતી જેવી, પર્વતોને હાલતા જેવા વગેરે અપશુકને ગણાતાં હતાં. રથના ઘેડાઓની ચાલ ધીમી પડવી, ઘડાઓની આંખોમાંથી આંસુ પડવાં, હાથીઓનું મદરહિત થવું, ઊંટ ગધેડાં અને ખચરનાં રુવાડા ઊભાં થવાં વગેરેને અપશુકન માનવામાં આવતાં, વળી પક્ષીઓના ભયંકર અવાજ સાંભળવા, ગીધ અને કાગડાઓનું રેવું, મકાનના છાપરા ઉપર ગીધનું બેસવું વગેરેને અપશુકન લેખવામાં આવતાં. આ ઉપરાંત પુરુષોની ડાબી આંખ ફરકવી, સ્ત્રીઓની જમણી આંખ ફરકવી, માથામાં પીડા થવી, સારથિના હાથમાંથી લગામ પડી જવી, દિશાઓનું ભાન ન રહેવું, બુદ્ધિને નાશ થવો અને સ્મૃતિભ્રંશ વગેરેને અપશુકનમાં સમાવેશ થતો. અપશુકનની સાથે સારા શુકનની પણ માન્યતા હતી. સૂર્યને નિર્મળ પ્રકાશ, શીતળ અને સુગંધિત પવન, સ્વચ્છ અને મધુર પાણી, પશુપક્ષીઓનું મધુર બેલવું, જમણી આંખની ઉપરની પાંપણ ફરકવી, મનમાં આનંદ થવે, રસ્મૃતિ તાજી રહેવી વગેરે સારાં શુકન મનાતાં, લોકમાન્યતા પ્રમાણે વાસનાવાળે જીવ ભૂતનિમાં જમતા. સમાજમાં ભૂતપ્રેતની માન્યતા પ્રચલિત હતી. પુણ્યવાન જીવ મરીને આકાશને તારો બનતો. વેશભૂષા-પહેરવેશ: - રામાયણમાં નિરૂપિત થયેલા સમાજમાં સુતરાઉ અને રેશમી કાપડને ઉપયોગ પ્રચારમાં હતા. વિશેષ કરીને સ્ત્રીઓ રેશમના કાપડને ઉપયોગ કરતી. સુતરાઉ અને રેશમી કાપડ ઉપરાંત મૃગચર્મ અને વલ્કલ વસ્ત્ર પણ પહેરાતાં. આ સમયમાં મૃગચર્મને અજિન” ઝાડની છાલનાં વસ્ત્રોને “વકલ” અને ઘાસમાંથી બનાવેલાં વસ્ત્રોને “કુશચીર” તરીકે ઓળખવામાં આવતાં. સામાન્યતઃ વનવાસીઓ અને ઉપયોગ કરતા, વસ્ત્રોના વિવિધ પ્રકાર પ્રચારમાં હતા. પોતાની પુત્રીના વિવાહ વખતે જનક રાજાએ મોટી સંખ્યામાં વસ્ત્રો વહેચ્યાં હતાં એ ઉલ્લેખ મળે છે. રાવણની સ્ત્રીઓ અનેક પ્રકારનાં વસ્ત્ર પરિધાન કરતી. કવિએ પણ વસ્ત્રો અને આભૂષામાં સજજ એવી સ્ત્રીઓનું વખતોવખત વર્ણન કર્યું છે. સ્ત્રીઓ અને પુરુષ બે વસ્ત્ર પહેરતાં ઉત્તરીય અને અધોવસ્ત્ર, બ્રહ્મચારી એક જ વસ્ત્ર ધારણ કરત. માથા ઉપર મુકુટ ધારણ કરવાની પ્રથા હતી. રાજ્યાભિષેક વખતે રાજાને રનજડિત મુકુટ ધારણ કરવો પડે. પુરુષે તેમજ સ્ત્રીઓ શરીરને સેનાના અલંકારોથી શણગારતાં હતાં. કાનમાં કુંડળ અને બાવડે બાજુબંધ સામાન્યતઃ દરેક સ્ત્રી પુરુષ ધારણ કરતાં સ્ત્રી કાનનાં વિશિષ્ટ ઘરેણાં ને કાંડે કંકણુ તથા પગમાં પુર ધારણ કરતી. કુમાર રામ ૧૪ વર્ષ વનમાં
For Private and Personal Use Only
