________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પથિકરજતજય'તી અંક ]
આકટોબર-નવેમ્બર/૮૫
[૫
માં નાટક્રા પણ ભજવાતાં અને પાસાની રમતા પણુ રમાતી, બૌદ્ધ લેખકા શતરજની રમતને મળતી આવતી રમતને ઉલ્લેખ કરે છે, જ્યારે જૈન સૂત્રકૃતાંત્ર' ત। શતરંજ(અષ્ટપ)ને સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ
કરે છે.
મેગેસ્થિનિસ ભારતીયોની સૌંદર્યપ્રિયતાનાં વખાણ કરે છે. એએ ઊંચાઈ વધારવા માટે છૂટની ઉપયેગ કરતા હેાવાનું એ નોંધે છે. પડિત નહેરુ પણ કહે છે કે “એએ ખુશમિજજ લેાક હતા, આત્મવિશ્વાસ ભરેલા હતા અને પેાતાની પરપરાને માટે અભિમાન રાખતા.” વળી તેાંધે છે કે ભારતવર્ષની સિકદરની ચડાઈન! ગ્રીક ઈતિઽાસકાર એરિયન પર ભારતીયોની આ ખુર્થામાજ પ્રકૃતિની ભારે છાપ પડી હતી. એ લખે છે કે ભારતીયેાના જેટલી સંગીત તથા નૃત્યની શોખીન પ્રા બીજી ક્રાઈ પણ નથી. ”
રાજ્યલિ પાંડેયના મત મુજબ મેગેસ્થિનિસે રથઠ્ઠોડ ધોડદોડ સાંઢયુદ્ધ હાથીયુદ્ધ વગેરેને પણ અનેાવિનાદમાં ગણાવ્યાં છે. શિકાર પણ વિનેનું સાધન ગણાતા. મનેવિનેાદ માટે ‘સમાજ’વિહારયાત્રા ઉત્સવમેળા વગેરે પણ સૈાજ્યાં હતાં, પરંતુ સરકાર એવાં કશાં મનેાર્જન થવા દેતી નહિ કે જેને કારણે પ્રજાનાં રાજખરાજનાં કામો પર અસર થાય.
આ બધી માહિતી પરથી ફલિત થાય છે કે મૌર્ય યુગની સમાજવ્યવસ્થા વિશિષ્ટ પ્રકારની હતી. વિશાળ સામ્રાજ્ય હૈ।વા છતાં શાસન જનકલ્યાણુલક્ષી હતું. સમાજમાં વિવિધ વર્ગો એમની ફરજો વ્યવસ્થિત રીતે બજાવતા. ત્રીફ લેખક્રાનાં લખાણા તથા અશેકના શિલાલેખા દ્વારા તત્કાલીન સમાજનાં લેાનાં જીવન રહેણીકરણી આમદપ્રમોદ વગેરે-વિષયક ઠીક ઠીક જાણકારી મળી રહે છે. ડે. ઈતિહાસ વિભાગ–સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટી, વલ્લભવદ્યાનગર-૩૮૮ ૧૨૦
પાદટીપા
૧. રાધાકમલ મુકરજી : ભારતકી સસ્કૃતિ ઔર કલા, પૃ. ૮૨
ર. વી. ડી. મહારાજ : પ્રાચીન ભારતકા ઈતિહાસ, પૃ. ૨૦૫
૩. કાલીચરણ ભટનાગર તથા બી. ડી. શુકલ : ભારતીય સંસ્કૃતિકા ઇતિહાસ ઃ તૃતીય સંસ્કરણ,
ભારતકાર સાંસ્કૃતિક વ રાજ
૧૯૭૧-૭૨, ૨ ૧૪૮
૫. આર. સી. અગ્રવાલ, આર. આર. શેઠી : પ્રાચીન વ મધ્યકાલીન
નીતિક ઇતિહાસ, અધ્યા. ૧૦, પૃ. ૨૩૬
૫. અર્થશાસ્ત્ર ઃ ૧. ૨. ૩૦-૩૩, પૃ. ૭૮
૬. રાધાકુમુદ્ર મુકરજી :- એશિયન્ટ ઈન્ડિયા, પૃ. ૧૫૭
૭. એન્શિયન્ટ ઈન્ડિયા એઈજ ડિસ્ક્રાઈબ્ડ ઈન કલાસિકલ લિટરેચર, પૃ. ૪૮
૮. અર્થશાસ્ત્ર : ૧. ૩, પૃ. ૧; ૧. પ, પૃ. ૧૪; ૩, ૧, પૃ. ૨૩૨-૨૩૮
૯. એઇજ ઑક્ ધિ નઝ ઍન્ડ મૌઝ, પૃ. ૧૧૩, ૧૧૪
૧૦. રાજેન્દ્ર પાંડેય : ભારતકા સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસ, પૃ. ૯૪
૧૧. ડાડારસ, ૨, ૪-૪૧; એરિયન, ૧૧-૧૨; સ્ટ્રો, ૧૫, ૧, ૪૬-૪૯, ૫૮-૬૦: પ્લિની, ૬, ૨૨ ૧૨. (i) ઈન્ડિયા એઈજ ડિસ્ક્રાઈબ્ડ ઈન કલાસિકલ લિટરેચર, પૃ. ૫૫ અને ૨૬૯; એન્થિયન્ટ
ઈન્ડિયા, પૃ. ૭૦
૧૨. (ii) અતેકર : ધ પોઝિશન ઍફ વિમેન ઈન હિંદુ સિવિલેઝેશન, પૃ. ૧૯૧ ૧૩, રમાશંકર ત્રિપાઠી પ્રાચીન ભારતકા ઇતિહાસ, પૃ. ૧૩૨
For Private and Personal Use Only
