________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
રાષ્ટ્ર-એકતાનું નિર્માણ
(આંતરિક એકતાને આશ: ભ્રાતૃભાવ)
.
શ્રી હર્ષદ જોશી
રાષ્ટ્ર-એકતાના વિકાસની બીજી અવસ્થા સામાજિક માળખાના જ પરિવર્તન૫ રહેલી છે, જેનાથી રાજનૈતિક અને શાસનકર્તાની એકતાનું શક્તિશાળી મહાવ દરેક કેંદ્રને માટે આપી શકાય.
આ પરિસ્થિતિની સાથે એક શક્તિશાળી પ્રતિ-બળ પણ મહત્ત્વ રૂપે જડાયેલું છે જ કે જે નાથી સ્વતંત્રતાની જે સમાજના વર્ગોના કમથી પ્રાપ્ત થાય છે તેને પણ નષ્ટ કરવું જ જોઈએ. સામાન્ય રીતે સત્તા એક એવી રાજ્યકર્તા સરકારના હાથમાં સોંપી દેવામાં આવે કે જે હંમેશાં મનસ્વી – આપખૂદ નહિ, પણ કંઈક શક્તિશાળી અવશ્ય હેય, પરંતુ આધુનિક પ્રજાતંત્રીય વિચાર મુજબ શાસકને લેકે એવી પરિસ્થિતિમાં-સ્વરૂપમાં સ્વીકારે છે કે જ્યાંથી-જ્યાં સુધી એ રાજ્યજીવન (રાષ્ટ્રજીવન)ને નકામે-નિષ્ક્રિય તેમજ નામને જ પ્રધાન, સેવક અથવા શાસનકાર્ય માટે અનુકૂળતાવાળા દરૂપ હોય. વાસ્તવિક રીતે નિયંત્રણ રાખવા માટે હવે એની કોઈ જરૂરત રહી નથી, પરંતુ એમાં કઈ અયુક્તિ નથી રહી, કેમકે રાષ્ટ્ર-પ્રતિરૂપને વિકાસમાં અને વિકાસ મધ્યયુગમાં થઈ ચૂક્યો હતું. એક શક્તિશાળી રાજાનું અતિહાસિક મહત્વ રહ્યું છે, ત્યાં સુધી કે સ્વતંત્રતા પ્રેમી, દ્વિપક્ષીયભાવયુક્ત અને વ્યકિતવાદી ઇગ્લેન્ડમાં પણ લેટેજે ટ્રસ અને ટયુડર્સ રાજા એવા વાસ્તવિક અને સક્રિય કંદ-બિંદુ હતા. એમને અનુસરીને અને વિકાસ પામીને રાષ્ટ્ર એક દઢ રૂપે પરિપકવ શક્તિને પ્રાપ્ત કરી ચૂકયું. આવું પેન જર્મની અને ઇટલીમાં બન્યું,
પરંતુ જર્મનીની બાબતમાં કહેવાય છે ઈવાન અને પીટર વગર રશિયાનું અસ્તિત્વ ત્યાં ન હેત. આધુનિક સમયમાં પણ હેહેન સૌકસે જર્મનીનાં એકીકરણ અને વિકાસ માટે જ મધ્યયુગ જેવું કાર્ય કર્યું તેનાથી પણ જનતંત્રવાદી પ્રજાઓએ એ વ્યાકુળતા અને વિસ્મયના ભાવમાં જોયું છે, કેમકે એ લે છે માટે આ પ્રકારની ઘટનાને સમજવી એ કઠિન હતું જ, એના કરતાંય એની વાસ્તવિકતા ઉપર વિશ્વાસ કરવો એ તે પુષ્કળ કઠણ હતું.
પરંતુ આપણે બાકિનાં નવાં રાષ્ટ્રના પ્રથમ નિર્માણયુગમાં પણ આજ આ જ વાત જોઈ શકીએ છીએ, છતાં પણ આ આવશ્યકતા હવે એટલી વાસ્તવિક રહી નથી, પરંતુ આ જાતિઓ – જ્ઞાતિઓના અચેતનમાં આને હજુ પણ અનુભવ કરી શકાય છે.
આધુનિક પદ્ધતિમાં રાષ્ટ્રસ્વરૂપમાં જાપાનનું નવનિર્માણ મિકાડોએ પણ આ જ પ્રકારના કાર્યથી કર્યું. નવ-નિર્માતાઓની સહજ પ્રેરણા આ આંતરિક જરૂરિયાતને પૂરી કરવા માટે એને પોતાના અસહ્ય એકાંતવાસમાંથી બહાર ખેંચી લાવી હતી, " પરંતુ રાષ્ટ્રિય વિકાસની આ આંદોલનની વિશિષ્ટ ભૂમિકા ભલે ગમે તેટલી હિતકારી હેય છતાં પણ એની સાથે પાછો વિનાશક રૂપમાં જ જ્ઞાતિઓની આંતરિક સ્વતંત્રતાઓને એક વિરોધ રહેલો જ છે, જે આધુનિક મનોવૃત્તિને પ્રાચીન રાજતંત્રીય આપખૂદ પદ્ધતિ અને પ્રવૃત્તિઓ માટે સ્વાભાવિક, પણ અવનિક પદ્ધતિથી અત્યંત અઉદારણીય મંતવ્ય માટે બંધનકર્તા કરે છે, કેમકે એ હંમેશાં કેંદ્રીકરણ કરતા એકરૂપતા, મજબૂત નિયંત્રણ એક જ નિદેશનું કાર્ય હોય છે. એક જ કાનન, એક જ સિદ્ધાંત, એક જ સત્તાને સાર્વભૌમત્વનું રૂપ આપવાની જરૂરિયાત પૂરી કરવાની છે,
આ જ વાતને ધ્યાનમાં રાખતાં આપણે ટયુડર અને ટુઅર્ટ રાજવંશોના પ્રજા પર રાજ્યતંત્રીય સત્તા અને ધાર્મિક એકતા લાદવાના પ્રયત્નોને સ્પષ્ટ રૂપમાં સમજી શકીએ છીએ. એનાથી ફાન્સને ધર્મ
For Private and Personal Use Only
