________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પથિક-રજતજયંતી અંક].
અંકટોબર-નવેમ્બર
[૨૭
આવતી, જેમાં ‘ઈપીરિયલ’ તેમજ બીજી બે–ત્રણ સંસ્થાઓ કલકત્તા-કાનપુર-લખનૌથી મુંબઈ આવતી, જે થોડો સમય પિતાનાં નાટક ભજવી મુંબઈ છોડી જતી, સબબ કે કેઈ ઉર્દૂ સંસ્થા મુંબઈની વધુમતી ગુજરાતી જનતા દ્વારા લાબે વખત આર્થક દૃષ્ટિએ લાભદાયક ન થતી.
મારે અહીં મારા અનુભવે ઉદુ સંસ્થામાં ગુજરાતી કલાકારની કઈક સંભળેલી, કંઈક જોયેલી. વિગતો રજુ કરવાની છે, જેમાં કાયમી છાપ જે મારા હૃદયમાં રહી ગઈ હોય તો એ “ભાદન થિયેટર્સ, લિ ” ઉર્દૂ રંગભૂમિની છેલ્લી માતબર સંસ્થાની.
અજોડ અદાકાર-દિગ્દર્શક અને અનેક નટોને તેમજ લેખકને પડકાર હતા સ્વ. શ્રી અમૃત કેશવ નાયક અને એમના ભાઈ સ્વ. શ્રી વેલાભાઈ (જેમને મેં જોયેલા).
આ બધું જોડલીએ તે ઉ રંગમંચના અનેક પારસી કોમના ધરખમ કલાકારોને પણ આશ્ચર્યમાં નાખે તેવી નાટયકલાની સિદ્ધિ હાંસલ કરેલી. સ્વ. શ્રી અમૃતભાઈએ તે અનેક ગુજરાતી કલાકારોને (જેમના ઘણી નાની ઉંમરના નાયક કેમના હતા) ઉર્દુ તખ્તાની ભેટ આપી હતી.
અને શિરસ્તો છેક “માધન થિયેટ માં પણ મને જોવા મળે. સ્વ. શરીફાબાનું એ જમાનાની ખૂબ જ લોકપ્રિય અભિનેત્રી. એની અદાકારી માટે આજે પણ મને યાદ આવતાં માથું નમાવવાનું મન થાય. ત્યારબાદ કાનબાઈ નીસાર-જે બોલતી ફિલ્મોમાં લયલા મજનૂ-શીરી ફરહાદથી જાણીતી જોડી બની, મા. નીસારની શરૂ આત આપણા ગુજરાતી તખ્તા પર સ્ત્રીભૂમિકાએથી થયેલી. મેં બે-ચાર એમની આ ભૂમિકા જોયેલી. સુંદર દેખાવ અને સંગીતના સારા અભ્યાસી હોવાથી ભા. નીસાર અને મા. ફકીરા એ વખતના ગુજરાતી કલાકાર થિયેટર પર પોતાની આગવી પ્રતિભા જમાવી ગયા હતા. “માદન થિયેટની જાહેરજલાલી તે મેં એના સંધ્યાકાલે જોઈ છે, પરંતુ આઘેડ (ખટાઉ) જૂની અને નવી, જેમાં સ્વ. સોરાબજી એગરા, સોરાબજી કામક ઉપરાંત મેવાવાલા (રાબ) અને બીજા અનેક ગુજરાતી પારસી કલાકારોએ પિતાની અભિનય-શક્તિથી ખૂબ જ પ્રશંસા મેળવેલ. - સ્વ. બાલીવાલા શેની સંસ્થાએ પણ પોતાનાં હિંદી–ઉ નાટકથી સારાય ભારત ઉપરાંત બમ સુધી પોતાની કીર્તિ જમાવી હતી. આ સંસ્થામાં પણ પારસી તેમજ મુસ્લિમ કલાકારો સાથે આપણા ગુજરાતી કલાકારે પણ સારી નામના મેળવી શક્યા હતા.
પણ ફરી ફરીને મને “માદન” અને જૂની આડ (ખટાઉ શેઠની) અને નવી આધેડની વાતો કઈક જોયેલી, કંઈક જાણીતી, (સાંભળેલી યાદ આવે છે.
દેઢથી બસ ના–મોટે પ્રત્યેક કલાકાર-કસબી-પડદા પાછળને શિપી, વેશભૂષા અને રંગભૂષા સંભાળનારા જાણકાર એવા માનવીઓને મોટો સમૂહ ભારતભરમાં “માદનને. કહેવાય છે કે લગભગ વીસ થિયેટરો (“મોટાં શહેરમાં હતાં, જેમાં અમુક તે કાયમ ફિલ્મ (મૂંગી અને પછી બોલતી) રજૂ કરતાં અને અમુકમાં ફિમે, પછી રાત્રિના નવ-સાડાનવે નાટ શરૂ થતાં, જેની નામનાએ કલકત્તાની મારવાડી નાટયશોખીન જનતા-કાનપુર તેમજ લખન વગેરે શહેરોમાં રહેતી નાખીને પ્રજાના પ્રેમને જીતી લીધું હતું તેવા સ્વ. મા. મેહન (મેહન માસ્તર) એ “માદન”ના
અજોડ દિગ્દર્શક-અને પ્રહસનના મહાન કલાધર, જેમણે મિસ પેશન્સ કપૂરથી લઈને અનેક અભિનેત્રીએને તૈયાર કરેલી.
શ્રી મોહન માસ્તરની લોકપ્રિયતાની વાત અહીં એક જ રજા કરું કે એઓ નાટકના સમયે એટલે કે નવ વાગ્યે ન આવે ને કદાચ અર્ધો કલાક મોડું થાય તે પણ નાખીને એને જોવા
For Private and Personal Use Only
