________________
મહામંત્રની લોકેત્તરતા] તુલ્ય દેખાય છે, તે આ જ દૃષ્ટિએ સમજવાનું છે. “શ્રુતકેવલી” શબ્દની એક વ્યાખ્યા એવી કરી છે કે તેઓ સર્વેક્ષરસન્નિપાતી હોય છે, સર્વ અક્ષરે અને તેના પરસ્પર મિશ્રણથી થતા સર્વ અર્થોને તેઓ જાણતા હોય છે અને તેથી જ તેઓની ઉપદેશ શક્તિ અમેઘ બને છે.
મંત્રમાં કેવળ અક્ષરેની કાર્ય સાધન શક્તિ હોય છે એટલું જ નહિ, તેમાં બીજી શક્તિઓ પણ કામ કરે છે અને તે છે મંત્રના જકની શક્તિ, મંત્રના વાચ્ય પદાર્થોની શક્તિ, મંત્રજકના હદયની ભાવના તથા મંત્રસાધકના આત્મામાં રહેલો મંત્રશક્તિ ઉપર ભાવ, અખંડ વિશ્વાસ, નિશ્ચળ શ્રદ્ધા, વગેરે વગેરે. તાત્પર્ય એ છે કે મંત્ર કેવળ અક્ષર કે પદ સ્વરૂપ જ નથી, પણ પદ, પદાર્થ, પદના
જક તથા પદના પ્રાજકની ભાવના અને શક્તિઓના એકંદર સરવાળા રૂપ છે. મંત્રની શક્તિ એ ચારને અનુરૂપ હોય છે. મંત્રને જક ક્લિષ્ટ પરિણામી હેય તે મંત્ર મારક બને છે અને અસંકિલષ્ટ પરિણામી-નિર્મળ બુદ્ધિવાળ હોય તો તેનો જેલો મંત્ર તારક બને છે.
લૌકિક મંત્રશક્તિને પ્રયોગ મુખ્યત્વે આકર્ષણ, વશીકરણ, ઉચ્ચાટન, વિશ્લેષણ, સ્તષ્ણન, સમ્મોહન, આદિ લૌકિક કાર્યો માટે જ થાય છે. કોઈ વ્યક્તિને પિતા તરફ ખેંચવા, કેઈને વશ કરવા, કેઈ પ્રતિપક્ષીને ઉડાવવા, કેઈ દુશ્મનને નાશ કરવા, કેઈને સ્વસ્મિત કરવા, કે કેઈને હિત કરવા માટે લૌકિક મંત્રશક્તિને ઉપયોગી હોય છે અને તે મંત્રની સફળતાને આધાર મંત્રને પ્રયોગ કરનાર
