________________
અનાવિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ]
૧૧૩
એક વૃત્તિ કાર્ય કરતી હોય, તે જ સમયે તેનાથી વિપરીત બીજી વૃત્તિને ઉત્તેજિત થવા દેવી. આવું કરવાથી બે પરસ્પર વિરાધી વૃત્તિઓના એકી સાથે ઉદય થવાથી તેનું અળ ઘટી જાય છે. આ રીતે બંનેના પ્રકાશનની રીતમાં અંતર પડી જાય છે, અથવા મને શાંત બની જાય છે. જેમ- વૃત્તિ જ્યારે વેગ પકડતી હોય ત્યારે સહાનુભૂતિની વૃત્તિને વેગ આપવામાં આવે તે પૂવૃત્તિનું વિલયન સરલતાથી થઈ જાય છે. નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ આ દિશામાં પણ સહાયકરૂપે સિદ્ધ થાય છે. આ શુભ વૃત્તિના ઉત્પન્ન થવાથી અન્ય વૃત્તિએને સહજ વિલીન કરી શકાય છે.
મૂલવૃત્તિના પરિવર્તનના ત્રીજો ઉપાય માર્ગાન્તરીકરણ છે. આ ઉપાય દમન અને વિલયન અને ઉપાયાથી શ્રેષ્ઠ છે. મૂલવૃત્તિના દમનથી માનસિક શક્તિ સચિત થાય છે; જ્યાં સુધી આ સંચિત શક્તિના ઉપયેાગ ન કરવામાં આવે ત્યાં સુધી તે હાનિ કરી શકે છે. નમસ્કાર મહામંત્રનું
સ્મરણુ એવું અમેઘ અસ્ત્ર છે કે જેથી નાનપણથી વ્યક્તિ પોતાની મૂલવૃત્તિઓનું માર્ગાન્તરીકરણ કરી શકે છે. ચિન્તન કરવાની વૃત્તિ મનુષ્યમાં દેખાય છે, જો માણસ
આ વૃત્તિમાં વિકારી ભાવનાઓને સ્થાન ન આપે અને આ પ્રકારના મોંગલ વાક્યોનું ચિન્તન કરતા રહે તે એથી ચિન્તન વૃત્તિનુ' સુંદર માર્ગાન્તરીકરણ થાય છે. એ સત્ય છે કે મનુષ્યનું મન નિરક નથી રહી શકતું, તેમાં કેાઈને કાઈ પ્રકારના વિચાર અવશ્ય આવવાના જ. તેથી ચરિત્રભ્રષ્ટ કરનાર વિચારાના સ્થાને ચરિત્રવધ ક વિચારાને સ્થાન
