________________
નવકારમાં નવ રસે]
૧૨૧
છે, એટલું જ નહિ પણ ઉચ્ચકોટિના શૃંગાર, હાસ્ય, કરૂણ, રૌદ્ર, વીર, ભયાનક, બીભત્સ અને અદ્ભુત આદિ રસાથી પણ ભરેલા છે, એમ કહેવું લેશ પણ ખાટું નથી.
પરમેષ્ડિ ભગવ તામાં શૃંગાર રસ છે, પણ તે નાયકનાયિકાના નહિ કિન્તુ અંતરાત્મભાવ અને પરમાત્મભાવ વચ્ચેની રતિ-પ્રીતિના છે. હાસ્યરસ છે, તે વિષકના વિકૃત વેષાદેિના દર્શનથી થનારા નહિ, કિન્તુ ભવનાત્મકની વિડંબના અને વિષમતાના, દર્શીનથી ઉપજે છે. કરૂણ રસ છે, પણ ઇષ્ટ નાશ અને અનિષ્ટની પ્રાપ્તિથી થતી મલિન ચિત્તવૃત્તિવાળા નહિ, કિન્તુ ઇવિયેાગ અને અનિષ્ટસયાગથી સદા સંતપ્ત અને શાકાતુર જગતને દુઃખ-પક અને અજ્ઞાનઅંધકારમાંથી ઉદ્ધાર કરવાના છે. રૌદ્રરસ છે, પણ બાહ્ય શત્રુએએ કરેલા અપકારથી થતા મનના પ્રજ્વલનરૂપ નહિ, કિન્તુ આંતર શત્રુઓના સમૂલ ઉચ્છેદ કરવાની પ્રશસ્ત મનેાવૃત્તિરૂપ છે. વીરરસ છે, તે પણ બાહ્મયુદ્ધમાં જીતવાના ઉત્સાહરૂપ નહિ, કિન્તુ લેાકેાત્તર કાર્યમાં ઉત્સાહ ધારણ કરવારૂપ છે. ભયાનકરસ છે તે પણ રૌદ્રદશનાદિથી થતી અનની શંકારૂપ નહિ, કિન્તુ આંતરારિ વિવશ ન કરે તેની સાવચેતીરૂપ છે. બીભત્સરસ છે, તે પણ ખાહ્ય અશુચિ પદાર્થોને જોવાથી નહિ, કિન્તુ અશુચિ સ્વરૂપ સ્વશરીર અને પાંચ ઇન્દ્રિયાના ખીભત્સ વિષયાની વિપાકવિરસતાના દનથી થયેલી વિરક્તિરૂપ છે. અદ્ભુતરસ છે, પણ તે કઈ બાહ્ય અપૂર્વ અર્થના દર્શનથી થયેલા ચિત્તના વિસ્મયરૂપ નહિ, કિન્તુ આત્માની અને કર્મની અચિત્ત્વ શક્તિના
