________________
પરિશિષ્ટ નં-૬ મનેાવિજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ
શ્રી નમસ્કાર મહામંત્ર
આ
6
મનાવૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિથી આ વિચારણીય પ્રશ્ન છે ક નમસ્કાર મહામત્રના મન પર શા પ્રભાવ પડે છે ? આ મન્ત્રને સકાર્યસિદ્ધિપ્રદ કહેવામાં આળ્યેા છે, તે મન્ત્રથી આત્મિક શક્તિના વિકાસ શી રીતે થાય છે ? મનેાવિજ્ઞાન માને છે કે માનવની દૃશ્ય ક્રિયાઓ તેના ચૈતન મનમાં અને અદૃશ્ય ક્રિયાઓ અચેતન મનમાં થાય છે, મનની આ મને ક્રિયાઓને · મનેાવૃત્તિ ' કહેવાય છે. સાધારણતઃ ‘મનેાવૃત્તિ' શબ્દ ચેતન મનની ક્રિયાએ ખતા– વવા માટે વપરાય છે. પ્રત્યેક મનેાવૃત્તિના ત્રણ અશા છે— જ્ઞાનાત્મક, સ ંવેદનાત્મક અને ક્રિયાત્મક. આ ત્રણે અંશે એક બીજાથી છુટા ન પાડી શકાય તેવા છે, માણસને જે કાંઈ જ્ઞાન થાય છે તેની સાથે વેદના અને ક્રિયાત્મક ભાવ પણ અનુભવાય છે. જ્ઞાનાત્મક મનેાવૃત્તિના સંવેદ્યન, પ્રત્યક્ષીકરણ, સ્મરણુ, કલ્પના અને વિચાર આ પાંચ ભેદો છે. સંવેદનાત્મક મનેાવૃત્તિના સ ંદેશ, ઉમંગ, સ્થાયીભાવ અને ભાવનાગ્રંથી, આ ચાર ભેદો છે અને ક્રિયાત્મક મનોવૃત્તિના સહજક્રિયા, મૂલવૃત્તિ, ટેવ, ઇચ્છિતક્રિયા અને ચરિત્ર, આ પાંચ ભેદો કરવામાં આવ્યા છે. નમસ્કાર મહામત્રના સ્મરણથી જ્ઞાનાત્મક મનેાવૃત્તિ ઉત્તેજિત અને છે, તેથી તેની સાથે અભિન્ન રૂપથી
