________________
શ્રી નવકારમાં નવ રસા
સાહિત્યના ક્ષેત્રમાં ‘રસ' એક અગત્યની વસ્તુ છે, કાવ્યશાસ્ત્રમાં તેને મહત્ત્વનું સ્થાન છે, રસશાસ્ત્ર ઉપર મેટાં મોટાં વિવેચને લખાયાં છે. આ રસે નવની સંખ્યામાં છે અને તેમાં નવમે રસશાંત' છે. કેટલાક આચાર્યાં તેને રસ માનતા નથી, તેમના મતે રસેાની સંખ્યા માત્ર આઠની છે. કેટલાક તે આઠની સાથે નવમા શાંત રસ પણ માને છે અને વળી કેટલાક ચાર્ટીએ નવ રસા ઉપરાંત ‘વાત્સલ્ય' નામને દસમે। રસ પણ સ્વીકાર્યાં છે. શ્રી નમસ્કાર મહામત્રમાં આ રસેા કેવી રીતે અભાવ પામે છે, એ વિચારવાનુ' અહિં પ્રસ્તુત છે.
કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રીહેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ વાત્સલ્ય” રસને સ્વતંત્રરસ નહિ માનતા શાંત સહિત માત્ર નવ રસાને જ રસ તરીકે સ્વીકારે છે. તે નવ રસેાનાં નામેા અનુક્રમે (૧) શૃંગાર, (ર) હાસ્ય, (૩) કરૂણુ, (૪) રૌદ્ર, (૫) વીર, (૬) ભયાનક, (૭) ખીભત્સ, (૮) અદ્ભુત અને (૯) શાંત છે. તે પ્રત્યેકના વિભાવ, અનુભાવ અને વ્યભિચારી ભાવા કાવ્યાનુશાસન નામની અનુપમકૃતિમાં
