________________
b
પરમેષ્ટિ–નમસ્કાર
સાયને જગાડનારા થાય છે તેથી તે ભાવમ ગળ છે. ભાવમ’ગળ એટલે નિશ્ચયથી મંગળ. મંગળનું કાર્ય અનિષ્ટનું નિવારણ અને ઈષ્ટના લાભ કરવાનુ છે, તે જેનાથી થાય કે ન થાય તે દ્રવ્યમંગળ અને જેનાથી અવશ્ય થાય તે ભાવમંગળ છે.
સભ્યષ્ટિને મન સમગ્ર સસાર એ અનિષ્ટ છે, એક મુક્તિનું સુખ એ ઈષ્ટ છે. તેની અવશ્ય સિદ્ધિ સિદ્ધભગવંતના નમસ્કારથી ત્યારે થાય કે જે તે પ્રણિધાનપૂર્વક કરવામાં આવે. એ પ્રણિધાનને લાવવા માટે નમસ્કારની કે બીજી કોઈ પણ ક્રિયાની પાછળ પ્રશસ્ત હેતુ જોઇએ, તેા જ પ્રણિધાન આવી શકે. તેથી શ્રુતકેવળી ભગવંત શ્રીભદ્રબાહુસ્વામિજી તે હેતુઓને જ અહી નમસ્કારની પાછળ પ્રધાન હેતુ તરીકે સ્થાન આપે છે.
અરિહંત નમસ્કારની પાછળ ‘માર્ગ' હેતુ પ્રધાન છે, તા સિદ્ધ નમસ્કારની પાછળ અવિનાશ' હેતુ પ્રધાન છે, એથી એ પણ સિદ્ધ થાય છે કે બીજા ગૌણ હેતુએ અનેક સભવે છે; જેમ જેમ તે હેતુઓનું પ્રણિધાન વધતું જાય છે, તેમ તેમ નમસ્કારની ભાવરૂપતા-પરમાથ મંગળમયતા વધતી જાય છે. ગૌણ હેતુએમાં અરિહંત ભગવંતના શબ્દ' અને સિદ્ધ ભગવંતનું ‘રૂપ’ કહી શકાય, અરિહંત ભગવતનું ‘ઔદાર્ય’ અને સિદ્ધ ભગવંતનું ‘દાક્ષિણ્ય' કહી શકાય, અરિર્હંત ભગવંતના ‘ઉપશમ’ અને સિદ્ધ ભગવતના સંવેગ' કહી શકાય, એ રીતે અરિહંતની મૈત્રી” અને સિદ્ધ ભગવંતનું ‘માધ્યસ્થ્ય,’ અરિહંત ભગવતની ‘અહિંસા’
•
