________________
૧૦૪
[પરમેષ્ઠિ—નમસ્કાર
નમસ્કાર કરનાર ઉપર તે કેવી
પાંચમા પદે રહેલા સાધુ ભગવંતાના વિશેષ ઉપકાર શું છે અને રીતે થાય છે, તે જોઇએ. શરીરમાં ઇન્દ્રિયા પાંચ છે, લેાકમાં પરમેષ્ઠિ ભગવા પણ જાતિથી પાંચ છે. દરેક ઇન્દ્રિયના એક એક વિષય છે અને તે વિષય પ્રત્યેના અનુરાગ જીવને અનાદિ સિદ્ધ છે, ત્યારે શ્રી પાંચપરમેષ્ટિ ભગવતા પ્રત્યેના ભક્તિરાગ જીવને પ્રયત્નથી કેળવવાના છે. વિષય પ્રત્યેના રાગ અને પરમેષ્ઠિ પ્રત્યેના રાગ એક જ કાળે, એક જ ચિત્તમાં સંભવતા નથી, એક જડ છે તેા બીજો ચેતન છે, જડના ધર્મો અને ચેતનના ધર્મો જુદા છે. શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, એ જડના ધર્મો છે, જ્ઞાન, દર્શન, સુખ, વીર્ય, એ ચેતનાના ધર્મો છે. જડના ધર્માં જેને ગમે તેને ચેતનના ધર્મો કેમ ગમે ? અને ચેતનના ધર્માં જેને ગમે તેને જડના ધર્મો કેમ ગમે ? અન્યાએ પણ કહ્યું છે કે, “ જ્યાં રામ ત્યાં કામ નહિ અને જ્યાં કામ ત્યાં રામ નહિ. ” અધકાર અને પ્રકાશ એ એક જગ્યાએ કદી પણ રહી શકે નહિ, એવી રીતે એક જ ચિત્તમાં વિષયે અને પરમેષ્ઠિની ભક્તિ સમકાળે ટકી શકે નહિ. પરમેષ્ઠિ પ્રત્યે ભક્તિરાગ ઉત્પન્ન કરવા હાય તા વિષય પ્રત્યે વૈરાગ્ય કેળવવા જ રહ્યો. તે વૈરાગ્ય કેળવવાના ઉપાય વિષયેાની વિપાકવિરસતા અને વિનશ્વરતાનુ વારવાર ચિંતન કરવું તે છે. પરંતુ આ કાર્ય ધારવા જેટલું સહેલું નથી, વારંવારના સુખાનુભવથી વિષયે પ્રત્યે કેળવાયેલી દૃઢરાગવાસના એટલી તેા ઉંડી હાય છે કે ચિંતન માત્રથી તે નાશ પામતી નથી. ઉલટુ' અનેકશઃ અભ્યાસથી કેળવેલી
રાગ
