________________
૭૮
[પરમેષ્ઠિ—નમસ્કાર
અશુભ વ્યાપારેશને નિગ્રહ અને તે ત્રણેનું શુભ વ્યાપારામાં પ્રવર્તન. આ બન્ને હેતુઓ સ્વાધ્યાયયેાગમાં જે રીતે સિદ્ધ થાય છે તે રીતે પ્રાયઃ અન્ય વ્યાપાર વખતે સિદ્ધ થઈ શકતા નથી. આ વાત કેવળ આગમથી જ નહીં પરંતુ યુક્તિ અને અનુભવથી પણ સિદ્ધ છે.
શ્રી જિનમતમાં સ્વાધ્યાય પાંચ પ્રકારના કહ્યો છેવાચના, પૃચ્છના, પરાવના, અનુપ્રેક્ષા અને ધર્મ કથા. ગુરૂ પાસે સૂત્ર-અર્થ ગ્રહણ કરવાં તે વાચના, સ ંદેહ નિવારણ માટે પૂછવું તે પૃચ્છના, અસદિગ્ધ સૂત્રાની પુનઃ પુનઃ પરિવર્તીના (પઠન) તે પરાવર્તના, પુનઃ પુનઃ વિચારણા તે અનુપ્રેક્ષા અને અનુગ્રહ બુદ્ધિથી યેાગ્યની આગળ કથન કરવું તે ધર્મકથા. આ પાંચે પ્રકારના સ્વાધ્યાય મન-વચન કાયાના અશુભ વ્યાપારેશને નિરોધ કરાવી શુભમાં એકાગ્રતાપૂર્વક પ્રવર્તન કરાવે છે, તેથી કક્ષયના અસાધારણ હેતુ ખની પરંપરાએ પરમપદની પ્રાપ્તિ કરાવે છે. શાસ્ત્રો કહે છે કે આદર પૂર્વક સ્વાધ્યાયની લીનતા એ યાવત્ સર્વજ્ઞપદ અને તીથંકરપણાની પ્રાપ્તિના પણ હેતુ અને છે. પાંચે પ્રકારના સ્વાધ્યાય પદાર્થોના પરમાથ ને જણાવનારા છે અને ક્ષણે ક્ષણે સતિના મૂળરૂપ પરમ વૈરાગ્યના હેતુ બને છે.
આ સ્વાધ્યાય ઉત્કૃષ્ટતયા ચૌદ પૂર્વ ધરાને હાય છે, મહાપ્રાણ ધ્યાનાદિના સામર્થ્યથી અંતર્મુહૂત્ત કાલમાં તેઓ ચૌદ પૂર્વાનું અને મારે અગાનુ` પરાવર્તન કરે છે. દશ પૂર્વધરાને દશ પૂર્વીના સ્વાધ્યાય હાય છે, નવ પૂર્વધરાને નવ પૂર્વાના
