________________
મહામંત્રમાં શુભધ્યાનના પ્રકારે] સપ્રવૃત્તિમાં હેતુભૂત એવા ભવનિર્વેદનું કારણ થાય છે. શ્રી નવકાર મંત્રના ધ્યાનથી આ ભવનિર્વેદ પોષાય છે, પુષ્ટ થાય છે, તેથી તે ભવવિચય ધર્મધ્યાનને જ એક પ્રકાર છે.
૮-સંસ્થાના વિચય–નીચે વેત્રાસન (ખુરસી) જે, મધ્યમાં ઝાલર જે, આગળ મુરજ (ડમરૂ) જે ચૌદરાજ પ્રમાણ લોક છે, વગેરે ચિન્તન વારંવાર કરવાથી ચિત્તને અન્ય વિષમાં. સંચાર અટકી જાય છે અને એકાગ્રતા પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રી નવકાર મંત્રના ધ્યાનમાં પણ ચૌદરાજલોકને વિચાર આવી જાય છે, તેથી તે પણ સંસ્થાનવિચય ધ્યાનને જ એક પ્રકાર છે.
૯-આજ્ઞાવિચય-પરલોક–બંધ-મોક્ષ–ધર્મ–અધર્માદિ અતીન્દ્રિય અને સૂક્ષ્મ ભાવેને વિષે આ વચનને પ્રમાણ તરીકે ધારણ કરવાથી સકલ સંશો વિલીન થઈ જાય છે અને સકલ પ્રવૃત્તિને જીવાડનાર પ્રાણતુલ્ય શ્રદ્ધાની સંતતિ અવિચ્છિન્ન બને છે, તેથી અત્યંત દુઃખથી જાણી શકાય તેવા અને જ્યાં હેતુ-ઉદાહરણાદિની પહોંચ નથી, તેવા સૂક્ષમ અને અતીન્દ્રિય પદાર્થો પણ અસત્ય નથી, જિનવચન પ્રામાણ્યથી સત્ય છે, એવી પ્રતીતિ ધારણ કરવી તે આજ્ઞાવિચય ધર્મધ્યાન છે. નમસ્કાર શ્રી જિનાજ્ઞાને અનુસરવા રૂપ હેવાથી નવકારમંત્રનું ચિન્તન આજ્ઞાવિચય ધર્મ ધ્યાનને જ એક પ્રકાર છે.
૧૦-હેતુવિચય-આગમ વિષયક વાદવિવાદ વડે જેની બુદ્ધિ સ્થિર ન થાય તેવા તકનુસારી બુદ્ધિવાળા પુરૂષની
