________________
નમસ્કારની ધારણ
શરીરની બહાર કે અંદર કેઈ એક સ્થાનમાં મનેવૃત્તિને એકાગ્ર કરવા પ્રયત્ન કરે તેનું નામ ધારણા છે. કહ્યું છે કે “રાવપત્તિથ ધાર” અર્થાત્ ચિત્તને કઈ
એક સ્થાન પર બાંધવું તે ધારણા છે. ધારણાના અભ્યાસીએ સિદ્ધાસન, પદ્માસન કે સ્વસ્તિકાસન, વિગેરેમાંથી કઈ એક આસને બેસવું જોઈએ તથા ઇંદ્રિયોને અને મનને સ્વસ્થ કરવાં જોઈએ. નવકારની ધારણા મુખ્યત્વે નવકારના અક્ષરે ઉપર કે પંચપરમેષ્ઠિઓની આકૃતિઓ ઉપર કરવાની હોય છે અને તે મૂર્તિઓ કે અક્ષરને શરીરની અંદર કે બહાર અષ્ટદલકમળ ઉપર સ્થાપન કરવાના છે. આ ધારણા શરૂ કરવા પહેલાં સંસારના સર્વ વિષય પ્રત્યે વૈરાગ્ય અને પંચપરમેષ્ઠિઓ પ્રત્યે પરમ અનુરાગ પ્રકટાવવાનો હોય છે. જેમ કે સંસારના સર્વ પદાર્થો અનિત્ય, અશરણ અને દુઃખદાયક છે ત્યારે પંચપરમેષ્ઠિ ભગવંતે શાશ્વત, શરણભૂત અને મંગળદાયક છે.
ધારણાને અભ્યાસ કરતાં અંતઃકરણની વૃત્તિમાં બે મુખ્ય દે આવે છે, એક લય અને બીજે વિક્ષેપ. નિદ્રાધીનતા તે લય છે અને ધારણાના વિષયથી અન્ય વિષયના આકારે ચિત્તનું પરિણમવું તે વિક્ષેપ છે. લયના હેતુઓ અજીર્ણ, અત્યાહાર, અતિશ્રમ, આદિ દે છે, તેનો નાશ કરવા માટે હિત-મિતભેજી થવું, શક્તિથી વિશેષ શ્રમને
