________________
મહામંત્ર મનુષ્યને સ્વભાવસિદ્ધ ધમ]
૩૩ વર્ગની આગળ ઝુકે છે. નમસ્કાર મહામંત્રમાં એ પાંચે પરમેષ્ઠિઓને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યું છે, તેથી તેને પરમેષિમંત્ર પણ કહેવાય છે.
જીવત્વની દષ્ટિએ બધા જ સમાન છે, પછી ભલે તે બદ્ધ હોય કે મુક્ત, પરંતુ જે જીવ જ્ઞાનાદિથી હીન અને રાગ-દ્વેષાદિથી અધિક છે તે આધ્યાત્મિક માર્ગમાં અવંદનીય છે, જે જ્ઞાનાદિથી મહાન છે અને રાગ-દ્વેષાદિથી હીન છે તે ત્રિકાલ વંદનીય છે. અરિહંત અને સિદ્ધ આદિ પૂર્ણ રૂપે રાગાદિથી હીન અને જ્ઞાનાદિથી પૂર્ણ છે, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય, સાધુ પ્રાયઃ એક દેશથી રાગાદિની હીનતા અને જ્ઞાનાદિની વિશેષતાવાળા છે, એમ જૈન ધર્મના પ્રાણભૂત વીતરાગભાવ અને સર્વજ્ઞભાવ સર્વથી કે ઘણા અંશથી એ પાંચે પદમાં સ્પષ્ટતયા અભિવ્યક્ત થએલો છે.
બીજી રીતે જૈન ધર્મનાં મૂળ તત્વે ત્રણ છે, દેવતત્ત્વ, ગુરુતત્ત્વ અને ધર્મતત્તવ. તેમાં અરિહંત અને સિદ્ધ આત્મ-વિકાસની પૂર્ણ અવસ્થા–પરમાત્મદશા પર પહોંચેલા છે તેથી પૂર્ણ રૂપથી પૂજ્ય છે અને દેવતવની કટિમાં ગણાય છે. આચાર્ય, ઉપાધ્યાય અને સાધુ આત્મવિકાસની અપૂર્ણ અવસ્થામાં છે, છતાં પૂર્ણતાને માટે સતત પ્રયત્ન શીલ છે, તેથી પિતાથી નીચી શ્રેણિવાળાને પૂજ્ય છે અને પિતાથી ઉંચી શ્રેણિવાળાના પૂજક છે, માટે તેમને ગુરુતત્વમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યા છે. વળી સર્વત્ર વ્યક્તિથી ભાવમાં લક્ષણ કરી શકાય છે તેથી અરિહંતાદિ તે તે
