________________
સમયસ`બ ધનુ` મીમાંસકૃત ખંડન
न, शब्दस्य ज्ञापकत्वात् । ज्ञापकस्य धूमादेरेतद्रूपं यत् सम्बन्धग्रहणापेक्ष स्वज्ञाप्यज्ञापकत्त्रम् । उद्योतादयस्तु प्रत्यक्ष सामग्रयन्तर्गतत्वान्न व्युत्पत्त्यपेक्षा भवन्ति । शक्तिस्तु नैसर्गिकी यथा रूपप्रकाशिनी दीपादेस्तथा शब्दस्यार्थप्रतिपादने । समयमात्रादर्थप्रतिपत्तिः 1
तस्मात् न
35, શબ્દ અને અથ વચ્ચે સ્વાભાવિક સંબંધ હોય તે! જેમ દીપ વગેરેના જ્ઞાનની અપેક્ષા ઘટાદિ અને જાણવા માટે નથી તેમ શબ્દાસ બુધના જ્ઞાનની અપેક્ષાની પણ અને જાણવા માટે શી જરૂર એમ તમે તૈયાયિકો કહેતા હો તે એ બરાબર નથી કારણ કે શબ્દ નાપક છે. જ્ઞાપક ધૂમ વગેરેને એ સ્વભાવ છે કે સંબંધગ્રહણની અપેક્ષાપૂર્વક જ તે પોતાના નાનું જ્ઞાન કરાવે છે. પ્રકાશ વગેરે પ્રત્યક્ષની કારણસામગ્રીમાં સમાવિષ્ટ હોવાથી તેમના જ્ઞાનની અપેક્ષા રહેતી નથી. જેમ દીપ વગેરેની રૂપને પ્રકાશિત કરવાની શક્તિ નૈસગિક છે તેમ શબ્દની અર્શીનુ પ્રતિષાદન કરવાની શક્તિ નૈસગિક છે. તેથી કેવળ સમયસંબંધ હોવા માત્રથી અર્થોનું જ્ઞાન થાય નહિ, [શબ્દ અને ' વચ્ચે સ્વાભાવિક સબંધ હાવે અનુ જ્ઞાન થવા માટે જરૂરી છે. ]
૨૧
36. अपि चाभिधानाभिधेयनियमनियोगरूपः समयो જ્ઞાનમેવ, ન તતોऽर्थान्तरम् । ज्ञानं, चात्मनि वर्तते, न च शब्दार्थयोरिति न तयोः सम्बन्धः स्यात् । 36. વળી, ‘આ અભિધાન છે અને આ એનું અભિધેય છે' એવા નિયમની ઇચ્છાપૂર્ણાંક સ્થાપના દ્વારા અમુક શબ્દને અમુક અ` સાથે મનથી કરવામાં આવેલા જોડાણુરૂપ સમયસ બંધ પાતે જ્ઞાન જ છે, જ્ઞાનથી અતિરિકત બીજી કોઈ વસ્તુ નથી અને જ્ઞાન તે આત્મામાં હોય છે, શબ્દ અને અમાં હાતુ નથી, એટલે શબ્દ અને અા સમયસ બંધ બનશે નહિ.
37. किञ्च समयः क्रियमाणः प्रत्युच्चारणं वा क्रियते प्रतिपुरुषं वा सर्गादौ वा सकृदीश्वरेणेति ? | प्रत्युच्चारणं प्राक्तन एव क्रियते नूतना वा ! नवस्य तावत् क्रियमाणस्य कथमर्थप्रत्यायनसामर्थ्यमवगभ्यते ? तदवगतौ वा किं तत्करणेन ? पूर्वकृतस्य तु कृतत्वादेव पुनः करणमनुपपन्नम् । एकस्य वस्तुना ज्ञप्तिरसकृदावर्तते, નેત્તિઃ ।
37. ઉપરાંત, સમયસ ંબંધ દરેક પુરુષે કરાય છે કે સ`ના . ઉચ્ચારણે સમયાબંધ કરાતા હોય છે ? [જો તે નવા જ કરતા હોય તે] નવા જ કરાતા સમયસંબંધનું અ જણાવવાનું સામર્થ્ય કેવી રીતે જ્ઞાત થાય છે? તે સમથ્ય" [પહેલેથી અર્થાત્ જૂના સમયસંબંધવખતથી જ] અવગત હોય તેના પછી [ ના ] સમયસંબંધ કરવાની શી જરૂર ? [ જૂતા તે જૂના
Jain Education International
જ્યારે કરાય છે ત્યારે શબ્દના પ્રત્યેક ઉચ્ચારણે કરાય છે, આદિમાં એક વાર ઈશ્વર વડે કરાય છે ? શબ્દના પ્રત્યેક તે તે જૂના ને જૂના જ ફરી કરાય છે કે નવા
કરાય
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
