________________
२८८
વાક્યર્થ નિગ છે એ મત नियोगाच्या वाही- शु सी 'करोति' १४२ छ') मने 'कुर्यात्' (="४३)था यता બે પ્રતીતિઓ તુલ્ય છે?'
___ 272. अभिनवमिदं शब्दज्ञत्वमायुष्मतः । न ब्रूमो न भिन्ने एते प्रतिपत्ती इति । करोतीति प्रवृत्तक्रिय उच्यते वर्तमानकालावच्छिन्नश्च, किन्त्वसौं प्रैषस्ततोऽवगम्यमानोऽपि प्रेरकेा न भवति, न च कार्य इति ब्रूमः।
ननु प्रेरकत्वेनैवावगम्यमानः कथं प्रेरको न भवेत् । एतदेवास्य प्रेषत्वं यत् प्रेरकत्वम् ।
272. શંકાકાર– આપ આયુષ્યમાનનું આ શબ્દાપણું અભિંનવ છે અમે એમ उता नथी ते मे प्रतीतिमा लिन्न नथा. 'करोति' मेम तां हियामा प्रवृत्त येले भने त भानासविशिष्ट पुरुष चाय छ, परंतु प्रे५ (१२४-प्रेरणा। 'करोति'थी रात હોવા છતાં પ્રેરક બનતા નથી અને કાર્ય પણ બનતો નથી, એમ અમે કહીએ છીએ.
- નિગવાક્ષાર્થવાદી– પ્રેરકરૂપે જ જણ તે ( ૧) પ્રેરક કેમ ન બને ? જે એનું ઐષત્વ છે તે જ એનું પ્રેરકવ છે.
273. सत्यम् , प्रेरकत्वेनैवासौ गम्यते । न त्वसौ तथा भवति । व्यवहारमात्रमेतत् 'राजाज्ञया करोमि' इति । कार्यत्वमप्यस्य प्रक्रियामात्रां 'राजाज्ञां करोमि' इति ।
आज्ञा हि नाम नैवान्या सम्पाद्यत्वेन गम्यते । नानुष्ठातुरियं बुद्धिराज्ञा सम्पाद्यतामिति ॥ एवं हिं यस्य कस्यापि प्रवर्तेत स आज्ञया । न चेह बालोन्मत्तादिवचनात् फलयर्जितात् ॥ सत्यपि प्रेरणाज्ञाने प्रवर्तन्ते सचेतसः । भयं नाशक्यते यस्मात् फलं वाऽपि समीहितम् ।। तथाविधस्य राज्ञोऽपि नाज्ञानुष्ठीयते जनैः । वर्तमानोपदेशेऽपि फलं यत्रावगम्यते ॥ तत्र प्रवर्तते लोको लिडादिष्वश्रुतेष्वपि । भवत्यारोग्यसम्पत्तिर्भुञ्जानस्य हरीतकीम् ॥ तत्कामो भक्षयेच्चेति को विशेषः प्रवर्तने ? । अन्वयव्यतिरेकाभ्यां तदेवमनुमन्यते ।। प्रेरकत्वं फलस्यैव न नियोगात्मनः पुनः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
